Lời khen tặng dành cho Bí quyết trưởng thành
“Q
uyển sách này thật hoàn hảo. Tôi muốn tất cả 74.000 học sinh trong quận đều đọc quyển sách này, cả các bậc phụ huynh và 6.000 giáo viên của các em nữa. Tôi đang tìm cách biến quyển sách này thành tài liệu đọc bắt buộc cho toàn bộ thanh thiếu niên ở Nashville.”
- Pedro Garcia, Tiến sĩ ngành Quản trị Giáo dục, giám thị trường Công lập Metropolitan Nashville
“Sean Covey từng nói: ‘Thành công hay thất bại trong cuộc sống thường xuất phát từ những quyết định quan trọng’, và chúng tôi hoàn toàn đồng ý. Quyển sách vui nhộn và giàu thông tin này phác họa sáu thử thách quan trọng bạn phải đối mặt trong độ tuổi thiếu niên và cung cấp nhiều câu chuyện cùng nhiều bằng chứng thuyết phục nhằm giúp bạn có được những lựa chọn đúng đắn. Hãy đọc Bí quyết trưởng thành. Chúng tôi cam đoan là bạn sẽ thích quyển sách này.”
- Blake Nemelka và Bo Nemelka, tác giả của The Middle School Student’s Guide to Academic Success1
1 First News đã xuất bản với tựa Bí Quyết Học Giỏi.
“Khi còn là một thiếu niên, tôi đã phải đối mặt với một vài quyết định trong số những quyết định lớn này và tôi biết việc đó khó khăn đến nhường nào. Lời khuyên của tôi là hãy trao tặng quyển sách này cho một bạn tuổi teen mà bạn biết. Quyển sách này sẽ trang bị cho người bạn ấy những công cụ cần thiết để có thể đưa ra những quyết định khôn ngoan hơn.”
- Chelsie Hightower, diễn viên và vũ công, huấn luyện viên và biên đạo cho chương trình Dancing with the Stars và So You Think You Can Dance
“Trò chơi cuộc sống xuất hiện đầy những lựa chọn, nhất là vào những năm tháng thiếu niên. Quyển sách này sẽ cho bạn vài hướng dẫn giúp bạn đưa ra những lựa chọn tuyệt vời.”
- Steve Young, cựu tiền vệ đội San Francisco 49ers Hall-of-Fame, nhà sáng lập tổ chức Forever Young và tác giả quyển sách QB: My Life Behind the Spiral
“Đương nhiên là mình đã mở ngay đến chương nói về hẹn hò và tình dục. Và chương này đã hoàn toàn thay đổi suy nghĩ của mình về vấn đề quan hệ trước hôn nhân. Đúng thế đấy, suy nghĩ của mình đã quay ngoắt 180 độ! Cảm ơn chú, Sean Covey!”
- Danny McFadden, 16 tuổi, Dublin, Ireland
“Trong quyển sách thú vị và đầy thuyết phục này, Covey đã đạt được hai điểm sáng: Anh ấy đã nắm bắt được thế giới đầy mơ hồ mà các bạn teen phải đối mặt và sắp xếp các thử thách quan trọng họ phải đối mặt một cách trật tự và rõ ràng. Phong cách trình bày sáng tỏ, hài hước và lôi cuốn của anh ấy sẽ bắt trọn sự chú ý của các bạn!”
- John T. Chirban, Tiến sĩ, Tiến sĩ Thần học, Trường Y khoa Đại học Harvard, tác giả quyển sách True Coming of Age
“Cuối cùng cũng có một quyển sách giúp cung cấp cho giới trẻ những công cụ cần thiết để đưa ra những quyết định đúng đắn! Sự tài tình của Sean thể hiện ở khả năng kết nối bản thân với trái tim, tâm hồn và tâm trí của các bạn trẻ. Là một bậc phụ huynh và một nhà giáo dục, tôi có cảm giác mạnh mẽ rằng mọi bạn trẻ đều nên đọc quyển Bí quyết trưởng thành. Hai người con tuổi teen của tôi đã tổng kết quyển sách này chỉ bằng một từ: ‘TUYỆT VỜI!’.”
- Muriel Thomas Summers, hiệu trưởng trường Tiểu học A. B. Combs Leadership, đạt giải xuất sắc giải thưởng National Blue Ribbon, đạt giải National School of Character năm 2004
“Chúng ta sống đời mình như thế nào là tùy thuộc vào những giá trị mà ta lựa chọn. Quyển sách này sẽ giúp các bạn trẻ lựa chọn các giá trị phù hợp với mình trong hiện tại để đưa ra những quyết định giúp tạo nên một tương lại tốt đẹp hơn.”
- A. C. Green, nhà sáng lập A. C. Green Youth Foundation, cựu thành viên đội Los Angeles Laker và “Người Sắt” của giải NBA
“Sean Covey thật sự thấu hiểu những thách thức và nhu cầu của giới trẻ. Anh đã thể hiện điều đó trong quyển sách đầu tiên của mình, 7 Thói quen của bạn trẻ thành đạt và giờ đây anh lại thể hiện sự thấu hiểu ấy lần nữa trong quyển sách mới tuyệt vời này. Đây quả là một bản chỉ dẫn và nguồn tham khảo giá trị cho các bạn trẻ! Tôi hy vọng mỗi bạn trẻ trên thế giới này đều sẽ đọc quyển sách này.”
