Chương haiHồn ma thứ nhất

Khi Scrooge tỉnh dậy, trời tối đến nỗi lão không phân biệt được đâu là tấm kính trên cửa sổ và đâu là vách tường. Lão cố lùng sục xuyên qua bóng tối thì chuông nhà thờ bên cạnh gõ bốn nhịp. Lão bèn lắng nghe xem bấy giờ là mấy giờ.

Ngạc nhiên thay, cái chuông nặng nề không ngừng gõ sáu tiếng, bảy tiếng, tám tiếng và dần dần đến mười hai tiếng thì ngừng lại. Mười hai giờ! Ban nãy khi lão đi ngủ là đã hơn hai giờ sáng. Cái đồng hồ này chạy sai rồi. Hẳn là băng tuyết đã lọt vào bộ máy của nó. Mười hai giờ đêm!

Lão bèn mó vào cái đồng hồ của lão để xem cái đồng hồ “dở hơi” kia chạy đúng hay sai. Nó gõ đều đặn mười hai tiếng rồi dừng lại.

- Sao thế nhỉ, không thể được! - Scrooge nói. - Mình không thể ngủ suốt cả ngày đến tận đêm hôm sau được. Giờ không thể là ban ngày, mà cũng chẳng phải là mười hai giờ trưa!

Hoảng sợ, lão trườn ra khỏi giường và dò dẫm tìm đường đến cửa sổ. Phải lấy ống tay áo lau sạch sương giá trên cửa kính lão mới có thể nhìn thấy mọi thứ, dù chỉ là đôi chút. Tất cả những gì lão có thể nhận ra là bên ngoài trời vẫn rất lạnh và đầy sương mù, chẳng có tiếng người đi lại hay một bóng dáng nào chuyển động; không còn nghi ngờ gì nữa, rõ ràng là bóng đêm đang bao trùm vạn vật. Thật là nhẹ nhõm, bởi chẳng có gì xảy ra. Giống như số phận những tờ hối phiếu “sau ba ngày khi nhận được hối phiếu đầu tiên phải chi trả cho ông Scrooge hoặc chi trả theo lệnh của ông Scrooge”⁽¹⁸⁾, và nhiều thứ khác… sẽ vẫn giống như những tờ trái phiếu ngân hàng Mỹ⁽¹⁹⁾.

Scrooge quay trở lại giường, nhưng vẫn không ngừng suy nghĩ tới lui, nghiền ngẫm mãi việc này tuy chẳng lý giải được gì. Càng nghĩ, lão càng thấy rối rắm; càng cố không suy nghĩ, lão càng suy nghĩ tợn.

Hồn ma Marley khiến lão không ngừng bận tâm. Cứ mỗi lần tự bảo đó chỉ là một giấc mơ, lão lại nghĩ đến hồn ma, chẳng khác gì cái lò xo cứ chực quay trở lại vị trí ban đầu, và câu hỏi không dứt ra được, “Phải chăng đó chỉ là một giấc mơ?”.

Scrooge cứ nằm trằn trọc như thế cho đến lúc chuông đồng hồ gõ thêm ba khắc⁽²⁰⁾ nữa thì chợt nhớ lời hồn ma bảo rằng cuộc viếng thăm của linh hồn thứ nhất sẽ diễn ra vào lúc một giờ. Lão quyết định sẽ thức cho qua lúc một giờ, hơn nữa lão cũng không thể nào ngủ thêm nên đây có lẽ là quyết định sáng suốt nhất mà lão có thể làm.

Một khắc tiếp theo trôi qua thật lâu, lâu đến nỗi nhiều lần lão cứ ngỡ mình đã ngủ quên và bỏ lỡ thời khắc một giờ. Cuối cùng nó cũng đánh thức cái lỗ tai đang chực chờ nghe ngóng của lão.

“Đinh, đoong!”

- Một nhịp, - Scrooge đếm.

“Đinh, đoong!”

- Hai nhịp, - Scrooge tiếp tục.

“Đinh, đoong!”

- Ba nhịp! - Scrooge đếm tiếp.

“Đinh, đoong!”

- Một giờ! - Scrooge nói, vẻ đắc thắng. - Và chẳng có gì cả!

Ngay sau khi dứt lời, chiếc đồng hồ gõ một tiếng nghe trầm đục, tẻ nhạt và buồn thảm. Lập tức, gian phòng lóe sáng và mấy tấm rèm bao quanh cái giường của lão bị kéo phắt sang một bên.

Tấm rèm bị kéo sang bên bằng một bàn tay, xin thưa với bạn! Mà chẳng phải cái rèm ở dưới chân hay sau lưng lão, chính là cái rèm ngay trước mặt của lão. Cái rèm bị kéo sang một bên, còn Scrooge – trong tư thế nằm nghiêng đang nhìn trừng trừng về một hướng – bỗng thấy mình đối diện với một vị khách siêu nhiên, người đã kéo tấm rèm, gần như thể ở sát ngay trước mặt vậy.

Đó là một sinh vật lạ lùng – dáng thì như một đứa trẻ nhưng lại có khuôn mặt của một người đàn ông đã lớn tuổi. Nhìn bề ngoài, sinh vật đó chỉ bằng một đứa trẻ. Mái tóc của nó lòa xòa buông rủ sau lưng, trông bạc trắng như thể đã già lắm; tuy nhiên, gương mặt của nó không hề có lấy một nếp nhăn còn làn da thì tươi tắn, hồng hào. Hai cánh tay nó rất dài và vạm vỡ; đôi bàn tay cũng vậy, như thể vẫn thường nâng những vật rất nặng. Đôi chân và bàn chân của nó để trần, trông thật mảnh dẻ. Sinh vật lạ mặc một cái áo trắng tinh, dài đến tận đầu gối với sợi dây thắt lưng rực rỡ, lấp lánh đẹp mắt. Tay nó cầm một nhánh ô rô xanh mướt và đối lập với hình ảnh mùa đông giá lạnh, ảm đạm, cái áo của nó được điểm xuyết bằng những bông hoa mùa hạ rực rỡ. Nhưng điều lạ lùng nhất ở sinh vật này là từ đỉnh đầu nó phát ra một chùm sáng rực như ngọn đuốc, nhờ vậy mà Scrooge mới nhìn thấy tất cả những chi tiết trên; và không còn nghi ngờ gì nữa, chiếc nón chụp mà nó đang kẹp dưới cánh tay có tác dụng hãm bớt thứ ánh sáng đó khi cần.

