Marley was dead: to begin with. There is no doubt whatever about that. The register of his burial was signed by the clergyman, the clerk, the undertaker, and the chief mourner. Scrooge signed it: and Scrooge's name was good upon 'Change, for anything he chose to put his hand to. Old Marley was as dead as a door-nail.
Mind! I don't mean to say that I know, of my own knowledge, what there is particularly dead about a door-nail. I might have been inclined, myself, to regard a coffin-nail as the deadest piece of ironmongery in the trade. But the wisdom of our ancestors is in the simile; and my unhallowed hands shall not disturb it, or the Country's done for. You will therefore permit me to repeat, emphatically, that Marley was as dead as a door-nail.
Scrooge knew he was dead? Of course he did. How could it be otherwise? Scrooge and he were partners for I don't know how many years. Scrooge was his sole executor, his sole administrator, his sole assign, his sole residuary legatee, his sole friend, and sole mourner.
And even Scrooge was not so dreadfully cut up by the sad event, but that he was an excellent man of business on the very day of the funeral, and solemnised it with an undoubted bargain.
The mention of Marley's funeral brings me back to the point I started from. There is no doubt that Marley was dead. This must be distinctly understood, or nothing wonderful can come of the story I am going to relate. If we were not perfectly convinced that Hamlet's Father died before the play began, there would be nothing more remarkable in his taking a stroll at night, in an easterly wind, upon his own ramparts, than there would be in any other middle-aged gentleman rashly turning out after dark in a breezy spot—say Saint Paul's Churchyard for instance—literally to astonish his son's weak mind.
Scrooge never painted out Old Marley's name. There it stood, years afterwards, above the warehouse door: Scrooge and Marley. The firm was known as Scrooge and Marley. Sometimes people new to the business called Scrooge Scrooge, and sometimes Marley, but he answered to both names. It was all the same to him.
Oh! But he was a tight-fisted hand at the grindstone, Scrooge! A squeezing, wrenching, grasping, scraping, clutching, covetous, old sinner! Hard and sharp as flint, from which no steel had ever struck out generous fire; secret, and self-contained, and solitary as an oyster. The cold within him froze his old features, nipped his pointed nose, shrivelled his cheek, stiffened his gait; made his eyes red, his thin lips blue; and spoke out shrewdly in his grating voice. A frosty rime was on his head, and on his eyebrows, and his wiry chin. He carried his own low temperature always about with him; he iced his office in the dog-days; and didn't thaw it one degree at Christmas.
External heat and cold had little influence on Scrooge. No warmth could warm, no wintry weather chill him. No wind that blew was bitterer than he, no falling snow was more intent upon its purpose, no pelting rain less open to entreaty. Foul weather didn't know where to have him. The heaviest rain, and snow, and hail, and sleet, could boast of the advantage over him in only one respect. They often "came down" handsomely, and Scrooge never did!
Nobody ever stopped him in the street to say, with gladsome looks, "My dear Scrooge, how are you? When will you come to see me?" No beggars implored him to bestow a trifle, no children asked him what it was o'clock, no man or woman ever once in all his life inquired the way to such and such a place, of Scrooge. Even the blind men's dogs appeared to know him; and when they saw him coming on, would tug their owners into doorways and up courts; and then would wag their tails as though they said, "No eye at all is better than an evil eye, dark master!"
But what did Scrooge care! It was the very thing he liked. To edge his way along the crowded paths of life, warning all human sympathy to keep its distance, was what the knowing ones call "nuts" to Scrooge.
Once upon a time—of all the good days in the year, on Christmas Eve—old Scrooge sat busy in his counting-house. It was cold, bleak, biting weather: foggy withal: and he could hear the people in the court outside, go wheezing up and down, beating their hands upon their breasts, and stamping their feet upon the pavement stones to warm them. The city clocks had only just gone three, but it was quite dark already—it had not been light all day— and candles were flaring in the windows of the neighbouring offices, like ruddy smears upon the palpable brown air. The fog came pouring in at every chink and keyhole, and was so dense without, that although the court was of the narrowest, the houses opposite were mere phantoms. To see the dingy cloud come drooping down, obscuring everything, one might have thought that Nature lived hard by, and was brewing on a large scale.
The door of Scrooge's counting-house was open that he might keep his eye upon his clerk, who in a dismal little cell beyond, a sort of tank, was copying letters. Scrooge had a very small fire, but the clerk's fire was so very much smaller that it looked like one coal. But he couldn't replenish it, for Scrooge kept the coal-box in his own room; and so surely as the clerk came in with the shovel, the master predicted that it would be necessary for them to part. Wherefore the clerk put on his white comforter, and tried to warm himself at the candle; in which effort, not being a man of a strong imagination, he failed.
"A merry Christmas, uncle! God save you!" cried a cheerful voice. It was the voice of Scrooge's nephew, who came upon him so quickly that this was the first intimation he had of his approach.
"Bah!" said Scrooge, "Humbug!"
He had so heated himself with rapid walking in the fog and frost, this nephew of Scrooge's, that he was all in a glow; his face was ruddy and handsome; his eyes sparkled, and his breath smoked again.
"Christmas a humbug, uncle!" said Scrooge's nephew. "You don't mean that, I am sure?"
"I do," said Scrooge. "Merry Christmas! What right have you to be merry? What reason have you to be merry? You're poor enough."
"Come, then," returned the nephew gaily. "What right have you to be dismal? What reason have you to be morose? You're rich enough."
Scrooge having no better answer ready on the spur of the moment, said, "Bah!" again; and followed it up with "Humbug."
"Don't be cross, uncle!" said the nephew.
"What else can I be," returned the uncle, "when I live in such a world of fools as this? Merry Christmas! Out upon merry Christmas! What's Christmas time to you but a time for paying bills without money; a time for finding yourself a year older, but not an hour richer; a time for balancing your books and having every item in 'em through a round dozen of months presented dead against you? If I could work my will," said Scrooge indignantly, "every idiot who goes about with 'Merry Christmas' on his lips, should be boiled with his own pudding, and buried with a stake of holly through his heart. He should!"
"Uncle!" pleaded the nephew.
"Nephew!" returned the uncle sternly, "keep Christmas in your own way, and let me keep it in mine."
"Keep it!" repeated Scrooge's nephew. "But you don't keep it."
"Let me leave it alone, then," said Scrooge.
"Much good may it do you! Much good it has ever done you!"
"There are many things from which I might have derived good, by which I have not profited, I dare say," returned the nephew. "Christmas among the rest. But I am sure I have always thought of Christmas time, when it has come round—apart from the veneration due to its sacred name and origin, if anything belonging to it can be apart from that—as a good time; a kind, forgiving, charitable, pleasant time; the only time I know of, in the long calendar of the year, when men and women seem by one consent to open their shut-up hearts freely, and to think of people below them as if they really were fellow-passengers to the grave, and not another race of creatures bound on other journeys. And therefore, uncle, though it has never put a scrap of gold or silver in my pocket, I believe that it has done me good, and will do me good; and I say, God bless it!"
The clerk in the Tank involuntarily applauded. Becoming immediately sensible of the impropriety, he poked the fire, and extinguished the last frail spark for ever.
"Let me hear another sound from you," said Scrooge, "and you'll keep your Christmas by losing your situation! You're quite a powerful speaker, sir," he added, turning to his nephew. "I wonder you don't go into Parliament."
"Don't be angry, uncle. Come! Dine with us tomorrow."
Scrooge said that he would see him—yes, indeed he did. He went the whole length of the expression, and said that he would see him in that extremity first.
"But why?" cried Scrooge's nephew. "Why?"
"Why did you get married?" said Scrooge.
"Because I fell in love."
"Because you fell in love!" growled Scrooge, as if that were the only one thing in the world more ridiculous than a merry Christmas. "Good afternoon!"
"Nay, uncle, but you never came to see me before that happened. Why give it as a reason for not coming now?"
"Good afternoon," said Scrooge.
"I want nothing from you; I ask nothing of you; why cannot we be friends?"
"Good afternoon," said Scrooge.
"I am sorry, with all my heart, to find you so resolute. We have never had any quarrel, to which I have been a party. But I have made the trial in homage to Christmas, and I'll keep my Christmas humour to the last. So A Merry Christmas, uncle!"
"Good afternoon!" said Scrooge.
"And A Happy New Year!"
"Good afternoon!" said Scrooge.
His nephew left the room without an angry word, notwithstanding. He stopped at the outer door to bestow the greetings of the season on the clerk, who, cold as he was, was warmer than Scrooge; for he returned them cordially.
"There's another fellow," muttered Scrooge; who overheard him: "my clerk, with fifteen shillings a week, and a wife and family, talking about a merry Christmas. I'll retire to Bedlam."
This lunatic, in letting Scrooge's nephew out, had let two other people in. They were portly gentlemen, pleasant to behold, and now stood, with their hats off, in Scrooge's office. They had books and papers in their hands, and bowed to him.
"Scrooge and Marley's, I believe," said one of the gentlemen, referring to his list. "Have I the pleasure of addressing Mr. Scrooge, or Mr. Marley?"
"Mr. Marley has been dead these seven years," Scrooge replied. "He died seven years ago, this very night."
"We have no doubt his liberality is well represented by his surviving partner," said the gentleman, presenting his credentials.
It certainly was; for they had been two kindred spirits. At the ominous word "liberality," Scrooge frowned, and shook his head, and handed the credentials back.
"At this festive season of the year, Mr. Scrooge," said the gentleman, taking up a pen, "it is more than usually desirable that we should make some slight provision for the Poor and destitute, who suffer greatly at the present time. Many thousands are in want of common necessaries; hundreds of thousands are in want of common comforts, sir."
"Are there no prisons?" asked Scrooge.
"Plenty of prisons," said the gentleman, laying down the pen again.
"And the Union workhouses?" demanded Scrooge. "Are they still in operation?"
"They are. Still," returned the gentleman, "I wish I could say they were not."
"The Treadmill and the Poor Law are in full vigour, then?" said Scrooge.
"Both very busy, sir."
"Oh! I was afraid, from what you said at first, that something had occurred to stop them in their useful course," said Scrooge. "I'm very glad to hear it."
"Under the impression that they scarcely furnish Christian cheer of mind or body to the multitude," returned the gentleman, "a few of us are endeavouring to raise a fund to buy the Poor some meat and drink, and means of warmth. We choose this time, because it is a time, of all others, when Want is keenly felt, and Abundance rejoices. What shall I put you down for?"
"Nothing!" Scrooge replied.
"You wish to be anonymous?"
"I wish to be left alone," said Scrooge. "Since you ask me what I wish, gentlemen, that is my answer. I don't make merry myself at Christmas and I can't afford to make idle people merry. I help to support the establishments I have mentioned—they cost enough; and those who are badly off must go there."
"Many can't go there; and many would rather die."
