4.Các trò chơi và phương pháp

Trong phần này, bằng cách tham gia một số phương pháp và trò chơi đa dạng, bạn sẽ có cơ hội khám phá một vài niềm tin của mình. Mục đích là để giúp bạn nhận rõ niềm tin có thể gây hạn chế hay tạo nên những điều khó chịu mà bạn gặp trong cuộc sống.

Khi tham gia các trò chơi và phương pháp này, bạn hãy chú ý đến mọi dấu hiệu phản ứng của cơ thể như: cảm thấy bực bội, khó chịu, sợ hãi, mất mát, mệt mỏi, rối trí, hoang mang, phiền muộn hay mâu thuẫn. Nếu những phản ứng tự vệ như vậy xuất hiện, chứng tỏ rằng có một hay nhiều niềm tin của bạn đang được thử thách. Khi chú ý và nhận thức được những suy nghĩ, cảm xúc của mình, bạn cũng sẽ chú ý và nhận thức được những niềm tin tiêu cực. Giống như việc dễ dàng nhận ra viên sỏi trong giày khi bạn bước đi hơn là lúc đứng yên, bạn sẽ tìm ra những niềm tin tiêu cực và nhanh chóng loại bỏ những niềm tin đó để hướng đến một cuộc sống tốt đẹp như mong ước.

Trò chơi 1

Du lịch đến Phnom Penh

Bạn hãy tưởng tượng mình đang ngồi trên ô tô đỗ bên đường, chuẩn bị đi du lịch đến Phnom Penh. Hãy viết ra những điều bạn cần làm để đến được Phnom Penh vào những dòng kẻ dưới đây hoặc vào một tờ giấy. Bạn nên miêu tả một cách rõ ràng, cụ thể và chính xác những gì mình sẽ làm trong tình huống đó.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tiếp theo, hãy dành một chút thời gian xem lại những gì mình vừa viết. Câu trả lời của bạn phần nào phản ánh cuộc sống hiện tại, phản ánh một hoặc nhiều khuôn mẫu dựa trên niềm tin của bạn. Không có câu trả lời đúng hoặc sai, danh sách những việc bạn định làm chỉ đơn giản tiết lộ cách sống hiện tại của bạn dựa trên niềm tin bạn có.

Sau đó, hãy tự hỏi những câu hỏi sau: Mình có bằng lòng với chỗ ở hiện tại hay không? Mình có thường xuyên đạt được những mục tiêu quan trọng đã đặt ra hay không? Nếu câu trả lời là “không”, có thể những niềm tin tiêu cực đã khiến bạn hành động sai hướng và không đạt được mục tiêu của mình.

Sau đây là ý kiến của một số người đã tham gia trò chơi này. Hãy chú ý lời giải thích của họ đã phản ánh niềm tin và cách ứng xử của họ như thế nào:

1. Để đến được Phnom Penh, một người phụ nữ nói cô sẽ “chỉ lên xe và lái”. Cách tiến hành chuyến đi như thế cho thấy cô rất nhanh nhẹn và luôn bận rộn trong cuộc sống hàng ngày. Nhưng cô lại than phiền rằng cô không hài lòng với cuộc sống của chính mình. Như vậy, cách sống của cô là có vấn đề. Rõ ràng, chỉ việc lên xe và lái đi mà không xác định phương hướng trước thì cô không thể đến Phnom Penh và sẽ không thực hiện được mong muốn của mình. Người phụ nữ đã phát hiện ra một điều: cô tin rằng cô phải luôn nhanh nhẹn và chủ động làm mọi điều, nếu không cô sẽ trở nên lười biếng và vô trách nhiệm. Và cô cũng tin rằng để khẳng định giá trị bản thân thì cô phải tạo cho mình thói quen luôn bận rộn. Nhờ trò chơi này, cô đã nhận thức được hai niềm tin tiêu cực của mình và cô có thể thay đổi chúng để cuộc sống hoàn thiện hơn.

2. Một phụ nữ khác cho biết, cô sẽ đến Phnom Penh bằng cách lái xe đến khu vực đông dân cư gần đó nhất để hỏi đường. Điều này cho thấy khi đứng trước một vấn đề cần giải quyết, xu hướng hành động của cô là đi tìm lời khuyên ở người khác. Cách ứng xử như vậy chẳng có gì sai, nhưng người phụ nữ này cho biết cô không cảm thấy hạnh phúc và cuộc sống không như cô mong ước. Thế thì việc hỏi ý kiến và lời khuyên của người khác cũng chẳng giúp ích nhiều cho cô. Cô cho biết cô đã từng phạm sai lầm trong quá khứ nên cô không tin tưởng vào bản thân, cô không tin mình có thể đưa ra sự lựa chọn đúng đắn. Do đó, cô tin mình cần lời khuyên từ người khác, những người có thể nhìn nhận sự việc một cách tỉnh táo hơn để có thể củng cố cho ý kiến và sự lựa chọn của chính cô.

Vậy còn bạn, bạn có thói quen hỏi ý kiến và lời khuyên của người khác hay không? Nếu có, hãy chú ý đến đối tượng mà bạn thường hỏi. Đó có phải là một người thành công? Đó có phải là người bạn tôn trọng, khâm phục hoặc tin tưởng? Nếu phải hỏi đường, bạn sẽ hỏi ai? Một nhân viên trạm xăng dầu, một cảnh sát giao thông, người đầu tiên bạn gặp trên đường?

3. Để lái xe du lịch đến Phnom Penh, một người đàn ông cho biết điều đầu tiên ông làm là kiểm tra nhiên liệu, xem lượng dầu và nước trong xe có đầy đủ không, rồi xem thử liệu mình có đủ tiền bạc, thực phẩm và những đồ cần thiết cho chuyến hành trình hay không. Sau đó, ông ta sẽ xem bản đồ để chọn con đường thuận tiện nhất. Khi say sưa nói về những chuẩn bị của mình, ông phát hiện ra mình đã dành quá nhiều thời gian để chuẩn bị cho tương lai. Dù đặt ra rất nhiều mục tiêu trong cuộc sống, nhưng hiện tại ông cảm thấy mình không có đủ năng lực và tiền bạc để theo đuổi những ước mơ thật sự của mình.