- Hal Urban, Tiến sĩ Giáo dục/Tâm lý học, tác giả quyển Life’s Greatest Lessons2
2 First News đã xuất bản với tựa Những Bài Học Cuộc Sống
“Có hàng trăm lý do thuyết phục để đọc quyển sách này - những câu chuyện tuyệt vời, những câu trích dẫn truyền cảm hứng, rất nhiều mẹo hay để bước lên ‘con đường đúng đắn’ trong mọi việc bạn làm - nhưng có lẽ chương bạn sẽ đọc đầu tiên là “Hẹn hò và tình dục”. Covey hướng dẫn ta cách đưa ra những quyết định sáng suốt giúp bảo vệ sức khỏe, trái tim và hạnh phúc của mình.”
- Thomas Lickona, Tiến sĩ, nhà tâm lý học phát triển, Giáo sư Giáo dục học tại Đại học bang New York ở Cortland
“Quyển sách này của Sean Covey đã cung cấp một tấm bản đồ chỉ đường dễ hiểu dẫn các bạn trẻ đến một cuộc sống thành công và trọn vẹn, nơi vấn đề đáng quan tâm nhất là bạn là ai, chứ không phải bạn là gì hay bạn sở hữu gì. Quyển sách thật lôi cuốn, hấp dẫn và có khả năng tạo nên những rung động mạnh mẽ. Hãy thách thức bản thân đọc quyển sách này.”
- Norm Dean, trợ lý giám đốc khu vực, Western Metropolitan Region, Phòng Giáo dục & Đào tạo, Victoria, Australia
Dành tặng tất cả các bạn trẻ ở khắp nơi trên thế giới,những người đang phấn đấu lựa chọn con đường đúng đắn và Dành tặng con trai của cha, Michael Sean,người đã thể hiện sự kiên cường trong những thời khắc khó khăn
BÍ QUYẾT TRƯỞNG THÀNH
Quyền chọn nằm ở bạn
Hãy gọi tôi là Sean.
Tôi là tác giả của quyển sách này và tôi rất vui khi bạn quyết định đọc nó. Đừng lo, quyển sách này không nhàm chán như nhiều quyển khác bạn từng đọc đâu. Tôi đặc biệt viết Bí quyết trưởng thành dành riêng cho các bạn trẻ, về cuộc sống, về các vấn đề và những thứ linh tinh khác xoay quanh cuộc sống của bạn. Trong sách cũng có rất nhiều ảnh minh họa thú vị. (Tôi đã phải trả rất nhiều tiền để thuê các họa sĩ giỏi vẽ đấy.)
Tôi xin đi thẳng vào vấn đề, nội dung quyển sách này chỉ xoay quanh một ý chính:
Có sáu quyết định quan trọng mà các bạn đưa ra trong giai đoạn tuổi teen mang tính quyết định đối với thành bại trong tương lai của chính mình. Vì vậy, hãy lựa chọn thật khôn ngoan, đừng lãng phí.
Tuy nhiên, nếu chẳng may chúng ta quyết định sai thì cũng không phải là tận thế đến nơi đâu. Bạn chỉ cần nhanh chóng điều chỉnh và bắt đầu đưa ra những lựa chọn khôn ngoan hơn là được.
Các bạn trẻ trong thời đại ngày nay đứng trước những thách thức lớn chưa từng có. Nếu ngày trước thế hệ ông bà của các bạn phải trèo đèo lội suối để đến trường, thì ngày nay các bạn phải đương đầu với những kiểu thách thức khác, như tình trạng quá tải thông tin, các loại thuốc kích thích, văn hóa phẩm đồi trụy tràn lan trên mạng, nạn hiếp dâm, khủng bố, cạnh tranh toàn cầu, chứng trầm cảm và áp lực bạn bè. Thế giới ngày nay đã hoàn toàn khác trước!
Dù đã qua tuổi teen (tuy vẫn thích chơi trò bắn đạn giấy), nhưng tôi nhớ rất rõ những thăng trầm mình đã trải qua. Hầu hết các vấn đề mà tôi gặp phải bắt đầu ngay từ lúc tôi mới chào đời. Cha tôi kể: “Con biết không Sean, hồi con mới được sinh ra, hai má con bầu bĩnh đến nỗi bác sĩ không phân biệt được đâu là mông đâu là má để mà tét cho đúng nữa”. Ông không hề nói đùa. Bạn cứ nhìn vào mấy tấm ảnh hồi tôi còn bé tí thì biết. Hai má tôi xệ xuống như hai quả bóng nước. Hẳn các bạn cũng hình dung được tôi bị chọc ghẹo nhiều đến mức nào rồi.
Có một lần, tôi và mấy đứa bạn hàng xóm cùng chơi nhảy bạt lò xo. Chúng tôi thay phiên nhảy và lúc đó đang đến lượt tôi. Khi đó, cô bạn hàng xóm Susan của tôi vì không thể kiềm lòng nên đã thốt lên rằng: “Ôi trời đất ơi, nhìn hai má phúng phính của Sean kìa. Béo phệ luôn!”.
Cậu em trai David đã cố gắng bảo vệ tôi: “Má anh ấy không béo. Đó là cơ bắp đấy chứ”.
Nỗ lực dũng cảm của em ấy hóa ra lại gây ra tác dụng ngược khi mọi người được dịp chọc ghẹo tôi với biệt danh mới: “Má cơ bắp”.
