1Tâm lý giao dịch

Nghĩ về Đầu Tư

❖ Lý do bạn đến với Đầu Tư?

Tôi không biết khi đọc cuốn sách này bạn đang trong giai đoạn nào của cuộc đời. Vẫn ngồi trên ghế của trường học, là một người trẻ năng động của xã hội với những bước thăng tiến vững chắc trong nghề nghiệp, là trụ cột của gia đình với những khoản tiền thu về dư dả để không làm cho các thành viên lo lắng, là một người trung niên với số tiền khá ổn và đang thư thái chờ đến kỳ hưu trí của mình; có thể là một doanh nhân trẻ với bước khởi nghiệp thật ấn tượng, và cũng có thể là một nhà đầu tư đã thuộc vào chuyên nghiệp,… đều có thể! Nhưng tôi biết chắc rằng: Bạn đã hoặc đang hoặc muốn bước vào thế giới Đầu Tư.

Tôi cũng tin rằng, bạn có nghĩ về Đầu Tư. Tại sao tôi có thể khẳng định như thế.

Đều có lý do cả.

Tôi không cần phải nói nhiều về những nguyên nhân vì sao khi bạn lại tìm hiểu về đầu tư và việc tìm hiểu nó lại vô cùng dễ dàng với mạng Internet quá tuyệt vời như ngày nay. Tại sao lại là đầu tư mà không phải là một lĩnh vực khác? Nếu biết cách, đi đúng phương hướng bạn hoàn toàn có thể kiếm được nhiều tiền từ nó. Và, chúng ta hầu như cũng đã quá mệt mỏi với việc chờ đợi lãi suất từ ngân hàng sau mấy mươi năm tiết kiệm nhưng vẫn chẳng thấm vào đâu so với lạm phát. Vì thế, việc bạn tìm kiếm những kênh tạo được lợi nhuận để bạn có thể yên tâm cho cuộc sống hưu trí của mình là một điều hoàn toàn chính đáng.

Trước khi chính thức tiếp tục đọc những trang sách tiếp theo, tôi muốn bạn phải làm rõ lý do mà mình đến với đầu tư. Mục đích, đương nhiên là lợi nhuận từ công việc đầu tư vô cùng hấp dẫn. Nhưng nếu chỉ vì động cơ là tiền thì bạn nên từ bỏ. Đầu tư hấp dẫn người tham gia bởi những số dư có thể đạt được trong tài khoản nhưng cũng làm cạn kiệt tài khoản không ít những người tham gia. Bao nhiêu người tham gia thật sự ở lại cùng thị trường? Đừng vội bước vào cuộc phiêu lưu khi bạn chỉ nhìn thấy những người chiến thắng sau cuộc chơi.

Một nhà giao dịch thành công có thể có trong tay nhiều điều mà bất cứ ai mong muốn: tự do sống theo cách của mình. Việc có thể làm điều mình muốn, đến nơi mình thích, độc lập với bất cứ ai và không phụ thuộc vào những điều họ buộc bạn phải làm. Bạn không cần phải giải thích với bất cứ ai về những gì bạn thể hiện vì hầu như bạn không có thời gian cho những điều mà mình không muốn, không thích. Tập trung vào bản thân mình, những người mình yêu thương, gầy dựng giá trị quan trọng với cộng đồng,… trở thành điều cốt lõi của cuộc sống.

Một nhà giao dịch thành công hoàn toàn có thể không cần quan tâm đến những lời tị nạnh của người khác vì họ tự làm chủ. Đồng nghiệp của họ cũng sẽ là những người giao dịch nghiêm túc như họ. Một nhà giao dịch thành công biết chia sẻ thành quả về vật chất, lẫn tinh thần với xã hội vì họ đã đủ đầy cho cuộc sống mai sau của mình. Việc họ nhận nhiều và cũng cho nhiều là một mối tương quan mà không phải ai cũng nhận ra vì hầu như đó là việc không cần người khác biết đến.

Nhiều người muốn có thành quả đó nhưng chỉ một số ít thành công!

Nếu cho bạn lựa chọn xem hệ thống của một người giao dịch chuyên nghiệp, bạn muốn xem gì? Số dư tài khoản, nhật ký giao dịch, khả năng kiểm soát, phân tích thị trường, quy tắc đặt lệnh,…?

Có thể bạn sẽ rất muốn xem số dư trong tài khoản của người giao dịch chuyên nghiệp đó. Và rồi bị cuốn hút trước số dư lên đến sáu số 0! Những con số lấp lánh trước mắt và bạn nghĩ rằng mình cũng sẽ có được. Bạn đã tham gia giao dịch với suy nghĩ là số tiền đó mình sẽ thắng được nhưng cuối cùng bạn lại mất tiền. Và sự thật này làm bạn không thể chịu được là bạn càng muốn có tiền lại càng mất tiền, bạn lại tiếp tục nộp thêm tiền vào tài khoản và lại thua lỗ!

Khi một người chọn đến với đầu tư sẽ có nhiều lý do. Có những lý do tưởng chừng như rất vô lý “Tôi muốn biết xem mình có may mắn không”, chẳng hạn. Nhưng họ đều chung mục đích: đầu tư mang đến cho họ cơ hội kiếm được tiền và sống theo cách mình mong muốn. Nhưng hầu hết, họ không muốn biết đến: quá trình rèn luyện vất vả để có được mức lợi nhuận ổn định bền vững theo thời gian, bởi lẽ giao dịch thành công thì họ mới có tiền!