Ông nhận thấy mình vẫn chưa thực sự khởi hành trong chuyến hành trình cuộc sống. Vậy niềm tin nào đã cản trở ông làm điều ấy? Ông cho biết rằng cha của ông đã khiến ông tin rằng mình không đủ thông minh để có thể đạt được bất kỳ điều gì trong cuộc sống. Chính niềm tin đó đã đưa ông đến suy nghĩ là mình sẽ không phải đối mặt với thất bại trong tương lai nếu cứ bận rộn chuẩn bị mọi thứ mà không bao giờ thực sự bắt tay vào việc.

4. Vài người khác trả lời là họ sẽ chọn một con đường đẹp nhất để đi và sẽ tận dụng thời gian trên đường để ngắm cảnh. Đây cũng chính là cách tiếp cận cuộc sống của họ. Đối với họ, điều quan trọng là chiêm ngưỡng cảnh đẹp và để mình thư giãn suốt cuộc hành trình mà không cần phải vội vàng đến đích. Họ tin rằng nên hưởng thụ cuộc sống.

5. Những người khác lại cho biết họ sẽ lái xe tới một sân bay gần nhất để có thể tới Phnom Penh nhanh hơn. Đây là cách chọn lựa của những người luôn muốn đạt được mục đích càng nhanh càng tốt. Đối với họ, thì giờ là vàng bạc nên không thể lãng phí một giây một phút nào. Cách sống như thế phản ánh niềm tin rằng họ chẳng bao giờ có đủ thời gian để làm tất cả mọi việc mong muốn. Kết quả là những người này phải luôn sống trong căng thẳng và chịu áp lực vì cứ sợ mình không đủ thời gian.

6. Trong khi đó một người khác lại lo sợ chiếc xe có thể hư giữa đường và không thể đưa mình đến được Phnom Penh. Trên thực tế, người này đang gặp phải những vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe và không tin mình có đủ khả năng để đạt được mục tiêu, không tin mình đủ sức khỏe cho cuộc hành trình.

Hãy chú ý câu trả lời của bạn sẽ hé mở một điều gì đó thú vị về niềm tin và cách ứng xử của bạn. Bạn có nhận ra niềm tin nào của mình không? Chẳng hạn như: “Tôi cần phải được chuẩn bị”, “Tôi cần có tiền”, “Tôi phải nhanh lên”, “Tôi nên xin lời khuyên của ai đó”, hay bạn chỉ “lái xe” lang thang vô định suốt cuộc đời mình, với hy vọng rằng một ngày nào đó sẽ đến đích.

Nếu bạn thấy bằng lòng và hạnh phúc với cuộc sống hiện tại, nếu bạn dễ dàng thực hiện được những ước mơ của mình, thì khi ấy niềm tin và cả những thói quen trong cuộc sống đang có lợi cho bạn. Nếu không, bạn hãy kiểm tra lại để tìm hiểu xem niềm tin nào đã ngăn cản bạn thực hiện ước mơ.

Hoàn cảnh hiện tại có thể hé mở những niềm tin tạo nên những trải nghiệm mới cho bạn. Hãy dành một chút thời gian suy ngẫm về hoàn cảnh hiện tại, và xét xem mình đã làm được gì trong cuộc sống. Bước đầu tiên để đạt được mục tiêu đặt ra là cân nhắc, đánh giá hoàn cảnh hiện tại.

Khi ấy bạn mới có thể tiến lên phía trước với một cách nhìn mới về cuộc sống mà bạn mong muốn.

Bốn bước sau sẽ giúp bạn nhìn rõ hoàn cảnh hiện tại để có thể đạt được mục tiêu đặt ra:

1. Đánh giá cuộc sống hiện tại của mình. Điều gì có lợi và bất lợi cho cuộc sống của bạn? Xem xét các mối quan hệ cá nhân, nghề nghiệp, tình hình tài chính, sức khỏe cũng như tất cả các lĩnh vực khác trong cuộc sống.

2. Xác định rõ điều mình muốn làm. Hầu hết chúng ta đều nhận thức rõ điều mình thực sự khao khát có được trong cuộc sống. Nhưng nhiều người không thể vươn tới được ước mơ của mình vì họ tin rằng “Tôi không thể có được những gì tôi muốn”.

3. Hãy tin rằng mình có thể đạt được những gì mình muốn. Nếu người khác đạt được mục tiêu mà họ đặt ra thì bạn cũng sẽ làm được như thế. Nếu bạn tin mình không thể biến ước mơ thành hiện thực thì bạn sẽ không hành động tích cực để đạt được điều ấy.

4. Hãy lập một kế hoạch tốt nhất, và mạnh dạn làm mọi cách để có thể đạt được mục tiêu. Hãy tưởng tượng cuộc sống mới của bạn khi đạt được ước mơ. Cảm giác của bạn sẽ thế nào? Có phải rất hạnh phúc không? Vậy thì còn chần chờ gì nữa, hãy bắt tay hành động ngay hôm nay, dù là những việc nhỏ nhất như gọi điện thoại cho người ấy hay viết thư xin việc... Hãy làm tất cả những gì có thể để tiến thêm một bước nữa đến mục tiêu.

Nếu đã đặt ra mục tiêu và cố gắng hết mình mà vẫn chưa đạt được, bạn hãy kiểm tra lại những bước trên xem mình đã bỏ sót hay làm sai lệch chỗ nào khiến cho ước mơ chưa thành hiện thực.

Hãy xác định mục đích sống rồi tin tưởng và nỗ lực thực hiện theo mục đích đó, bạn sẽ thấy cuộc sống của mình thật thú vị và ý nghĩa!