"If they would rather die," said Scrooge, "they had better do it, and decrease the surplus population. Besides—excuse me—I don't know that."
"But you might know it," observed the gentleman.
"It's not my business," Scrooge returned. "It's enough for a man to understand his own business, and not to interfere with other people's. Mine occupies me constantly. Good afternoon, gentlemen!"
Seeing clearly that it would be useless to pursue their point, the gentlemen withdrew. Scrooge resumed his labours with an improved opinion of himself, and in a more facetious temper than was usual with him.
Meanwhile the fog and darkness thickened so, that people ran about with flaring links, proffering their services to go before horses in carriages, and conduct them on their way. The ancient tower of a church, whose gruff old bell was always peeping slily down at Scrooge out of a Gothic window in the wall, became invisible, and struck the hours and quarters in the clouds, with tremulous vibrations afterwards as if its teeth were chattering in its frozen head up there. The cold became intense. In the main street, at the corner of the court, some labourers were repairing the gas-pipes, and had lighted a great fire in a brazier, round which a party of ragged men and boys were gathered: warming their hands and winking their eyes before the blaze in rapture. The water-plug being left in solitude, its overflowings sullenly congealed, and turned to misanthropic ice. The brightness of the shops where holly sprigs and berries crackled in the lamp heat of the windows, made pale faces ruddy as they passed. Poulterers' and grocers' trades became a splendid joke: a glorious pageant, with which it was next to impossible to believe that such dull principles as bargain and sale had anything to do. The Lord Mayor, in the stronghold of the mighty Mansion House, gave orders to his fifty cooks and butlers to keep Christmas as a Lord Mayor's household should; and even the little tailor, whom he had fined five shillings on the previous Monday for being drunk and bloodthirsty in the streets, stirred up to-morrow's pudding in his garret, while his lean wife and the baby sallied out to buy the beef.
Foggier yet, and colder. Piercing, searching, biting cold. If the good Saint Dunstan had but nipped the Evil Spirit's nose with a touch of such weather as that, instead of using his familiar weapons, then indeed he would have roared to lusty purpose. The owner of one scant young nose, gnawed and mumbled by the hungry cold as bones are gnawed by dogs, stooped down at Scrooge's keyhole to regale him with a Christmas carol: but at the first sound of:
"God bless you, merry gentleman! May nothing you dismay!"
Scrooge seized the ruler with such energy of action, that the singer fled in terror, leaving the keyhole to the fog and even more congenial frost.
At length the hour of shutting up the counting- house arrived. With an ill-will Scrooge dismounted from his stool, and tacitly admitted the fact to the expectant clerk in the Tank, who instantly snuffed his candle out, and put on his hat.
"You'll want all day tomorrow, I suppose?" said Scrooge.
"If quite convenient, sir."
"It's not convenient," said Scrooge, "and it's not fair. If I was to stop half-a-crown for it, you'd think yourself ill-used, I'll be bound?"
The clerk smiled faintly.
"And yet," said Scrooge, "you don't think me ill- used, when I pay a day's wages for no work."
The clerk observed that it was only once a year.
"A poor excuse for picking a man's pocket every twenty-fifth of December!" said Scrooge, buttoning his great-coat to the chin. "But I suppose you must have the whole day. Be here all the earlier next morning."
The clerk promised that he would; and Scrooge walked out with a growl. The office was closed in a twinkling, and the clerk, with the long ends of his white comforter dangling below his waist (for he boasted no great-coat), went down a slide on Cornhill, at the end of a lane of boys, twenty times, in honour of its being Christmas Eve, and then ran home to Camden Town as hard as he could pelt, to play at blindman's - buff.
Scrooge took his melancholy dinner in his usual melancholy tavern; and having read all the newspapers, and beguiled the rest of the evening with his banker's-book, went home to bed. He lived in chambers which had once belonged to his deceased partner. They were a gloomy suite of rooms, in a lowering pile of building up a yard, where it had so little business to be, that one could scarcely help fancying it must have run there when it was a young house, playing at hide-and-seek with other houses, and forgotten the way out again. It was old enough now, and dreary enough, for nobody lived in it but Scrooge, the other rooms being all let out as offices. The yard was so dark that even Scrooge, who knew its every stone, was fain to grope with his hands. The fog and frost so hung about the black old gateway of the house, that it seemed as if the Genius of the Weather sat in mournful meditation on the threshold.
"... with the long ends of his white comforter dangling below his waist (for he boasted no great-coat), went down a slide on Cornhill, at the end of a lane of boys, twenty times, in honour of its being Christmas Eve..."
Now, it is a fact, that there was nothing at all particular about the knocker on the door, except that it was very large. It is also a fact, that Scrooge had seen it, night and morning, during his whole residence in that place; also that Scrooge had as little of what is called fancy about him as any man in the city of London, even including—which is a bold word—the corporation, aldermen, and livery. Let it also be borne in mind that Scrooge had not bestowed one thought on Marley, since his last mention of his seven years' dead partner that afternoon. And then let any man explain to me, if he can, how it happened that Scrooge, having his key in the lock of the door, saw in the knocker, without its undergoing any intermediate process of change—not a knocker, but Marley's face.
Marley's face. It was not in impenetrable shadow as the other objects in the yard were, but had a dismal light about it, like a bad lobster in a dark cellar. It was not angry or ferocious, but looked at Scrooge as Marley used to look: with ghostly spectacles turned up on its ghostly forehead. The hair was curiously stirred, as if by breath or hot air; and, though the eyes were wide open, they were perfectly motionless. That, and its livid colour, made it horrible; but its horror seemed to be in spite of the face and beyond its control, rather than a part of its own expression.
"It was not angry or ferocious, but looked at Scrooge as Marley used to look: with ghostly spectacles turned up on its ghostly forehead."
As Scrooge looked fixedly at this phenomenon, it was a knocker again.
To say that he was not startled, or that his blood was not conscious of a terrible sensation to which it had been a stranger from infancy, would be untrue. But he put his hand upon the key he had relinquished, turned it sturdily, walked in, and lighted his candle.
He did pause, with a moment's irresolution, before he shut the door; and he did look cautiously behind it first, as if he half expected to be terrified with the sight of Marley's pigtail sticking out into the hall. But there was nothing on the back of the door, except the screws and nuts that held the knocker on, so he said "Pooh, pooh!" and closed it with a bang.
The sound resounded through the house like thunder. Every room above, and every cask in the wine-merchant's cellars below, appeared to have a separate peal of echoes of its own. Scrooge was not a man to be frightened by echoes. He fastened the door, and walked across the hall, and up the stairs; slowly too: trimming his candle as he went.
You may talk vaguely about driving a coach-and- six up a good old flight of stairs; but I mean to say you might have got a hearse up that staircase, and taken it broadwise, with the splinter-bar towards the wall and the door towards the balustrades: and done it easy. There was plenty of width for that, and room to spare; which is perhaps the reason why Scrooge thought he saw a locomotive hearse going on before him in the gloom. Half-a-dozen gas-lamps out of the street wouldn't have lighted the entry too well, so you may suppose that it was pretty dark with Scrooge's dip.
Up Scrooge went, not caring a button for that.
Darkness is cheap, and Scrooge liked it. But before he shut his heavy door, he walked through his rooms to see that all was right. He had just enough recollection of the face to desire to do that.
Sitting-room, bedroom, lumber-room. All as they should be. Nobody under the table, nobody under the sofa; a small fire in the grate; spoon and basin ready; and the little saucepan of gruel (Scrooge had a cold in his head) upon the hob. Nobody under the bed; nobody in the closet; nobody in his dressing¬gown, which was hanging up in a suspicious attitude against the wall. Lumber-room as usual. Old fire¬guard, old shoes, two fish-baskets, washing-stand on three legs, and a poker.
"Nobody under the bed; nobody in the closet; nobody in his dressing-gown, which was hanging up in a suspicious attitude against the wall."
Quite satisfied, he closed his door, and locked himself in; double-locked himself in, which was not his custom. Thus secured against surprise, he took off his cravat; put on his dressing-gown and slippers, and his nightcap; and sat down before the fire to take his gruel.
It was a very low fire indeed; nothing on such a bitter night. He was obliged to sit close to it, and brood over it, before he could extract the least sensation of warmth from such a handful of fuel. The fireplace was an old one, built by some Dutch merchant long ago, and paved all round with quaint Dutch tiles, designed to illustrate the Scriptures. There were Cains and Abels, Pharaoh's daughters; Queens of Sheba, Angelic messengers descending through the air on clouds like feather¬beds, Abrahams, Belshazzars, Apostles putting off to sea in butter-boats, hundreds of figures to attract his thoughts; and yet that face of Marley, seven years dead, came like the ancient Prophet's rod, and swallowed up the whole. If each smooth tile had been a blank at first, with power to shape some picture on its surface from the disjointed fragments of his thoughts, there would have been a copy of old Marley's head on every one.
"Humbug!" said Scrooge; and walked across the room.
After several turns, he sat down again. As he threw his head back in the chair, his glance happened to rest upon a bell, a disused bell that hung in the room, and communicated for some purpose now forgotten with a chamber in the highest story of the building. It was with great astonishment, and with a strange, inexplicable dread, that as he looked, he saw this bell begin to swing. It swung so softly in the outset that it scarcely made a sound; but soon it rang out loudly, and so did every bell in the house.
This might have lasted half a minute, or a minute, but it seemed an hour. The bells ceased as they had begun, 54 together. They were succeeded by a clanking noise, deep down below; as if some person were dragging a heavy chain over the casks in the wine-merchant's cellar. Scrooge then remembered to have heard that ghosts in haunted houses were described as dragging chains.
The cellar-door flew open with a booming sound, and then he heard the noise much louder, on the floors below; then coming up the stairs; then coming straight towards his door.
"It's humbug still!" said Scrooge. "I won't believe it."
His colour changed though, when, without a pause, it came on through the heavy door, and passed into the room before his eyes. Upon its coming in, the dying flame leaped up, as though it cried, "I know him; Marley's Ghost!" and fell again.
"Marley in his pigtail, usual waistcoat, tights and boots; the tassels on the latter bristling, like his pigtail, and his coat-skirts, and the hair upon his head."
The same face: the very same. Marley in his pigtail, usual waistcoat, tights and boots; the tassels on the latter bristling, like his pigtail, and his coat- skirts, and the hair upon his head. The chain he drew was clasped about his middle. It was long, and wound about him like a tail; and it was made (for Scrooge observed it closely) of cash-boxes, keys, padlocks, ledgers, deeds, and heavy purses wrought in steel. His body was transparent; so that Scrooge, observing him, and looking through his waistcoat, could see the two buttons on his coat behind.
Scrooge had often heard it said that Marley had 58 no bowels, but he had never believed it until now.