Cuộc sống vẫn thế, khi chúng ta tìm thấy một điều gì có thể lấp vào chỗ thiếu, chúng ta đều vội vàng. Tiền tượng trưng cho nhiều thứ, trong đó có một quyền lực tuyệt đối mà nó mang lại: Sống theo cách của mình. Vì để đạt được mục đích, họ có thể lao vào kiếm tiền và thật nhiều tiền. Đó không phải là điều một nhà giao dịch cố gắng có được. Nhà giao dịch chuyên nghiệp thường không có một kế hoạch kiếm thật nhiều tiền bất chấp rủi ro mà sẽ duy trì thành công dài hạn bằng việc cực kỳ tuân giữ kỷ luật trong những giao dịch của mình. Nếu bạn vẫn còn ngây thơ để tin vào việc mình là người may mắn và sẽ may mắn trong các giao dịch thì đó là một lý do để bạn rút khỏi cuộc chơi thật nhanh chóng. Vì chẳng có lời cầu nguyện nào ở đây khi thị trường vẫn tồn tại theo cách khó khăn và bạn thì mải mê cho sự may mắn của mình.

Các nhà giao dịch sớm rời khỏi thị trường là vì phần lớn trong số họ là những người bốc đồng, những người thích chơi trò may rủi, và cả những người luôn nghĩ rằng mình may mắn và thị trường sẽ là nơi trả tiền cho mình!

Bạn đến với đầu tư vì tò mò, vì muốn một chút vui vẻ? Nếu giao dịch theo ý tưởng đó, bạn sẽ đặt mình vào những giao dịch không tốt với nhiều rủi ro không cần thiết. Thị trường chắc chắn không phải là nơi bạn thích đến thì ghé, không thích lại rời đi. Nếu giao dịch theo cảm xúc bạn chỉ có thể nhanh chóng thua lỗ sạch số tiền trong tài khoản mà thôi!

Với sự phát triển công nghệ thông tin, việc giao dịch ở các sàn vô cùng dễ dàng. Một người hoàn toàn mới có thể tham gia với vài cú click chuột và có thể giao dịch. Nếu biết cách và khiêm tốn học hỏi, bạn hoàn toàn có thể làm chủ công việc giao dịch của chính mình. Từ từ bạn sẽ nhận ra tại sao đầu tư lại có một sức hấp dẫn mạnh mẽ như thế. Và những người muốn thay đổi bản thân mình, đương đầu với những thách thức mới sẽ có cơ hội cải thiện mọi thứ về bản thân mình chứ không chỉ riêng tiền bạc.

Có rất nhiều người đã lựa chọn một cuộc sống yên ổn: thức dậy và đọc bản tin vào buổi sáng, sau đó đến nơi làm việc, chăm chỉ 8 giờ cố gắng đạt năng suất cao nhất, sau đó về nhà, xem phim vào buổi tối và rồi đi ngủ. Họ cũng có những buổi gặp gỡ tiệc tùng vào những ngày cuối tuần, vào những dịp đặc biệt. Nhưng hầu hết, họ không dám buông lơi thời gian cho công việc. Họ cẩn trọng với các mối quan hệ nơi công sở và cố gắng làm hài lòng sếp của mình. Họ muốn phần thưởng, muốn hoa hồng, muốn có tiền để gửi vào tài khoản cố định của mình. Và họ không muốn nghỉ việc.

Nếu lựa chọn làm một nhà giao dịch tự do, bạn không cần tuân theo quy tắc 8 giờ một ngày. Tôi không nói rằng, thời gian làm việc của một người giao dịch dễ thở hơn công việc văn phòng! Một người giao dịch chuyên nghiệp sẽ làm việc theo thời gian biểu của họ và hoàn toàn làm chủ về điều đó. Họ sẽ có kế sách cho việc khi nào tập trung giao dịch, khi nào cần học tập hoàn thiện các kỹ năng hơn nữa. Thời gian làm việc của họ sẽ tràn đầy những mới mẻ, vui thích với những thách thức từ thị trường.

Sự chăm chỉ không nhất thiết vì khoản lợi nhuận mà là vì họ muốn được trải nghiệm những ý tưởng mới mẻ của mình và mong chờ được thấy kết quả. Mục tiêu của họ là thực hiện giao dịch tốt, kiểm soát những giao dịch của chính mình. Họ thực hiện giao dịch để mài giũa kỹ năng với nhiều hiện trạng thị trường khác nhau. Sự thỏa mãn của họ không nằm trong số tiền có được mà là các kỹ năng để có được số tiền đó. Và nếu chỉ nhìn vào vẻ mặt, bạn chẳng thể nào đoán được người giao dịch chuyên nghiệp đang có lợi nhuận hay thua lỗ. Sự phấn khởi hay mất hứng không còn chi phối được họ. Việc tập trung giao dịch giúp họ tách bạch được các yếu tố cảm xúc.

❖ Chuẩn bị cho việc trở thành một nhà giao dịch chuyên nghiệp!

