Cuộc chiến luôn xảy ra thường nhật giữa cha mẹ và con cái khi đến bữa ăn, lựa chọn trang phục hoặc hoàn thành bài tập về nhà. Hầu hết các cuộc chiến này đều liên quan đến cái tôi của chúng ta và sự cần thiết phải kiểm soát của cái tôi ấy. Nếu ta luôn xung đột với con về các vấn đề nhỏ nhặt, có thể đây là dấu hiệu cho thấy ta dành quá nhiều tâm sức vào cuộc sống của con.
Khi một vấn đề xảy ra nhưng không phải là vấn đề sống còn, nhưng ta vẫn kiên quyết yêu cầu con phải làm theo cách của mình, ta những tưởng đó là cách ta dạy con tôn trọng quy tắc, nhưng thực tế là ta đang dạy con cứng nhắc và không nhượng bộ giống như ta. Đó là lí do khiến mâu thuẫn liên tục nảy sinh. Các con sẽ sớm để ngoài tai vì con biết ta muốn con phải làm theo ý của ta mà không quan tâm đến mong muốn của con. Và đây là khởi nguồn cho hành vi trộm cắp và nói dối.
Khi lo lắng, ta bỗng trở nên nghiêm khắc thái quá dù ta thực lòng không có ý như vậy. Do nỗi sợ hãi thôi thúc, ta mất kiểm soát đối với bản thân và bị con áp đảo, vì vậy ta trở nên cứng rắn quá mức. Khi đó, ta coi hành vi thách thức lành mạnh của con là dấu hiệu không vâng lời và vi phạm quy định.
Quy tắc không áp dụng với tất cả mọi thứ. Ngôi nhà có quá nhiều quy tắc rồi cũng đến ngày sụp đổ. Lớn lên trong gia đình có quá nhiều quy tắc, không có không gian để khám phá và trải nghiệm, trẻ thường hướng đến cuộc sống phóng túng, không thể chuyển hóa sự cứng nhắc của cha mẹ.
Con sẽ cảm thấy ngột ngạt khi mọi thứ đều được coi như một quy tắc. Điều tồi tệ nhất ta có thể làm đối với tinh thần của con là tạo bầu không khí mà mọi hành vi biểu lộ bản thân của con đều bị phán xét là có nguy cơ vi phạm quy tắc. Nếu quy tắc nhằm thu hút sự chú ý của con, các quy tắc đó cần phải đơn giản và ít thôi, có như vậy con mới cảm thấy an tâm, quen thuộc với quy tắc, tự tin vì mỗi ngày sẽ không có thêm quy tắc mới được đưa ra. Dù quy tắc là gì, ta cũng cần đảm bảo rằng con có nhiều khoảng không để rong chơi vô tư lự và không phải lo âu.
Có sự khác biệt giữa các quy tắc chính và các quy tắc linh hoạt. Trong số các quy tắc chính, tôi muốn chúng ta quan tâm đến việc tôn trọng uy quyền của cha mẹ khi đến giờ đi ngủ, làm bài tập về nhà, giờ ăn, giờ tỉnh giấc…; con phải biết tôn trọng uy quyền của cha mẹ khi cha mẹ nói “không”; tôn trọng bản thân, bao gồm giữ ấm cơ thể và đảm bảo an toàn cho mình; thêm vào đó là thái độ, cách nói chuyện tôn trọng người khác.
Thật không may cho chúng ta và các con khi cánh cửa học hỏi nền tảng của phép tắc ứng xử không được rộng lớn. Từ một đến 6 tuổi là giai đoạn hình thành hành vi quan trọng nhất. Đây là những năm tháng con hình thành và kết hợp thói quen tắm rửa, đi ngủ, làm bài tập. Nếu ta không nắm lấy cơ hội hình thành hành vi của con trong khoảng thời gian này, khi bước vào tuổi dậy thì con sẽ cư xử thiếu kiềm thế. Nếu lên 8 tuổi mà con không biết cách tôn trọng cha mẹ, con sẽ rất khó có thể tôn trọng cha mẹ khi lên 18 tuổi. Nếu đến 9 tuổi con không học được cách ngồi yên lặng và âm thầm làm việc của mình, con sẽ luôn gặp phải những vấn đề này về sau.