No, nor did he believe it even now. Though he looked the phantom through and through, and saw it standing before him; though he felt the chilling influence of its death-cold eyes; and marked the very texture of the folded kerchief bound about its head and chin, which wrapper he had not observed before; he was still incredulous, and fought against his senses.
"How now!" said Scrooge, caustic and cold as ever. "What do you want with me?"
"Much!"—Marley's voice, no doubt about it. "Who are you?"
"Ask me who I was."
"Who were you then?" said Scrooge, raising his voice. "You're particular, for a shade."
He was going to say "to a shade," but substituted this, as more appropriate.
"In life I was your partner, Jacob Marley."
"Can you—can you sit down?" asked Scrooge, looking doubtfully at him.
"I can."
"Do it, then."
Scrooge asked the question, because he didn't know whether a ghost so transparent might find himself in a condition to take a chair; and felt that in the event of its being impossible, it might involve the necessity of an embarrassing explanation. But the ghost sat down on the opposite side of the fireplace, as if he were quite used to it.
"You don't believe in me," observed the Ghost.
"I don't," said Scrooge.
"What evidence would you have of my reality beyond that of your senses?"
"I don't know," said Scrooge.
"Why do you doubt your senses?"
"Because," said Scrooge, "a little thing affects them. A slight disorder of the stomach makes them cheats. You may be an undigested bit of beef, a blot of mustard, a crumb of cheese, a fragment of an underdone potato. There's more of gravy than of grave about you, whatever you are!"
Scrooge was not much in the habit of cracking jokes, nor did he feel, in his heart, by any means waggish then. The truth is that he tried to be smart, as a means of distracting his own attention, and keeping down his terror; for the spectre's voice disturbed the very marrow in his bones.
To sit, staring at those fixed glazed eyes, in silence for a moment, would play, Scrooge felt, the very deuce with him. There was something very awful, too, in the spectre's being provided with an infernal atmosphere of its own. Scrooge could not feel it himself, but this was clearly the case; for though the Ghost sat perfectly motionless, its hair, and skirts, and tassels, were still agitated as by the hot vapour from an oven.
"You see this toothpick?" said Scrooge, returning quickly to the charge, for the reason just assigned; and wishing, though it were only for a second, to divert the vision's stony gaze from himself.
"I do," replied the Ghost.
"You are not looking at it," said Scrooge.
"But I see it," said the Ghost, "notwithstanding."
"Well!" returned Scrooge, "I have but to swallow this, and be for the rest of my days persecuted by a legion of goblins, all of my own creation. Humbug, I tell you! humbug!"
At this the spirit raised a frightful cry, and shook its chain with such a dismal and appalling noise, that Scrooge held on tight to his chair, to save himself from falling in a swoon. But how much greater was his horror, when the phantom taking off the bandage round its head, as if it were too warm to wear indoors, its lower jaw dropped down upon its breast!
Scrooge fell upon his knees, and clasped his hands before his face.
"Mercy!" he said. "Dreadful apparition, why do you trouble me?"
"Man of the worldly mind!" replied the Ghost, "do you believe in me or not?"
"I do," said Scrooge. "I must. But why do spirits walk the earth, and why do they come to me?"
"It is required of every man," the Ghost returned, "that the spirit within him should walk abroad among his fellowmen, and travel far and wide; and if that spirit goes not forth in life, it is condemned to do so after death. It is doomed to wander through the world—oh, woe is me!—and witness what it cannot share, but might have shared on earth, and turned to happiness!"
Again the spectre raised a cry, and shook its chain and wrung its shadowy hands.
"You are fettered," said Scrooge, trembling. "Tell me why?"
"I wear the chain I forged in life," replied the Ghost. "I made it link by link, and yard by yard; I girded it on of my own free will, and of my own free will I wore it. Is its pattern strange to you?"
Scrooge trembled more and more.
"Or would you know," pursued the Ghost, "the weight and length of the strong coil you bear yourself? It was full as heavy and as long as this, seven Christmas Eves ago. You have laboured on it, since. It is a ponderous chain!"
Scrooge glanced about him on the floor, in the expectation of finding himself surrounded by some fifty or sixty fathoms of iron cable: but he could see nothing.
"Jacob," he said, imploringly. "Old Jacob Marley, tell me more. Speak comfort to me, Jacob!"
"I have none to give," the Ghost replied. "It comes from other regions, Ebenezer Scrooge, and is conveyed by other ministers, to other kinds of men. Nor can I tell you what I would. A very little more is all permitted to me. I cannot rest, I cannot stay, I cannot linger anywhere. My spirit never walked beyond our counting-house—mark me!—in life my spirit never roved beyond the narrow limits of our money-changing hole; and weary journeys lie before me!"
It was a habit with Scrooge, whenever he became thoughtful, to put his hands in his breeches pockets. Pondering on what the Ghost had said, he did so now, but without lifting up his eyes, or getting off his knees.
"You must have been very slow about it, Jacob," Scrooge observed, in a business-like manner, though with humility and deference.
"Slow!" the Ghost repeated.
"Seven years dead," mused Scrooge. "And travelling all the time!"
"The whole time," said the Ghost. "No rest, no peace. Incessant torture of remorse."
"You travel fast?" said Scrooge.
"On the wings of the wind," replied the Ghost.
"You might have got over a great quantity of ground in seven years," said Scrooge.
The Ghost, on hearing this, set up another cry, and clanked its chain so hideously in the dead silence of the night, that the Ward would have been justified in indicting it for a nuisance.
"Oh! captive, bound, and double-ironed," cried the phantom, "not to know, that ages of incessant labour by immortal creatures, for this earth must pass into eternity before the good of which it is susceptible is all developed. Not to know that any Christian spirit working kindly in its little sphere, whatever it may be, will find its mortal life too short for its vast means of usefulness. Not to know that no space of regret can make amends for one life's opportunity misused! Yet such was I! Oh! such was I!"
"But you were always a good man of business, Jacob," faltered Scrooge, who now began to apply this to himself.
"Business!" cried the Ghost, wringing its hands again. "Mankind was my business. The common welfare was my business; charity, mercy, forbearance, and benevolence, were, all, my business. The dealings of my trade were but a drop of water in the comprehensive ocean of my business!"
It held up its chain at arm's length, as if that were the cause of all its unavailing grief, and flung it heavily upon the ground again.
"At this time of the rolling year," the spectre said, "I suffer most. Why did I walk through crowds of fellow-beings with my eyes turned down, and never raise them to that blessed Star which led the Wise Men to a poor abode! Were there no poor homes to which its light would have conducted me!"
Scrooge was very much dismayed to hear the spectre going on at this rate, and began to quake exceedingly.
"Hear me!" cried the Ghost. "My time is nearly gone."
"I will," said Scrooge. "But don't be hard upon me! Don't be flowery, Jacob! Pray!"
"How it is that I appear before you in a shape that you can see, I may not tell. I have sat invisible beside you many and many a day."
It was not an agreeable idea. Scrooge shivered, and wiped the perspiration from his brow.
"That is no light part of my penance," pursued the Ghost. "I am here to-night to warn you, that you have yet a chance and hope of escaping my fate. A chance and hope of my procuring, Ebenezer."
"You were always a good friend to me," said Scrooge. "Thank'ee!"
"You will be haunted," resumed the Ghost, "by Three Spirits."
Scrooge's countenance fell almost as low as the Ghost's had done.
"Is that the chance and hope you mentioned, Jacob?" he demanded, in a faltering voice.
"It is."
"I—I think I'd rather not," said Scrooge.
"Without their visits," said the Ghost, "you cannot hope to shun the path I tread. Expect the first to-morrow, when the bell tolls One."
"Couldn't I take 'em all at once, and have it over, Jacob?" hinted Scrooge.
"Expect the second on the next night at the same hour. The third upon the next night when the last stroke of Twelve has ceased to vibrate. Look to see me no more; and look that, for your own sake, you remember what has passed between us!"
When it had said these words, the spectre took its wrapper from the table, and bound it round its head, as before. Scrooge knew this, by the smart sound its teeth made, when the jaws were brought together by the bandage. He ventured to raise his eyes again, and found his supernatural visitor confronting him in an erect attitude, with its chain wound over and about its arm.
The apparition walked backward from him; and at every step it took, the window raised itself a little, so that when the spectre reached it, it was wide open.
It beckoned Scrooge to approach, which he did. When they were within two paces of each other, Marley's Ghost held up its hand, warning him to come no nearer. Scrooge stopped.
Not so much in obedience, as in surprise and fear: for on the raising of the hand, he became sensible of confused noises in the air; incoherent sounds of lamentation and regret; wailings inexpressibly sorrowful and self- accusatory. The spectre, after listening for a moment, joined in the mournful dirge; and floated out upon the bleak, dark night.
Scrooge followed to the window: desperate in his curiosity. He looked out.
The air was filled with phantoms, wandering hither and thither in restless haste, and moaning as they went. Every one of them wore chains like Marley's Ghost; some few (they might be guilty governments) were linked together; none were free. Many had been personally known to Scrooge in their lives. He had been quite familiar with one old ghost, in a white waistcoat, with a monstrous iron safe attached to its ankle, who cried piteously at being unable to assist a wretched woman with an infant, whom it saw below, upon a door-step. The misery with them all was, clearly, that they sought to interfere, for good, in human matters, and had lost the . power for ever.
"The air was filled with phantoms, wandering hither and thither in restless haste, and moaning as they went."
Whether these creatures faded into mist, or mist enshrouded them, he could not tell. But they and their spirit voices faded together; and the night became as it had been when he walked home.
Scrooge closed the window, and examined the door by which the Ghost had entered. It was double-locked, as he had locked it with his own hands, and the bolts were undisturbed. He tried to say "Humbug!" but stopped at the first syllable. And being, from the emotion he had undergone, or the fatigues of the day, or his glimpse of the Invisible World, or the dull conversation of the Ghost, or the lateness of the hour, much in need of 80 repose; went straight to bed, without undressing, and fell asleep upon the instant.
Chương Một: Hồn Ma Marley
Trước hết, Marley đã chết. Không còn mảy may nghi ngờ gì nữa. Viên mục sư kiêm thư ký kiêm trưởng ban tẩn liệm và than khóc đã ký giấy khai tử cho Marley. Scrooge ký lên đó. Tên lão - Scrooge(1) - quả thật thích hợp, nổi danh trong giới tài phiệt London(2), bởi lão mó vào đâu cũng hái ra tiền. Lão già Marley đã chết, chắc như đinh đóng cột.
Xin bạn lưu ý cho, tôi không có ý nói chết thì nhất thiết phải chắc như đinh đóng cột. Lẽ ra tôi phải nói là chắc như đinh đóng quan tài kia. Nhưng người xưa hẳn có lý riêng khi ví von như thế; và một kẻ vô danh tiểu tốt như tôi không nên xáo trộn nó làm gì. Bởi vậy, cho phép tôi được nhắc lại và nhấn mạnh rằng Marley đã chết, điều đó chắc như đinh đóng cột.