Nếu như bạn vẫn còn đang đọc tiếp trang này, thì có nghĩa là bạn đang chuẩn bị cho hành trình trở thành một nhà giao dịch chuyên nghiệp. Hành trình đó sẽ là một hành trình dài và sẽ có nhiều lúc bạn gặp phải những trở ngại, tôi muốn nói là nhiều trở ngại, có khi chúng làm bạn có cảm giác đi vào ngõ cụt khi tài khoản của mình liên tục chao đảo. Và với lòng tham ở đỉnh thì việc chịu nỗi đau khi ở đáy sẽ tiếp tục làm bạn khó chịu. Việc chuẩn bị trở thành một nhà giao dịch chuyên nghiệp là một con đường không suôn sẻ, không phải là một mà là nhiều lần thử nghiệm và bắt đầu giao dịch lại.

Vậy còn những lời của các chuyên viên, những nhà tư vấn, người môi giới nói về những giao dịch rủi ro và những cú hạ cánh với số tiền khủng khiếp? Sự thành công khi giao dịch bốc đồng, theo những cảm giác ngắn hạn chỉ có thể thỏa mãn cảm giác may rủi như trong trò chơi cờ bạc chứ không phải là công việc của một nhà giao dịch chuyên nghiệp.

Nhưng điều nghịch lý là họ vẫn muốn xem đó là thành công, và họ là một nhà giao dịch chuyên nghiệp. Con đường đầu tư không tồn tại ở một khoảng ngắn ấy. Vinh quang của người chiến thắng nằm suốt con đường họ đi. Và công việc giao dịch là của cả một quãng đường dài chứ không nằm trong một năm, năm năm là thôi. Đừng nói dối bản thân về những kết quả giao dịch ngắn hạn đó, sự vô vọng tìm kiếm hành trình đầu tư đích thực sẽ trở nên vô vọng.

Thay vì chìm đắm trong những giao dịch như thế, hãy rèn luyện việc phân tích và giao dịch với thị trường, kiểm soát rủi ro và kiểm soát cảm xúc của mình. Và, bản thân của bạn vẫn còn động lực trở thành một nhà giao dịch thực thụ chứ?

Việc đó sẽ giữ bạn trong trạng thái là một nhà giao dịch dám thử thách bản thân mình nhưng vẫn tuân theo các nguyên tắc an toàn giao dịch. Chỉ khi nào thật sự hiểu được rủi ro bạn mới có thể hiểu hết bản chất của công việc giao dịch và hoàn thành việc kiểm soát bản thân mình. Khi đó sự theo đuổi của bạn mới có được kết quả và điều này thật sự giúp bạn trở thành một người giao dịch nghiêm túc. Việc quan trọng không còn nằm ở tôi kiếm được nhiều tiền không trong giao dịch này, bạn sẽ biết rằng, đường đua còn dài, mặt biển vẫn còn xa, việc lựa chọn thực hành quản lý vốn như việc để tâm đến bình dưỡng khí khi mình ở dưới biển.

Tâm lý giao dịch là gì?

Chìa khóa để chúng ta kiểm soát được vốn trong tất cả các lệnh mình sẽ đặt ra mà không để bị cuốn hút vào một món lợi nhuận lớn là gì? Làm sao chúng ta có thể hoàn toàn phân tích thị trường mà không thêm vào đó những nhận định chủ quan nghiêng về cảm xúc nhất thời? Làm sao có thể biết được rủi ro nào là nên né tránh và rủi ro nào có thể chấp nhận được?

Việc đọc báo cáo những lần giao dịch trước đó dâng lên trong tâm trí bạn những suy nghĩ, tình cảm nào không? Cảm giác khi bạn đọc báo cáo hay có thể là nhật ký giao dịch nói lên nhiều ý nghĩa. Quan trọng nhất chính là, bạn đã thể hiện như thế nào trong những trường hợp đó. Việc hiểu biết về tâm lý chính mình là chìa khóa cho bạn tự mở ra những lời giải đáp cho hầu như tất cả những quyết định của mình. Tại sao lại trì hoãn vào lệnh, quyết định tiếp tục duy trì trạng thái hay sợ hãi vội vàng tháo chạy, đóng lệnh với cảm giác hối tiếc hay tự an ủi chính mình,… khi nhìn thấu những cảm xúc cá nhân bạn mới có thể tiếp tục trở thành một nhà giao dịch thực sự và tìm kiếm những giao dịch hiệu quả.