Nỗi thống khổ của tôi vẫn tiếp diễn vào những năm tôi học cấp hai. Tôi ghét năm học lớp Bảy đến nỗi quyết định xóa gần như toàn bộ ký ức về năm học này. Tôi còn nhớ, đến tận lúc đó, hai má tôi vẫn mũm mĩm và có một tên học lớp Tám tên Scott cứ tìm cách gây sự với tôi. Tôi không biết tại sao hắn ta lại nhắm vào tôi. Trước đó tôi chưa từng gặp hắn. Có lẽ là do hắn tin rằng hắn thừa sức hạ đo ván tôi. Ngày nào sau giờ học đại số tôi cũng gặp hắn cùng mấy đứa bạn của hắn đang canh me ở hành lang và thách tôi đánh nhau. Tôi sợ chết khiếp và cố tránh xa hắn ra.
Một ngày nọ, hắn dồn tôi vào góc tường.
“Ê Covey, cái thằng ẻo lả béo ị kia. Sao mày không dám đánh nhau với tao hả?”
“Tôi không biết.”
Rồi hắn ta thụi cho tôi một cái đau điếng vào bụng khiến tôi muốn tắt thở. Tôi sợ đến nỗi không dám đánh trả. Sau lần đó, hắn để tôi yên, nhưng tôi phải đối mặt với cảm giác nhục nhã và tự thấy mình là một kẻ thảm hại. (Nhân tiện nói cho các bạn biết nhé, giờ tôi to con hơn Scott rồi và tôi vẫn đang tìm hắn để trả đũa đấy. Đùa chút thôi!)
Lúc bắt đầu lên cấp ba, tôi vô cùng ngạc nhiên và vui mừng khi gương mặt tôi bắt đầu thay đổi và hai má không còn múp míp như xưa nữa, nhưng những rắc rối mới lại xuất hiện. Đột nhiên tôi phải đưa ra quá nhiều quyết định quan trọng trong khi bản thân vẫn chưa sẵn sàng. Trong tuần đầu tiên đi học, tôi được mời tham gia một câu lạc bộ với các học sinh lớp trên, những người thường uống rượu và có tửu lượng rất cao. Tôi không muốn tham gia, nhưng cũng không muốn làm họ phật lòng. Tôi bắt đầu kết giao thêm bạn bè mới, gặp gỡ thêm nhiều cô gái mới. Một bạn gái thậm chí đã bắt đầu thích tôi. Cô ấy xinh và khá táo bạo khiến tôi vừa hào hứng lại vừa sợ sệt. Quá nhiều câu hỏi xuất hiện. Liệu có nên thích cô bạn này không? Nên đi chơi với những ai? Nên đăng ký những lớp nào? Có nên tham dự bữa tiệc kia? Làm thế nào để vừa lo việc học, vừa chơi thể thao lại có thể dành thời gian cho bạn bè?
Lúc bấy giờ tôi chưa biết đó chính là những quyết định quan trọng nhất mình sẽ đưa ra trong đời.
Tôi nảy ra ý tưởng viết quyển sách này khi thực hiện các cuộc khảo sát trên hàng trăm bạn trẻ ở khắp nơi với câu hỏi: “Những thách thức lớn nhất bạn phải đối mặt là gì?”. Dưới đây là một vài câu trả lời tôi nhận được:
“Mình bị stress. Cố gắng hoàn thành tốt mọi việc chính là thách thức lớn nhất của mình bởi vì mình có quá nhiều việc phải làm.”
“Thách thức lớn nhất của mình là vấn đề tình dục. Mình phải có khả năng đưa ra những lựa chọn đúng đắn ở hiện tại để không phải sống với sai lầm của mình về sau. Thời buổi này có vẻ như nếu chúng ta không quan hệ tình dục ở tuổi teen, chúng ta sẽ bị chọc ghẹo là kẻ hợm hĩnh hoăc những biệt danh tương tự.”
“Cha mẹ. Mình phải đối phó với họ mỗi ngày và việc đó khiến mình kiệt sức.”
“Chuyện học hành và điểm số. Mẹ cứ la mắng mình suốt.”
“Việc chuẩn bị vào đại học. Nước đã sắp đến chân rồi mà mình chưa thật sự suy nghĩ thấu đáo. Mỗi lần nghĩ đến việc đó mình lại thấy đau đầu kinh khủng, thế là mình chẳng dám nghĩ tới nữa.”
“Việc cha mẹ mình ly hôn. Cha mẹ mình cứ cãi nhau suốt về quyền thăm nuôi.”
“Những chuyện thị phi ở trường. Ai đang hẹn hò với ai? Sự nổi tiếng. Ai có kiểu tóc đẹp nhất? Ai có thân hình lực lưỡng nhất? Ai giàu nhất? Ai đang bàn luận về họ? Thật kỳ cục hết sức!”
“Mình lo lắng về sự an toàn của gia đình mình vì giờ đây, có nhiều lúc chúng ta có thể bị giết khi đang đi trên đường. Hầu hết mọi người đều bỏ học vì nghiện hút. Mình rất lo sợ cho em trai và em gái của mình.”
“Vóc dáng và ngoại hình. Mình luôn phải vật lộn với cân nặng của mình.”
“Chính là tiền. Lúc nào mình cũng chỉ có vừa đủ tiền để sống sót.”
“Áp lực bạn bè là vấn đề chính của mình. Mình là đứa rất dễ bị bạn bè tác động, nhất là những đứa hợp cạ.”
“Chuyện hẹn hò. Mình mười bảy tuổi và vẫn chưa có mảnh tình vắt vai. Lũ bạn cứ lải nhải về chuyện này và khiến mình cảm thấy như mình đã không làm việc mình phải làm vậy.”
