Theo những báo cáo uy tín gần đây, gần một phần ba dân số thế giới đang bị thừa cân, béo phì và tình trạng này không chỉ ở các nước phát triển mà còn tăng rất nhanh ở các nước đang phát triển. Đứng trước một bệnh nhân như vậy, đặc biệt là béo bụng, thầy thuốc luôn phải nghĩ đến những vấn đề sức khỏe phức tạp kèm theo trong cơ thể con người đó, ví dụ như người ấy có bị cao huyết áp, tiểu đường, xơ vữa động mạch, hen suyễn, dị ứng, thoái hóa sớm các khớp… hay không? Bác sĩ nói như vậy để các bạn dễ hình dung béo phì đang là một vấn đề sức khỏe mang tính toàn cầu và hầu hết các chuyên ngành đều phải đối mặt. Theo Tổng hội Y học Việt Nam, chỉ tính riêng trẻ em dưới năm tuổi, cả nước có khoảng 300.000 cháu thừa cân, béo phì. Thậm chí một số trung tâm lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ này còn cao hơn mặt bằng chung của Thế giới. Trung tâm dự phòng và kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ cho biết trẻ thừa cân béo phì sẽ phải đối mặt với những nguy cơ về sức khỏe nghiêm trọng, chúng bao gồm:
▸ Huyết áp và cholesterol cao, đây chính là yếu tố nguy cơ cho bệnh lý tim mạch.
▸ Tăng nguy cơ suy giảm dung nạp đường trong máu, kháng insulin và tiểu đường típ 2.
▸ Các vấn đề về thở, chẳng hạn như hen suyễn và hội chứng ngưng thở khi ngủ.
▸ Các vấn đề về xương khớp như thoái hóa khớp gối, khớp háng sớm, chấn thương khớp và các dây chằng, đau nhức xương về đêm.
▸ Bệnh gan nhiễm mỡ, sỏi mật và trào ngược dạ dày, thực quản.
▸ Các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm, mất tự tin, bị bắt nạt và kỳ thị.
▸ Nghiêm trọng hơn, trẻ béo phì nhiều khả năng trở thành người trưởng thành bị béo phì, trong khi béo phì người lớn có liên quan đến tăng nguy cơ mắc một số tình trạng sức khỏe bao gồm bệnh tim mạch, tiểu đường típ 2 và ung thư. Đây là ba nhóm nguyên nhân chính gây tử vong trên toàn cầu hiện nay. Ước tính, mỗi năm trên thế giới có hơn ba triệu người thừa cân, béo phì chết mà nguyên nhân xuất phát chủ yếu từ bệnh lý tim mạch.
Để con trẻ thừa cân, béo phì lỗi lớn bắt nguồn từ chính chúng ta. Đẻ mổ, ăn uống hàng quán với đồ ăn nhanh và những món chiên xào rán, sử dụng nước ngọt đóng chai quá nhiều, trẻ ít vận động vì bận ngồi học đủ các môn, bận ngồi xem tivi, điện thoại… chính là những nguyên nhân gây nên tình trạng này. Chúng ta cần hành động sớm trước khi quá muộn, các bạn ạ.
Giải pháp nào cho chúng ta và con trẻ? Những lời khuyên từ chuyên gia dinh dưỡng trường Đại học Stanford (Hoa Kỳ).
1. Nếu có thể, hãy để các trẻ được sinh thường, mọi sự can thiệp đến những gì thuộc về tự nhiên đều không phải là tốt nhất. Những trẻ mổ đẻ có hệ vi khuẩn trên cơ thể khác hẳn với những trẻ đẻ thông thường theo đường tự nhiên và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ mổ đẻ dễ bị dị ứng, hen suyễn, bệnh lý về da, bệnh lý về đường ruột và béo phì hơn.
2. Ngăn ngừa béo phì ở trẻ sơ sinh: Các em bé được bú sữa mẹ càng lâu thì nguy cơ cháu bị béo phì khi lớn lên càng ít. Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ giảm hơn 15 − 25% nguy cơ bị béo phì sau này và tỷ lệ này tăng lên 20 − 40% khi chúng ta tiếp tục cho trẻ bú ở sáu tháng tiếp theo hoặc lâu hơn.
3. Bữa sáng đầy đủ. Nhiều người nghĩ rằng họ sẽ cắt giảm lượng calo bằng cách cắt bữa ăn sáng, nhưng sự thật ngược lại. Một cuộc khảo sát về sức khỏe và dinh dưỡng quốc gia của Hoa Kỳ cho thấy nam giới ăn bữa sáng có cân nặng giảm hơn khoảng 2,7kg (6 pound) so với nam giới không ăn sáng, phụ nữ giảm khoảng 4kg (9 pounds). Và một nghiên cứu 10 năm của gần 2.400 cô gái vị thành niên cho thấy rằng những người ăn bữa sáng có chỉ số BMI (chỉ số thể hiện cơ thể béo-gầy) thấp hơn so với những cô gái không ăn sáng.
4. Tăng sử dụng chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh. Ăn một bát gạo lứt với đậu xanh và rau vào bữa trưa có thể giúp chúng ta thấy ổn trong một buổi chiều dài. Các loại thực phẩm kể trên có ít calo và nhiều chất xơ, chúng được tiêu hóa chậm, giúp chúng ta ổn định lượng đường trong máu tốt hơn và cảm giác no lâu hơn. Ngoài ra, ngũ cốc nguyên hạt cung cấp nhiều vi chất dinh dưỡng, chẳng hạn như magiê và vitamin B6, những thành phần mà nhiều chế độ ăn giảm cân đang thiếu. Rau xanh và rau sống như cà rốt, bí xanh, bông cải xanh có hàm lượng calo thấp nhưng nước và chất xơ cao, điều này giúp bạn cảm thấy không mau đói, đường ruột lại luôn được làm sạch. Trong một nghiên cứu gần 18.000 người, các nhà nghiên cứu thấy rằng những người ăn salad thường có hàm lượng vitamin C và E, folate và carotenoids cao hơn so với những người không có thói quen này.
5. Tránh các loại thực phẩm có năng lượng cao hoặc nhiều calo trong một lượng nhỏ thức ăn như bánh ngọt, phô mai, bơ, pizza, khoai tây chiên, ngô chiên… Ví dụ, một miếng phô mai cùng một ít khoai tây chiên có gần 1.000 calo và 30 gram chất béo.
6. Nhắc trẻ chỉ ăn khi đói, ăn chậm, nhai kỹ. Khuyến khích trẻ uống nước lọc thay vì đồ uống có đường như nước giải khát, đồ uống thể thao và nước trái cây công nghiệp.
7. Xây dựng kế hoạch vận động thể chất cho trẻ và cho chính mình. Trẻ em nên có một giờ hoạt động thể chất vừa phải ở hầu hết các ngày trong tuần. Ngoài ra, cần giảm thời gian sử dụng ti vi, máy tính xuống dưới hai giờ mỗi ngày. Mỗi chúng ta cũng nên tự kiểm tra mức độ hoạt động thể chất của mình mỗi ngày. Nếu bận rộn quá thì đi cầu thang bộ lên nơi mình làm việc, đạp xe đạp đến cơ quan, hít đất hoặc chạy bộ 15-30 phút mỗi lần trước khi tắm…