Chúng ta thường hay nghe thấy hai chữ “gian lận” xuất hiện trong hầu hết các lĩnh vực. Như gian lận trong thi cử, gian lận trong bầu cử, gian lận trong sòng bạc, vận động viên sử dụng thuốc kích thích, lường cân tráo đấu trong buôn bán, làm giả tài liệu, lừa đảo kỹ thuật công trình, v.v. Cho đến trong các giải thưởng cũng như các cuộc thi sắc đẹp, nếu như ban tổ chức đưa ra quyết định trước về người được chọn đoạt giải, hoặc một vài động tác thủ thuật khác thì đó đều gọi là hành vi gian lận.
Gian lận không phân biệt xưa và nay, không phân biệt quốc tịch, không phân biệt địa vị cao thấp, mà nó vốn là một phần tính cách của con người. Cho dù là vợ chồng cũng có lúc vì muốn lấy được lòng tin của đối phương mà phải nói dối. Ngày xưa, trong những gia đình giàu có, cha mẹ thường hứa hôn cho con cái từ khi còn nhỏ. Nhưng sau này gia cảnh nhà trai trở nên sa sút, bên nhà gái liền đem người đầy tớ gái xuất giá thay, đây cũng là hành vi lừa dối.
Chuyện Ly miêu hoán thái tử1 là một vụ án tráo đổi con chấn động trong lịch sử Trung Quốc. Thời hiện đại, ông Tống Sở Du vốn là một hình tượng rất thanh liêm. Tuy nhiên sau này do liên quan đến vụ án gian lận phiếu bầu cử, cho nên những tưởng ngôi vị tổng thống đã nắm chắc trong tay, ông đành phải nhường cho người khác.Tổng thống Mỹ - Nixon, vì dính líu đến vụ án gian lận Watergate là một vụ bê bối chính trị trên chính trường Mỹ, cho nên ông phải âm thầm rời khỏi ngôi vị tổng thống. Tổng thống Philippines - ông Marcos cũng vì liên quan đến vụ án gian lận, nên ông phải lưu vong sang nước ngoài, cho đến tận cuối đời ông cũng không thể trở về quê hương.
1 Ly miêu hoán thái tử: câu chuyện xảy ra vào đời vua Tống Chân Tông (968-1022), khi Lý Thần Phi sinh hạ hoàng tử, Lưu Đức Phi đố kỵ đã dùng con mèo nhỏ đánh tráo thái tử mới sinh. Rất may mắn, thái tử đã được một số cung nữ, thái giám cứu thoát, sau này trở thành vua Tống Nhân Tông.
Hiện nay có một số người không giỏi trong kinh doanh, đánh cắp bí mật kinh doanh thương mại của người khác, hay có những người bắt chước làm nhái, làm giả hàng hóa của người khác, v.v. không có việc gì không sử dụng những thủ đoạn gian lận. Thậm chí có người chế tạo thuốc giả, những hành vi gian lận như vậy không chỉ hạ thấp giá trị đạo đức của chính mình, mà con gây nguy hiểm tính đến mạng người khác.
Bên cạnh đó, hành vi gian lận trong lĩnh vực xây dựng cũng là một vấn đề liên quan đến tính mạng con người. Nhiều công trình xây dựng bị sụp đổ hoặc nứt vỡ sau những đợt rung chấn nhẹ. Nguyên nhân là bởi những người thi công xây dựng đã gian lận kỹ thuật, cắt xén, rút giảm vật liệu khiến cho chất lượng công trình không đảm bảo. Trong giới học thuật, cũng có một số học giả, giáo sư, vì đạo văn của người khác, mà tiếng tăm cả đời của họ phút chốc bị tiêu tan hoàn toàn. Đó thực sự là những người tri thức không đáng được tôn trọng, trong khoa học còn có sự gian lận như vậy thật không thể chấp nhận được.
Hay như trong tôn giáo, cũng có người tự xưng mình là “Phật sống” hay có người tự phong mình là “Vô thượng sư” - bậc thầy tối cao. Có một số người dùng những bức ảnh ghép để nói về điều thần bí, ma mị, thậm chí có người tự cho bản thân vĩ đại hơn Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Đối với những lời nói và việc làm đó, người có trí tuệ không cần phải suy nghĩ, cũng biết rằng đó là những thủ đoạn lừa đảo, chiêu trò gian dối.
Ở trong Phật giáo, hành vi gian lận chính là đại vọng ngữ, nói lời không thành thật, “chưa đắc mà nói đắc, chưa chứng mà nói chứng”, dùng lời bịa đặt để lừa đời lấy tiếng. Tất nhiên, những người dùng sự giả dối, mánh khóe lừa bịp người đời như thế sẽ không thể tồn tại và đều bị mọi người quay lưng lại.
Trên thực tế, nếu mỗi người thực sự chăm chỉ làm việc, thì nhất định có thể vượt trội hơn người khác, sao phải gian lận? Chỉ tiếc là những người hay làm điều gian lận không biết lấy bài học thất bại làm bài học để rút kinh nghiệm, để thay đổi cho tốt hơn mỗi ngày, uổng công mọi người phải thương xót cho họ.