Tuy vậy, khi Scrooge nhìn kỹ thì đó chẳng phải là điều lạ lùng nhất của sinh vật này. Chiếc thắt lưng của nó lấp lánh, tỏa sáng lúc chỗ này lúc chỗ khác, lúc tối mờ lúc rực rỡ khiến cho sinh vật này khi ẩn khi hiện: lúc thì có một cánh tay và một chân, lúc thì có đến hai mươi cái chân, lúc thì có hai chân nhưng lại không có đầu, lúc thì có đầu nhưng lại không có thân. Trong bóng tối dày đặc, Scrooge không thể xác định được đường nét của những phần đã tan biến đó. Và đúng lúc lão ngạc nhiên nhất thì sinh vật này lại hiện ra rõ nét như cũ với đầy đủ các bộ phận.

- Có phải ngài là Hồn ma được báo trước là sẽ đến gặp tôi? - Scrooge hỏi.

- Chính là ta!

Giọng nói thật nhẹ và dịu dàng rồi dần nhỏ lại, như trôi xa vào khoảng không vô định nào đó.

- Thế ngài là ai? - Scrooge gặng hỏi.

- Ta là Hồn ma Giáng sinh trong Quá khứ.

- Quá khứ xa xưa ư? - Scrooge hỏi dò, quan sát vóc dáng lùn tịt, nhỏ bé của sinh vật.

- Không. Quá khứ của ông đấy.

Nếu ai hỏi, có thể Scrooge sẽ không trả lời vì sao nhưng lão chỉ muốn thấy Hồn ma trông ra sao trong cái mũ chụp. Lão bèn khẩn khoản đề nghị điều đó với Hồn ma.

- Cái gì! - Hồn ma la lớn. - Chẳng lẽ ông lại muốn dập tắt ngay ánh sáng mà ta mang đến cho ông bằng bàn tay trần tục kia à? Chẳng lẽ chưa đủ hay sao khi ông chính là một trong những người đã tạo ra nó từ những dục vọng của mình và buộc ta phải đội nó suốt nhiều năm!

Scrooge chối bay chối biến rằng lão chưa bao giờ có ý định xúc phạm hay có mưu mô điên rồ là “đội mũ” cho Hồn ma. Sau đó, lấy hết can đảm, lão bèn hỏi nguyên nhân đã khiến Hồn ma đến đây.

- Vì quyền lợi của ông! - Hồn ma đáp.

Scrooge tỏ vẻ biết ơn nhưng không nghĩ rằng một đêm mất ngủ lại có thể có lợi cho mình. Hẳn Hồn ma đã bắt được suy nghĩ của ông nên nói ngay.

- Chính là sự tỉnh ngộ của ông đấy. Chú ý này!

Hồn ma vừa nói vừa lấy bàn tay mạnh mẽ của mình nắm nhẹ cánh tay lão.

- Ngồi dậy nào! Và đi theo ta!

Mặc cho Scrooge viện cớ rằng thời tiết và đêm hôm khuya khoắt chẳng thích hợp với việc đi lại ngoài phố, rằng trong giường ấm áp biết bao và hàn thử biểu đang tụt xuống dưới không độ, rằng lão đang ăn vận thật phong phanh trong chiếc áo ngủ, mang đôi dép lê đi trong nhà và đội mũ trùm, rằng lão đang bị cảm lạnh, song lão vẫn không thể cưỡng lại cái nắm tay nhẹ nhàng như bàn tay phụ nữ kia. Lão ngồi dậy và khi nhận ra Hồn ma đang tiến về cửa sổ, lão bèn siết lại cái áo choàng và nài nỉ.

- Tôi là người trần mắt thịt, hoàn toàn có thể ngã xuống bên dưới. - Scrooge phản đối.

- Hãy để tôi chạm vào ông, - Hồn ma nói, đặt bàn tay lên trái tim của Scrooge, - ông sẽ được nâng lên!

Vừa nói xong thì họ đã đi ngang qua bức tường và đứng trước một con đường quê thênh thang, một bên là cánh đồng bát ngát. Thành phố đã hoàn toàn biến mất, không còn để lại một chút dấu vết nào. Bóng tối và sương giá cũng đã biến mất theo, thay vào đó trước mặt họ là mặt đất phủ đầy tuyết trong một ngày đông sáng sủa, lạnh giá.

- Chúa ơi! - Scrooge nói, siết chặt hai bàn tay vào nhau và bồi hồi nhớ lại. - Đây là nơi tôi đã sinh ra. Hồi còn bé tôi sống ở đây!

Hồn ma liếc nhìn lão dịu dàng. Cái chạm nhẹ nhàng của nó, dù chỉ thoảng qua và tức thời, xem ra vẫn còn hiện diện ở cảm xúc của lão. Lão vẫn còn nhớ rõ hàng ngàn mùi hương đang thoảng bay trong không trung, mỗi thứ lại gợi nhớ đến cả ngàn suy nghĩ, hy vọng, niềm vui và sự quan tâm mà từ lâu đã bị quên lãng!

- Đôi môi ông đang mấp máy kìa, - Hồn ma nói. - Còn cái gì trên má ông thế?

Scrooge lẩm bẩm bằng một giọng khác hẳn thường ngày, rằng đó chỉ là một cái mụn nước thôi và cầu xin Hồn ma hãy đưa lão đến nơi mình muốn.

- Ông còn nhớ đường không? - Hồn ma hỏi.

- Nhớ chứ! - Scrooge hăm hở nói lớn. - Có bịt mắt lại tôi vẫn đi được.

- Kể cũng lạ vì ông đã lãng quên nó suốt bấy nhiêu năm! - Hồn ma nhận xét. - Nào, chúng ta đi thôi.