Scrooge có biết Marley đã chết? Dĩ nhiên là biết.
Làm sao mà không được chứ? Hai người là cộng sự của nhau từ lâu lắm rồi, chỉ là tôi không biết lâu đến thế nào thôi. Scrooge là người thừa hành kiêm văn thư, người được ủy nhiệm, người thừa kế, người bạn kiêm cả người than khóc độc nhất của Marley. Và dù không quá đau 13 buồn trước sự ra đi của Marley nhưng quả thật Scrooge rất xuất sắc trong việc điều hành tang lễ ngay từ ngày đầu tiên và tiến hành mọi thứ thật long trọng, tất nhiên không quên chuyện mặc cả.
Nhắc đến lễ tang của Marley khiến tôi quay về vấn đề ban nãy. Rõ ràng, Marley đã chết. Các bạn phải hiểu rõ điều này kẻo câu chuyện mà tôi sắp kể ra đây chẳng còn gì thú vị nữa. Giống như nếu chúng ta không tin cha của Hamlet đã chết ngay từ khi vở kịch chưa bắt đầu, thì việc bóng ma của ông ấy, trong đêm hôm khuya khoắt, mình mặc áo giáp, tản bộ giữa cơn gió mạnh rét buốt làm tán đởm hồn vía cậu con trai nhút nhát cũng bình thường chẳng khác gì khi ta bắt gặp một quý ông trung niên nào đó đi đi lại lại trong nghĩa trang Saint Paul lúc trời tối.
Nhiều năm sau, Scrooge vẫn không xóa tên của Marley quá cố trên cánh cửa tiệm: Scrooge & Marley.
Ai cũng gọi đó là tiệm của Scrooge và Marley. Thỉnh thoảng, cũng có một số khách hàng mới gọi Scrooge là Scrooge hoặc đôi khi là Marley, nhưng dù gọi tên nào thì Scrooge cũng sẵn lòng hợp tác cả. Với lão, gì cũng như nhau.
Nhưng than ôi, Scrooge lại là một kẻ vắt cổ chày ra nước! Một lão già tội lỗi luôn thèm thuồng, sẵn sàng quắp chặt, vét nhẵn, chộp lấy, giật phăng, vắt ép mọi thứ! Lão sắc lạnh như một hòn đá lửa mà không loại thép nào có thể chẹt ra được một tia lửa hào phóng; đồng thời lão lại bí hiểm, đơn độc và khép chặt như một con sò. Sự lạnh lẽo trong tâm hồn khắc lên khuôn mặt lão những đường nét già nua, vuốt nhọn cái mũi sắc lẻm, bóp hẹp đôi gò má, làm cứng nhắc dáng đi của lão; khiến đôi mắt lão đỏ sọc và làm cặp môi mỏng tái mét chỉ chực rít lên những lời lẽ thấu xương. Một lớp sương giá phủ kín mái đầu, hai hàng lông mày và hàm râu quai nón thô xoắn của lão. Ngày cũng như đêm, lão luôn mang theo bên mình nét buốt lạnh đó. Lão phủ giá băng lên văn phòng của lão trong những ngày oi bức và chẳng hề chịu làm ấm thêm dù chỉ một độ trong suốt mùa Giáng Sinh.
Cái nóng hay băng giá bên ngoài hầu như chẳng ảnh hưởng gì đến Scrooge. Không mặt trời nào sưởi ấm được lão; không thời tiết lạnh giá nào khiến lão rùng mình. Không ngọn gió nào tê buốt hơn con người lão. Tuyết rơi còn có lúc dừng; mưa rào còn có lúc tạnh, nhưng bão tố phong ba không bao giờ chạm đến được lão. Mưa rơi tuyết đổ có thể tự hào hơn lão ở duy nhất một điểm. Đó là, tất cả rồi cũng sẽ dịu xuống và qua đi, còn Scrooge thì chưa bao giờ!
Chưa từng có ai chặn lão trên phố để chào hỏi vài câu thân mật, như: "Ông Scrooge thân mến, ông có khỏe không? Hôm nào rảnh rỗi đến nhà tôi chơi nhé?". Chưa có gã hành khất nào nài nỉ xin lão vài xu lẻ, chưa có đứa trẻ nào nhờ lão xem giúp mấy giờ, chưa có một người đàn ông hay phụ nữ nào nhờ lão chỉ đường lấy một lần trong suốt cuộc đời lão. Ngay cả những con chó dẫn đường cho người mù xem ra cũng biết rõ lão; mỗi khi thấy lão bước đến, chúng lập tức kéo chủ tránh ngay vào các lối ra vào của những ngôi nhà ven đường hay một khoảnh sân nào đó, đồng thời ve vẩy đuôi như muốn nói: "Thà mù còn tốt hơn là có đôi mắt ác quỷ như ông ta, ông chủ à!".
Nhưng Scrooge chẳng thèm bận tâm! Lão chỉ thích có thế: lão luôn tránh né mọi người trên đường đời tấp nập này, luôn cảnh báo để mọi sự thương cảm phải tránh xa. Đó là tất cả những gì mà người biết chuyện gọi là "những đam mê" của Scrooge.
Đã lâu lắm rồi, vào một ngày tốt lành nhất trong năm nọ - ngày Vọng Giáng Sinh - Scrooge đang bận trong phòng tài vụ của mình. Trời rét buốt, ảm đạm lại đầy sương mù; lão nghe cả tiếng người đi trên phố, tiếng thở khò khè vì lạnh, tiếng vỗ vỗ vào lồng ngực hoặc tiếng giậm chân xuống vỉa hè cho ấm. Đồng hồ thành phố mới chỉ có ba giờ mà trời đã nhá nhem tối - cả ngày nay trời không có lấy một chút ánh sáng - sau khung cửa sổ của những văn phòng bên cạnh, ánh nến lập lòe chẳng khác gì các vệt hồng hồng bôi lên nền không khí nâu xỉn. Sương mù lấp kín từng kẽ hở, lỗ khóa và đặc sệt đến đỗi các nhà đối diện trông mờ mờ ảo ảo, dù đoạn phố này rất hẹp. Trông đám mây xám xịt ủ rũ che khuất mọi thứ, người ta có cảm giác Thiên nhiên ở ngay đây và đang ùn ùn kéo đến.
Cánh cửa phòng tài vụ vẫn mở, vì thế Scrooge có thể để mắt đến viên thư ký đang ngồi sao chép thư từ trong cái buồng nhỏ bé, tăm tối trông không khác gì cái ngách.
Ngọn lửa sưởi của Scrooge bé xíu, ấy vậy mà ngọn lửa của viên thư ký còn bé hơn nhiều, trông chẳng khác gì một hòn than. Tuy vậy, anh ta không thể khơi thêm lửa bởi Scrooge giữ cái hòm than trong phòng lão và ngay trước khi viên thư ký cầm xẻng xúc than bước vào thì lão đã biết tỏng ý định và giấu nhẹm đi. Bởi thế, viên thư ký chỉ còn biết quấn kín mũi và miệng trong chiếc khăn quàng cổ trắng, cố sưởi ấm bằng nến. Và dù trí tưởng tượng có phong phú, sáng tạo tới đâu, anh ta vẫn thất bại.
Bỗng có tiếng nói vui vẻ cất lên: "Chúc bác Giáng sinh vui vẻ! Cầu Chúa che chở cho bác!". Đó là cháu trai của Scrooge, người đang tiến đến bên lão nhanh đến nỗi lão chỉ kịp nghe thấy giọng nói.
- Hừ! Thật ngớ ngẩn, - Scrooge lên tiếng.
Việc sải bước nhanh ngoài trời sương giá đã hâm nóng chàng thanh niên, khiến toàn thân anh ấm nóng; khuôn mặt anh hồng hào và điển trai, còn đôi mắt thì sáng long lanh, hơi thở tỏa ra những luồng khói.
- Giáng sinh mà ngớ ngẩn ư, bác? - Người cháu hỏi.
- Cháu chắc bác không có ý nói như thế, phải không ạ?
- Tôi nói thế đấy, - Scrooge trả lời. - Giáng sinh vui với chả vẻ! Anh lấy quyền gì mà vui vẻ hử? Anh có lý do gì mà vui vẻ nào? Nghèo như anh còn chưa đủ sao!
- Thôi nào bác, - người cháu vui vẻ đáp. - Thế bác lấy quyền gì mà sầu muộn kia chứ? Bác có lý do gì để ủ ê nào? Giàu như bác còn chưa đủ hay sao!
Trước sự hồ hởi của đứa cháu trai, Scrooge không có sẵn câu trả lời nào tốt hơn bèn lặp lại:
- Hừ! Ngớ ngẩn!
- Đừng cáu thế bác! - Người cháu trấn an.
- Thế ta làm gì khác được nào khi phải sống trong một thế giới đầy những kẻ ngu ngốc như thế này? - Ông bác đáp lại. - Giáng sinh vui vẻ! Biến đi cái Giáng sinh vui vẻ! Giáng sinh chỉ là lúc anh phải trả hóa đơn mà không kiếm được xu nào; là lúc anh già thêm một tuổi mà không dôi ra thêm được một giờ; là lúc phải cân đối sổ sách và nhận ra mọi khoản mục trong đó đều hết hiệu lực, hết giá trị sau mười hai tháng ròng. Nếu được làm theo ý mình, - Scrooge căm phẫn nói, - ta sẽ luộc chín những thằng đần luôn miệng nói "Giáng sinh vui vẻ" ngoài kia chung với món bánh pudding của chúng và chôn chúng với một chiếc cọc ô rô đâm xuyên tim(3). Chúng đáng bị như thế!
- Kìa bác! - Người cháu nài nỉ.
- Này thằng cháu kia! - Ông bác lạnh lùng đáp. - Cứ giữ Giáng sinh theo cách của anh và mặc tôi làm theo cách của tôi.
- Gìn với giữ! - Người cháu lặp lại. - Bác có gìn giữ nó đâu?
- Hãy mặc tôi với nó, - Scrooge nói. - Cầu mong nó mang lại điều tốt lành cho anh! Tốt lành như nó đã làm cho anh đấy!
- Cháu dám nói với bác rằng cháu đã tìm thấy điều tốt lành trong nhiều thứ, dù đó chẳng phải là chuyện lời lãi. - Người cháu trả lời. - Giáng sinh là thời gian để ngừng lại, để tâm hồn chìm lắng trong bình yên, thư thả.