Tôi đã nghiên cứu kỹ lưỡng các kết quả khảo sát tôi nhận được. Đồng thời tôi cũng phỏng vấn rất nhiều bạn trẻ sinh sống ở nhiều nơi khác nhau trong vòng ba năm. Và một mẫu số chung bắt đầu xuất hiện. Trong số 999 thách thức được nhắc đến, có sáu thử thách nổi cộm hơn cả.
Khi tìm hiểu sâu hơn, tôi phát hiện ra rằng mỗi thách thức đi kèm với một lựa chọn (hoặc một loạt các lựa chọn) cần phải được đưa ra. Trong số các bạn trẻ tôi từng phỏng vấn, một số người đã đưa ra được những lựa chọn sáng suốt, trong khi một số khác thì không. Kết quả là một số bạn trẻ sống trong hạnh phúc và số còn lại gặp rắc rối. Những thách thức này đại diện cho các quyết định mang tính bước ngoặt và hệ quả của chúng là rất lớn. Bạn có thể thấy rõ rằng cách bạn đương đầu với những thách thức này chính là sáu quyết định quan trọng nhất mà bạn đưa ra trong giai đoạn tuổi teen của mình!
SÁU QUYẾT ĐỊNH QUAN TRỌNG NHẤT TRONG ĐỜI
1. Chuyện học hành. Bạn sẽ làm gì với chuyện học hành của mình?
2. Bạn bè. Bạn sẽ chọn ai làm bạn và bạn sẽ trở thành một người bạn như thế nào?
3. Mối quan hệ với cha mẹ. Bạn có hòa hợp được với cha mẹ của mình không?
4. Hẹn hò và tình dục. Bạn sẽ hẹn hò với ai và bạn xử lý vấn đề tình dục như thế nào?
5. Nạn nghiện ngập. Bạn sẽ làm gì với nạn hút thuốc, uống rượu, sử dụng ma túy và các chất gây nghiện khác?
6. Giá trị bản thân. Bạn có chọn yêu thương bản thân mình không?
Rất có thể bạn chưa nghĩ nhiều về những quyết định này. Hoặc cũng có thể bạn đang phải vật lộn với một trong số đó, hay với tất cả. Dù đang ở trong hoàn cảnh nào, bạn cũng cần phải nỗ lực hết sức mình để nghiên cứu, tìm tòi về mỗi quyết định, những điểm được - điểm mất, mặt tốt - mặt xấu, để có thể đưa ra những quyết định sáng suốt. Hẳn bạn sẽ không muốn một ngày kia bạn phải bước ra đời với câu cảm thán: “Giá mà mình biết được...”.
Rất nhiều quyết định ở giai đoạn tuổi trẻ của bạn có thể tác động đến cuộc đời bạn mãi mãi. Trong quyển sách có tựa đề Standing for Something (tạm dịch: Đại diện cho điều gì đó), tác giả, nhà lãnh đạo tôn giáo Gordon B. Hinckley đã kể câu chuyện thời trẻ của ông như sau:
Lúc còn làm việc ở văn phòng đường sắt Denver, tôi chịu trách nhiệm về toa hành lý và hàng chuyển phát nhanh trên các chuyến tàu chở khách. Một ngày nọ, tôi nhận được cuộc gọi từ đối tác ở New Jersey thông báo rằng có một chuyến tàu chở khách đến nơi mà không có toa hành lý. Ba trăm hành khách đang nổi giận và họ hoàn toàn có quyền làm thế.
Chúng tôi phát hiện ra con tàu đã đi từ Oakland, California, đến St. Louis, tại đó, một nhân viên bẻ ghi đã nhầm lẫn và dịch chuyển một thanh thép lệch chỉ tám xăng-ti-mét. Nhưng thanh thép ấy lại chính là một chỗ rẽ và thế là toa hành lý đáng lý phải đến Newark lại thẳng tiến về New Orleans cách đó hơn hai ngàn cây số.
Các nhà tù khắp nơi trên thế giới có biết bao con người đã đưa ra các lựa chọn thiếu sáng suốt và thậm chí mang tính hủy diệt, các cá nhân chỉ cần dịch chuyển “một thanh thép ở ngay chỗ rẽ” của cuộc đời mình một chút thôi là đã ngay lập tức đi nhầm đường và đến nhầm chỗ.
Mỗi quyết định trong sáu quyết định nêu trên đều là một quyết định mang tính bước ngoặt, sai một ly là đi một dặm.
CUỘC THÍ NGHIỆM MƯỜI NĂM
Trước khi tìm hiểu kỹ hơn ở phần sau, tôi muốn bạn hãy thử thực hiện thí nghiệm nhỏ sau đây:
Hãy tưởng tượng bạn có thể quay về quá khứ cách nay mười năm và tự giới thiệu bản thân mình với một ai đó.
Nếu bạn tên Jeremie, mười bảy tuổi, thì lúc đó bạn sẽ giới thiệu đại loại như sau: “Xin chào, mình là Jeremie. Mình bảy tuổi, sống ở Toronto, Canada, cùng với cha mẹ và em trai bốn tuổi của mình. Mình vừa học xong lớp Một. Mình có một con cá vàng tên Spot. Mình thích tô màu và chơi đá bóng. Mình thấy rất hạnh phúc”.
Nếu bạn đang đọc quyển sách này và đang ở cạnh một người nào đó, hãy thử thực hiện thí nghiệm này với họ. Hãy nói cho họ biết rõ rằng đây là yêu cầu của quyển sách để họ không cho rằng đầu óc bạn có vấn đề. Hãy giới thiệu về mình như hồi mười năm trước, rồi để người kia làm điều tương tự. Nếu bạn chỉ có một mình hoặc quá ngượng ngùng (cũng không phải chuyện gì to tát đâu), bạn chỉ cần điền vào chỗ trống theo mẫu dưới đây là được.