Họ bước dọc theo con đường, Scrooge nhận ra từng cánh cổng, từng hòm thư trước nhà, từng cái cây cho đến khi một phố chợ nhỏ hiện ra xa xa với cây cầu, nhà thờ và dòng sông uốn lượn. Ngược về phía họ là những chú ngựa lùn Pony với bộ lông bờm xờm đang phi nước kiệu, chở những cậu bé đang í ới gọi bạn trên những chiếc xe ngựa do các bác nông dân điều khiển. Tất cả chúng đều rất phấn khởi, hét to gọi nhau cho đến khi cả cánh đồng mênh mông đầy ắp âm thanh reo vui, đến nỗi bầu không khí khô hanh cũng rạo rực niềm hân hoan!

- Đó chỉ là những hình bóng của quá khứ, - Hồn ma nói. - Họ không hề biết chúng ta đang có mặt ở đây.

Những con người vui vẻ đó tiếp tục cuộc du ngoạn của mình và khi họ đến gần, Scrooge nhận ra và gọi tên rành mạch từng người. Sao mà lão lại có thể vui sướng đến thế khi nhìn thấy họ! Sao mà đôi mắt lạnh lẽo của lão ngời sáng, còn trái tim lão rộn lên khi họ đi ngang qua! Sao mà lão cảm thấy tràn ngập niềm vui khi nghe họ chúc nhau “Giáng sinh vui vẻ” và chia tay ở những ngả rẽ trước khi ai về nhà nấy! Trước kia Giáng sinh đã từng có ý nghĩa với lão như thế sao? Nó đã từng mang lại cho lão những điều tốt đẹp thế ư?

- Trường học vẫn còn có người đấy, - Hồn ma nói. - Một đứa bé lẻ loi, bị bạn bè bỏ rơi hãy còn ở đó.

Scrooge bảo lão biết đứa bé đó. Và lão bật khóc.

Họ rời đường lớn, rẽ vào một con đường làng mà Scrooge vẫn còn nhớ như in. Chẳng mấy chốc họ đã đến một ngôi nhà được xây bằng gạch đỏ cũ kỹ, trên đỉnh mái có một tháp chuông nhỏ, với chiếc chong chóng hình con gà ngự ở trên cùng. Đó là một ngôi nhà lớn nhưng có số phận không may mắn, bởi trong những gian phòng lớn hiếm khi có người ở, tường thì ẩm mốc, cửa sổ thì vỡ còn những cánh cổng thì hư mục, đổ nát. Gà cục cục đi lại khệnh khạng trong chuồng ngựa, còn trong nhà để xe ngựa và nhà kho thì um tùm cỏ dại. Căn nhà cũng không còn giữ được nguyên trạng, bởi chỉ cần bước qua sảnh chính ảm đạm, nhìn xuyên các cánh cửa phòng mở toang ta sẽ thấy nội thất bên trong đã xuống cấp, lạnh lẽo và hoang tàn. Khắp nơi bốc lên mùi đất ẩm, một cảm giác lạnh lẽo trơ trọi thường gắn liền với những ngày đông thức dậy trong ánh nến tù mù và cái dạ dày lép kẹp.

Hồn ma và Scrooge bước qua gian sảnh, tiến đến cửa sau của căn nhà. Bên kia là một gian phòng dài buồn thảm, vốn đã trơ trọi trông càng trơ trọi hơn với những dãy bàn ghế đơn sơ làm bằng gỗ thông. Một chú bé cô độc đang ngồi đọc sách cạnh ngọn lửa yếu ớt; Scrooge bèn ngồi xuống một băng ghế, không cầm được nước mắt khi nhìn thấy hình ảnh tội nghiệp của chính mình mà đã lâu lão quên lãng.

Trong nhà không có lấy một tiếng động, cũng chẳng có tiếng chuột cắn nhau chí chóe hay kêu chút chít sau vách gỗ ốp tường. Chẳng nghe thấy tiếng giọt nước rơi độp từ cái vòi nước gồng mình giữa băng giá ngoài sân ảm đạm phía sau nhà, chẳng có lấy một tiếng thở dài chán ngán của những nhánh cây dương trụi lá, cái cửa nhà kho trống huơ trống hoác cũng đứng trơ ì chẳng thèm động đậy, thậm chí cũng chẳng nghe thấy tiếng lửa reo tí tách. Ấy vậy mà tất cả lại dịu dàng lay động trái tim của Scrooge, khiến cho nước mắt của lão càng lúc càng tuôn ra nhiều hơn.

Hồn ma chạm nhẹ vào cánh tay của lão, chỉ về phía cậu bé Scrooge đang chăm chú đọc sách. Đột nhiên, xuất hiện một người đàn ông trong trang phục lạ. Một con người hoàn toàn có thật đang đứng ngoài cửa sổ, trên thắt lưng giắt một cái rìu, tay cầm cương dắt một con lừa đang thồ gỗ.

- Ủa, Ali Baba⁽²¹⁾ đây mà! - Scrooge reo lên hồ hởi. - Đó chính là anh chàng Ali Baba thân quen, thật thà, đáng mến! Phải, phải, tôi biết mà! Có một lần vào dịp Giáng sinh, khi đứa trẻ cô độc này bị bỏ rơi ở đây một mình, anh ấy đã đến. Lần đầu tiên trong đời! Tội nghiệp thằng bé! Rồi Valentine nữa, - Scrooge tiếp tục, - cùng với người anh trai hoang dã của mình là Orson⁽²²⁾, họ đây này! Còn cái gã đã bị bỏ vào ngăn kéo khi ngủ tại thành Damascus ấy tên gì nhỉ, ngài có thấy không! Tên giữ ngựa của vị vua Hồi giáo bị thần linh chổng ngược cây chuối đấy! Đáng đời hắn. Tôi rất hào hứng với chuyện đó. Hắn ta cưới con gái nhà quyền quý làm gì kia chứ⁽²³⁾!

Nếu được nghe Scrooge huyên thuyên về những đề tài này bằng giọng điệu cao hứng pha lẫn những tràng cười sảng khoái, cộng thêm nhìn thấy vẻ mặt đầy phấn khích của lão như thế này hẳn các bạn làm ăn của lão phải kinh ngạc lắm.

- Ồ, đó là con vẹt! - Scrooge hí hửng reo lên. - Một con vẹt màu xanh lá, đuôi vàng, chiếc mào mọc chĩa lên từ đỉnh đầu trông giống như mớ rau diếp. “Robin Crusoe⁽²⁴⁾ tội nghiệp”, nó gọi anh ta như thế khi anh ta trở về sau chuyến dong thuyền quanh hòn đảo. “Robin Crusoe tội nghiệp, anh ở đâu, Robin Crusoe?”. Người đàn ông đó nghĩ mình đang nằm mơ, nhưng không phải thế. Chính con vẹt nói chứ chẳng phải ai khác. Ôi, anh chàng Thứ Sáu đã chạy trối chết để tìm lạch suối nhỏ đây này! Xin chào! Xin chào!