Tâm lý không chi phối hoặc chỉ ảnh hưởng rất nhỏ đến các nhà đầu tư chuyên nghiệp. Khi quyết định vào lệnh hay thoát lệnh, bạn sẽ không nhận ra niềm vui, sự âu lo, hay phân vân gì ở họ. Khi đã có hành động những nhà đầu tư chuyên nghiệp thường không tiếp tục ngồi hàng giờ trước màn hình mà dành thời gian cho bản thân mình. Phải, họ quản lý bản thân mình, quản lý cảm xúc trước những rủi ro và thua lỗ. Đó là lý do tôi đã nói, tâm lý giao dịch là một quá trình rèn giũa, và nó định hình sau một khoảng thời gian dài, sau khi các nhà đầu tư đã có những phương pháp giao dịch và thực hành các giao dịch có kế hoạch nhiều lần. Điều này tương ứng với tâm lý giao dịch của nhà đầu tư cũng được rèn luyện đi kèm, vì phương pháp giao dịch, kế hoạch giao dịch (hoặc cao cấp hơn là một hệ thống giao dịch) và tâm lý giao dịch là ba bộ phận không thể tách rời nhau trên con đường trở thành một nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Tầm quan trọng của tâm lý không thể nào phủ định vì bạn là người sẽ kinh doanh trên thị trường, kiếm tiền từ thị trường. Vì thế, tâm trí của bạn phải có sự đồng điệu với thị trường. Nếu bạn muốn chứng minh mình là tay mơ, là người nghiệp dư thì hãy bỏ qua tâm lý.

Yếu tố tâm lý tốt bạn sẽ có nhiều cơ hội giao dịch kiếm thêm nhiều tiền. Tâm lý tốt và giao dịch tốt luôn đi song hành nhau. Nó không gói gọn trong phạm trù cá nhân. Bạn cần quản lý chính bạn và hiểu biết về thị trường. Điều này có nghĩa là, bạn không chỉ phải quản lý tốt tâm lý của chính mình mà còn có sự bao quát về tâm lý thị trường hay là tâm lý đám đông. Như vậy, khả năng bạn nhìn ra các xu hướng và những dấu hiệu đảo chiều thực sự, hay bất cứ một “sự trở chứng” nào của thị trường vẫn tốt. Vẫn có thể xử lý an toàn hệ thống giao dịch khi thị trường giảm giá là một thành quả của việc gọi là tâm lý tốt.

❖ Tâm lý cá nhân

Tâm lý cá nhân trong giao dịch được xem là trạng thái cảm xúc của bạn trước những tình huống của thị trường. Một trong những điều đáng sợ nhất chính là khi trở thành nhà đầu tư bạn có cơ hội bộc lộ những nét tính cách, những trạng thái tình cảm bản chất nhất của mình. Trong nhiều mối quan hệ xã hội khác, chúng ta vẫn luyện tập cho mình bình tĩnh, nhu hòa hay khéo léo nhưng đứng trước một số kết quả giao dịch hay tình hình thị trường không đi theo dự đoán, bất cứ ai cũng có thể để lộ những bộ mặt xấu xí nhất trong con người mình. Khi đối diện với chính mình, bạn sẽ không thể giấu giếm được điều gì, và một trong những điều có thể thử thách nhất chính là lòng tham và sự thiếu hiểu biết.

Bạn đến với thị trường, mong muốn giàu có thật nhanh chóng mà không dùng nhiều thời gian tìm hiểu xem thị trường hoạt động như thế nào! Sự vội vàng này xuất phát từ lòng tham của mỗi người trước lợi nhuận mà giao dịch mang lại. Chính lòng tham sẽ khiến bạn tiếp cận với một công việc lẽ ra mang đến cho bạn nhiều những trải nghiệm cuộc sống bổ ích giờ chỉ là một cuộc đánh bạc. Bạn không thể cưỡng lại nhu cầu giao dịch để tìm kiếm lợi nhuận đã mất đi. Có thể bạn vẫn nhận ra tình hình tệ nhưng thôi thúc “biết đâu” làm cho bạn lại tiếp tục vào lệnh. Nhu cầu này mạnh đến nỗi bạn không thể dừng lại để đánh giá các giao dịch của mình. Và đến khi tình hình không thể cứu vãn được nữa, bạn sẽ đổ lỗi cho nhiều nguyên nhân, trong đó không thể thiếu sự kém may mắn. Bạn đã biết phần lớn các nhà đầu tư rời khỏi thị trường là vì sao rồi chứ!

Tâm lý cá nhân ảnh hưởng đến sự thành công của một nhà đầu tư còn bởi do sự giáo dưỡng từ tuổi nhỏ. Quá khứ tiền bạc của bạn, những ấn tượng về cách ứng xử với tiền bạc, thói quen tài chính và những phẩm chất mà cha mẹ hay nhà trường giáo dục bạn là một yếu tố giúp bạn củng cố và hoàn hoàn thiện tâm lý giao dịch thuận lợi nhất. Bằng cách nhìn vào chính những tổn thương, mất mát bên trong mà hãy tự hoàn thiện mình. Việc xác định điểm yếu và vị trí của mình ở hiện tại và làm việc để thay đổi. Công việc giao dịch sẽ giúp bạn nhiều trong quá trình đó.

❖ Tâm lý đám đông

Bạn đang tham gia vào một nơi được gọi là thị trường. Thị trường là gì? Những yếu tố nào làm nên thị trường?

Thuộc tính của thị trường có tồn tại vĩnh viễn không? Những biểu đồ, các con số và giá trên thị trường biểu thị cho điều gì? Tại sao những điều đó lại có thể phác họa cho bạn chính xác về thị trường? Tôi phải xem gì trên thị trường để có thể tiến hành đúng giao dịch mình muốn?

Đây là những điều rất cơ bản có thể giúp bạn tiến hành giải mã thị trường hay nói một cách khác là đọc vị tâm lý đám đông.