Giờ thì hãy giới thiệu bản thân như cách bạn muốn mình sẽ trở thành vào mười năm sau. Hãy cho họ biết bạn hiện đang làm gì và đôi chút thông tin về bản thân bạn. Hãy nhớ rằng đây chính là phiên bản mà bạn muốn trở thành trong mười năm nữa. Tức là Jeremie sẽ giới thiệu đại loại như sau:
“Xin chào, mình là Jeremie, hai mươi bảy tuổi. Mình sống ở Vancouver, Canada. Mình vừa kết hôn với một phụ nữ tuyệt vời tên Jasmine. Cách nay mấy năm, mình tốt nghiệp ngành âm nhạc tại Đại học Toronto và giờ mình đang dạy đàn dương cầm tại một trường âm nhạc tư thục. Mình rất yêu gia đình mình và mình rất hay đi chơi cùng họ. Mình thật sự rất hài lòng về hướng đi của mình trong cuộc sống.”
Bạn vừa mới thực hành một cuộc du hành thời gian. Khi bạn quay ngược lại mười năm, những ký ức nào trỗi dậy? Bạn đã ở một nơi tốt đẹp hay tồi tệ?
Còn trong tương lai thì sao? Bạn hình dung được gì trong mười năm sắp tới? Bạn muốn làm những gì và muốn trở thành ai trong thập niên tiếp theo?
TỰ DO LỰA CHỌN
Tin vui là bạn sẽ trở thành thế nào sau mười năm nữa hoàn toàn do bạn quyết định. Bạn được tự do lựa chọn tạo dựng cuộc sống của mình. Đây được gọi là quyền lựa chọn hay tự do ý chí, là quyền cơ bản của mỗi người. Hơn nữa, bạn có thể thực hiện quyền này ngay tức thì! Tại bất kỳ thời điểm nào, bạn đều có thể lựa chọn bắt đầu tôn trọng bản thân hơn hoặc ngưng việc giao du với những người thiếu tôn trọng mình. Cuối cùng, chính bạn là người lựa chọn sống hạnh phúc hay khổ đau.
Có một thực tế là mặc dù bạn được tự do lựa chọn, nhưng bạn lại không thể lựa chọn các hệ quả do lựa chọn của mình mang đến. Chúng đã được định trước. Đó là một thỏa thuận theo gói. Cổ ngữ có câu: “Nếu bạn cầm một đầu của cây gậy lên, tức là bạn cũng đang cầm lên đầu còn lại”. Lựa chọn và hệ quả là hai thứ luôn đi cùng với nhau. Ví dụ, nếu bạn quyết định học hành chểnh mảng và không học đại học, bạn sẽ phải nếm mùi cay đắng của việc không xin được việc tốt lương cao. Tương tự, nếu bạn hẹn hò một cách khôn ngoan và tránh tình dục bừa bãi thì bạn sẽ được hưởng quả ngọt của việc giữ được phẩm hạnh, đồng thời không phải lo lắng về các bệnh lây lan qua đường tình dục cũng như việc mang thai ngoài ý muốn.
Từ “decision” (quyết định) trong tiếng Anh có nghĩa gốc La-tinh là “cắt đứt với”. Nói “có” với một điều nào đó có nghĩa là nói “không” với một điều khác. Đây là lý do vì sao việc ra quyết định có thể rất khó khăn.
Tốt nhất chúng ta nên quyết đoán trong việc đưa ra quyết định. Ví dụ, hồi ở tuổi teen, tôi đã quyết định mình sẽ không hút thuốc, không uống rượu và không sử dụng ma túy. (Hiện tại, dù vẫn là người mắc phải nhiều sai lầm thời tuổi trẻ - mà tôi sẽ kể cho các bạn nghe sau - nhưng ít ra tôi đã kiên định với quyết định đúng đắn ấy của mình.) Vì thế, tôi tránh những bữa tiệc chè chén bê tha. Tôi không giao du với bạn bè có chơi ma túy. Tôi không cảm thấy bị áp lực khi làm vậy bởi vì tôi đã quyết đoán và không dây dưa trong việc ra quyết định của mình.
Một số người có thể cho rằng tôi đã bỏ lỡ nhiều niềm vui. Cũng có thể là thế thật. Nhưng với tôi, lựa chọn này đã mang đến cho tôi sự tự do, giúp tôi tránh được chuyện say xỉn và làm những điều ngu ngốc, tránh phạm tội lái xe khi say rượu và tránh được nạn nghiện ngập.
KHÁI QUÁT NỘI DUNG SÁCH
Bạn có thể đọc quyển sách này theo nhiều cách khác nhau: đọc từ đầu đến cuối (có lẽ là cách tốt nhất), hoặc chỉ chọn đọc những chương bạn thích nhất. Nếu quá lười, bạn có thể chỉ cần xem tranh minh họa thôi cũng được. Tôi xin khái quát nội dung các chương như sau:
1. CHUYỆN HỌC HÀNH - “Tôi hoàn toàn kiệt sức!”
Trong tất cả các thách thức bạn gặp phải, việc học hành chiếm vị trí đầu tiên. Tại sao ư? Vì nó khiến ta bị stress! Một bạn trẻ tâm sự: “Chuyện học hành... Ôi! Mọi người cứ tạo áp lực cho học sinh rằng việc học hành là tất cả và điều đó khiến tôi bị stress!”.