Thế rồi, Scrooge đột nhiên thay đổi tâm trạng – một điều khác hẳn với tính cách bình thường của lão – và nói, “Tội nghiệp thằng bé!” rồi lại khóc.

- Tôi ước gì, - Scrooge thì thào, vừa đút tay vào túi áo và nhìn về chú bé Scrooge sau khi đã lấy ống tay áo lau khô mắt, - nhưng giờ đã quá muộn rồi.

- Ông ước gì? - Hồn ma hỏi.

- Chẳng có gì hết, - Scrooge nói. - Chẳng gì sất. Đêm qua có một thằng nhỏ đứng trước cửa tiệm của tôi và hát bài Giáng sinh. Lẽ ra tôi nên cho nó một cái gì đó, chỉ vậy thôi.

Hồn ma mỉm cười ý nhị, đoạn vẫy tay như muốn nói: “Chúng ta chuyển sang cảnh Giáng sinh khác đi!”.

Bấy giờ, cậu bé Scrooge đã lớn hơn trước, còn căn phòng thì tối và bẩn hơn một chút. Những ô ván trên tường co lại, cửa sổ thì bục nứt, những mảnh vữa trên trần rơi xuống để lộ các thanh gỗ mỏng. Thế nhưng tại sao lại như thế thì cả Scrooge cũng không biết. Lão chỉ biết quả thật mọi thứ từng như thế, mọi chuyện đã xảy ra như thế và cậu bé Scrooge lại lẻ loi một mình trong khi tất cả bạn bè khác đã về nhà nghỉ lễ.

Cậu bé Scrooge không đọc sách nữa, mà đang đi tới đi lui vẻ chán chường. Scrooge nhìn Hồn ma, khẽ lắc đầu buồn bã và liếc nhìn về phía cửa vẻ đầy lo lắng.

Cửa mở và một đứa bé gái, nhỏ hơn cậu bé nhiều, chạy ùa vào, choàng tay qua cổ cậu, hôn lấy cậu như thể muốn nói: “Anh trai vô cùng yêu dấu của em!”.

- Em đến để đón anh về nhà đây, anh yêu dấu ạ! - Đứa bé nói, vỗ hai bàn tay bé xíu của mình, khuỵu gối xuống rồi nhảy cẫng lên reo vui. - Đón anh về nhà, về nhà!

- Về nhà ư, Fan bé bỏng? - Cậu bé hỏi lại.

- Phải! - Đứa bé hân hoan đáp.

- Về nhà luôn! Ở nhà mãi mãi. Cha bây giờ tốt hơn trước nhiều lắm và ở nhà giống như thiên đường ấy! Đêm nọ cha đã nói chuyện rất dịu dàng với em trước khi em đi ngủ, đến nỗi em đã mạnh dạn hỏi lại cha xem liệu anh có thể về nhà không. Cha bảo, “Được” và cho xe chở em đến đây đón anh về. Rồi anh sẽ trở thành một người trưởng thành! - Đứa bé nói, mắt mở to, - và chẳng bao giờ phải trở lại đây nữa. Nhưng trước hết là, chúng ta lại được ở bên nhau suốt mùa Giáng sinh, tận hưởng khoảng thời gian vui vẻ nhất trần đời!

- Em đã trưởng thành hơn rồi đấy, Fan bé bỏng! - Cậu bé kêu lên.

Cô bé lại vỗ tay và cười lớn, rồi cố chạm vào đầu anh nhưng vì còn quá nhỏ nên phải kiễng chân lên mới ôm lấy anh trai được. Cô bé lại cười lớn. Rồi bắt đầu kéo lấy anh trai, với sự hớn hở trẻ con, về phía cửa. Còn cậu bé Scrooge thì cũng hăm hở ra đi với em gái.

Trong sảnh vang lên một giọng nói kinh khủng: “Mang cái hộp của cậu Scrooge xuống đây!” và thầy hiệu trưởng xuất hiện, trừng trừng nhìn cậu Scrooge và với một cử chỉ hạ mình hung tợn đã khiến chú bé phải khiếp sợ khi bắt tay ông ta. Đoạn ông dẫn hai anh em Scrooge vào một phòng khách cũ kỹ, tồi tàn chưa từng thấy, nơi những tấm bản đồ treo trên tường và các mô hình trái đất, vũ trụ đặt trên bậu cửa sổ nhợt nhạt hẳn đi như bị rét lạnh. Viên hiệu trưởng lấy ra một bình rượu nhẹ, một khúc bánh đặc ruột, nặng trĩu như bị thiếu men để thết đãi hai con người nhỏ tuổi, đồng thời bảo đứa hầu hom hem mang một ly “gì đó” cho người đánh xe bên ngoài. Người này bèn cảm ơn viên hiệu trưởng, bảo nếu đó là thứ đã từng uống trước kia thì xin phép được từ chối. Trong lúc đó, người ta đã mang cái rương của chú bé Scrooge ra buộc lên băng trống đằng sau xe; những đứa trẻ cất lời chào tạm biệt viên hiệu trưởng rồi ngồi vào xe, hăm hở đi về phía lối vườn. Những bánh xe lao nhanh làm tóe cả bụi tuyết lên lớp lá tùng xỉn màu.

- Cô bé lúc nào cũng mong manh, tựa hồ hơi thở có thể tắt đi bất cứ lúc nào. - Hồn ma nói. - Nhưng đó là người có trái tim nhân hậu!

- Quả là thế. - Scrooge sụt sùi. - Ngài nói đúng, tôi không phủ nhận điều đó. Lạy trời phù hộ cho cô ấy!

- Cô ấy chết khi còn trẻ, - Hồn ma nói, - và để lại mấy đứa con.

- Chỉ một đứa thôi. - Scrooge chỉnh lại.

- Ừ, - Hồn ma đáp, - là đứa cháu trai hiện tại của ông!

