9.1. Nguồn gốc và ý nghĩa
Theo phong tục của người Việt, ngày 30 tháng Chạp các gia đình sẽ làm lễ mời tổ tiên về dự Tết cùng con cháu. Và khi kết thúc Tết con cháu sẽ làm lễ Tạ năm mới hay còn gọi là lễ hóa vàng để cáo lễ tiễn đưa tổ tiên trở về âm cảnh. Thông thường, lễ tạ năm mới (lễ hoá vàng ngày Tết) được tiến hành vào ngày mùng Ba Tết hoặc ngày khai hạ mồng Bảy Tết.
Lễ hóa vàng, còn gọi là lễ đưa tiễn ông bà, lễ hóa vàng cho Tổ tiên, hay lễ tạ năm mới. Tục hoá vàng dựa trên tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, vật hoá vàng thường gắn với đời sống thường nhật, để thấy con người ở thế giới bên kia sống gần với dương gian.
Bên cạnh đó, lễ hóa vàng cũng chính là lễ đón thần tài, tài lộc về với gia đình, hy vọng một năm làm ăn thuận lợi, hanh thông.
Trước đây, lễ hóa vàng thường được tổ chức vào ngày mùng Ba hoặc mùng Bảy Tết, nhưng nay tùy điều kiện của mỗi gia đình, lễ hóa vàng cũng được tổ chức linh động hơn. Thông thường là từ ngày mùng Ba đến ngày mùng Mười Tết.
Để làm lễ hóa vàng, bên cạnh các đồ lễ vẫn bày trên ban thờ từ trước (mâm ngũ quả, bánh kẹo…) gia chủ thường chuẩn bị thêm hương, hoa, tiền vàng, đèn nến, trầu cau, rượu và một mâm cỗ.
Mâm cỗ cúng có thể là cỗ chay hoặc cỗ mặn đều được. Trước đây, nếu làm cỗ mặn thì không thể thiếu đĩa gà trống.
Ngày nay, quan niệm đời sống tâm linh đã nhẹ nhàng hơn, gia chủ không cần bày biện quá nhiều lễ vật.
Đồ làm lễ chỉ cần chọn những nông sản tươi ngon, đảm bảo vệ sinh, an toàn, nhẹ nhàng, tinh khiết là được.
Sau khi thắp hương làm lễ, gia chủ sẽ đốt vàng mã - hóa vàng. Khi hóa thì thường hóa của gia thần trước rồi mới đến phần vàng mã của tổ tiên để không nhầm lẫn.
Đặc biệt, phần vàng mã dành cho người mới mất trong năm thì sẽ hóa cuối cùng. Lúc hóa xong, phần tiền vàng, sớ trạng đã cháy hết thì gia chủ vẩy vào thêm chút rượu, vì quan niệm xưa cho rằng phải như thế thì khi đến cõi âm các cụ mới nhận và tiêu được số tiền đó.
Nhiều nhà còn cẩn thận mang theo hai cây mía hơ trên phần tiền vàng mới hóa xong ví như nó là đòn gánh cho các cụ gánh tiền, gánh vàng về cõi âm.
Sau khi đốt vàng mã, con cháu tề tựu đông đủ, cùng nhau dùng bữa cơm thân mật, vui vẻ, kết thúc những ngày Tết và bắt đầu trở lại với công việc.
9.2. Sắm lễ
- Hương, hoa, nước, quả (ngũ quả).
- Trầu cau;
- Rượu;
- Đèn, nến;
- Lễ ngọt, bánh kẹo;
- Mâm cỗ mặn: xôi, gà, bánh chưng, các món ăn ngày Tết.
9.3. Văn khấn
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
Con kính lạy ngài Đương niên Hành Khiển, ngài Bản cảnh Thành Hoàng, các ngài Thổ địa, Táo quân, Long mạch tôn thần.
Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, nội ngoại tiên linh.
Hôm nay là ngày mùng… tháng Giêng năm 2023 (Quý Mão)
Chúng con là: … tuổi…
Hiện cư ngụ tại…
Thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, phù tửu lễ nghi, cung bày trước án. Kính cẩn thưa trình: Tiệc xuân đã mãn, Nguyên đán đã qua, nay xin thiêu hóa kim ngân, lễ tạ tôn thần, rước tiễn âm linh trở về âm cảnh.
Kính xin lưu phúc, lưu ân, phù hộ độ trì dương cơ âm trạch, mọi chỗ tốt lành, con cháu được bách sự như ý, vạn sự bình an, tài lộc song toàn, gia đạo hưng vượng.
Lòng thành kính cẩn, lễ bạc tiến dâng, lượng cả xét soi, cúi xin chứng giám.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!