Khi mới bắt đầu bạn thường sẽ quy rằng thị trường là nơi các nhà đầu tư tập trung lại và giao dịch. Bạn cũng như họ, sẽ kiếm tiền từ thị trường. Thị trường đồng nghĩa với nơi kiếm tiền. Những người giao dịch theo phương pháp kỹ thuật, truyền thống lại tin rằng thị trường là nơi tập trung những tín hiệu, những chỉ báo, giá,… và hoạt động theo nguyên tắc của nó. Bạn chỉ cần áp dụng những nguyên tắc ấy vào thị trường thì sẽ giao dịch thành công. Nhưng trên hết, thị trường chắc hẳn phải là một đám đông lớn. Và tâm lý thị trường là tâm lý của đám đông lớn này.

Vậy yếu tố nào tạo nên thị trường? Về cơ bản, trong một thị trường tài chính hoặc bất kỳ một thị trường nào khác kể cả bất động sản đều tồn tại hai yếu tố chính; đó là nhà tạo lập thị trường và những người tham gia thị trường hay còn gọi là nhà đầu tư. Bạn có thể thấy kể cả các dự án bất động sản cũng sẽ có hai nhân tố chính này. Bên cạnh đó, các đơn vị truyền thông, các sàn giao dịch, các nhà môi giới,… sẽ là những yếu tố liên kết không thể thiếu được trong quá trình mở bán và thúc đẩy dự án, giống như IPO và đẩy giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Như vậy, với góc độ là nhà đầu tư, đóng vai trò là người mua và người bán, bản thân chúng ta cần phải nghiêm túc nhìn nhận thị trường diễn biến không đơn giản dễ dàng mà cần có sự kỷ luật cũng như chiến thuật phù hợp để tìm kiếm lợi nhuận, mà trong đó yếu tố tâm lý là một trong những yếu tố quan trọng góp phần cho sự thành công đó.

Các nhà giao dịch cá nhân, các tổ chức đầu tư đều hoạt động ở nhiều nơi khác nhau. Và nhờ công nghệ, mạng Internet họ kết nối với nhau qua những hệ thống giao dịch hiện đại. Số tiền lợi nhuận mà bạn có được chính là số tiền thua lỗ mà một nhà giao dịch hoặc một tổ chức khác. Chúng ta sẽ bàn về vấn đề tiền ở đâu ra trong phần sau. Như vậy, khi một nhà giao dịch hoặc một tổ chức đầu tư này “nắm thóp” được một nhà giao dịch hoặc nhóm tổ chức đầu tư khác thì họ sẽ có tiền bỏ túi.

Bạn biết vì sao tôi luôn nói rằng, thị trường luôn ở đó, và bạn luôn có cơ hội rồi chứ!

Thị trường là một đám đông lớn, khổng lồ và công tâm. Ai khôn ngoan hơn sẽ lấy được tiền. Ai có phương pháp giao dịch tốt, có kế hoạch kinh doanh cẩn thận, có tâm trí ổn định sẽ thắng thế những kẻ luôn lo sợ. Ai hiểu được luật chơi của các nhà tạo lập thị trường, hiểu được đám đông đang nghĩ gì sẽ đi trước đám đông một bước.

Có những đám đông nào buộc bạn phải để tâm? Đúng là với công nghệ hiện đại như ngày nay, bất cứ ở đâu bạn cũng có thể tham gia thị trường. Tuy nhiên, các nhà giao dịch hay các tổ chức đầu tư cũng là những thành tố của xã hội. Vì vậy để có thể tiếp cận với đám đông đó, việc biết họ tập trung nơi nào nhiều nhất là một bước khởi đầu dễ dàng hơn hết. Hãy bắt đầu từ những trung tâm thành phố lớn, nơi các sàn giao dịch có thể luôn trong tầm mắt bạn.

Đương nhiên chúng ta không đi vào việc tìm hiểu lịch sử hình thành các trung tâm chứng khoán, các sàn giao dịch hay tổ chức mua bán uy tín. Đã qua lâu lắm rồi thời các môi giới còn là trung tâm, là điểm kết nối với người giao dịch. Ngày nay, hầu hết mọi việc giao dịch đều thông qua cổng thông tin điện tử lớn của thế giới. Các nhà đầu tư ở nhiều vùng miền, mọi dân tộc, mọi màu da đều có thể nhìn một giá trên màn hình, cùng xem một bản tin tài chính và họ đều là thành phần của thị trường. Công nghệ thông tin càng phát triển, thị trường càng lớn lên. Bạn có thể theo nhịp ở các sàn Luân Đôn, sau đó chuyển qua tham quan thị trường ở New York, hay ngắm nghía những con số ở các sàn Tokyo,… Từ sự hiểu biết hành vi đám đông ở những vùng miền khác nhau, nền văn hóa khác nhau, các ứng xử trước thông tin cũng sẽ khác nhau. Trên nền tảng xã hội đó, bạn có thể tiếp cận với đám đông theo những nguyên lý xã hội tác động đến các nhà đầu tư tham gia thị trường.

Hành vi của đám đông sẽ được lặp lại và hiếm khi thay đổi cho đến khi nào có các nhà tạo lập thị trường đổi chiến thuật hoặc một nhóm người hoặc một nhóm tổ chức đủ “chất” trở thành người dẫn đầu một xu hướng khác.

