N
ăm 1976, vào dịp lễ Sabbath của người Do Thái, cả gia đình tôi từ trường đại học Massachusetts ở Amhersti quyết định làm một chuyến du hành đến San Diego. Một trong những điểm tham quan chúng tôi đặt chân đến đầu tiên là khu công viên Thế giới Đại dương - nơi có những chú cá voi sát thủ với màn biểu diễn điệu nghệ. Do đã hiểu khá rõ về loài cá voi, vốn là một trong những loài cá săn mồi khổng lồ và đáng sợ nhất của biển cả, tôi chẳng biết mình nên mong đợi điều gì ở sô biểu diễn Shamu này. Chẳng lẽ, gia đình tôi đến đây chỉ để xem những con cá voi to lớn bơi lòng vòng thôi sao? Nhưng, buổi tham quan công viên Thế giới Đại dương đã làm chúng tôi vô cùng ngạc nhiên. Chỉ trong chốc lát, sau khi màn biểu diễn bắt đầu, cả gia đình chúng tôi đã trở thành những khán giả cuồng nhiệt nhất. Tôi như bị mê hoặc bởi những sinh vật khổng lồ được mệnh danh “sát thủ đại dương” lại có thể phóng lên lặn xuống một cách nhịp nhàng như vậy, và còn chở cả huấn luyện viên trên lưng chúng nữa chứ! Thật tuyệt diệu và kỳ bí! Tôi cứ băn khoăn tự hỏi không biết làm cách nào mà những huấn luyện viên lại có thể dạy chúng biểu diễn tài tình đến thế, thậm chí chính lũ cá voi còn tỏ ra sung sướng hệt như chúng đang tự bày trò chơi đùa cùng nhau vậy.
Đã nhiều năm nay, tôi tổ chức thuyết giảng và viết bài về sức mạnh của những mối quan hệ tích cực, về nhu cầu phát hiện ra hành vi tốt, có ích, hiệu quả của con người. Có một điều tôi băn khoăn là, các thói quen cố hữu của con người thường là tác nhân gây ra những điều ngược lại với kết quả họ mong đợi. Chúng ta vẫn thích “bới lông tìm vết” hơn là nhận ra điểm tốt trong mỗi con người để khuyến khích, động viên. Tôi cho rằng, trong quan hệ hàng ngày, phương pháp dùng hình phạt thường gây ra một tác hại nghiêm trọng. Bản năng mách bảo tôi rằng trường hợp các chú cá voi cũng tương tự như vậy. Niềm tin đó càng được củng cố khi tôi đưa một nhóm các nhân viên phòng Đào tạo và Phục vụ khách hàng của công ty đi tham quan hậu đài biểu diễn, gặp gỡ và trò chuyện với Chuck Tompkins - huấn luyện viên trưởng của sô diễn Shamu. Chuck và tôi coi nhau như tri kỷ, và chúng tôi đã thỏa thuận rằng anh sẽ dạy cho tôi về phương pháp huấn luyện cá voi, còn tôi sẽ chia sẻ kinh nghiệm với anh về phương pháp đào tạo và quản lý con người. Khi bắt đầu cuộc trao đổi, chúng tôi ngạc nhiên phát hiện ra rằng cả hai phương pháp có những điểm tương đồng và rất giống nhau trên thực tế!
Qua cuộc trò chuyện, chúng tôi học hỏi được ở nhau nhiều điều lý thú. Tôi thật sự nể phục khả năng sử dụng phương pháp Chuyển hướng thú vị trong quá trình huấn luyện cá voi của những nhân viên huấn luyện tại Thế giới Đại dương. Khi gặp phải những hành vi không đúng của các chú cá voi, huấn luyện viên lập tức linh động thay đổi yêu cầu của mình nhằm chuyển hướng chú ý của chúng. Phương pháp này đơn giản nhưng có tác động rất lớn, cho phép huấn luyện viên tạo ra những tình huống mới để dẫn dắt những chú cá voi thực hiện tốt bài tập của chúng một cách kịp thời. Mọi người đều biết rằng sự tập trung vào những điều tích cực sẽ mang lại hiệu quả cao nhất. Nhưng bạn phải làm gì nếu có ai đó gây ra những tác động tiêu cực? Chính ở điểm này mà Chuck và những nhân viên huấn luyện ở đây đã truyền cho tôi một bài học. Trong khi hầu hết chúng ta dồn công sức vào việc chỉ trích, phê bình việc làm sai trái của người khác, những chuyên gia huấn luyện cá voi lại chuyển sự quan tâm tai hại và nguồn năng lượng vô ích đó thành một kết quả tích cực. Khi nhận ra rằng sự kết hợp giữa việc chuyển hướng và tập trung vào những điều tích cực như vậy có thể mang lại những khác biệt to lớn cho các mối quan hệ trong gia đình, công việc và ngoài xã hội, Chuck và tôi đã rất hứng khởi và dự tính cùng viết một cuốn sách bàn về cách áp dụng những điều thú vị và thực tế này vào cuộc sống.
Dự tính vẫn chỉ là ước mơ của hai chúng tôi trong nhiều năm cho đến khi Chuck giới thiệu tôi với Thad Lacinak - cấp trên và đồng thời là một người bạn của Chuck. Giờ đây, bộ ba chúng tôi cùng thực hiện cuốn sách này. Không lâu sau, tôi có mời được Jim Ballard, một người bạn cũ và là đồng tác giả với tôi trước đây, tham gia cùng viết. Và cuốn Whale Done! - Sức mạnh của sự khích lệ đã được hình thành. Cuốn sách này luôn làm tôi xúc động và tôi vẫn đánh giá đó là cuốn sách quan trọng nhất mà tôi đã từng sáng tạo.
Tiến sĩ Ken Blanchard