Cuộc bộ hành của ý chíLegson Kayira

“Không như những người khác, tôi tin rằng số phận không tạo ra tôi, mà chính tôi mới là người tạo ra số phận của mình.”

- Legson Kayira

Với hành trang là lương thực cho năm ngày đi đường, một quyển kinh thánh, một quyển sách có tên là Hành hương (The Pilgrim’s Progress) cùng với một chiếc rìu làm vũ khí tự vệ và một tấm chăn, Legson Kayira hăm hở bắt đầu cuộc hành trình của đời mình. Cậu sẽ phải vượt qua một chặng đường dài từ Nyasaland (Cộng hòa Malawi ngày nay), nơi bộ tộc cậu đang sinh sống, ngược lên phía bắc rồi đi về hướng đông tới Cairo (thủ đô Ai Cập) để lên tàu sang Mỹ tìm con đường học vấn.

Đó là vào tháng Mười năm 1958, khi Legson gần mười bảy tuổi. Cha mẹ cậu mù chữ nên chẳng biết nước Mỹ ở tận đâu và xa hay gần thế nào. Họ chỉ biết cầu chúc cho cậu lên đường bình an.

Với Legson, chuyến đi này bắt nguồn từ một ước mơ (đối với nhiều người là điên rồ), một ước mơ đã khiến cậu nung nấu quyết tâm phải đi học. Legson muốn trở thành người giống như thần tượng Abraham Lincoln của cậu, một con người đi lên từ nghèo khó rồi trở thành Tổng thống Mỹ và đấu tranh không mệt mỏi cho phong trào giải phóng nô lệ. Cậu cũng muốn mình giống Booker T. Washington, một người dám đứng lên phá bỏ xích xiềng nô lệ, một nhà cải cách, nhà giáo dục vĩ đại, người luôn giữ vững niềm tin và phẩm giá cho bản thân và những người Mỹ gốc Phi khác.

Như những tấm gương vĩ đại của mình, Legson cũng muốn phục vụ nhân loại. Cậu muốn làm nên điều khác biệt cho thế giới này. Để thực hiện được mục đích của mình, cậu cần đến được nơi có nền giáo dục tiên tiến nhất, và cậu tin đó là nước Mỹ.

Hãy khoan nghĩ đến việc Legson không có một xu dính túi và bằng cách nào cậu có đủ tiền để mua vé tàu đi Mỹ.

Hãy khoan bàn chuyện cậu chưa hề có ý niệm gì về một trường đại học khi bước chân xuống tàu, và ngay cả nếu có, cậu cũng không biết mình có được chấp nhận vào học hay không.

Cũng đừng vội thắc mắc làm thế nào Legson có thể vượt 5.000 ki-lô-mét đường trường, xuyên qua lãnh địa của hàng trăm bộ tộc nói hơn năm mươi thứ tiếng hoàn toàn xa lạ với cậu.

Bạn đọc hãy khoan bận tâm đến những câu hỏi ấy, bởi đó là những điều Legson quyết tâm làm và đã làm được. Trong suy nghĩ của cậu lúc đó không có gì ngoài khát vọng được đặt chân lên vùng đất mà cậu nghĩ có thể thay đổi số phận của mình.

Không phải lúc nào Legson cũng kiên định như thế. Khi còn nhỏ, cậu đã đôi lần lấy cái nghèo của mình để biện hộ cho sự thua kém trong việc học hay những thất bại của bản thân. Cậu từng tự nhủ rằng “Mình chỉ là một đứa con nhà nghèo, biết làm sao bây giờ!”.

Nếu cũng giống như nhiều đứa trẻ khác trong làng, Legson hẳn cũng đã dễ dàng cho rằng việc học hành đối với một đứa trẻ tỉnh lẻ ở thị trấn Karongo, xứ Nyasaland này chỉ tổ phí thời gian. Nhưng sau khi đọc những quyển sách do các nhà truyền giáo trao tặng, cậu phát hiện ra thế giới còn có những người như Abraham Lincoln và Booker T. Washington. Câu chuyện về hai bậc vĩ nhân đã vén đám mây mờ đang che phủ cuộc đời cậu và Legson nhận ra rằng việc trước tiên cần làm là cậu phải đi học. Thế là cậu nung nấu ý định đi Cairo từ đó.