Lúc nào cháu cũng xem Giáng sinh là một thời khắc tốt lành, không chỉ vì tên gọi và câu chuyện thiêng liêng của nó. Đó là lúc mở lòng ra mà vui vẻ, mà từ tâm, mà tử tế và bao dung; là dịp duy nhất trong suốt cả năm dài để đàn ông và đàn bà mở rộng trái tim đóng kín của mình, xem những người thấp kém như anh em với mình chứ không phải là một sinh vật khác loài. Vì thế, thưa bác, dù Giáng sinh chưa bao giờ cho cháu một mẩu vàng bạc châu báu nào, cháu vẫn tin nó đã mang lại cho cháu những điều tốt lành và mãi mãi vẫn như thế. Vậy nên cháu vẫn nói, cầu Chúa ban phước lành cho Giáng sinh!
Viên thư ký ngồi trong xó nhà vô tình vỗ tay tán thưởng. Nhưng lập tức nhận ra hành động không phải lúc của mình, anh bèn cời than và cố nhiên việc đó chỉ làm tắt nốt tàn lửa yếu ớt cuối cùng.
- Tôi mà nghe thêm một tiếng hó hé nào từ anh, - Scrooge dọa viên thư ký, - thì liệu chừng anh sẽ mất việc với Giáng sinh của mình đấy! - Đoạn lão quay lại người cháu, nói thêm. - Quả là một diễn giả hùng hồn, thưa ngài! Tôi tự hỏi tại sao ngài không ứng cử vào Quốc hội nhỉ?
- Xin đừng giận, thưa bác. Thôi nào, mai bác đến ăn tối với bọn cháu nhé?
Scrooge nói lão sẽ đến gặp anh - vâng, thực tình lão đã bảo thế. Bằng vẻ mặt biểu cảm cao độ, lão hứa sẽ gặp người cháu ở địa ngục trước khi đến nhà anh ta.
- Nhưng tại sao lại thế chứ? - Người cháu thốt lên. - Tại sao?
- Thế sao anh lấy vợ? - Scrooge hỏi.
- Vì yêu.
- Vì yêu ư! - Scrooge làu bàu, như thể đó là điều duy nhất trên đời này nực cười hơn một Giáng sinh vui vẻ. - Chúc anh buổi chiều tốt lành!
- Kìa bác, nhưng bác chưa bao giờ đến thăm cháu trước khi cháu lấy vợ. Vậy tại sao giờ bác lại lấy lý do đó để từ chối không đến?
- Chúc anh buổi chiều tốt lành!
- Cháu chẳng muốn điều gì ở bác; cũng chẳng xin xỏ bác điều gì; tại sao chúng ta không thể là bạn của nhau kia chứ?
- Chúc anh buổi chiều tốt lành!
- Cháu rất tiếc, với tất cả tấm lòng của mình, khi thấy bác cương quyết như thế. Chúng ta chưa bao giờ cãi nhau, và cháu luôn ủng hộ điều đó. Nhưng cháu vẫn tôn trọng Giáng sinh và sẽ gìn giữ tinh thần vui vẻ của nó đến cùng. Chúc bác Giáng sinh vui vẻ!
- Chúc anh buổi chiều tốt lành!
- Và một năm mới hạnh phúc!
- Chúc anh buổi chiều tốt lành!
Ay thế mà người cháu rời phòng không một chút giận dữ. Anh dừng lại ở cửa ngoài để chúc Giáng sinh viên thư ký, người tuy đang lạnh cóng nhưng vẫn còn ấm áp hơn Scrooge ở sự đáp lễ nhiệt thành.
- Thêm một gã nữa, - Scrooge lẩm bẩm khi nghe lỏm được những lời chuyện trò xã giao giữa họ, - một viên thư ký kiếm mười lăm si-ling(4) mỗi tuần với gánh nặng gia đình vợ con mà bày đặt chúc Giáng sinh vui vẻ. Chắc ta sẽ về hưu trong nhà thương điên(5) mất.
Vừa tiễn cậu cháu đi xong, anh nhân viên đểnh đoảng lại để cho hai người khác bước vào. Đó là hai quý ông béo tốt, ưa nhìn; họ đứng yên trong văn phòng của Scrooge, mũ bỏ xuống. Trong tay cầm đầy sổ sách và giấy tờ, họ cúi chào Scrooge.
- Đây là Công ty Scrooge & Marley phải không? - Một trong hai người cất tiếng trong khi liếc nhìn vào danh sách trên tay. - Tôi đang được hân hạnh trò chuyện với ông Scrooge hay ông Marley đây?
- Ông Marley đã chết bảy năm rồi. - Scrooge trả lời. - Ông ấy chết bảy năm về trước, đúng vào đêm này.
- Chúng tôi chắc rằng đức hào phóng của ông ấy vẫn được người cộng sự còn lại gìn giữ. - Người đàn ông vừa nói vừa trình giấy ủy nhiệm.
Chắc chắn rồi, bởi cả hai đều có tâm ý giống nhau. Khi nghe đến từ "hào phóng" thật đáng ngại ấy, Scrooge cau mày và lắc đầu, trả lá thư ủy nhiệm cho người đàn ông.
- Vào mùa lễ hội này trong năm, thưa ông Scrooge, - người đàn ông nói, lấy ra một cây viết, - sẽ càng đáng quý hơn nếu chúng ta tặng chút gì đó cho những người nghèo khổ thiếu thốn bởi đây mới là lúc họ phải chịu đựng nhiều khó khăn nhất. Hàng ngàn người đang cần nhu yếu phẩm; hàng trăm ngàn người đang cần những tiện nghi tối thiểu, thưa ngài.
- Chẳng lẽ vẫn chưa có nhà tù ư? - Scrooge hỏi.
- Có nhiều nhà tù lắm chứ. - Người đàn ông đáp, đặt bút xuống lần nữa.
- Còn các trại tế bần(6)? - Scrooge hỏi tới. - Đóng cửa hết rồi à?
- Vẫn hoạt động thưa ông. - Người đàn ông đáp.
- Ước gì tôi có thể bảo rằng chúng không còn trên đất nước này nữa.
- Vậy Luật Lao dịch cho Tù nhân(7) và Luật Người nghèo(8) vẫn đang được áp dụng nghiêm túc chứ? - Scrooge nói.
- Chẳng lúc nào ngơi, thưa ngài.
- Ồ! Thế thì theo những gì ông nói, tôi e rằng có điều gì đó đã ngăn cản chúng hoạt động hiệu quả. - Scrooge nói. - Tôi rất vui được nghe đây.
- Nhận thấy các tổ chức đó không thể mang niềm vui Thiên Chúa đến tất cả mọi tâm hồn và thể xác của số đông, - người đàn ông đáp, - nên một số người trong chúng tôi đã cố gắng gây quỹ để mua cho người nghèo chút thức ăn, nước uống, cùng những thứ giữ ấm. Chúng tôi chọn thời điểm này, bởi đây là lúc Sự Thiếu Thốn được cảm nhận rõ ràng nhất và, trong khi Sự Dư Dả cũng đang hoan hỉ nhất. Vậy tôi nên ghi thế nào cho ông ạ?
- Chẳng gì cả! - Scrooge đáp.
- Ý ông không muốn đề tên mình ư?
- Tôi muốn được ở một mình. - Scrooge đáp. - Nếu các ông muốn biết tôi muốn gì, thưa quý ông, thì đó là câu trả lời của tôi. Tôi không mua vui cho mình dịp Giáng sinh và cũng không thể giúp những kẻ ăn không ngồi rồi được vui vẻ. Tôi ủng hộ những tổ chức nói trên và bấy nhiêu cũng đủ tốn kém rồi; những ai nghèo khổ thì cứ đi đến đó.
- Nhưng nhiều người không thể đến đó; và nhiều người thà chịu chết.
- Nếu họ thích chết, - Scrooge đáp, - thì tốt hơn là họ hãy làm như thế để giảm bớt dân số. Ngoài ra, thứ lỗi cho tôi, tôi không biết việc khác!
- Nhưng có thể ông vẫn biết. - Người đàn ông nhận xét.
- Đó không phải là việc của tôi, - Scrooge trả miếng.
- Hiểu việc kinh doanh của mình và không xen vào chuyện của người khác là đã quá đủ với một người. Tôi không ngơi tay với công việc của mình. Chúc buổi chiều tốt lành, thưa quý ông!
Thấy rõ sẽ vô ích nếu cứ theo đuổi ý định, hai người đàn ông bèn rút lui. Scrooge tiếp tục công việc của lão, đắc ý với bản thân và tỏ ra hóm hỉnh hơn thường lệ.
Giữa sương mù và bóng tối dày đặc, trên phố mọi người đi lại với các chuỗi đèn lập lòe treo trước những con ngựa kéo xe để dẫn đường. Ngọn tháp cổ kính của nhà thờ - nơi có cái chuông già với cái giọng thô cộc không ngừng kín đáo dõi theo Scrooge qua khung cửa kiểu Gothic trên tường - khuất trong màn sương, run rẩy đếm từng giờ từng khắc giữa đám mây mù như thể hàm răng của nó đang lập cập va vào nhau với "mái đầu" đóng băng ở tít trên cao. Cái lạnh càng buốt giá. Trên con đường chính, ở ngay góc phố có vài người thợ đang sửa ống dẫn khí đốt. Họ nhóm một ngọn lửa lớn trong lò than, xung quanh là đám đàn ông và những chú bé rách mướp đang tụ tập để hong tay, mắt hấp háy vui sướng trước ngọn lửa. Trụ nước chữa cháy trên phố bị bỏ rơi một xó, nơi dòng nước tràn ra ủ ê giờ đông cứng như đá trông thật đáng ghét. Ánh sáng từ những cửa hiệu, nơi những nhánh ô rô và các quả mọng trang trí đã căng nứt ra dưới sức nóng của ngọn đèn bên cửa sổ, làm ửng hồng những gương mặt tái nhợt lướt qua. Việc buôn bán tại các hàng thịt và tạp hóa bỗng hóa nghịch đời: tuy hàng họ được bày biện lộng lẫy, ấy vậy mà gần như không thể tin rằng chủ tiệm vẫn sẵn sàng kỳ kèo với khách hàng từng xu.
Từ dinh thự kiên cố của mình, ngài Thị trưởng ra lệnh cho năm mươi đầu bếp và quản gia phải giữ đúng tinh thần Giáng sinh của gia đình Thị trưởng; và ngay cả người thợ may ti tiện bị phạt năm si-ling hồi thứ Hai tuần trước vì tội say rượu và cư xử hung bạo trên phố cũng khuấy món bánh pudding trên gác xép, trong khi người vợ gầy guộc của anh bồng đứa con nhỏ xông ra phố để mua thịt bò.
Sương mù dày hơn và trời cũng lạnh hơn. Cái lạnh xuyên thấu, thấm sâu và tê buốt. Nếu Thánh Dunstan quắp lấy mũi của Ác quỷ bằng tiết trời giá lạnh này thay vì dùng vũ khí quen thuộc, hẳn ông đã chiến thắng mỹ mãn. Một cậu bé bị cái lạnh và đói ngấu giày vò gặm nhấm như thể chó gặm xương đang gập người nhìn qua lỗ khóa trên cánh cửa văn phòng của Scrooge, hát tặng lão một bài hát Giáng sinh. Nhưng cậu vừa cất lên câu:
'Cầu Chúa ban phước cho ông, hỡi quý ông vui vẻ!