Scrooge có vẻ không thoải mái nên chỉ đáp gọn lỏn: “Phải”.

Vừa mới đó mà họ đã ở giữa phố lớn đông nghịt người qua lại, xe cộ tranh đường với nhau và om sòm những tiếng cãi vã nhặng xị. Chỉ cần nhìn cách trang hoàng của các cửa hiệu là dễ dàng nhận thấy nơi đây cũng đang vào dịp Giáng sinh. Tuy nhiên, bấy giờ là ban đêm và đường phố đã lên đèn.

Hồn ma dừng lại trước cửa một cửa hàng, hỏi Scrooge xem lão có biết nơi này hay không.

- Biết chứ! - Scrooge đáp. - Chính là nơi tôi đã học việc!

Cả hai bước vào trong. Trước mắt họ là một quý ông lớn tuổi, đầu đội bộ tóc giả xứ Wales, đang ngồi sau một cái bàn cao đến nỗi nếu người ông nhỉnh thêm khoảng năm phân nữa hẳn đầu ông ta sẽ chạm trần. Scrooge mừng rỡ gào lên:

- Ôi, là bác Fezziwig! Cầu Chúa phù hộ cho bác; ta lại được nhìn thấy bác Fezziwig lúc sinh thời!

Fezziwig đặt bút xuống, nhìn lên chiếc đồng hồ đang chỉ bảy giờ. Ông xoa tay, sửa lại cái áo ghi-lê rộng; cười to sảng khoái, rồi gọi lớn bằng một giọng vui vẻ, trầm ấm và thoải mái của một người phốp pháp:

- Nào các cậu trai, Ebenezer! Dick!

Cậu thiếu niên Scrooge ngày trước giờ đã là một chàng trai trẻ, nhanh nhẩu xuất hiện với một người bạn học việc.

- Dick Wilkins, chính là anh ấy! - Scrooge nói với linh hồn. - Ôi, lạy Chúa tôi. Phải, chính là anh ấy. Dick với tôi lúc nào cũng như hình với bóng. Dick tội nghiệp! Ôi, anh bạn thân mến!

- Nào, các chàng trai của tôi! - Fezziwig bảo. - Tối nay làm thế đủ rồi. Giáng sinh mà! Ta đóng cửa tiệm đi, - Fezziwig nói lớn, vỗ tay đánh bốp, - kẻo lại có khách đến làm phiền nữa.

Không thể tin được hai chàng trai đã nhanh nhẹn đến thế nào! Trong phút chốc họ đã chạy ù ra đường và, một, hai, ba cánh cửa đã đâu vào đấy, thêm bốn, năm, rồi sáu ô cửa nữa được Scrooge sập lại, rồi bảy, tám và chín ô cửa tiếp theo... chẳng mấy chốc họ đã quay trở vào, thở hồng hộc như những chú ngựa đua, trước khi bạn kịp đếm đến mười hai.

- Nào, nào! - Fezziwig nói to, trượt xuống khỏi cái bàn cao bằng sự nhanh nhẹn kỳ lạ. - Dọn hết đi, các cậu bé của tôi. Hãy chừa thật nhiều chỗ trống nhé! Nào, nào! Dick! Nhanh lên, Ebenezer!

Dọn hết đi! Một khi Fezziwig đã ra lệnh thì không còn chỗ nào là họ chưa dọn hay không thể dọn. Trong vòng một phút, mọi thứ đã được dọn dẹp, sắp xếp gọn ghẽ. Đồ đạc được gói gọn như thể sắp bị xếp xó; sàn nhà cũng được quét dọn và lau chùi; chỉnh lại đèn đóm, châm thêm dầu vào đèn; chẳng mấy chốc cửa hàng đã biến thành phòng khiêu vũ ấm cúng, gọn gàng, khô ráo và sáng sủa – một gian phòng tuyệt vời mà ai cũng thích vào những buổi tối mùa đông.

Một nhạc công violon xuất hiện, tay cầm quyển sách nhạc và tiến đến cái bàn cao ngất, lấy đó làm nơi diễn tấu của mình và bắt đầu chỉnh âm bằng những tiếng rít nghe đến xé ruột. Bà Fezziwig tiến ra với nụ cười rộng mở và hồn hậu. Tiếp theo là ba cô con gái nhà Fezziwig thật rạng ngời và đáng yêu. Rồi sáu chàng trai trẻ, những kẻ si tình. Đến lượt tất cả các chàng trai và cô gái làm việc cho Fezziwig. Kế đến là cô hầu gái và người anh họ là thợ nướng bánh. Sau đó là bà bếp đi cùng người bạn của anh trai mình là người giao sữa. Tiếp theo là cậu bé sống bên kia đường, có lẽ bị chủ cắt khẩu phần ăn, đang bẽn lẽn nấp sau lưng cô bé hàng xóm vừa bị bà chủ nhà kéo tai. Tất cả bọn họ - từng người một: kẻ hiên ngang, người rụt rè, người kiều diễm, kẻ lập dị, người xô, kẻ kéo - đều tham dự vui vẻ, bất kể sự khác biệt. Ngay lập tức, họ hình thành hai mươi đôi bạn nhảy, tay bắt tay làm thành nửa vòng tròn rồi lại đổi chiều ngược lại; tiến xuống giữa phòng rồi lại trở lên; xoay nhiều vòng theo nhóm; cặp già nhất ở vị trí đầu hàng luôn bị sai chỗ; một đôi khác lại tiến lên thay thế theo nhịp nhảy; cuối cùng mọi cặp đều tiến lên vị trí hàng đầu, chẳng còn ai đứng cuối! Khi màn nhảy kết thúc, Fezziwig vỗ tay ra hiệu dừng lại và nói lớn “Đẹp lắm!”, và người chơi đàn liền nhúng gương mặt đỏ phừng của mình vào chậu bia đen đang chờ sẵn. Không thèm nghỉ ngơi, sau khi đã lấy lại dáng điệu ông lập tức chơi tiếp dù chưa có ai ra nhảy, như thể người đánh đàn mệt mỏi ban nãy đã ra về còn ông là một nhạc công mới toanh đang quyết tâm đánh bại chính hình ảnh cũ mệt lử của mình.