Sau năm ngày cuốc bộ khó khăn trên vùng đồi núi gồ ghề đầy đá tai mèo thuộc châu Phi hoang dã, Legson chỉ đi được vỏn vẹn 50 ki-lô-mét trong khi lương thực mang theo đã cạn, nước uống cũng hết và trong túi không có đồng nào. Hoàn thành chặng đường 4.950 ki-lô-mét còn lại quả là chuyện không tưởng. Nhưng quay về đồng nghĩa với bỏ cuộc, là quay về cuộc sống nghèo khó và dốt nát. Thế rồi, cậu tự hứa với lòng mình: “Mình sẽ cố gắng đến hơi thở cuối cùng. Mình nhất định không dừng bước nếu chưa đến được nước Mỹ”. Và cậu lại tiếp tục lên đường.

Có những đoạn đường Legson đi cùng với người lạ, nhưng phần lớn thời gian, cậu là kẻ lữ hành đơn độc. Đến mỗi ngôi làng có người sinh sống, cậu thăm dò kỹ lưỡng trước khi tiến vào vì không biết họ sẽ có thái độ thân thiện hay thù địch với mình. Đôi khi, cậu cũng kiếm được việc làm và một chỗ trú ngụ qua đêm, nhưng thường thì cậu ngủ dưới bầu trời trăng sao. Khi không tìm thấy ngôi làng nào, cậu tìm kiếm trái rừng và bất cứ loại cây cỏ nào có thể ăn được để sống qua ngày. Cậu trở nên gầy gò và ốm yếu dần trong cuộc hành trình. Đó là chưa kể một trận sốt rét thập tử nhất sinh mà cậu đã trải qua, nhưng thật may, cậu được vài người tốt bụng dùng thảo dược cứu chữa và cho trú lại cho đến khi hồi phục. Kiệt sức và xuống tinh thần trầm trọng, một lần nữa cậu lại nghĩ đến việc quay về. Cậu tự nhủ rằng có lẽ quay về sẽ tốt hơn, thay vì tiếp tục cuộc hành trình xem ra thật xuẩn ngốc và liều mạng này.

Nhưng rồi Legson lần giở lại những trang sách mà cậu vẫn luôn mang bên mình. Những dòng chữ quen thuộc đã làm sống lại trong cậu niềm tin vào bản thân và mục đích ban đầu của cậu. Thế là cậu như được tiếp thêm sức mạnh để tiếp tục cuộc hành trình.

Ngày 19 tháng Một năm 1960, tức mười lăm tháng kể từ khi Legson bắt đầu chuyến bộ hành vạn dặm đầy cam go, cậu đã đến Kampala, thủ đô Uganda, sau khi vượt qua được gần 1.600 ki-lô-mét. Cậu bây giờ đã vững chãi hơn về vóc dáng và khôn ngoan hơn trong cách sinh tồn. Cậu lưu lại Kampala trong sáu tháng và làm đủ thứ nghề. Điều đặc biệt là cậu luôn dành từng phút rỗi rãi để vào thư viện và đọc ngấu nghiến mọi thứ.

Trong một lần đến thư viện, cậu tình cờ nhìn thấy một thư mục có các ấn phẩm giới thiệu các trường đại học của Mỹ. Trong số đó, hình ảnh một ngôi trường nguy nga bề thế in trên nền trời trong xanh, với những đài phun nước, những thảm cỏ được cắt tỉa khéo léo và những lối đi khang trang cho cậu cảm giác thật gần gũi. Bao quanh ngôi trường là cảnh núi non làm cậu thấy nhớ những ngọn núi cao hùng vĩ nơi quê nhà Nyasaland.

Đó là trường Cao đẳng Skagit Valley ở Mount Vernon, bang Washington, hình ảnh ngôi trường thực tế đầu tiên Legson nhìn thấy trên đường đi tìm tương lai còn mù mịt của mình. Ngay lập tức, cậu viết đơn gửi hiệu trưởng nhà trường, trình bày hoàn cảnh của mình và xin một suất học bổng. Cùng lúc, cậu cũng cố gắng vét cạn những đồng tiền ít ỏi còn lại với ý định gửi đơn đến vài trường khác, phòng khi trường Skagit không chấp nhận đơn của cậu.