Bạn phải đối mặt với những chuyện ngồi lê đôi mách và điểm số, thầy cô và các bài kiểm tra, các biệt danh và nhân viên căng-tin. Trời ạ! Bạn phải đương đầu với những bậc phụ huynh luôn kỳ vọng bạn phải học thật giỏi. Trên tất cả, bạn phải lo lắng về việc chuẩn bị để có một công việc tốt trong tương lai.
Vì sao lựa chọn của bạn trong việc học hành lại là một quyết định lớn đến vậy? Có thể bởi vì lựa chọn ấy sẽ mở ra hoặc đóng sầm những cánh cửa cơ hội của bạn trong dài hạn.
Trong chương bàn về chuyện học hành, chúng ta sẽ đề cập đến nhiều chủ đề quan trọng như:
• Việc bỏ học hủy hoại tiềm năng kiếm tiền của bạn như thế nào
• Cách tạo động lực cho bản thân khi bạn chẳng có tí động lực nào
• Bảy bí quyết giúp bạn đạt được điểm cao
• Khắc phục khiếm khuyết về khả năng học tập
• Chuẩn bị để vào đại học và việc chi trả học phí đại học
• Tìm hướng đi riêng (chúng ta sẽ bàn về việc tìm xem sở trường của bạn là gì)
2. BẠN BÈ - “Thật vui... nhưng cũng thật rắc rối!”
Một số bạn trẻ cảm thấy việc tìm và kết giao với bạn tốt khá dễ dàng. Nhưng với nhiều bạn trẻ khác thì việc đó thật khó khăn. Chúng ta không hòa nhập được với tập thể hoặc chúng ta bị phán xét bởi vì không có được cơ thể hoàn hảo hay ăn mặc không đúng mốt. Mọi việc đặc biệt khó khăn khi gia đình bạn phải chuyển nhà và bất thình lình bạn trở thành “ma mới”, phải cố gắng hết sức để được gia nhập vào các nhóm bạn đã chơi với nhau từ lâu. Nhiều người trong chúng ta đã từng trải qua những khoảng thời gian mà bản thân chẳng có lấy một đứa bạn nào. Hoặc khi nhu cầu được chấp nhận của chúng ta lớn đến nỗi chúng ta đồng ý kết bạn với bất kỳ ai sẵn lòng chấp nhận mình, mặc cho họ rất thiếu tôn trọng trong cách cư xử với ta.
Và còn cả những chuyện thị phi nữa. Thật kỳ cục khi gần như mọi cô gái mà tôi từng nói chuyện cùng đều nói với tôi rằng: “Hai đứa con gái chơi với nhau thì khá ổn, nhưng hễ có đứa thứ ba là hỏng bét ngay”. Bọn con trai chúng tôi thì có những kiểu thách thức khác, chẳng hạn như đánh nhau hay giành giật bạn gái với nhau.
Việc chọn bạn để chơi và chọn bản thân sẽ trở thành một người bạn như thế nào là một quyết định lớn. Trong chương này chúng ta sẽ bàn nhiều về những vấn đề thú vị như:
• Sống sót được trong trò cạnh tranh sự nổi tiếng
• Làm gì khi bạn chẳng có người bạn nào
• Hãy trở thành kiểu bạn bè mà bản thân mình muốn có
• Sống sót qua các cuộc chiến của hội chị em
• Những điều cần biết về các băng đảng
• Đứng vững trước áp lực bạn bè
3. MỐI QUAN HỆ VỚI CHA MẸ - “Thật xấu hổ!”
“Mẹ tôi thì tạm ổn. Bà luôn cố gắng để hiểu tôi. Nhưng hình như càng cố, bà lại càng khiến tôi thấy phiền hơn. Còn cha tôi thì thật điên rồ. Tôi không sao hiểu nổi được ông ấy.”
Đó là lời tâm sự của Sabrina. Cô bạn này khá bình thường. Cô cũng yêu quý cha mẹ của mình nhưng không phải lúc nào cô cũng hiểu được họ. Một phần các vấn đề nảy sinh liên quan đến các bậc phụ huynh nằm ở cách chúng ta nhìn nhận họ. Thời tôi còn học tiểu học, tôi thấy cha mẹ tôi thật ngầu. Nhưng khi tôi bước sang tuổi mười ba, tôi lại thấy họ bỗng trở nên hết sức quê mùa và luôn khiến tôi bẽ mặt. Bỗng nhiên họ như quên mất cách ăn mặc, nói năng và đi đứng ngay thẳng. Tôi sẽ chẳng bao giờ quên được hồi học lớp Tám, khi tôi đang đứng trên đường biên giữa một trận bóng bầu dục thì có ai đó vỗ vai mình.
“Ê Sean. Cha nè. Con với mấy đứa bạn con có muốn ăn một miếng không?”
Tôi bị sốc khi thấy cha tôi đứng trên đường biên, nơi đáng lý ra cha không được phép vào, tay cầm một cái pizza to đùng, hỏi liệu tôi có muốn miếng pizza thấy ghê đó không, trong khi trận bóng của tôi đang diễn ra.
Tôi khó chịu vô cùng. Thế là trước mặt các đồng đội của mình, tôi đã vờ như chẳng hề quen biết ông.
Nhưng bạn hãy tin tôi, khi bạn lớn hơn chút nữa, bạn sẽ tự nhiên nhận thấy cha mẹ mình bỗng chốc lại trở nên chuẩn mực và tuyệt vời trở lại. Rồi bạn bè của bạn sẽ trầm trồ: “Ồ, mẹ cậu tuyệt thật đấy”.