Cứ thế họ lại nhảy tiếp, chơi trò chuộc vật bị mất(25), rồi lại nhảy tiếp, rồi lại ăn bánh, uống rượu negus(26), rồi lại ăn món thịt nguội, rồi bánh tạc nhân thịt băm, rồi bia. Thế nhưng buổi tối chỉ thực sự hấp dẫn sau món nướng và món hầm, khi người đánh đàn (gã nghệ sĩ điên loạn kia! Một người hoàn toàn chuyên tâm, chỉ biết đến phận sự của mình!) tấu lên bản nhạc khơi nguồn cảm hứng cho vũ điệu dân gian “Sir Roger de Coverley”. Sau đó, Fezziwig tách ra nhảy với vợ. Họ nhảy ở vị trí hàng đầu, với bài nhảy riêng khá hay tuy hơi cứng; có đến ba rồi bốn rồi hai mươi cặp nhảy; những con người nhảy nghiêm túc, những con người biết nhảy hẳn hoi chứ không chỉ có ý định đi bộ.

Nhưng phải nói là Fezziwig có thể nhảy với tất cả mọi người, bà Fezziwig cũng thế. Bà Fezziwig tự cảm thấy mình xứng đáng là người bạn nhảy của ông Fezziwig về mọi mặt. Ước gì tôi có thể tìm được lời khen ngợi nào hay hơn thế. Có một thứ ánh sáng kỳ lạ phát ra từ những bước chân của bà, chẳng khác gì ánh trăng tỏa sáng theo từng bước nhảy. Bạn không tài nào đoán được thứ ánh sáng đó sẽ biến hóa thế nào ở bước nhảy tiếp theo. Khi đã nhảy hết vòng, đôi vợ chồng nhà Fezziwig trở về đầu và dừng lại, tay trong tay, cúi chào tao nhã và luồn qua các cặp khác; trở lại vị trí ban đầu, Fezziwig lại tiếp tục nhảy bật lên, hai bàn chân thoăn thoắt đá chéo qua lại thật điêu luyện, không hề bị loạng choạng.

Khi đồng hồ điểm mười một tiếng, buổi dạ vũ kết thúc. Ông bà Fezziwig đứng hai bên cửa chính, lần lượt bắt tay mọi người ra về và chúc họ một Giáng sinh vui vẻ. Cả với hai cậu học việc họ cũng làm y như thế. Những tiếng cười nói vui vẻ lịm đi, còn lại hai chàng trai trở về chỗ ngủ của mình dưới quầy thu tiền phía sau tiệm.

Trong suốt thời gian đó, Scrooge hành xử như một kẻ mất trí. Tâm hồn và trái tim của lão như sống lại ngày cũ, trong chàng thanh niên Scrooge ngày nào. Chính mắt lão đã trông thấy mọi thứ, nhớ lại mọi thứ, tận hưởng mọi thứ và trải qua một cảm giác bồi hồi, xúc động kỳ lạ nhất. Mãi đến khi khuôn mặt rạng rỡ của hai chàng trai ngoảnh đi, lão mới sực nhớ đến linh hồn và nhận ra rằng nó đang nhìn xuống lão với ngọn lửa đang bừng cháy trên đầu.

- Chỉ một việc nhỏ, - Hồn ma nói, - cũng đủ để những con người quê kệch này biết ơn vô ngần.

- Nhỏ à! - Scrooge lặp lại.

Hồn ma ra hiệu bảo lão hãy lắng nghe hai chàng trai đang hết lòng ngợi ca Fezziwig, rồi nó nói:

- Chẳng phải thế sao? Ông ấy chỉ tốn có vài ba bảng, có thể là ba hay bốn bảng gì đó. Chỉ tốn có thế mà được ca ngợi hết lời thì liệu có quá không?

- Dĩ nhiên là không rồi, - Scrooge hăm hở trả lời một cách vô thức như tính cách xưa kia của lão. - Chỗ ấy có là bao! Điều đáng ca ngợi là ông ấy có khả năng làm cho chúng tôi vui sướng hay bất hạnh; làm cho công việc của chúng tôi trở nên nhẹ nhàng hay nặng nề; biến công việc thành niềm vui hoặc là gánh nặng. Quyền năng của ông ấy nằm ở lời nói và ánh nhìn, ở những điều rất nhỏ nhặt, bình thường, không thể đong đếm được. Song niềm hạnh phúc mà ông ấy mang lại cho mọi người thật chẳng khác gì vận may hay của cải.

Cảm thấy Hồn ma đang nhìn mình, Scrooge bèn ngừng lại.

- Chuyện gì thế? - Hồn ma hỏi.

- Chẳng có gì đặc biệt cả. - Scrooge đáp.

- Phải có cái gì chứ, tôi nghĩ thế? - Hồn ma khẳng định.

- Không, - Scrooge nói. - Không có gì sất. Ước gì tôi có thể nói vài lời với người thư ký của mình ngay bây giờ. Chỉ vậy thôi.

Chàng trai Scrooge vặn nhỏ ngọn đèn, miệng thì thầm câu ước; trong lúc đó Scrooge già và Hồn ma lơ lửng cạnh nhau trong không trung.

- Thời gian của ta sắp hết rồi, - Hồn ma thúc giục. - Nhanh lên nào!

Lập tức một điều kỳ diệu khác xảy ra. Một lần nữa, Scrooge lại trông thấy hình ảnh của mình trong quá khứ. Tuy nhiên, giờ cậu thanh niên Scrooge đã trở thành một người đàn ông đang độ thành đạt nhất. Gương mặt anh ta tuy chưa có những đường nét khắc nghiệt và cứng rắn như sau này nhưng cũng đã bắt đầu biểu lộ các dấu hiệu của sự âu lo, hám lợi. Trong ánh mắt của anh đã hiện lên hình ảnh của động cơ tham lam, hau háu không ngừng và cho thấy nỗi đam mê đã bám rễ, nơi sau này sẽ phủ kín một tàng cây lớn.

Anh ta không ngồi một mình mà bên cạnh là một phụ nữ xinh đẹp trong chiếc áo tang. Mắt cô đầy nước, long lanh bởi ánh sáng phát ra từ Hồn ma của Giáng sinh Quá khứ.