Trò chơi 2

Màu sắc, động vật, bóng tối và nước

Trong trò chơi này, bạn hãy viết vào một mảnh giấy ba từ hay cụm từ chỉ tính chất để mô tả các từ sau:

1. Màu sắc (không liệt kê màu cụ thể, bạn chỉ cần chọn 3 từ miêu tả tính chất của màu sắc như “tươi sáng”)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Động vật

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Bóng tối

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Nước

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Khi đã viết xong, bạn hãy xem các gợi ý sau đây để tìm ra câu trả lời cho mình.

1. Những từ bạn lựa chọn để miêu tả màu sắc chính là những từ miêu tả nhận thức của bạn về chính mình. Bạn đánh giá cao về chính mình hay tự hạ thấp chính mình? Và bạn có nhận ra sự đánh giá tiêu cực nào về bản thân đã gây cản trở bạn không?

2. Các từ miêu tả động vật phản ánh nhận thức của bạn về cách suy nghĩ của người khác về bạn. Cho dù, trên thực tế, người khác có nghĩ về bạn như thế nào thì những từ bạn chọn vẫn phản ánh những gì bạn cho là họ đang nghĩ về bạn. Ví dụ, bạn dùng từ “dữ tợn và nguy hiểm” để miêu tả động vật, thì có thể bạn sợ rằng người khác cũng nhận xét bạn như thế. Nếu bạn tin vào điều này, bạn sẽ suy đoán và hình dung ra cách ứng xử không mấy thiện cảm của họ đối với bạn.

3. Những từ bạn chọn để mô tả bóng tối chính là những từ ngữ bộc lộ nhận thức của bạn về cái chết. Nếu bạn cảm thấy khó tìm được từ miêu tả bóng tối, điều đó có nghĩa là bạn không chắc chắn về điều bạn tin tưởng và cảm nhận của bạn về cái chết cũng không rõ ràng. Nếu bạn chọn những từ: lạnh lẽo, trống rỗng, u buồn, sợ hãi, hoặc những từ khác gợi những cảm giác như trên, thì trong ý nghĩ bạn xem cái chết là sự mất mát.

4. Các từ bạn chọn để mô tả về nước phản ánh cách nhìn nhận của bạn về sex. Bạn có dùng từ nào nói lên sự sợ hãi hay không? Nếu có, thì có thể bạn đang cảm thấy sợ hãi trong việc gần gũi thể xác. Bạn có nhận thức được bất kỳ vấn đề nào liên quan đến tình dục gây cản trở cho mối quan hệ hòa hợp, thân thiết không?

Trò chơi 3

Người trong tranh

Bạn hãy nhìn vào bức hình sau đây và chọn ra hai người thu hút sự chú ý của bạn nhiều nhất. Sau đó viết ra suy nghĩ và cảm nhận, kể cả những tưởng tượng của bạn về mỗi người. Họ là ai? Tính cách của họ ra sao? Họ đang nghĩ gì?...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Những gì bạn nhận xét, đánh giá về mỗi người sẽ thể hiện một phần niềm tin của bạn vào bản thân. Chúng ta thường hay áp đặt suy nghĩ, cảm xúc, niềm tin và sự đánh giá của mình lên người khác. Vì vậy, điều mà bạn nói về người khác thường đúng với bản thân bạn hơn là đúng với họ.

Ví dụ, bạn miêu tả rằng một người trong bức ảnh này đang vui vẻ, thoải mái và lạc quan về tương lai, đó cũng chính là những gì bạn nghĩ về bản thân ở thời điểm hiện tại. Nếu bạn nhận xét là người thứ hai không kiên nhẫn, thiếu trung thực và khiếm nhã, thì có nghĩa bạn sợ mình cũng có những tính cách như thế.

Hoăc nếu tin rằng người này đang thể hiện một hành vi ứng xử mà bạn chắc rằng mình sẽ không làm như thế, thì hãy tự hỏi cách cư xử đó nói lên điều gì về người ấy. Kiểu người nào hay hành động như vậy? Có phải bạn đang sợ rằng mình cũng sở hữu tính cách đó hay không? Nói cách khác, cách cư xử của bạn có thể không giống như thế, nhưng bạn cũng có chung một động cơ như họ.

Ví dụ, bạn tưởng tượng một trong số những người trong bức ảnh là tên trộm hoặc kẻ sát nhân.

Bạn biết rằng bạn sẽ không bao giờ ăn cắp hoặc muốn làm hại người khác; thế thì thử giải thích xem kiểu người nào sẽ có những hành động như vậy. Có phải đó là người ích kỷ, độc ác, không đáng tin, yếu đuối, ngu ngốc, tham lam hoặc đáng sợ hay không? Động cơ nào đưa họ đến những hành động như thế? Bạn nghĩ gì về cách cư xử của họ?

Nếu phân tích rõ suy nghĩ của mình về những người này, bạn có thể nhận ra được tính cách mà bạn nghi ngờ hoặc tin rằng bạn đang sở hữu. Nếu bạn có những đánh giá hạn chế về bản thân, thì bạn cũng sẽ tự hạn chế khả năng và sức mạnh để tạo nên những gì bạn muốn.

Trò chơi 4

Sửa chữa xe máy

Bạn sở hữu một chiếc xe máy? Đã có lúc nó liên tục bị hỏng hóc, hết bộ phận này đến bộ phận khác? Khi đó bạn đã làm gì? Dù bạn đã gặp hay chưa gặp trường hợp đó, bạn cũng hãy thử tham gia trò chơi này, sẽ rất thú vị và bổ ích cho cuộc sống hiện tại và tương lai của bạn.

Một người đàn ông đưa xe đến tiệm sửa xe để thay nhớt và yêu cầu người thợ máy bảo dưỡng toàn bộ chiếc xe. Chẳng bao lâu sau khi ông quay về nhà, người thợ máy gọi điện và thông báo rằng phanh xe đã bị mòn và cần được thay thế. Ông nghĩ một lúc, rồi đề nghị thợ máy thay phanh mới. Lát sau, người thợ máy lại gọi điện và thông báo cần phải thay bộ chế hòa khí, ông lại tiếp tục đồng ý. Mười lăm phút sau đó, người thợ máy tiếp tục gọi điện và cho biết cần phải thay thế bộ phận đánh lửa.