Chất lượng mối quan hệ giữa bạn và cha mẹ bạn là một sự lựa chọn và đây chính là một trong những quyết định quan trọng nhất bạn phải đưa ra. Trong chương này, chúng ta sẽ bàn về một số vấn đề sống còn, bao gồm:
• Làm thế nào để xây dựng mối quan hệ tuyệt vời với cha mẹ
• Cách chặn đứng nguy cơ chiến tranh với cha mẹ chỉ trong một nốt nhạc
• Bốn câu nói thần kỳ luôn luôn hiệu quả khi nói với cha mẹ
• Vượt qua được hôn nhân đổ vỡ của cha mẹ
• Đối phó với hội chứng “Sao con không thể như anh/em của con nhỉ?”
• Làm sao để trở thành điểm tựa khi cha mẹ bạn gặp khó khăn
4. HẸN HÒ VÀ TÌNH DỤC - “Liệu chúng ta có cần phải nói về chuyện này không nhỉ?”
Giá như chúng ta không cần phải nói về chủ đề này; nhưng rõ ràng chúng ta cần phải bàn đến, nếu không, tôi sẽ là một con người vô trách nhiệm bởi vì đây là một trong những quyết định quan trọng nhất trong đời chúng ta. Mà có lẽ đây còn là quyết định quan trọng nhất nữa. (Hỡi các bậc phụ huynh, nếu hiện các vị đang lén đọc quyển sách này của con mình để xem tôi nói gì về chủ đề này thì quý vị hãy cứ yên tâm, tôi không vẽ đường cho hươu chạy đâu.)
Khi tôi còn nhỏ, cha mẹ tôi không bao giờ đề cập đến vấn đề tế nhị này. Chỉ cần nghĩ đến chuyện đó thôi cũng khiến cha tôi đỏ mặt ngượng ngùng. Vì vậy tôi tìm hiểu tất cả những chuyện này từ mấy cậu bạn hàng xóm “có kiến thức” hơn. Giờ thì thời thế đã thay đổi và các bạn nên biết thật rõ ràng về mẫu người các bạn muốn hẹn hò, cũng như việc nên làm gì trong vấn đề tình dục. Nếu bạn thiếu kiến thức, bạn sẽ đặt quyền quyết định vào tay kẻ khác và tất nhiên là bạn chẳng muốn thế đâu. Trong chương này, chúng ta sẽ đề cập đến các vấn đề như:
• Hẹn hò một cách khôn ngoan
• Nếu bạn không hẹn hò… thì sao nào?
• Rắc rối của việc đặt trọng tâm cuộc sống của mình vào một người bạn gái hay bạn trai
• Nhận diện những dấu hiệu nguy hiểm trong một mối quan hệ
• Các bệnh lây lan qua đường tình dục và tại sao chúng ta cần phải quan tâm đến vấn đề này?
• Làm rõ bốn quan niệm sai lầm về thanh thiếu niên và tình dục
5. NẠN NGHIỆN NGẬP - “Không quá khó để cai đâu... Tôi đã cai hàng chục lần rồi!”
Phải thừa nhận là hồi trung học tôi đã bắt đầu nghiện món bánh nachos (một loại bánh khoai tây chiên). Tôi ăn bao nhiêu cũng không đủ. Tôi không thể xem phim mà không có món này. Lần nào đi ngang qua cửa hàng tiện ích tôi cũng đều ghé vào mua món bánh đó. Đến giờ tôi vẫn còn nghiện. Tôi chưa từng dừng lại để nghĩ xem có gì trong thứ bánh béo ngậy và thơm lừng mùi phô mai này, nhưng tôi biết chắc đó không phải là phô mai thật.
Tôi thật may mắn vì đã không vướng thêm chất gây nghiện nào nữa trong những năm tháng tuổi teen của mình. Tôi thấy tội nghiệp cho một anh đồng nghiệp cứ mỗi hai tiếng lại phải đi ra ngoài (dù trời mưa tầm tã hay nóng như đổ lửa) để hút thuốc. Tôi thấy tội nghiệp cho một người bạn của gia đình vì ma túy đã khiến não anh bị tổn thương và anh không còn là con người như xưa nữa. Rõ ràng những quyết định bạn đưa ra liên quan đến thử thách này thường ảnh hưởng đến cả cuộc đời bạn.
Ngày nay, chúng ta rất dễ bị lôi kéo vào việc chè chén say sưa, hút thuốc, chơi ma túy, dùng steroid, hít keo và một số trò có vẻ hấp dẫn khác. Một số bạn trẻ phát biểu:
“Cả đống người đang làm thế, nên thật khó mà cầm lòng cho đặng.”
“Mình đã thôi rồi, nhưng mình vẫn còn thèm.”
Bạn sẽ không muốn bỏ qua phần này đâu. Các bạn đồng lứa của bạn có rất nhiều câu chuyện hay ho để chia sẻ. Chúng ta sẽ cùng trò chuyện về:
• Ba thực tế tàn khốc về nạn nghiện ngập
• Sự thật về rượu, thuốc lá, ma túy đá, thuốc lắc, các loại thuốc tăng cơ, cocain, các loại thuốc kê toa, các loại chất kích thích dạng hít và nhiều chất gây nghiện khác
• Đây không phải là thứ cần sa thời cha mẹ bạn đâu
• Chế ngự cơn nghiện
• Ma túy của thế kỷ 21
• Tìm bánh nachos ngon ở đâu
6. GIÁ TRỊ BẢN THÂN - “Phải chi mình đẹp hơn…”
Một bạn gái nói: “Thách thức lớn nhất của mình chính là lòng tự trọng. Ngoài kia có quá nhiều người xinh đẹp. Mình thấy bản thân thật xấu xí”. Cô bạn này không phải là người duy nhất cảm thấy như vậy. So với những người mẫu xuất hiện trên các tạp chí thời trang thì tất cả chúng ta đều cảm thấy mình xấu xí.