Cầu cho không điều gì có thể khuất phục được ông!'(9)
Scrooge bèn vớ lấy cây thước với tất cả sức lực của mình khiến cậu ca sĩ sợ hãi phóng thẳng, và đám sương mù lẫn băng giá được dịp ùa ngay vào lỗ khóa.
Cuối cùng cũng đến giờ đóng cửa văn phòng. Đầy thâm ý, Scrooge rời khỏi ghế và nhắc khéo đến điều mà viên thư ký, lúc này cũng vừa thổi nến và đội nón vào, đang trông đợi.
- Chắc anh muốn được nghỉ lễ cả ngày mai, đúng không? - Scrooge hỏi.
- Nếu tiện, thưa ông.
- Chẳng tiện gì sất, - Scrooge đáp, - mà còn bất công nữa. Nếu tôi trừ lương anh nửa cơ-rao(10) vì chuyện đó, hẳn anh sẽ nghĩ mình bị đối xử tệ bạc, đúng không?
Viên thư ký cố gượng cười.
- Vậy chứ, - Scrooge nói tiếp, - anh có nghĩ tôi bị đối xử tệ bạc khi phải trả lương cho anh một ngày mà anh không hề đi làm?
Viên thư ký nhã nhặn giải thích rằng đây là dịp cả năm mới có một lần.
- Đó chỉ là lời bào chữa cho việc móc túi người khác mỗi dịp 25 tháng Mười hai! - Scrooge bảo, cài khuy áo khoác đến tận cằm. - Cứ cho là anh nghỉ cả ngày mai đi. Vậy anh phải có mặt ở đây vào sáng sớm ngày kia đấy!
Viên thư ký hứa sẽ có mặt đúng giờ còn Scrooge vừa làu bàu vừa bước ra ngoài. Họ đóng cửa văn phòng 39 trong ánh đèn lung linh của phố xá. Với hai đầu khăn choàng trắng đung đưa tận hông (vốn là niềm kiêu hãnh của những người không có áo khoác), viên thư ký trượt theo con dốc nhỏ đóng băng trơn trợt trên phố Cornhill, nơi cuối đường có những cậu bé - đông gấp hai mươi lần bình thường - đang hân hoan chào đón Giáng sinh. Đoạn, anh ta cố hết sức chạy thật nhanh về nhà ở phố Camden để chơi trò bịt mắt bắt dê.
Còn Scrooge thì dùng bữa tối buồn tẻ nơi quán rượu hiu quạnh quen thuộc. Sau khi đọc hết mọi tờ báo và tiêu khiển nốt buổi tối còn lại với quyển sổ ghi tiền gửi của mình, lão về nhà đi ngủ. Lão sống trong một ngôi nhà lớn có nhiều phòng vốn là của người cộng sự quá cố. Đó là một dãy phòng tăm tối trong một tòa nhà cũ kỹ nằm trên một cái sân; nó ít được quan tâm, bảo dưỡng đến nỗi người ta không thể không nghĩ rằng nó đã hoang tàn ngay từ khi còn mới, nằm khuất sau những ngôi nhà khác và quên cả lối ra. Giờ đây ngôi nhà đã cũ lắm, lại ảm đạm bởi chẳng ai sống ở đó ngoại trừ Scrooge; và những phòng còn lại được dùng làm văn phòng. Cái sân tối đến mức dù biết rõ từng viên gạch nơi đây, Scrooge vẫn phải dùng tay dò dẫm từng chút. Sương mù và băng tuyết phủ lấy cái cổng đen cũ kỹ như thể thần Thời tiết đang ngồi trầm tư thê lương ngay trên ngưỡng cửa của ngôi nhà.
"...Với hai đầu khăn choàng trắng đung đưa tận hông (vốn là niềm kiêu hãnh của những người không có áo khoác), viên thư ký trượt theo con dốc nhỏ đóng băng tron trợt trên phố Cornhill, noi cuối đường có những cậu bé - đông gấp hai mưoi lần bình thường - đang hân hoan chào đón Giáng sinh..."
Cái vòng sắt gõ cửa chẳng có gì là đặc biệt, ngoại trừ nó rất to. Scrooge đã ngày đêm trông thấy nó suốt bao nhiêu năm sống ở đây; hơn nữa Scrooge cũng 43 chẳng xa lạ gì với nó như những người khác ở thành phố Luân Đôn này, kể cả giới kinh doanh, ủy viên hội đồng thành phố và phường hội Luân Đôn. Cũng xin lưu ý với bạn là Scrooge chẳng hề mảy may nghĩ đến Marley kể từ lúc bảo rằng ông ta đã chết cách đây bảy năm hồi chiều nay. Ay vậy mà không ai có thể lý giải vì sao khi tra chìa vào ổ khóa cửa, Scrooge đã nhìn thấy gương mặt của Marley - y hệt như xưa - ngay trên chiếc vòng sắt gõ cửa đó.
Đó chính là gương mặt của Marley. Chẳng phải là một cái bóng bình thường như những vật khác trong sân; nó toát lên một thứ ánh sáng u buồn, chẳng khác gì con tôm hùm ươn trong hầm rượu tối. Gương mặt đó chẳng nổi giận cũng không hung dữ, nhưng lại nhìn Scrooge bằng cái nhìn như xưa kia Marley vẫn làm: đượm vẻ ma quái trên vầng trán rúm ró. Mái tóc bay bay như thể bị hơi nóng hay hơi thở phà vào; còn đôi mắt tuy mở to nhưng hoàn toàn bất động. Tất cả, cộng với sắc tím xanh, khiến cho gương mặt trông rờn rợn, kinh dị - một vẻ rùng rợn không chỉ nằm ở những đường nét trên gương mặt.
"Gương mặt đó chẳng nổi giận cũng không hung dữ, nhưng lại nhìn Scrooge bằng cái nhìn như xưa kia Marley vẫn làm: đượm vẻ ma quái trên vầng trán rúm ró."
Nhưng khi Scrooge nhìn kỹ, cái vòng sắt gõ cửa lại trở nên bình thường.
Nói rằng Scrooge không giật mình hoảng hốt hay đông cả máu vì kinh hãi trước hiện tượng vượt xa sức tưởng tượng đó là không đúng. Tuy nhiên, lão vẫn nắm lấy chiếc chìa khóa vừa lúc nãy buông ra, xoay mạnh và bước vào nhà rồi thắp nến lên.
Quả thật là lão có dừng lại, lưỡng lự đôi chút trước khi đóng sập cửa lại; đồng thời, lão cũng đã cẩn thận nhìn sau cánh cửa như nửa tin nửa ngờ rằng mái tóc thắt bím của Marley sẽ thò vào sảnh. Thế nhưng chẳng có gì sau cánh cửa cả, trừ mấy con ốc vít gắn vòng sắt gõ cửa. "X—ì—ì—ì—!", lão nói rồi đóng cửa đánh sầm.
Tiếng đóng cửa vang khắp ngôi nhà nghe như sấm động. Mỗi căn phòng bên trên và từng thùng rượu trong các hầm bên dưới dường như cũng tạo nên những chùm tiếng vang riêng. Scrooge không phải là người sợ tiếng vang. Cài cửa xong, cầm theo ngọn nến trên tay, lão băng qua sảnh rồi lên lầu.
Đó là một cái cầu thang cũ, rộng áng chừng đến một chiếc xe tang sáu ngựa kéo cũng có thể đi lên dễ dàng, với trục xe hướng về bức tường còn cánh cửa xe hướng về dãy lan can. ơ đây quá rộng, lại thêm nhiều khoảng trống, có thể vì thế mà Scrooge nghĩ rằng lão trông thấy một chiếc xe tang đi trước lão trong bóng tối. Những ngọn đèn ít ỏi thắp bằng hơi đốt ngoài đường không rọi đủ ánh sáng nơi cửa, nên bạn có thể hình dung trong nhà tối như thế nào với ngọn nến cháy leo lét của Scrooge.
Scrooge cứ thế đi lên mà chẳng hề bận tâm gì về chuyện đó. Bóng tối đồng nghĩa với tiết kiệm và lão thích thế. Nhưng trước khi đóng cánh cửa nặng nề, lão đi ngang khắp các phòng để đoan chắc rằng mọi thứ vẫn ổn, bởi trong đầu lão vẫn còn nhớ đến gương mặt ban nãy.
Phòng khách, phòng ngủ, nhà kho. Tất cả đều bình thường. Chẳng có ai trốn dưới gầm bàn hay ghế sofa; một ngọn lửa nhỏ đang cháy trong lò sưởi; muỗng và chậu rửa tươm tất; thêm nồi cháo suông(11) (Scrooge bị cảm lạnh) đang hâm trên lò sưởi. Chẳng có ai trốn dưới gầm giường hay trong tủ áo; cũng không có ai ẩn trong chiếc áo ngủ đáng ngờ mà lão mắc trên tường. Nhà kho vẫn bình thường. Cái khung chắn lò sưởi cũ, đôi giày cũ; hai cái xô đựng cá và cái giá ba chân đặt chậu rửa mặt, cùng que cời lửa vẫn ở nguyên trong đó.
"Chẳng có ai trốn dưới gầm giường hay trong tủ áo; cũng không có ai ẩn trong chiếc áo ngủ đáng ngờ mà lão mắc trên tường."
Hoàn toàn yên tâm, Scrooge đóng cửa phòng và giam mình trong đó - nghĩa là tự giam mình đến hai lần, vốn không phải là thói quen của lão. Sau khi đã an toàn trước sự kinh ngạc ban nãy, lão bèn tháo cà vạt, thay áo ngủ, mang đôi dép trong nhà, đội mũ trùm và ngồi xuống bên lò sưởi để ăn món cháo suông của mình.
Lửa trong lò sưởi cháy yếu ớt, chẳng thấm tháp vào đâu so với một đêm buốt giá như thế này. Scrooge buộc phải ngồi gần lại ngọn lửa, chồm hẳn về phía đó mới có thể đón lấy chút ấm áp từ nguồn sưởi bé tẹo ấy. Đó là một chiếc lò sưởi cũ kỹ do một nhà buôn Hà Lan xây từ lâu, xung quanh lát toàn gạch Hà Lan với các hình vẽ 53 minh họa các câu chuyện trong Kinh thánh. Nào là Cain và Abel(12), con gái của Pharaoh(13), Nữ hoàng Sheba(14), các thiên sứ giáng trần trên những đám mây trông như chiếc giường làm bằng lông chim, rồi cả tổ phụ Abraham, Belshazzar(15), các tông đồ của Chúa Jesus chèo thuyền vượt biển hồ Tiberias - tóm lại là hàng trăm nhân vật có thể thu hút suy nghĩ của lão, thế nhưng gương mặt của Marley, người đã chết cách đây bảy năm, cứ hiện về như một lời nguyền trừng phạt, làm lu mờ mọi thứ khác. Bị chi phối bởi những suy nghĩ của Scrooge, trên mỗi viên gạch nhẵn nhụi bỗng hiện lên bản sao cái đầu của lão già Marley.