Thị trường sẽ là nơi đám đông tiến hành giao dịch cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa,... Mọi hành vi giao dịch của các cá nhân và tổ chức, quỹ, các công ty,… dài hạn hay ngắn hạn đều sẽ tập trung trên sàn giao dịch. Sự đồng thuận về giá trị của một loại hình giao dịch giữa người mua, người bán và cả người chưa có quyết định sẽ được thể hiện ở mức giá tạm thời tại thời điểm đó. Như vậy, khi nhìn vào giá bạn có thể đoán được hành vi đám đông đằng sau màn hình giao dịch.

Nhưng sự đồng thuận này chỉ là tạm thời, đám đông có thể thay đổi hành vi bất cứ khi nào. Sẽ có những lúc màn hình của bạn yên ắng với các chỉ số ổn định cực kỳ, lại có lúc nhiều cơn sóng dữ khuấy đảo làm bạn chới với theo. Việc dõi theo các bước nhỏ dịch chuyển của giá trong suốt thời điểm yên tĩnh cũng không hoàn toàn dễ chịu một chút nào. Nó dễ mang đến những cảm giác mà mỗi cá nhân dễ dàng hoảng sợ hoặc phấn khích và đương nhiên họ phải tìm kiếm một hành vi tiếp theo. Khi đó, giá sẽ có những tín hiệu thay đổi. Thông thường, những tín hiệu đầu tiên này sẽ mang dấu ấn tiên phong. Và một khi nhiều người thuận theo tín hiệu giao dịch này giá sẽ thể hiện cảm xúc theo xu hướng.

Có hai hành vi sẽ xảy ra với hai nhóm đối tượng. Các nhà đầu tư mới, chưa chuyên nghiệp sẽ chọn hành động thoát ra hoặc vào lệnh khi giá bắt đầu chuyển động. Họ không thích hoặc thậm chí là chán với tình huống thị trường đứng yên. Đương nhiên là, tùy theo quy định mỗi quốc gia, bạn có được rút tiền ngay lập tức khi bán cổ phiếu, hay chờ đủ thời gian T+n(ngày) để được rút tiền giao dịch hoặc để dùng số tiền đó giao dịch cổ phiếu mới. Còn các nhà đầu tư chuyên nghiệp lại lựa chọn theo dõi. Sự yên lặng của thị trường càng làm cho họ phấn khích vì họ đủ kiên nhẫn chờ đợi đến thời điểm, là khi thị trường tích lũy trong một thời gian dài và chuẩn bị biến động mạnh. Đó là cơ hội cho họ.

Việc suy nghĩ, hành động theo đám đông là một kiểu dạng phản ứng vô cùng bình thường nhưng chúng ta lại hay không chú tâm đến. Không có một sự rắc rối, một tư duy cao siêu vượt bậc khi một cá nhân tham gia vào đám đông. Suy nghĩ, hành động của cá nhân sẽ trở về bản chất cơ bản nhất của phản ứng cùng với những người xung quanh. Vì thế, họ dễ bốc đồng và khó kiểm soát được bản thân mình hơn.

Đơn giản hóa mọi cung bậc cảm xúc, đám đông khi giao dịch chỉ thuộc về một trong hai khuynh hướng: sợ hãi và hưng phấn. Và hai trạng thái này thường xuyên chuyển đổi cho nhau. Khi một người giao dịch bị hút vào đám đông, có thể sẽ không thể tách mình ra khỏi trạng thái cảm xúc đó. Đám đông hoảng loạn, bạn sẽ hoảng loạn theo. Đám đông vui sướng, bạn cũng sẽ vui sướng. Khi một người giao dịch để những người khác xen vào quyết định của mình, kết quả giao dịch của bạn có thể đoán trước hầu hết là thua lỗ.

Có nhiều người giao dịch cảm thấy tức giận, đau đớn, số khác lại cảm thấy tiếc nuối vì khi họ vừa mới bán các cổ phiếu và chấp nhận thua lỗ thì thị trường ngay lập tức đảo chiều. Bởi vì, các thành viên đám đông bị kéo theo nỗi sợ hãi cũng giống như bạn và mọi người đều cắt lệnh tại cùng một thời điểm với nhau. Khi đó, thị trường sẽ lại tiếp tục con đường của nó. Bạn và đám đông lại quên nỗi sợ hãi vừa mới xảy ra, lạc quan trở lại thị trường tham gia những lượt mua bán mới, phát triển thêm trên nỗi tham lam lợi nhuận của mình mà quên mất bài học thị trường vừa mới dạy.

Vậy lựa chọn của bạn có thể là tham gia cùng đám đông hoặc hành động không phụ thuộc. Và đừng lo lắng mình không thể tồn tại vì đám đông hùng mạnh kia. Bạn không chống lại đám đông, đương nhiên chẳng thể làm thế được! Hãy chuẩn bị những chiến lược kinh doanh đơn giản nhất để đối phó với đám đông. Bạn càng không cần phải chiến thắng đám đông. Lợi nhuận là của bạn, công việc giao dịch cũng chỉ là của riêng bạn. Vì thế, không cần phải xấu hổ với hành động cắt lỗ và rời khỏi thị trường khi diễn biến có dấu hiệu đi ngược với những phân tích của bạn. Việc bạn tham gia khi nào, rời khỏi thị trường khi nào cũng không nằm trong quản lý của đám đông.