Chẳng có gì sai khi bạn muốn ngoại hình của mình luôn bắt mắt. Nhưng nếu sự tự tin của bạn hoàn toàn bị chi phối bởi thước đo ngoại hình thì bạn đang gặp vấn đề nghiêm trọng.
Sự thật là rất nhiều bạn trẻ có chiếc mũi to, ăn mặc không hợp thời nhưng lúc nào họ cũng tự tin. Ngược lại, rất nhiều bạn trẻ ăn mặc chỉn chu, lại nổi tiếng nhưng vẫn chẳng có chút tự tin nào. Rõ ràng là giá trị bản thân đúng nghĩa không chỉ nằm ở vẻ đẹp ngoại hình.
Rốt cuộc, việc học cách yêu lấy bản thân cũng là một lựa chọn. Nghe có vẻ có gì đó không đúng, nhưng thực tế là vậy đấy. Quan trọng là bạn cần phải học cách đạt được cảm giác an toàn từ bên trong chứ không phải bên ngoài hay từ những gì người khác nói về bạn. Chương này sẽ bao gồm:
• Chiếc gương thật sự mà bạn nên soi
• Vì sao không nên nhìn nhận giá trị của bản thân dựa trên nhận xét của người khác
• Phẩm chất và năng lực: nền tảng thật sự của giá trị bản thân
• Làm gì khi bạn bị trầm cảm và không thể thoát ra
• Phát triển các tài năng và kỹ năng độc đáo của riêng bạn
• Khai thác mỏ kim cương của chính mình
KHÓA HỌC CẤP TỐC VỀ 7 THÓI QUEN - Những điều tạo nên bạn hoặc hủy hoại bạn
Ngoài sáu chương nói về sáu quyết định quan trọng, có một chương ngắn gọi là Khóa học cấp tốc về 7 Thói quen. Mấy năm trước, tôi có viết một quyển sách tựa đề 7 Thói quen của bạn trẻ thành đạt. Nếu bạn đã đọc qua quyển sách này thì đây chính là chương giúp bạn ôn lại nội dung về các thói quen đó. Nếu bạn chưa đọc, khóa học cấp tốc này cũng giúp bạn nắm bắt được vấn đề. Việc bạn đọc những quyển sách này theo thứ tự nào không quan trọng. Chúng cũng giống như loạt phim Cuộc chiến giữa các vì sao vậy. Các tập phim có liên quan đến nhau nhưng bạn có thể xem tập nào trước cũng được.
Trong quyển sách này, chúng ta sẽ sử dụng 7 Thói quen như một bộ công cụ để đưa ra sáu quyết định quan trọng. Thế thì bảy thói quen của bạn trẻ thành đạt là gì? Nói một cách đơn giản, chúng chính là những thói quen mà các bạn trẻ thành đạt và hạnh phúc ở khắp nơi trên thế giới đều có. Đừng ra khỏi nhà mà không mang theo các thói quen này!
SẴN SÀNG CHO NGÀY MAI
Mục đích của tôi khi viết quyển sách này rất đơn giản: Tôi muốn giúp các bạn đưa ra những lựa chọn khôn ngoan quanh sáu quyết định trọng đại này để các bạn được hạnh phúc và khỏe mạnh hôm nay, đồng thời sẵn sàng cho ngày mai - một tương lai tươi sáng đến nỗi bạn cần phải mang kính râm cho bớt chói. Khi bạn bước sang tuổi hai mươi và giã từ tuổi teen, tôi muốn bạn có thể dõng dạc tuyên bố:
• Tôi có một nền tảng giáo dục vững chắc!
• Tôi có những người bạn tuyệt vời giúp tôi trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình!
• Tôi có mối quan hệ tốt đẹp với cha mẹ mình!
• Tôi không bị mắc bệnh lây lan qua đường tình dục, cũng không mang thai ngoài ý muốn (hoặc làm cho ai đó mang thai ngoài ý muốn). Tôi đã đưa ra những lựa chọn sáng suốt trong chuyện hẹn hò và tình dục!
• Tôi không nghiện gì cả!
• Tôi yêu quý bản thân và tự tin về con người mình!
Tất nhiên, thời tuổi trẻ ai cũng phạm sai lầm, cũng phải đương đầu với những khó khăn, cũng có những thăng trầm trong cuộc sống. Không ai kỳ vọng bạn phải hoàn hảo. Nhưng xin bạn đừng khiến mọi chuyện trở nên khó khăn hơn bản chất của nó. Chỉ cần đơn giản đưa ra những lựa chọn khôn ngoan hơn ngay từ hôm nay, hành trình thanh xuân của bạn sẽ thông thuận hơn rất nhiều.
Tôi rất thích cách nhà thơ Robert Frost nói về tầm quan trọng của các quyết định.
“Con đường rừng rẽ thành hai ngả, và tôi chọn lối mòn ít người qua. Lựa chọn đó đã dẫn đến tất cả những điều khác biệt.”
ĐIỀU THÚ VỊ TIẾP THEO
Ngay sau đây, chúng ta sẽ xem người mà mọi người vẫn gọi là “Kẻ ấy” thật sự là ai. Nếu bạn tò mò muốn biết, hãy đọc tiếp nhé!