- Ngớ ngẩn! - Scrooge bảo; đoạn đi đi lại lại quanh phòng.
Được vài vòng, lão lại ngồi xuống. Khi ngửa đầu lên ghế, tình cờ lão trông thấy một cái chuông bỏ không đang treo trong phòng, trước kia được dùng vào mục đích gì đó nhưng nay đã bị lãng quên trong phòng ngủ nơi tầng cao nhất của tòa nhà. Kỳ lạ và kinh ngạc thay, và thật là khiếp đảm không thể giải thích được, cái chuông bắt đầu đung đưa khi lão nhìn thấy nó. Thoạt đầu, nó đung đưa nhè nhẹ trong câm lặng; nhưng chẳng mấy chốc nó bắt đầu kêu to và những cái chuông khác trong nhà cũng thế.
Sự việc chỉ kéo dài khoảng nửa phút hay một phút gì đó nhưng chẳng khác gì cả giờ đồng hồ. Rồi tất cả đồng loạt im lặng như cũ. Tiếp theo, dưới nhà có tiếng loảng xoảng, nghe như có người đang kéo một sợi dây xích nặng nề băng qua các thùng rượu dưới hầm. Scrooge chợt nhớ người ta bảo hồn ma trong các ngôi nhà bị ám thường kéo theo những sợi dây xích.
Cánh cửa hầm rượu bật tung đánh rầm; Scrooge nghe thấy tiếng động ngày càng lớn ở các tầng bên dưới, tiến lên cầu thang, rồi hướng thẳng đến phòng lão.
- Vẫn là trò bịp! - Scrooge nói. - Ta không tin.
Nhưng lão đổi ngay sắc mặt khi nó băng qua cánh cửa dày, tiến thẳng vào phòng ngay trước mắt lão mà không dừng lại lấy một phút. Khi nó tiến vào, ngọn lửa leo lét bỗng bùng lên như hét lớn: "Tôi biết ông ta, hồn ma Marley đấy!", rồi vụt nhỏ lại.
"Một Marley với mái tóc thắt bím, mặc áo gi-lê, vận chiếc quần bó và đi giày ống; cũng chùm tóc thắt bím đó, chiếc áo khoác dài tới gối tưa cả sợi đó, và cả chòm tóc tua tủa, lởm chởm trên đầu."
Vẫn gương mặt đó, gương mặt giống hệt như xưa.
Một Marley với mái tóc thắt bím, mặc áo gi-lê, vận chiếc quần bó và đi giày ống; cũng chùm tóc thắt bím đó, chiếc áo khoác dài tới gối tưa cả sợi đó, và cả chòm tóc tua tủa, lởm chởm trên đầu. Sợi xích mà ông ta kéo lê theo được cột thắt lại ở giữa thân người. Đó là một sợi xích dài, quấn quanh người Marley như bím tóc và được kết lên đó (Scrooge có dịp nhìn rất kỹ) những cái hộp đựng tiền, chìa khóa, ổ khóa, sổ cái, chứng thư và những cái ví nặng trĩu làm bằng thép. Cơ thể của Marley trong suốt, do vậy mà Scrooge - trong lúc quan sát và nhìn xuyên qua cái áo gi-lê của ông ta - có thể thấy cả hai cái nút lưng trên chiếc áo khoác.
Scrooge thường nghe nói Marley là kẻ "rỗng ruột" - hay nói cách khác, là kẻ không có "lòng" - và mãi đến bây giờ lão mới tin điều đó.
Không, kể cả đến giờ lão cũng không tin điều đó.
Mặc dù có thể nhìn xuyên thấu bóng ma và thấy nó đứng ngay trước mặt mình, dù cảm thấy ớn lạnh trước đôi mắt chết chóc lạnh lùng và thấy rõ bề mặt sợi dệt của chiếc khăn tay đang buộc quanh cái đầu và cằm của Marley - điều mà trước đây lão không để ý - Scrooge vẫn hoài nghi, không tin vào các giác quan của mình.
- Sao rồi? - Scrooge hỏi, vẫn chua cay và lạnh lùng như mọi khi. - Anh cần gì ở tôi?
- Nhiều lắm! - Rõ ràng là giọng của Marley, không còn nghi ngờ gì nữa.
- Anh là ai?
- Hãy hỏi, trước kia tôi là ai?
- Thế thì, trước kia anh là ai? - Scrooge lên giọng. - Hiện tại anh là một cái bóng.
Lão định nói "đã xuống âm phủ" nhưng rồi kịp đổi lại.
- Khi còn sống, tôi là cộng sự của anh: Jacob Marley.
- Anh có thể ngồi xuống được không? - Scrooge hỏi, ngờ vực nhìn bóng ma.
- Được.
- Vậy hãy ngồi xuống đi.
Scrooge hỏi thế' vì không biết liệu một hồn ma trong suốt có thể ngồi được không và trong trường hợp không thể, hẳn nó sẽ phải lúng túng đưa ra một lời giải thích nào đó. Tuy nhiên hồn ma đã ngồi xuống đối diện với lò sưởi, như thể ông ta vẫn quen làm việc này.
- Anh không tin tôi. - Hồn ma nhận xét.
- Tôi không tin. - Scrooge trả lời.
- Nếu không tin vào các giác quan, liệu anh còn biết lấy gì làm bằng chứng cho sự hiện diện của tôi?
- Tôi không biết. - Scrooge đáp.
- Tại sao anh lại nghi ngờ các giác quan của mình?
- Bởi vì, - Scrooge nói, - chỉ một điều nhỏ nhặt cũng có thể ảnh hưởng đến chúng. Một chút khó ở trong dạ dày cũng khiến chúng đánh lừa ta. Biết đâu anh chỉ là kết quả của món thịt bò ăn không tiêu, chút mù tạt cay nồng, vụn phô mai hay một mẩu khoai tây nấu chưa kỹ. Chuyện này có vẻ là do món nước xốt thịt gây nên hơn là hồn ma bóng quế, cho dù anh có là ai đi nữa!
Scrooge vốn không có thói quen bông đùa, cũng như ít khi nào tận sâu trong lòng lão cảm thấy mình có chút hài hước. Sự thật là lão đang cố chứng tỏ mình đủ thông minh để đánh lừa sự tập trung của bản thân và kiềm chế nỗi khiếp đảm, bởi giọng nói của hồn ma đã khuấy động đến tận xương tủy của lão.
Tình cảnh ngồi nhìn chằm chặp vào đôi mắt đờ đẫn, bất động của hồn ma trong im lặng quả là điều thật tệ hại đối với Scrooge. Bản thân sự hiện diện của chính hồn ma cũng đã tạo nên một cái gì đó thật hãi hùng. Dù lão không cảm nhận được nhưng sự thể vẫn rành rành ra đó; và tuy hồn ma ngồi im hoàn toàn bất động song tóc tai, quần áo và những tưa sợi trên người nó vẫn phất phơ như thể hơi nước nóng đang bốc lên trên bếp lò.
- Ông có thấy cái tăm này không? - Scrooge hỏi, nhanh chóng trở lại cuộc phản kích của mình với ý nghĩ vừa lóe lên, mong sao có thể đánh lạc hướng cái nhìn trơ lạnh của hồn ma.
- Có. - Hồn ma trả lời.
- Nhưng ông đâu có nhìn nó? - Scrooge nói.
- Vậy mà tôi vẫn thấy đấy. - Hồn ma đáp.
- Được, - Scrooge đáp, - tôi đành phải chấp nhận chuyện này và chịu cảnh bị quấy rầy trong suốt quãng đời còn lại bởi vô số yêu tinh, toàn bộ là tác phẩm do tôi sáng tạo. Láo! Nói cho ông biết! Láo toét!
Lập tức hồn ma hét to nghe thật kinh khiếp trong khi rung mạnh sợi xích tạo nên một thứ âm thanh hãi hùng và sầu thảm đến nỗi Scrooge phải bám chặt vào ghế cho khỏi ngã. Nhưng lão càng khiếp đảm hơn gấp bội khi hồn ma tháo cái dải khăn buộc quanh đầu, như thể nó đang cảm thấy nóng bức, khiến cho hàm dưới của nó trễ xuống tận ngực!
Scrooge khuỵu hẳn xuống gối, dùng cả hai tay che láy mặt 65
- Xin hãy rủ lòng thương! - Lão nói. - Hỡi ma quỷ chết chóc, tại sao ngươi lại quấy nhiễu ta?
- Hỡi con người lọc lõi kia! - Hồn ma trả lời. - Ông đã tin ta hay chưa?
- Có, tôi tin. - Scrooge đáp. - Tôi phải tin. Nhưng tại sao các linh hồn lại đi lại trên thế gian và tại sao họ lại tìm đến tôi?
- Tất cả mọi con người, - Hồn ma đáp, - đều phải để cho linh hồn của mình trải rộng ra với mọi người, được đi lại khắp nơi; nếu không làm được điều đó khi họ còn sống, linh hồn của họ sẽ bị kết án sau khi chết. Nó buộc phải lang thang khắp dương gian - ôi, khổ thân tôi chưa! - và chứng kiến những gì mà lẽ ra nó đã có thể chia sẻ với mọi người khi còn sống, dù là hiện tại không thể, để trải nghiệm hạnh phúc!
Hồn ma lại khóc rống lên, giật lấy cái xích lắc mạnh và vặn vẹo hai bàn tay mờ ảo của mình.
- Ông bị cùm à, tại sao thế? - Scrooge run rẩy nói.
- Tôi phải mang sợi xích mà tôi đã rèn cho mình khi còn sống. - Hồn ma đáp. - Tôi đã tạo nên từng mắt xích một, từng đoạn một; tôi đã tự trói buộc mình và cũng sẽ phải tự mang lấy nó. Ồng thấy những gì tạo nên nó có lạ không?
Scrooge càng lúc càng run rẩy.
- Ông có biết, - Hồn ma tiếp tục, - trọng lượng và chiều dài của sợi dây rắn chắc mà ông đang vác không? Cách đây bảy kỳ Giáng Sinh, nó đã nặng và dài y hệt thế này. Kể từ đó, ông đã không ngừng dốc sức rèn thêm cho nó đấy. Quả là một sợi xích khổng lồ!