Hãy thử tưởng tượng, bạn cảm thấy thế nào nếu ở vào địa vị của người đàn ông đó. Hãy viết những gì bạn tin có thể xảy ra và những gì bạn nghĩ người đàn ông đó nên làm.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bạn hãy nhớ rằng không có chuyện đúng hoặc sai ở câu trả lời của bạn. Nó chỉ đơn giản là suy nghĩ mà bạn tin chủ nhân của chiếc xe máy nên làm. Qua đó, sẽ tiết lộ phần nào cách ứng xử và niềm tin của bạn trong cuộc sống.

Nếu bạn cho rằng người đàn ông ấy nên tham khảo ý kiến một ai đó, thì có thể bạn có thói quen hay hỏi ý kiến và lời khuyên của người khác khi gặp vấn đề. Còn nếu bạn không tin tưởng người thợ cho thấy bạn ít khi tin tưởng vào những người xung quanh. Tuy nhiên, điều quan trọng được bộc lộ từ hai ý kiến trên là bạn không tin tưởng vào chính bản thân mình. Sau đây là những phân tích về ý kiến của một số người đã được khảo sát về trường hợp này:

Một người phụ nữ cho biết, nếu trường hợp đó xảy ra, cô sẽ đi đến tiệm sửa xe để tự mình xem xét bộ phận hỏng của chiếc xe máy trước khi để thợ máy thay thế bộ phận ấy. Đây cũng chính là cách mà người phụ nữ này quyết định cuộc đời mình, cô muốn luôn ở thế chủ động, muốn tất cả đều hoàn hảo và thích tự làm mọi việc vì cô không tin rằng người khác có thể làm tốt như mình. Cách lựa chọn để giải quyết vấn đề của người phụ nữ chẳng có gì sai nhưng cô phải tốn quá nhiều thời gian cho công việc và phải cố hết sức để làm cho mọi thứ hoàn hảo. Người phụ nữ này sợ rằng mình không thể kiểm soát được mọi việc xảy ra nếu như cô không luôn ở thế chủ động.

Một người phụ nữ khác cho biết cô sẽ nghe theo lời khuyên của người thợ máy và đồng ý để anh ta sửa bất kỳ bộ phận nào bị hỏng hóc. Đây là dạng người luôn tin tưởng vào người khác.

Chính vì vậy, cô tin rằng tất cả mọi thứ đều tốt đẹp nên không cần phải lo lắng hoặc không cần phải đấu tranh chống lại những điều bất công. Người phụ nữ này cho biết, cô luôn tin rằng “mọi thứ trên đời đều có duyên cớ của nó”, và có lẽ cô may mắn nên mọi việc xảy ra đều rất thuận lợi.

Nhận thức tích cực đó giúp cô biết hưởng thụ cuộc sống hơn những người khác. Như vậy, niềm tin của cô đã mang lại lợi ích cho cô.

Còn bạn, bạn nghĩ thế nào về câu trả lời của người phụ nữ này? Bạn có cảm thấy câu chuyện của cô đã khơi nguồn cảm hứng cho bạn hay bạn không đồng tình và không tin tưởng vào cách sống của cô? Bạn có nghĩ rằng “Một ngày nào đó, cô ta sẽ hết tiền và hối hận vì thái độ sống thoải mái và nhẹ dạ của mình” hoặc “Cô ta sẽ không thể đối mặt được với thực tế khắc nghiệt của cuộc sống bằng lòng tin như thế”? Dù câu trả lời của bạn là gì đi nữa thì sự đánh giá của bạn về cách sống của người phụ nữ này cũng phản ánh sự đánh giá của bạn về chính bản thân.

Hy vọng sau trò chơi này, bạn sẽ có thêm những trải nghiệm mới trong cuộc sống. Bạn sẽ nhận ra niềm tin nào là cần và tốt cho bản thân mình, và nhờ đó mà cách nhìn nhận của bạn về cuộc sống sẽ trở nên tích cực hơn.

Trò chơi 5

Người bạn tinh thần

Một ngày nọ, Katrina đến gặp một người bạn để cùng ăn trưa và tâm sự về những rắc rối, buồn phiền trong tình cảnh hiện tại của mình. Katrina đã từng khao khát một tình yêu thật đẹp và nồng cháy; và gần đây cô gặp được tình yêu đó với một người đàn ông tuyệt vời. Trong cảm nhận của cô, anh ấy rất gần gũi, đẹp trai, thông minh, ân cần và chu đáo. Anh chính là mẫu người đàn ông lý tưởng mà Katrina mong chờ. Vì thế, Katrina thích được ở mãi bên cạnh anh và họ đã có những khoảng thời gian vui vẻ, hạnh phúc bên nhau.

Tuy nhiên, niềm đam mê nhiếp ảnh đã cuốn anh vào những chuyến đi xa nhà, và xa cả cô. Trong lúc anh thăm thú, lang thang phiêu bạt khắp nơi để chụp những bức ảnh thật ấn tượng và độc đáo thì Katrina phải lặng lẽ ở nhà một mình. Nhiều lúc Katrina cảm thấy buồn bã và cô đơn vì anh dành quá ít thời gian cho cô. Thế nhưng điều làm cô phiền muộn nhất là anh chưa bao giờ mời cô cùng đi với anh.

Trước khi gặp anh, Katrina cũng đã quen biết với một doanh nhân rất tuyệt vời và giàu có. Anh yêu Katrina và định tiến đến hôn nhân với cô.

Thế nhưng, cô lại cảm thấy giữa họ có một khoảng cách vô hình nào đó. Mặc dù họ đã có những khoảng thời gian thoải mái bên nhau, nhưng cô lại không thể tự nhiên chuyện trò và chia sẻ mọi điều riêng tư. Katrina bày tỏ với bạn sự lo lắng, bối rối và thật sự cô không biết phải làm gì trong hoàn cảnh của mình.