- Sẽ chẳng hề hấn gì đâu, - người phụ nữ nhỏ nhẹ nói. - Với anh đó chỉ là chuyện rất nhỏ. Một thần tượng khác đã thay thế em; và nếu nó có thể khiến anh cảm thấy vui vẻ, thoải mái như em đã cố làm, thì em sẽ không có lý do gì để đau buồn.

- Thần tượng nào kia chứ? - Scrooge-thời-trẻ cãi lại.

- Một thần tượng làm bằng vàng(27).

- Đó là sự công bằng của cuộc sống! - Scrooge-thời-trẻ nói. - Chẳng có gì khó chịu bằng sự nghèo nàn; và theo đuổi ước muốn làm giàu chẳng phải là một việc đáng tội!

- Anh đã trở nên sợ hãi cuộc sống quá mức, - người phụ nữ dịu dàng đáp. - Mọi hy vọng của anh đã nhập lại thành một hy vọng duy nhất: trở thành một con người hám lợi. Em đã nhìn thấy những khát vọng đáng quý hơn trong anh rơi rụng dần, cho đến khi anh chỉ còn biết đam mê thu lợi. Có phải thế không?

- Vậy thì sao nào? - Scrooge-thời-trẻ vặn lại. - Ngay cả nếu như tôi có trở nên mánh khóe, mưu mẹo hơn thì sao nào? Tôi đối với em không hề thay đổi.

Người phụ nữ lắc đầu.

- … đúng không nào?

- Bản hôn ước giữa chúng ta nay đã không còn giá trị. Nó được ký kết lúc chúng ta còn nghèo và hài lòng với điều đó, cho đến khi chúng ta có thể cải thiện số phận của mình bằng sự cần cù, nhẫn nại. Nhưng anh đã thay đổi. Trước kia anh là một người hoàn toàn khác.

- Lúc đó tôi chỉ là một cậu bé, - Scrooge-thời-trẻ đáp, mất hết kiên nhẫn.

- Chính cảm nhận của anh sẽ mách bảo cho anh biết anh đã khác xưa. - Người phụ nữ đáp trả. - Còn em vẫn thế. Niềm hạnh phúc mà chúng ta đã từng hứa hẹn dành cho nhau, khi hai ta là một, giờ đây lại đầy rẫy thống khổ bởi chúng ta không còn là một nữa. Em đã suy nghĩ rất nhiều về điều này. Nhiều đến mức em cảm thấy đã đủ, và có thể giải phóng cho anh.

- Nhưng tôi có bao giờ muốn chia tay đâu chứ?

- Bằng lời nói thì chưa. Chưa bao giờ.

- Thế thì bằng gì nào, theo em?

- Bằng sự thay đổi tâm tính của anh; bằng một linh hồn nay đã khác; bằng một không gian sống giờ đã không còn như xưa; bằng một hy vọng khác, rằng anh sẽ đạt được kết cục lớn lao. Bằng tất cả những gì đã khiến anh trân trọng tình yêu mà em dành cho anh. Nếu không có những điều đó, - người phụ nữ nói, nhìn Scrooge bằng vẻ đôn hậu nhưng kiên quyết, - hãy nói cho em biết, bây giờ liệu anh có tìm kiếm em và cố chinh phục em không? Không, đúng không?!

Scrooge-thời-trẻ có vẻ chịu nhún nhường trước lời luận tội này. Nhưng rồi anh ta gắng gượng đáp lại: “Em nghĩ là không à!”.

- Em sẽ rất vui nếu có thể nghĩ khác đi, - người phụ nữ đáp. - Có Chúa biết! Khi biết được sự thật như thế này, em hiểu mình cần phải mạnh mẽ và kiên quyết thế nào. Nếu anh được tự do chọn lựa, liệu em có thể tin rằng anh sẽ chọn một cô gái không có của hồi môn – trong khi anh vốn dĩ là một người luôn đong đếm mọi thứ bằng những gì có lợi cho mình, hay là anh chỉ chọn cô ta vì một phút yếu lòng nào đó để rồi lập tức hối tiếc? Chắc chắn là như thế. Vì thế nên em giải phóng cho anh. Với tất cả tình cảm của mình, vì tình yêu em đã từng dành cho anh trước kia.

Scrooge-thời-trẻ định nói điều gì đó, nhưng người phụ nữ đã ngoảnh mặt đi và nói tiếp.

- Có thể những kỷ niệm sẽ khiến anh đau buồn. Nhưng chỉ trong một thời gian rất ngắn, anh sẽ lãng quên tất cả, như một giấc mơ không mang lại lợi lộc gì, và khiến anh cảm thấy mừng khi thức dậy. Chúc anh hạnh phúc với cuộc sống mà anh đã chọn!

Người phụ nữ bỏ đi và họ chia tay nhau.

- Hồn ma ơi! - Scrooge nói. - Làm ơn đừng cho tôi xem thêm hình ảnh nào nữa! Xin hãy cho tôi về nhà. Tại sao ngài lại vui sướng khi hành hạ tôi như thế?

- Còn một hình bóng nữa! - Hồn ma tuyên bố.

- Không, đừng! - Scrooge van nài. - Xin đừng. Tôi không muốn xem nữa. Đừng cho tôi thấy gì nữa!

Thế nhưng Hồn ma vẫn nhất mực siết chặt lấy cả hai cánh tay của Scrooge và buộc lão phải xem những gì xảy ra kế tiếp.