Nếu ta muốn con tuân thủ quy tắc, ta cần phải nghiêm túc nói với con điều đó. Nhưng cha mẹ thường không nhất quán đối với các quy tắc do chính mình đề ra hoặc đơn giản là cha mẹ cũng không tuân thủ quy tắc, và nếu vậy thì ta không có lí do để thắc mắc tại sao con phớt lờ những quy tắc đó. Quy tắc tôn trọng bản thân và tôn trọng người khác cũng cần phải được thiết lập từ sớm. Nếu ta không dạy con biết cách hiểu rõ và tôn trọng mong muốn của ta, lớn lên con sẽ cảm thấy bình thường khi chà đạp lên người khác. Hậu quả là ta chỉ nuôi dạy được những đứa con chỉ biết yêu bản thân mà không biết cảm thông với người khác. Con cũng sẽ bị bạn bè cô lập vì con không biết gìn giữ tình bạn.
Quy tắc linh hoạt không có gì khác biệt so với ý thức của con về sức khỏe của bản thân. Chỉ cần thiết lập quy tắc chính, cha mẹ và trẻ cần phải thảo luận và thống nhất danh mục quy tắc linh hoạt. Các con cần được phép nói “không” khi thảo luận quan điểm cá nhân với cha mẹ. Khi con nhìn thấy ta có quyền đưa ra quy tắc chính, nhưng cũng thấy ta sẵn sàng từ bỏ uy quyền để con được thể hiện chính bản thân mình một cách trọn vẹn, việc hình thành hành vi sẽ trở thành sự trao đổi về tinh thần giữa cha mẹ và con cái.
So với quy tắc chính, các quy tắc linh hoạt sẽ dạy cho con những bài học quan trọng trong cuộc sống vì chúng sẽ cho con cơ hội được thể hiện ý kiến cá nhân. Con sẽ học được cách cho đi và nhận lại trong các mối quan hệ, rằng mọi vấn đề đều có thể thương lượng – kĩ năng sống còn để con sống và làm việc hiệu quả khi trưởng thành. Quy tắc linh hoạt có thể liên quan đến trang phục, thực phẩm, sở thích, cuốn sách con đọc hay bộ phim con xem, người bạn mà con yêu mến hay con làm gì khi có thời gian rảnh rỗi. Thông qua sự cân bằng giữa các quy tắc chính và quy tắc linh hoạt, con sẽ biết cách vạch ra ranh giới phù hợp và có thái độ tôn trọng khi nói chuyện với người khác.
Khi bước vào tuổi niên thiếu, con cần biết rằng con được phép mặc trang phục con thích (trừ khi trang phục đó vi phạm quy tắc về ý thức đối với sức khỏe và sự an toàn của bản thân con), được tự do thể hiện sở thích và đam mê và được tự chọn bạn để chơi. Chỉ cần ta sớm dạy con biết cách tôn trọng bản thân và tôn trọng người khác, ta sẽ không phải lo lắng về việc lớn lên con không có thái độ tôn trọng đó.
Khi thương lượng với con về các quy tắc linh hoạt, ta cần phải thể hiện thái độ cứng rắn, đồng thời thể hiện thái độ sẵn sàng cùng con tiếp thu những bài học cảm xúc. Khi đó, ta cần từ bỏ bề ngoài “hoàn hảo” và chấp nhận mặt chưa hoàn hảo của bản thân. Ta sẽ được tự do để vận dụng phương pháp mềm mỏng hơn, nhờ đó các tình huống gây căng thẳng có thể được xử lý bằng óc sáng tạo và niềm vui.
Khi ta thể hiện cho con thấy mình sẵn sàng đưa ra giải pháp có tính chất xây dựng đối với một tình huống nào đó, ta sẽ đưa vào quá trình đó ý thức rằng ta và con cùng nhau xử lý tình huống. Con sẽ học được rằng tất cả các bên trong mối quan hệ này đều cần được lắng nghe, để mỗi bên đều biết điều gì là quan trọng với bản thân. Nhờ đó, con sẽ học được cách nghĩ khác, để đưa ra giải pháp sáng tạo, hiệu quả đối với tất cả mọi người. Đây là bài học vô cùng quan trọng trong thế giới ngày càng đa dạng ngày nay.