Nếu là bạn của Katrina thì bạn sẽ cho Katrina lời khuyên như thế nào? Câu trả lời của bạn có gì khác nếu bạn biết rằng Katrina đã hò hẹn với người đàn ông đầu tiên trong thời gian 2 năm? 5 hoặc 6 năm? Hãy ghi ra những điều bạn sẽ nói với Katrina và những lời giải thích của bạn.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Những lời khuyên của bạn dành cho Katrina cũng là lời khuyên bạn dành cho chính mình về một điều gì đó hiện đang xảy ra trong cuộc sống. Câu trả lời sẽ hé mở cho bạn biết mình nên chọn cuộc sống theo như mơ ước hay cuộc sống không như mơ ước vì nó an toàn, dễ dàng và thoải mái hơn.

Câu trả lời của bạn có thay đổi khi bạn biết Katrina đã quen người doanh nhân kia trong một khoảng thời gian lâu hơn không? Khi biết Katrina đã dành nhiều thời gian cho mối quan hệ này, bạn có khuyến khích cô ấy nên làm rõ mọi chuyện hay bạn cho rằng cô ấy đã lãng phí thời gian vô ích? Câu trả lời của bạn có ý phê phán hay buộc tội doanh nhân kia không? Nếu có, thì có phải đó là sự lựa chọn dựa trên ý thức trách nhiệm?

Sau đây là lời khuyên của một số người trong cuộc khảo sát ý kiến về câu chuyện của Katrina:

Một người đàn ông khuyên Katrina nên chọn người doanh nhân. Mặc dù người đến sau dường như mới là người tri kỷ của cô nhưng doanh nhân sẽ là người cho Katrina cuộc sống đầy đủ và êm ấm. Vì thế, Katrina nên học cách yêu và chọn doanh nhân làm chỗ dựa cho mình về sau. Còn với người nhiếp ảnh, chắc chắn cả hai sẽ mất rất nhiều thời gian và công sức để xác định lại tình cảm thì mới có thể tiến đến hôn nhân và tìm được một cuộc sống hạnh phúc. Cô không cần phải mạo hiểm như vậy.

Còn về bản thân, anh nói rằng mình muốn được làm việc trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Thế nhưng, anh lại sợ phải bỏ công việc ổn định ở một công ty kế toán. Mặc dù không mấy yêu thích nghề kế toán nhưng anh vẫn hy vọng có lúc mình sẽ học được cách say mê công việc. Tất nhiên, anh tin rằng ước muốn được làm việc trong lĩnh vực môi trường chỉ mãi là một ước mơ chẳng bao giờ thành hiện thực.

Một người khác cho rằng, Katrina nên thành thật và nói chuyện thẳng thắn với nhiếp ảnh gia về những cảm nhận của mình. Theo anh, Katrina nên kiên nhẫn chuyện trò một cách chân thành, nhiệt tình và cởi mở, đó chính là chiếc chìa khóa giúp hai người có thể giải quyết mọi chuyện và hiểu nhau hơn. Lời khuyên của người đàn ông này dành cho Katrina cũng chính là giải pháp mà anh đang tìm kiếm để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong cuộc hôn nhân của mình.

Góp ý cho chuyện tình cảm của Katrina, một phụ nữ nghĩ Katrina nên tiếp tục tìm kiếm người đàn ông của mình, vì chẳng ai trong số hai người ấy phù hợp với cô. Với lời khuyên như thế, chúng ta có thể nhận thấy người phụ nữ này vẫn chưa thật sự bằng lòng với cuộc sống. Chính cô cũng thừa nhận là công việc hiện tại không như cô mong muốn và cô chẳng còn động lực nào để phấn đấu cho nó. Cô đang chuẩn bị thôi việc để tiếp tục tìm kiếm một công việc mà cô cảm thấy hài lòng.

Vậy còn lời khuyên của bạn? Hãy nhìn lại lời khuyên của mình bởi chính nó sẽ phản ánh niềm tin của bạn. Niềm tin của bạn như thế nào thì bạn sẽ đưa ra lời khuyên như thế ấy.

Khi gặp khó khăn trong cuộc sống, mỗi người có thể sử dụng một câu chuyện tương tự như tình huống của mình như là một cách giúp bản thân hiểu được vấn đề và tìm ra hướng giải quyết. Khi xem xét kỹ lời khuyên của mình dành cho người khác, chúng ta sẽ nhận thấy đó cũng chính là lời khuyên tốt nhất dành cho mình. Với vai trò là người ngoài cuộc có cái nhìn khách quan, bạn sẽ dễ dàng khuyên nhủ người khác. Lúc đó, bạn không hề bị chi phối bởi hoàn cảnh, bởi nỗi lo lắng trước vấn đề mà người trong cuộc phải đối mặt, vì thế bạn đủ tỉnh táo và sáng suốt để đưa ra giải pháp tốt nhất cho họ.

Nếu quan sát phản ứng của bản thân đối với hoàn cảnh của người khác, hoặc quan sát phản ứng của mình khi xem phim hay xem kịch, bạn có thể hiểu rõ hơn về niềm tin và những điều bạn tự đánh giá về bản thân. Nếu gặp rắc rối với ai đó, thì có nghĩa người này đang cho bạn thấy một điều gì đó ở bạn mà bạn không thích. Khi gặp một ai có thái độ và tính cách khiến bạn khó chịu, thì hãy tự hỏi liệu bạn có tin mình là người như thế không. Còn nếu bạn khâm phục một ai đó vì một nét tính cách đặc biệt của họ, như sự nồng hậu hay rộng lượng, thì từ sâu thẳm trong tâm hồn bạn có cảm giác là mình cũng có những đức tính ấy.