Nhưng Legson chưa kịp thực hiện ý định đó của mình thì cậu đã nhận được tin vui. Vì quá ấn tượng trước quyết tâm của cậu nên ngài hiệu trưởng trường Skagit đã hồi âm ngay cho cậu, không những cho phép Legson nhập học mà còn cấp cho cậu một suất học bổng và giới thiệu cho cậu một việc làm thêm để kiếm tiền trang trải chi phí ăn ở.

Vậy là một phần mơ ước của Legson đã trở thành hiện thực. Nhưng con đường của cậu vẫn còn rất nhiều chướng ngại phía trước. Theo luật pháp của Mỹ, Legson phải có hộ chiếu và thị thực nhập cảnh, nhưng để có hộ chiếu, cậu phải xuất trình giấy khai sinh. Khó khăn hơn nữa, để được cấp thị thực, cậu cần phải có một tấm vé khứ hồi khi đến Mỹ. Một lần nữa, cậu lại cần đến bút và giấy. Cậu viết thư cho các nhà truyền giáo ở quê nhà, những người đã dạy dỗ cậu từ tấm bé. Cuối cùng, mọi chuyện cũng được lo liệu ổn thỏa, trừ tấm vé máy bay khứ hồi để được cấp thị thực vào Mỹ.

Không nao núng, Legson tiếp tục cuộc hành trình đi Cairo với niềm tin rằng thế nào cậu cũng kiếm được đủ số tiền cần thiết cho việc này. Cậu tự tin đến mức vét hết những đồng tiền dành dụm cuối cùng, tậu một đôi giày mới để không phải đi chân đất qua cổng trường Skagit Valley.

Nhiều tháng trôi qua, tin tức về cuộc hành trình dũng cảm của Legson bắt đầu lan rộng. Vào lúc cậu đến Khartoum (thủ đô của Sudan) trong tình cảnh rỗng túi và kiệt sức thì câu chuyện về chàng trai Legson Kayira vượt muôn dặm đường trường từ châu Phi cũng đã lan đến Mount Vernon, Washington. Sinh viên trường Skagit Valley, với sự đóng góp của người dân địa phương, đã gửi đến cậu 650 đô-la để mua vé khứ hồi sang Mỹ.

Khi biết tin này, Legson đã bật khóc vì nỗi vui mừng và biết ơn trước tấm lòng của những người hảo tâm. Vào một ngày tháng Mười Hai năm 1960, sau cuộc hành trình dài hơn hai năm, cuối cùng Legson Kayira cũng đã đặt chân lên đất Mỹ. Cậu hãnh diện bước vào cổng trường Cao đẳng Skagit Valley, trên tay cầm hai quyển sách quý của mình.

Câu chuyện về Legson chưa kết thúc ở đó. Sau khi tốt nghiệp, Legson được nhận vào trường Đại học Washington. Sau đó, ông giành được học bổng làm nghiên cứu sinh môn sử học tại Đại học Cambridge ở Anh và trở thành giáo sư ngành Chính trị học tại đây. Ngoài ra, Legson cũng là một tác giả có uy tín trên thế giới. Trong các tác phẩm của Legson, nổi bật nhất là quyển hồi ký I Will Try (tạm dịch: Nỗ lực không ngừng). Khi được xuất bản lần đầu vào năm 1965, quyển hồi ký đã ngay lập tức lọt vào danh sách những quyển sách bán chạy do tờ New York Times bình chọn suốt mười sáu tuần liền và được dịch ra nhiều thứ tiếng.

Như hai thần tượng của mình là Abraham Lincoln và Booker T. Washington, Legson Kayira đã vươn lên từ một khởi đầu thấp kém và đã tự mình vượt lên số phận. Legson đã tạo nên điều khác biệt và thật sự trở thành ngọn đèn soi sáng cho nhiều người khác tiếp bước theo.

Legson Kayira qua đời tại Anh vào năm 2012, ở tuổi bảy mươi. Câu chuyện về ông sẽ mãi mãi truyền cảm hứng cho hàng triệu người trên thế giới, rằng ý chí và niềm tin chính là sức mạnh lớn lao giúp con người làm nên những “điều không thể”.