Bấy giờ họ có mặt trong một gian phòng khác, tuy không đẹp và rộng lớn lắm nhưng rất thoải mái. Cạnh lò sưởi là một cô gái trẻ đẹp; mới thoạt nhìn, Scrooge cứ tưởng là người ban nãy, cho đến khi lão nhìn thấy mặt bà, giờ đã đứng tuổi nhưng vẫn còn vẻ trang nhã và đang ngồi đối diện với con gái. Trong phòng thật là ồn ào, bởi ngoài hai mẹ con ra còn có mấy đứa trẻ khác – tâm trí xáo trộn của Scrooge khó mà đếm được có bao nhiêu đứa. Không giống như bầy gia súc trong bài thơ nổi tiếng nọ(28), chúng chẳng ngồi yên “bốn mươi con như một” mà bọn trẻ này mỗi đứa quậy như bốn chục đứa cộng lại. Bởi thế mà gian phòng náo động không thể tưởng, nhưng dường như chẳng ai thèm quan tâm. Ngược lại, người mẹ và cô con gái còn cười thật vui vẻ và tỏ vẻ thích thú lắm. Cô con gái, chẳng mấy chốc cũng gia nhập vào các trò chơi và bị những kẻ cướp nhỏ bé “ra tay” một cách tàn nhẫn. Chẳng biết tôi sẽ làm gì nếu là một trong đám trẻ đó! Dẫu vậy tôi chẳng thể nào suồng sã đến thế. Không, không thể! Tôi chẳng thể vì sự giàu có của mình mà vò bứt bím tóc kia và kéo giật nó; cũng không nỡ dứt phăng chiếc giày quý xinh xắn nọ. Cầu Chúa che chở cho linh hồn tôi, cứu vớt đời tôi! Tôi chẳng thể nào ôm lấy cô gái như bọn trẻ con táo bạo đã làm khi chơi đùa. Tôi mong sao cho cánh tay mình cong quắp lại như một sự trừng phạt và không bao giờ duỗi thẳng ra được để mãi giữ con bé trong lòng. Tôi thiết tha được chạm tay lên môi con; được nghe con nói; được nhìn xuống hàng mi trên đôi mắt buồn, và chẳng bao giờ khiến con bé phải bẽn lẽn thẹn thùng; được thả làn tóc dợn sóng mà mỗi centimét là một món quà vô giá. Nói tóm lại, lẽ ra tôi nên thích – tôi phải thú nhận – cái quyền được làm bố và trưởng thành đủ để nhận biết giá trị của nó.

Chợt có tiếng gõ cửa, cô gái lập tức lao về hướng đó cùng bọn trẻ hãy còn phấn khích và huyên náo với gương mặt rạng rỡ nụ cười, vừa kịp để đón ông bố cùng một người đang vác cả một túi đầy quà Giáng sinh. Thế là dấy lên những tiếng la hét, những màn giành giật, tấn công quanh người đàn ông không thể chống cự này! Bọn trẻ xếp ghế làm thang leo lên sục sạo khắp các túi trên người anh ta, tước lấy những món đồ bọc trong giấy nâu, bám chặt lấy cà vạt, đu quanh cổ anh ta, đấm thùm thụp vào lưng và đá cả vào chân anh ta bằng tất cả tình cảm yêu thương không kiềm chế được! Gian nhà đầy ắp tiếng reo hò vui sướng khi lũ trẻ mở quà. Thật khủng khiếp khi hay tin một đứa bé ngậm cả cái chảo đồ chơi của búp bê, thậm chí còn ghê hơn vì nó đã nuốt cả một con gà tây tưởng tượng dán trên đĩa gỗ! Để rồi cả nhà nhẹ nhõm khi biết đó chỉ là thông báo dỏm! Ôi, biết bao là niềm vui, lòng biết ơn và sự phấn khích mà không bút nào có thể tả xiết! Những cảm xúc đó tràn ngập gian phòng khách, theo chân bọn trẻ đến tận giường ngủ nơi gác xép trên cao.

Scrooge nhìn chăm chú hơn khi vị chủ nhân của ngôi nhà ngồi xuống cạnh cô con gái – bấy giờ đang dựa vào người bố vẻ thích thú – và mẹ nó bên lò sưởi. Và khi lão nghĩ rằng lẽ ra một tạo vật yêu kiều như thế đã có thể gọi mình là cha, là mùa xuân trong cuộc đời đông giá phờ phạc của mình thì mắt lão tối sầm lại.

- Belle, - người chồng gọi, quay sang cười với vợ. - Chiều nay anh trông thấy một người bạn cũ của em đấy.

- Ai thế anh?

- Em đoán xem?

- Làm sao em đoán được? Thôi đi, em không biết đâu! - Người vợ đáp, rồi cười. - Ông Scrooge ư?

- Chính là ông ấy. Anh đi ngang qua cửa sổ văn phòng ông ấy, thấy cửa vẫn còn mở và ông ấy thắp nến bên trong. Anh không thể không nhìn vào. Nghe nói người bạn làm ăn của ông ấy đang hấp hối nên ông ấy ngồi có một mình. Khá là cô độc, anh nghĩ là thế.

- Hồn ma ơi! - Scrooge nói bằng một giọng vỡ òa. - Hãy đưa tôi đi khỏi chỗ này!

- Tôi đã nói với ông rằng đây chỉ là hình bóng của quá khứ thôi mà. - Hồn ma nói. - Đó chỉ là những gì đã xảy ra, đừng đổ lỗi cho tôi chứ.

- Hãy đưa tôi đi! - Scrooge hét lớn. - Tôi không thể chịu đựng nữa!

Lão quay sang Hồn ma và bắt gặp nó đang nhìn mình bằng một khuôn mặt kỳ lạ được kết hợp từ tất cả những khuôn mặt mà lão vừa gặp.

- Hãy để tôi yên! Hãy đưa tôi về nhà. Đừng ám tôi nữa!

Trong cơn vật lộn, nếu có thể gọi đó là cơn vật lộn với một Hồn ma vô hình không hề bị ảnh hưởng bởi đối phương, Scrooge nhận thấy ánh sáng của nó phựt lên cao hơn và rực sáng hơn. Lờ mờ nhận ra tác động của nguồn sáng ấy với mình, Scrooge bèn chộp lấy cái nón chụp và đột ngột úp lên đầu Hồn ma.

Hồn ma lọt thỏm vào bên dưới, bị phủ kín bởi cái nón chụp. Tuy đã lấy hết sức để ấn xuống song Scrooge vẫn không thể che kín ánh sáng đang cố luồn qua vành nón, tràn ra mặt đất.

Scrooge cảm thấy kiệt sức và buồn ngủ không thể cưỡng được; chẳng mấy chốc lão đã thấy mình ở trong phòng ngủ của mình. Lão cố ấn dúi cái nón một lần cuối rồi thả ra và lảo đảo leo lên giường, chìm vào một giấc ngủ nặng nề.

“... every child was conducting itself like forty.”

“... bọn trẻ này mỗi đứa quậy như bốn chục đứa cộng lại.”

Đám trẻ chẳng chịu ngồi yên

“… a flushed and boisterous group…”

“… phấn khích và huyên náo...”

... phấn khích và huyên náo đón bố cùng quà Giáng sinh