Cảm giác và đánh giá về bản thân có thể là phương thức giúp bạn nhận ra niềm tin của mình. Tuy nhiên, đánh giá khác với quan sát. Đánh giá cho thấy bạn gặp phải rắc rối với chính mình, trong khi quan sát không nói lên điều gì cả. Để biết mình đang đánh giá về người khác hay đơn thuần chỉ là quan sát thì bạn hãy sử dụng tiêu chuẩn sau: Nếu xử sự của một người tạo cho bạn một phản ứng tình cảm nào đó dù là tích cực hay tiêu cực thì khi ấy bạn đang đánh giá. Nếu bạn nghĩ một tình huống hay một cách cư xử nào đó là xấu hay tốt, đúng hoặc sai thì có nghĩa là bạn cũng đang đánh giá. Không nên kìm nén cảm xúc của mình. Hãy để cơ thể tự do bộc lộ, có như thế, bạn mới khám phá niềm tin và những nhận xét, đánh giá của bạn về chính bản thân. Nếu bạn không có cảm xúc hay đánh giá về hành động của người khác, và phản ứng của bạn có thể chỉ là “Ồ, thú vị đấy!” thì điều này cho thấy bạn chỉ đang quan sát.

Trò chơi 6

Quà sinh nhật cho con gái

Nhân ngày sinh nhật con gái, một ông bố muốn mua một chiếc ba lô để làm quà tặng cho con, nhưng ông phân vân không biết nên mua màu xanh hay màu hồng. Cuối cùng, ông bố cũng chọn mua chiếc ba lô màu hồng.

Qua tình huống trên, bạn có phản ứng thế nào? Hãy ghi lại tất cả suy nghĩ và cảm xúc của bạn. Những lời nhận xét của bạn về hành động của người đàn ông, sẽ phản ánh một điều gì đó trong cuộc sống mà bạn cũng có nhận xét tương tự như vậy.

Sau đây là ý kiến của một số người được khảo sát: Một phụ nữ cảm thấy khó chịu khi nghe tình huống này, vì theo cô, đáng lẽ ông bố phải để con gái lựa chọn. Khi xem xét kỹ lý do mà người phụ nữ đó đưa ra, chúng tôi phát hiện ra rằng người phụ nữ cảm thấy mình đã quá độc đoán và luôn muốn mọi thứ phải theo ý mình. Bằng chứng là gần đây, bà đã không cho phép cậu con trai 19 tuổi đi nghỉ cuối tuần với bạn bè. Chính điều đó khiến bà sợ rằng mình đã quá khắt khe và độc đoán khi không cho phép con có quyền lựa chọn.

Trước quyết định của ông bố, một người phụ nữ khác cảm thấy tức giận vì cô cho rằng ông bố xem cô con gái chỉ là một đứa trẻ. Sau khi tìm hiểu thêm, chúng tôi thấy người phụ nữ này có những suy nghĩ cổ hủ về cuộc sống. Cô cảm thấy rất thất vọng khi chồng mình không phải là người trụ cột gia đình và cô cũng cảm thấy tức giận với chính mình vì cảm giác ấy. Trong ánh mắt của cô hiện rõ sự bối rối vì mình có một tư tưởng lạc hậu, không cởi mở và hiện đại như mình muốn.

Những ai không cảm thấy khó chịu trước quyết định của người bố thì phản ứng của họ đơn giản chỉ là: “Thú vị đấy!”, “Bình thường thôi!”.

Những người này có cách sống đơn giản, không phán xét, không muốn làm mọi chuyện trở nên rối rắm. Vì những phán xét và nỗi buồn chỉ khiến cuộc sống thêm nặng nề và mệt mỏi. Khi không còn tự phán xét bản thân và người khác, bạn sẽ cảm thấy cuộc sống dễ chịu, có thời gian để tận hưởng niềm vui và hạnh phúc. Khi đó, bạn sẽ dễ dàng sử dụng sức mạnh sáng tạo của mình để biến ước mơ thành hiện thực.

Trò chơi 7

Nhận thức và niềm tin

Niềm tin ảnh hưởng đến nhận thức, còn nhận thức lại tạo nên trải nghiệm sống. Niềm tin giống như chiếc máy lọc chỉ cho phép tâm trí lĩnh hội một số loại thông tin nhất định. Chúng ta cảm nhận cuộc sống thông qua bộ lọc “niềm tin” và nhìn cuộc đời qua lăng kính của niềm tin. Để kiểm chứng điều này, chúng ta có thể cùng tham gia trò chơi sau.

Bạn hãy quan sát xung quanh và ghi nhớ những vật có màu xanh. Sau đó, nhắm mắt và nhẩm lại tất cả các vật bạn nhớ, rồi mở mắt và nhìn xung quanh xem bạn có bỏ sót vật gì hay không. Tiếp tục nhắm mắt và nhẩm lại những vật màu vàng, sau đó mở mắt và nhìn xem bạn có bỏ sót vật nào không. Có thể bạn sẽ chẳng nhớ được một vật màu vàng nào vì trong lúc quan sát bạn chỉ lo tập trung vào vật màu xanh. Mặc dù những vật màu vàng cũng ở trong tầm nhìn của bạn, nhưng vì quá chú tâm vào vật màu xanh, nên bạn không thể nhận ra chúng.

Trò chơi trên khẳng định một điều rằng chúng ta chỉ thấy được những gì mà chúng ta muốn tìm. Vì vậy, nếu bạn tin một điều gì đó là đúng thì bạn sẽ nhận thức cuộc sống từ khía cạnh ấy.

Chẳng hạn, khi bạn nghĩ mình có một tuổi thơ không hạnh phúc thì bạn sẽ luôn tìm lại những đắng cay, bất hạnh trong quá khứ để chứng minh cho niềm tin ấy là đúng. Thậm chí khi bạn đã từng có những khoảng thời gian êm đềm và hạnh phúc thì niềm tin vào một tuổi thơ bất hạnh cũng sẽ không cho phép bạn nhớ tới khoảng thời gian đó. Còn nếu tin là mình được yêu thương, che chở và được ủng hộ thì bạn sẽ nhận thức những trải nghiệm trong cuộc sống của mình theo hướng đó. Ngược lại, khi niềm tin được tạo dựng dựa trên sự sợ hãi, hoài nghi, thì dù may mắn đến đâu, bạn cũng luôn cảm thấy hoài nghi và sợ hãi trước mọi tình huống của cuộc sống.

Bây giờ, chúng ta hãy tiếp tục trò chơi bằng một vật dụng quen thuộc là chiếc đồng hồ đeo tay.