Dù bạn là một người mạnh mẽ như thế nào, trong sâu thẳm cũng có những mềm yếu của chính mình. Và khi đối diện với những căng thẳng, chúng ta lại thường có khuynh hướng từ bỏ sự độc lập, mạnh mẽ và nương tựa vào những tín hiệu đáng tin cậy xung quanh. Khi đang trong vòng xoáy, bạn nhận được vài tín hiệu nhiễu từ đám đông và vơ lấy làm phao. Bắt chước những người xung quanh như vậy, bạn đã bỏ lỡ các tín hiệu khách quan thực sự. Vì thế, phương pháp để bạn thoát ra khỏi tâm lý đám đông chính là viết ra và tuân theo hệ thống giao dịch của chính mình trước khi vào lệnh. Khi thị trường chuẩn bị cuốn lấy bạn, hãy nhớ và nhìn xem bạn đã chuẩn bị những gì, các nguyên tắc được sắp xếp theo trình tự ra sao. Tín hiệu nhiễu của đám đông không phù hợp với kế hoạch giao dịch trước đó của bạn. Chỉ có những gì bạn viết ra trong chiến lược, trong kế hoạch của mình mới là thực tế, mới là hợp lý. Hãy tránh xa những tín hiệu nhiễu của đám đông và làm theo quyết định cá nhân của mình trước đó.

Tâm lý đám đông được biểu hiện như thế nào trong thị trường?

Có rất nhiều những công cụ giúp bạn nhận diện được sự thay đổi trên màn hình để hiểu được thị trường. Các mô hình, biểu đồ chính là công cụ phản ánh thay đổi tâm lý đám đông. Tham gia vào đám đông thị trường tài chính sẽ gồm hai nhóm đối tượng tâm lý sau đây: nhóm giá tăng và nhóm giá giảm. Như vậy là những gì bạn nhìn thấy trên màn hình phân tích chính là diễn biến tâm lý của hai đám đông thuộc nhóm giá tăng và nhóm giá giảm.

Quan sát cuộc đối đầu giữa hai phe mua và bán và đặt cược vào phe thắng lợi cũng là một chiến lược được nhiều nhà phân tích kỹ thuật hướng đến. Tùy thuộc vào thị trường mà bạn tham gia giao dịch là thị trường nào, bạn sẽ có những quyết định giao dịch phù hợp với thị trường đó. Ví dụ trong thị trường chứng khoán, khi thị trường được dự đoán tăng, các nhà đầu tư sẽ bắt đầu mua cổ phiếu, và sẽ bán cổ phiếu để có lợi nhuận khi thị trường tăng điểm; hoặc khi thị trường chứng khoán được dự đoán giảm, nhà đầu tư có thể bán các cổ phiếu đang nắm giữ, để khi thị trường đi xuống họ sẽ mua vào được cổ phiếu có mức giá thấp hơn. Tất nhiên, cũng sẽ có một số nhà đầu tư sử dụng phương pháp trung bình giá cho chiến lược giao dịch của mình, họ sẽ tiến hành mua đều đặn cổ phiếu theo thời gian, và dùng thời gian đủ dài để mức giá bình quân mua vào sẽ tăng lên một mức giá nhất định với mức lợi nhuận dự kiến thì nhà đầu tư sẽ bán ra và thu về lợi nhuận. Cho nên, thị trường là một nơi có diễn biến rất phức tạp vì tâm lý đám đông mỗi người mỗi khác, không phải lúc nào cũng có rõ ràng một phe chiếm ưu thế. Sẽ có lúc, hai phe ngang bằng nhau và trạng thái dằn co diễn ra không xác định được bên nào ưu thế hơn. Khi đó, họ sẽ chọn đứng bên ngoài. Yếu tố tâm lý được vận dụng xuyên suốt trong quá trình quan sát. Và chỉ khi nào chắc chắn được rằng, một trong hai phe đã chiếm ưu thế thì hành động vào lệnh mới được thực hiện.

Giá và khối lượng giao dịch cũng là các yếu tố thể hiện tâm lý đám đông trong thị trường rất mạnh mẽ. Bạn có thể dùng các chỉ báo để theo dõi. Thị trường là nơi mua bán của những nhà giao dịch. Vì thế, quan tâm đến giá là một thiết yếu. Dựa trên đó, hành động giá là một chiến lược mang về lợi nhuận và sự lợi hại của nó trong việc mang đến lợi nhuận là không thể phủ định được. Bên cạnh những yếu tố thuộc về công nghệ để có thể thống kê và hệ thống, biểu đồ,… chúng ta cũng có thể nhìn nhận sự di chuyển của giá còn bằng chính kinh nghiệm của bản thân mỗi nhà đầu tư.