Scrooge liếc nhìn xuống thân hình của mình trên sàn nhà, cứ nghĩ sẽ thấy nó bị quấn quanh bởi một sợi xích sắt dài đến năm mươi hay sáu mươi sải(16). Thế nhưng lão chẳng nhìn thấy gì cả.
- Jacob, - lão khẩn nài. - Lão Jacob Marley, hãy nói tiếp đi. Hãy kể cho tôi nghe nữa đi, Jacob!
- Ebenezer Scrooge, tôi không có gì để cho anh cả, - Hồn ma đáp. - Tất cả là từ những cõi khác, được chuyển tải bởi những sứ giả khác nhau, đến những con người khác nhau. Vả lại tôi cũng không thể nói cho anh biết mình sẽ làm gì. Tôi chỉ có thể nói thêm với anh một điều là tôi không thể nghỉ ngơi, lưu lại hay nấn ná ở bất kỳ nơi đâu. Khi còn sống, linh hồn tôi chẳng rời phòng tài vụ lấy nửa bước - hãy chú ý lời tôi! - tôi chưa từng bước ra khỏi cái xó xỉnh chật hẹp quay cuồng với tiền bạc của chúng ta; nên giờ đây trước mắt tôi là những hành trình đầy mệt mỏi, chán chường!
Những lúc suy tư, Scrooge thường có thói quen đút hai tay vào túi quần. Trong lúc ngẫm nghĩ về những gì Hồn ma vừa nói, lão cũng bỏ tay vào túi quần tuy vẫn quỳ y như thế, không ngước mắt lên.
- Hẳn ông đã rất buồn chán, Jacob. - Scrooge nhận xét bằng cái giọng sặc mùi công việc, mặc dù có hơi nhún nhường và tỏ vẻ tôn trọng.
- Buồn chán! - Hồn ma lặp lại.
- Chết đã bảy năm rồi, - Scrooge trầm ngâm. - Và cứ mãi vất vưởng như vậy!
- Suốt cả thời gian đó, - Hồn ma rên rỉ, - không nghỉ ngơi, không chút thanh thản, không ngớt đớn đau vì hối hận.
- Ông đi lại có nhanh không? - Scrooge hỏi.
- Bằng đôi cánh của gió. - Hồn ma đáp.
- Hẳn ông đã bay qua rất nhiều vùng đất trong suốt bảy năm qua? - Scrooge nói.
Nghe thấy thế, Hồn ma lại rống lên, lắc mạnh chuỗi xích kêu lanh canh thật đáng sợ giữa cái im lặng chết chóc của đêm khuya đến nỗi cả khu phố hẳn phải lấy làm phiền.
- Ôi, giam cầm, giới hạn và hai vòng xiềng xích, - Hồn ma rống lên, - phải chịu giày vò triền miên, nỗ lực ròng rã trong suốt thời gian dài như thế này sau khi chết đi mà không biết rằng sự sống trên thế gian rồi sẽ trôi vào cõi vĩnh hằng nếu điều tốt đẹp chưa kịp dưỡng nuôi, phát triển. Cũng như không biết rằng bất kỳ linh hồn Ki-tô nào làm được những việc tốt trong phạm vi nhỏ bé của mình, bất kể đó là việc gì, đều hiểu cuộc sống ở trần gian là vô cùng ngắn ngủi để theo đuổi của cải vô nghĩa. Và cũng không biết rằng không có sự hối tiếc nào có thể sửa chữa lỗi lầm cho một người đã sử dụng sai cơ hội của đời mình! Vậy mà tôi đã là thế đó! Ôi, tôi đã sống như thế đó!
- Nhưng lúc nào ông chẳng là một người kinh doanh giỏi, Jacob. - Scrooge ngập ngừng nói, và bắt đầu nghiệm đến chính mình.
- Kinh doanh! - Hồn ma hét lớn, tiếp tục vò đầu bứt tai. - Con người mới là công việc kinh doanh của tôi; quỹ phúc lợi mới là công việc kinh doanh của tôi; hoạt động từ thiện, lòng trắc ẩn, sự độ lượng và tính nhân đức mới là công việc của tôi. Những thương vụ làm ăn trước kia chỉ đáng một giọt nước trong toàn thể đại dương những việc phải làm của tôi!
Hồn ma đưa cả cánh tay nhấc cao sợi xích lên, như trưng ra nguyên nhân của sự đau khổ vô ích rồi ném nó xuống đất trở lại.
- Năm tháng trôi qua, cứ vào mỗi dịp này, - Hồn ma nói, - tôi phải chịu đựng nhiều đau đớn nhất. Tại sao ngày trước tôi lại đi ngang mọi người mà mắt cứ nhìn cắm xuống, chẳng bao giờ ngẩng lên nhìn ngôi sao phước lành đã dẫn dắt những con người khôn ngoan hướng đến nơi nương náu tồi tàn nọ(17)! Chẳng có lấy ánh sáng từ ngôi nhà nghèo khó nào đưa lối cho tôi!
Scrooge mất hết tinh thần khi nghe những gì hồn ma nói. Lão càng lúc càng run lẩy bẩy.
- Hãy nghe tôi! - Hồn ma nói lớn. - Thời gian của tôi đã sắp hết.
- Vâng, ông hãy nói đi, - Scrooge khẩn khoản. - Nhưng xin đừng hà khắc với tôi! Cũng đừng khách sáo, Jacob! Tôi xin ông đấy!
- Tôi chẳng thể nói cho ông biết vì sao tôi có thể xuất hiện trước mặt ông trong bộ dạng này. Mỗi ngày, tôi đã ngồi cạnh ông trong vô hình không biết bao nhiêu lần.
Thật là dễ sợ. Scrooge rùng mình, tay gạt mồ hôi trên trán.
- Tôi có ăn năn cũng đã muộn, - Hồn ma tiếp tục nói.
- Tôi đến đây đêm nay để báo cho ông biết rằng, ông vẫn còn một cơ hội để tránh khỏi số phận như tôi. Một cơ hội và một niềm hy vọng từ tôi, Ebenezer ạ.
- Ông lúc nào cũng là bạn tốt của tôi, - Scrooge nói.
- Cảm ơn ông!
- Sẽ có ba linh hồn đến viếng thăm ông, - Hồn ma tiếp tục.
Scrooge gần như thất sắc khi nghe Hồn ma nói thế.
- Đó mà là cơ hội và hy vọng mà ông vừa nói ư, Jacob? - Lão ngập ngừng hỏi.
- Đúng thế.
- Tôi... tôi nghĩ có lẽ mình không nên... - Scrooge nói.
- Nếu không có họ, - Hồn ma nói, - ông sẽ không thể tránh khỏi vết xe đổ của tôi. Linh hồn thứ nhất sẽ đến gặp ông vào sáng sớm mai, khi chuông điểm một giờ.
- Tôi không thể gặp cả ba cùng một lúc và chấm dứt nhanh chuyện này sao? - Scrooge gợi ý.
- Linh hồn thứ hai sẽ đến gặp ông trong đêm kế tiếp, cũng đúng giờ đó. Và linh hồn thứ ba sẽ xuất hiện vào đêm sau nữa, khi chuông đồng hồ điểm xong tiếng thứ mười hai. Ông sẽ không bao giờ gặp lại tôi nữa; vì bản thân mình, hãy nhớ những gì đã diễn ra giữa chúng ta!
Vừa nói, Hồn ma vừa cầm lấy chiếc khăn trên bàn, buộc quanh đầu như cũ. Scrooge biết được nhờ nghe tiếng lốp cốp va vào nhau của hai hàm răng khi Hồn ma dùng dải băng cột lại đầu, cố định cái hàm dưới lại. Lão mạo hiểm ngước mắt lên lần nữa, trông thấy vị khách siêu nhiên đang đứng thẳng trước mặt mình, quanh thân người và khắp cánh tay ông ta bị trói bởi dải xích sắt.
Hồn ma đi giật lùi ra xa, và cứ mỗi bước nó đi, cánh cửa sổ lại hé ra một chút. Khi nó đến sát bên thì cửa sổ đã mở rộng.
Hồn ma ra hiệu gọi Scrooge đến gần, và lão làm theo.
Khi chỉ còn cách nhau hai bước chân, Hồn ma Marley giơ cao bàn tay, ý bảo lão đừng tiến lên nữa. Scrooge đứng lại.
Scrooge dừng lại chẳng phải do ngoan ngoãn mà bởi ngạc nhiên và khiếp đảm, từ khi Marley giơ tay ra hiệu, lão bỗng nghe thấy có những âm thanh náo động không trung: những tiếng kêu thống khổ, ăn năn; những lời khóc than và nguyền rủa bản thân. Sau khi lắng nghe trong giây lát, Hồn ma cũng hòa vào giai điệu đau thương đó và trôi vào bầu trời đêm lạnh lẽo.
Scrooge đi theo đến cửa sổ, lòng hiếu kỳ khôn xiết.
Và lão nhìn ra bên ngoài.
Trong không trung đầy rẫy những hồn ma đang lang thang đó đây, vội vã không ngừng và than khóc thảm thiết. Ai ai cũng mang những sợi xích như Hồn ma Marley, một số ít (có thể là các quan chức nhà nước tội lỗi) bị xiềng dính vào nhau, chẳng ai được tự do. Trong số đó có những người Scrooge từng biết khi họ còn sống.
Lão khá quen biết một hồn ma lớn tuổi mặc áo ghi-lê trắng, nơi mắt cá có buộc một cái két sắt to đang gào thét thảm thương vì không thể giúp một thiếu phụ đau khổ bế trong tay đứa trẻ sơ sinh trên bậu cửa bên dưới.
Nỗi khổ của tất cả họ là lúc nào cũng tìm cách can thiệp vào việc của con người, để làm điều tốt lành, dù họ đã bị tước mất quyền năng đó mãi mãi.
"Trong không trung đầy rẫy những hồn ma đang lang thang đó đây, vội vã không ngừng và than khóc thảm thiết."
Trong không trung đầy rẫy những hồn ma.
Scrooge không thể phân biệt được những hồn ma đó nhòa vào làn sương hay làn sương phủ lấp chúng. Nhưng hình bóng và tiếng kêu của chúng cùng nhạt dần, rồi bầu trời đêm trở lại bình thường như lúc lão trở về nhà.
Scrooge đóng cửa sổ, xem xét cẩn thận cửa cái nơi Hồn ma đã bước vào. Cửa vẫn khóa hai lần, hệt như lúc nãy lão tự tay làm lấy và cái chốt không hề suy suyển.
Lão buột miệng định nói: "Láo toét!" nhưng kịp kìm lại ngay. Chỉ mong được yên ổn sau những cơn xúc động vừa rồi, sau một ngày dài mệt mỏi, sau những gì đã thấy về thế giới vô hình và cũng đã quá khuya, lão leo ngay lên giường mà không buồn cởi bớt quần áo và 81 ngủ thiếp đi.