Hãy nhìn vào chiếc đồng hồ và cố ghi nhớ tất cả các chi tiết về nó, từ màu sắc kim đồng hồ, chữ số, tên nhà sản xuất đến tất cả những gì bạn có thể nhìn thấy. Quan sát thật kỹ chiếc đồng hồ thêm một lần nữa để xem bạn có bỏ qua chi tiết nào không. Sau đó, không nhìn vào nó nữa và hãy trả lời câu hỏi: lúc quan sát, đồng hồ của bạn chỉ mấy giờ?

Dù bạn vừa nhìn đồng hồ, nhưng có thể bạn không trả lời được câu hỏi này. Vì lúc quan sát, điều bạn quan tâm và cố ghi nhớ là bề ngoài của chiếc đồng hồ chứ không phải là thời gian. Ngược lại, dù ngày nào cũng xem đồng hồ không biết bao nhiêu lần nhưng chưa chắc bạn lại nhớ rõ hình dáng của nó, vì mỗi khi nhìn vào đồng hồ, bạn chỉ quan tâm về thời gian.

Qua trò chơi này, chúng ta có thể rút ra kết luận: chính niềm tin đã ảnh hưởng và chi phối nhận thức. Và đến lượt nhận thức lại ảnh hưởng và hạn chế những điều chúng ta tìm kiếm. Do đó, những gì chúng ta tin sẽ là những gì chúng ta nhìn thấy và trải nghiệm.

Trò chơi 8

Người lái xe mạo hiểm

Hãy tưởng tượng bạn đang lái xe trên đường cao tốc thì một chiếc xe đột ngột cắt ngang trước xe bạn. Bạn sẽ phản ứng thế nào? Bạn sẽ giải thích như thế nào về hành động của người lái xe?

Sau đây là những phản ứng khác nhau của những người được khảo sát:

Người thứ nhất phàn nàn: “Đúng là một tay lái liều lĩnh và vô trách nhiệm! Lỡ gây ra tai nạn và làm người khác bị thương thì sao? Chắc chắn đó là loại người chẳng quan tâm đến ai khác ngoài bản thân mình!”.

Nhưng người thứ hai lại tỏ vẻ cảm thông: “Chắc anh ta đang rất vội. Nhưng dù sao thì anh ta cũng nên giảm bớt tốc độ để tận hưởng cuộc sống”.

Người thứ ba lại nói: “Phải chăng bị chặn ngang như thế là một điềm báo cho mình? Có lẽ tôi cần giảm tốc độ vì phía trước có xe cảnh sát, hay tôi có thể tránh được một tai nạn sắp xảy đến với mình nhờ bị chiếc xe đó chặn ngang”.

Người thứ tư lại phản ứng khác: “Có lẽ anh ta vừa trải qua một cú sốc quá lớn nên mới mất tập trung như thế. Mong là anh ta sẽ sớm vượt qua khó khăn của mình”.

Vậy còn bạn, bạn nghĩ và giải thích hành động lái xe mạo hiểm đó như thế nào? Có giống như bốn người trên không?

Cách giải thích của bạn - nói khái quát là cách nhận thức và trải nghiệm các sự việc, tình huống trong cuộc sống - phụ thuộc vào niềm tin của bạn.

Mặc dù có thể bạn không bao giờ biết chuyện gì đã thật sự xảy ra với người đàn ông kia nhưng dựa trên niềm tin của bản thân, bạn có thể tự giải thích một cách thỏa đáng với chính mình về hành động của ông ấy.

Dù hành động của người khác có thế nào đi nữa, bạn cũng sẽ hiểu và nhận thức hành động của họ thông qua lăng kính niềm tin trong chính con người mình.

Mỗi thử thách trong cuộc sống là một cơ hội để bạn khám phá niềm tin của mình và lựa chọn niềm tin nào sẽ phục vụ cho bạn cũng như loại bỏ niềm tin chống lại bạn.

Trò chơi 9

Điều gì khiến tôi phiền lòng?

Đây là một cách đơn giản giúp bạn nhận ra những đánh giá của mình về bản thân, đồng thời giải tỏa sự khó chịu của bạn đối với người khác.

Bây giờ, hãy nghĩ đến hành động của một người nào đó khiến bạn khó chịu. Người đó có thể là bạn đời, bố mẹ, con cái, người thân, bạn bè hay sếp của bạn. Sau đó hãy trả lời một cách trung thực và thẳng thắn 4 câu hỏi bên dưới. Nó sẽ giúp bạn xác định được điều gì đang thực sự diễn ra trong tâm trí mình.

1. Điều gì khiến tôi cảm thấy buồn bực về người này? Anh ta/cô ta đã làm gì khiến tôi khó chịu?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Tại sao anh ta/cô ta lại hành động như vậy? Tôi nghĩ gì về nguyên nhân của hành động ấy?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Tôi muốn nói gì với người này? Tôi có thể nói gì để thay đổi hành vi đã làm cho tôi khó chịu đó?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Tôi muốn gì ở người này?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Câu trả lời phải thành thật, rõ ràng và ngắn gọn; không nên viết lại những sự kiện hay câu chuyện cụ thể, dài dòng. Câu trả lời chính xác sẽ giúp bạn thật sự nhìn nhận được vấn đề cùng với giải pháp tốt nhất cho vấn đề ấy. Sau đây là câu trả lời của một người phụ nữ được khảo sát:

1. Điều gì khiến tôi cảm thấy buồn bực về John? Anh đã làm gì khiến tôi khó chịu?

Anh không chịu lắng nghe tôi nói. Anh không tin tưởng tôi. Lúc nào anh cũng ra lệnh cho tôi, lại còn chê trách tôi đủ điều. Anh không quan tâm đến cảm giác của tôi và không dành nhiều thời gian ở bên tôi. Anh thật tầm thường, ngạo mạn và ích kỷ. Anh là một người thiếu quyết đoán và không thực hiện những điều mình đã nói.