Các cá nhân trên thị trường thật ra hoạt động rất lỏng lẻo, chỉ khi nào liên quan đến giá cả thì mới bắt đầu có sự gắn kết. Mỗi đơn vị giá là kết quả của sự quyết định của nhà đầu tư. Khi đó, cá nhân đầu tư đã thực hiện hành động một cách bản năng nhất chính là đặt kỳ vọng vào giá tăng hoặc giá giảm. Kỳ vọng vào giá có cả sự bao gồm kỳ vọng vào nhận định và tâm lý của người giao dịch trong tương lai. Sự tăng giảm của giá chính là hình thái của nến trên biểu đồ, và nó quyết định cuộc chơi của thị trường. Chính vì yếu tố quan trọng đó mà cuốn Nến Nhật – Hiểu biểu đồ, nắm cuộc chơi. Phương pháp đầu tư bí truyền của người Nhật của tôi ra đời. Mỗi một sự thỏa thuận giá cả của cá nhân là một sự đồng ý tăng hoặc giảm mức độ đồng thuận ở thị trường. Sự kỳ vọng và tâm lý của cá nhân kết hợp trở thành sự kỳ vọng và tâm lý của thị trường trong tương lai.

Và ngay chính trong sự phát triển đó, nhiều biến đổi tâm lý vẫn được hình thành. Có khi ẩn sau một xu hướng, nhưng cũng có khi thể hiện bộc phát với những dấu hiệu rõ ràng. Ngay chính trong sự đồng thuận chung, đám đông bắt đầu có sự đưa đẩy qua lại. Khi đó, phát sinh nhiều chiều hướng tâm lý trái chiều nhau. Có khi là sợ hãi, có khi là hy vọng, có khi là thờ ơ, và cũng có khi là lạc quan hay bi quan. Hầu hết mọi người không tuân theo các kế hoạch giao dịch của họ vì họ bị cuốn theo cảm xúc và hành động của đám đông.

Mọi hành động giá tăng, hay giá giảm đều được đám đông điều phối. Bạn đặt lệnh và giá trị các lệnh của bạn sẽ tăng lên hay giảm xuống phụ thuộc vào hành động của những người tạo nên đám đông. Đương nhiên, không ai biết ai cả. Bạn không thể kiểm soát được mọi hành vi và càng không thể điều khiển được hành vi của đám đông xa lạ. Nhưng dựa vào hành vi của đám đông, bạn có thể quyết định khối lượng giao dịch của mình tại thời điểm vào lệnh cũng như thoát ra khỏi thị trường. Tìm hiểu về thị trường, ngay trong lúc bạn nôn nóng muốn kiểm soát, muốn chi phối những yếu tố sâu bên trong chỉ làm cho quyết định của bạn gặp rắc rối. Mọi sự sáng suốt, minh mẫn có thể nhìn ra tín hiệu thật sự bị che mờ và bạn bị lún sâu vào đám đông. Vì vậy, hành vi của đám đông sẽ kéo bạn khỏi kế hoạch giao dịch ban đầu.

Khi giá giảm xuống, khối lượng giao dịch bán sẽ nhiều hơn khối lượng giao dịch mua. Đám đông càng hoảng loạn, khối lượng bán càng nhiều, giá càng giảm xuống. Đây là thời điểm bạn cần bứt khỏi đám đông nếu như bạn không có một chiến lược đầu tư khi thị trường giá giảm. Đứng vững trước cơn sóng tâm lý thị trường sẽ có rất nhiều người kinh doanh bị đè ép và thuận theo làm cơn sóng mạnh hơn. Thời cơ của bạn là phải đứng ngoài đám đông để thực hiện quyết định có lợi cho mình: Mua vào. Ngược lại, khi giá tăng, khối lượng giao dịch mua tăng nhiều. Khối lượng mua càng nhiều hơn càng đẩy giá cao hơn nữa. Nếu không nhận ra, có thể bạn sẽ vào lệnh nhầm thời điểm, mua ở mức giá đã quá cao. Nhiều nhà đầu tư tin rằng, những phân tích dựa vào một số mẫu giao dịch đã được kiểm chứng nhất định, có thể giúp những phát hiện của người kinh doanh trở nên chính xác và cơ hội tìm kiếm những giao dịch tốt, tỷ lệ thành công cũng cao hơn.

Như vậy, các tổ chức lớn và tập hợp tất cả các nhà đầu tư mới là nhân tố chính tạo ra sự chuyển động của thị trường chứ không phải một vài cá nhân. Tâm lý của đám đông càng mạnh mẽ thì biến động của thị trường càng lớn. Mối quan hệ giữa cá nhân với đám đông thị trường là một sự gắn kết chặt chẽ, nhưng điều này không làm nên yếu tố quyết định trạng thái thị trường. Trừ trường hợp các tổ chức tạo ra “bẫy” thị trường, thì thông thường sự biến động lớn ban đầu của giá sẽ gắn liền với một quyết định mua hoặc bán có khối lượng giao dịch lớn của một tổ chức hoặc một nhóm nhà đầu tư. Tiếp sau đó, với sự chuyển động của giá, những nhà đầu tư cá nhân sẽ bị cuốn vào, tiếp tục là các tổ chức khác hoặc nhóm cá nhân khác sẽ tham gia nếu những phân tích của họ đi theo đúng xu hướng mà giá đang chuyển động. Giá càng biến động thì càng có nhiều người bị thôi thúc hơn nữa, đám đông cũng sẽ càng đông hơn. