Một ấm trà chỉ có thể chứa nửa lít nước; một thùng gỗ có thể chứa 20 lít nước. Một căn phòng rộng khoảng 5 “bình” 1 chỉ có thể chứa một người; đại sảnh 100 “bình” có thể chứa hàng ngàn người cùng tụ hội. Sơn động hợp làm nơi ẩn náu, trời đất lại chứa đựng muôn vật! Vì vậy, có dung chứa mới thành to lớn, thực tại đó là một chân lý xưa nay không thay đổi.
1 Lượng từ: đơn vị đo diện tích của Nhật Bản, một “bình” bằng 3,30579 mét vuông.
Trung Quốc có câu: “Bụng thừa tướng rộng đến độ có thể chèo thuyền”, nghĩa là người làm nên đại sự thì ắt phải có tấm lòng bao dung, độ lượng. Cổ nhân nói, tâm Phật lớn hơn trời đất, chứa đựng hết thảy vạn vật! Vì vậy, tấm lòng rộng lớn thế nào thì sự nghiệp to lớn thế ấy, sự nghiệp to lớn thế nào thì lòng độ lượng cũng lớn như thế ấy, đây là việc hết sức hiển nhiên.
Khổng Tử chu du các nước, nay đây mai đó mà vẫn có thể thu nạp được 3.000 đệ tử. Đức Phật đi hoằng hóa khắp Ấn Độ, khi Ngài giảng kinh thuyết pháp, có hàng trăm vạn trời, người lắng nghe, đi theo Ngài thường có hơn 1.250 vị tỳ kheo. Trong cuộc chiến giữa hai nước Hán và Sở, không biết đã có bao nhiêu trung thần nghĩa sĩ dốc hết lòng vì Hán Cao Tổ; Hoàng đế Thái Tông nhà Đường nhờ có thể tiếp thu lời can gián của bầy tôi mà đạt được “Trinh Quán chi trị” 1.
1 Nền thịnh trị dưới thời vua Trinh Quán, tức Đường Thái Tông. “Trinh Quán chi trị” được xem như là nền thịnh trị lý tưởng để các vị vua chúa đời sau học tập theo.
Võ Tắc Thiên xem xong Vị Từ Kính Nghiệp thảo Võ chiếu hịch 1 của Lạc Tân Vương không những không tức giận mà ngược lại còn nói với tể tướng đương triều: “Người tài như vậy mà không dùng, đó là lỗi của tể tướng rồi!”, nhờ thế Võ Tắc Thiên có thể trở thành nữ hoàng đế vang danh một thời. Từ Hy thái hậu không thể tiếp nhận chính sách mới dẫn đến mất nước; Viên Thế Khải xung đột với Quốc dân đảng nên xưng đế thất bại. Tôn Trung Sơn dung nạp nhiều nhân sĩ bất đồng chính kiến, cuối cùng được tôn vinh là “Quốc phụ” (cha già dân tộc). Washington, Jefferson và Lincoln ở Hoa Kỳ là những người khoan dung, vì vậy họ có thể trở thành những chính trị gia vĩ đại.
1 Tư mã Dương Châu là Từ Kính Nghiệp dấy binh chống Võ Tắc Thiên, muốn khôi phục nhà Đường. Lạc Tân Vương (một trong tứ kiệt nhà Đường) đã thay mặt cho Kính Nghiệp đứng ra soạn bản Thảo Võ chiếu hịch văn này.
Khoan dung không có nghĩa là dung túng một cách vô nguyên tắc. Gia Cát Lượng dù thu nhận mọi tài năng, nhưng vì để chấp pháp nghiêm minh, ông cũng không thể không “gạt lệ chém Mã Tốc” 1; đại thần đời Khang Hy và Ung Chính là Trương Đình Ngọc thấy em trai bị xử tử cũng không ra mặt xin một lời. Không phải vì ông vô tình, mà vì em trai ông đã bán đề thi để kiếm chác, cho nên trước pháp luật, không có chỗ cho tình riêng.
Kinh chép: “Mỗi đóa hoa, một thế giới, mỗi chiếc lá, một Như Lai”. Trong mỗi hạt cát, ta đều có thể nhìn thấy ba ngàn đại thiên thế giới; mọi thứ thực chất đều bao hàm lẫn nhau, vậy tại sao giữa các dân tộc, các quốc gia, các tôn giáo, các thân phận lại không thể bao dung, hòa hợp lại với nhau?
1 Mã Tốc là tướng nhà Thục Hán, song vì thất thủ ở Nhai Đình nên dù rất được Gia Cát Lượng yêu mến nhưng ông vẫn bị xử trảm.
Chúa Giê-su nói: “Hãy yêu kẻ thù của mình”; đức Phật khuyến khích mọi người phải giữ lấy quan niệm “oán thân bình đẳng” 1; Thái Sơn không từ chối nắm đất nên mới bồi được cao; biển cả không khinh chê dòng nước nhỏ nên mới hợp thành lớn. Xử thế ở đời nên bỏ qua hiềm khích, không đố kỵ người giàu, không ác cảm với người tốt; người có tâm rộng lớn thì làm việc gì cũng sẽ được người khác giúp đỡ, đương nhiên sự nghiệp cũng sẽ có thành tựu. Bởi vì “biết dung chứa mới thành to lớn” là chân lý đời đời không kể xưa nay.
1 Coi người mình thân và kẻ mình oán ghét bình đẳng như nhau, không có khác biệt.