2. Tại sao anh lại cư xử như thế? Tôi nghĩ gì về nguyên nhân của hành động ấy?

Có lẽ đó là một hành động tự bảo vệ vì anh sợ mọi người không thích anh, không đối xử tốt với anh. Nhưng chính điều đó lại làm cho mọi người càng trở nên xa cách anh hơn. Càng bị xa lánh, anh càng có cảm giác bất an, không tin tưởng vào vản thân, sống khép kín, sợ thất bại, sợ mất việc và cuối cùng là chìm vào nỗi hoài nghi và sợ hãi khôn cùng. John thực sự mệt mỏi và cảm thấy không được trân trọng. Anh đã trải qua tuổi thơ nhọc nhằn và đắng cay, và giờ đây anh lại tiếp tục tạo nên những khó khăn, khổ sở cho chính mình.

3. Tôi muốn nói gì với anh? Tôi có thể nói gì để anh thay đổi cách xử sự?

John, anh hãy dành chút thời gian lắng nghe em. Em mong sao anh sẽ hiểu em và không làm em tổn thương. Hãy dành nhiều thời gian cho em. Nên giữ lời và làm những gì anh đã nói. Đừng lo lắng về tiền bạc hoặc mất việc, mọi chuyện rồi sẽ ổn cả thôi.

4. Tôi muốn gì từ anh ấy?

Tôi muốn anh tôn trọng, tin tưởng tôi, vui vẻ và cởi mở hơn với tôi, dành nhiều thời gian cho tôi và yêu tôi nhiều hơn. Tôi cũng muốn anh chân tình chia sẻ với tôi tất cả những vui buồn, khó khăn trong cuộc sống. Và quan trọng hơn cả là anh đừng tỏ thái độ chê bai, chỉ trích tôi bởi những lần như thế tôi thực sự cảm thấy bị xúc phạm.

Khi đã viết xong câu trả lời thành thật nhất của mình, bạn hãy đọc lướt qua một lượt và xem xét kết quả phân tích của những câu hỏi ấy.

1. Điều gì khiến tôi cảm thấy phiền lòng về người này? Anh ta hoặc cô ta đã làm gì khiến tôi cảm thấy buồn?

Điều bạn không thích ở người khác thực ra cũng chính là điều bạn không thích ở chính mình và cũng chính là những đánh giá của bạn về bản thân.

2. Tại sao người đó lại hành động như vậy? Tôi nghĩ gì về nguyên nhân của hành động ấy?

Đây là lý do sâu xa giải thích cho hành động của bạn.

3. Tôi muốn nói gì với người này? Tôi có thể nói gì để thay đổi hành vi đã làm cho tôi khó chịu đo?

Đây chính là điều mà tiếng nói nội tâm đang mách bảo bạn. Nếu bạn biết lắng nghe tiếng nói ấy, cuộc sống của bạn sẽ có nhiều thay đổi.

4. Tôi muốn gì ở người này? Đó chính là những điều bạn cần làm cho bản thân để cải thiện cuộc sống của mình. Nếu bạn làm được những điều đó thì người khác sẽ dần thay đổi cách đối xử với bạn. Nếu bạn không muốn bị mọi người bỏ rơi thì trước hết hãy đừng bỏ rơi chính mình. Nếu muốn được yêu thương thì trước hết hãy yêu chính mình.

Nếu muốn được lắng nghe thì trước hết hãy tự lắng nghe chính mình. Nếu muốn ai đó giữ lời hứa thì trước hết hãy giữ lời hứa với chính mình. Nếu muốn ai đó dành nhiều thời gian cho mình thì trước hết cũng hãy dành nhiều thời gian cho chính mình. Có thể bạn cảm thấy đã dành quá nhiều thời gian cho bản thân, thế thì hãy xem lại, đó là quãng thời gian có ích hay vô ích.

Nếu bạn bị phê bình và điều ấy khiến bạn phiền lòng, thì đó là bởi vì bạn đang phê bình chính bạn. Nếu bạn thấy mọi người đưa ra những lời khuyên và thông điệp mâu thuẫn, thì chính trong bạn đang hiện diện những mâu thuẫn đó.

Nếu bạn thấy buồn lòng vì cảm thấy người khác không tin tưởng và ủng hộ bạn, thì đó là do bạn đã không tin tưởng và ủng hộ bản thân mình.

Những mối quan hệ trong cuộc sống chính là những tấm gương phản chiếu bản thân, bạn đối xử với bản thân mình ra sao thì người khác sẽ đối xử với bạn như thế. Chính họ sẽ nói cho bạn hiểu rõ những gì bạn vẫn thường tự nói với bản thân.

Hành động của họ thể hiện niềm tin và sự sợ hãi bên trong bạn. Nếu không thích cách người khác đang đối xử với mình, hãy thay đổi cách bạn đối xử với bản thân. Nếu bạn không gặp rắc rối với bản thân thì hành động hay lời nói của người khác sẽ không làm ảnh hưởng đến bạn.

Nói tóm lại, nếu ai đó làm một việc khiến bạn phản ứng lại, thì thực sự bạn đang có vấn đề với chính mình. Còn nếu không, dù họ có nói thế nào thì cũng không có gì ảnh hưởng đến bạn.

Ví dụ, một người nào đó nói với bạn là tóc của bạn màu tím. Bạn biết rõ tóc mình không phải màu tím, và bạn tin chắc như thế. Cho nên, phản ứng của bạn có thể là “Hay thật! Không biết hôm nay mắt của anh bị làm sao nữa?”. Lời nhận xét của anh ta không khiến bạn lo lắng, buồn phiền vì bạn không tin lời nói của anh ta là đúng.

Một người khác có thể nói: “Trông có vẻ như anh tăng lên mấy cân” và bạn cũng cho rằng mình đã tăng cân trong khi chẳng mong muốn điều đó xảy ra chút nào. Vì thế, lời nhận xét đó có thể khiến bạn cảm thấy xấu hổ, tức giận, bối rối, hay thất vọng.

Phản ứng về mặt cảm xúc là một mấu chốt để chúng ta nhận ra những đánh giá về bản thân hoặc những niềm tin làm bản thân mình bị tổn thương.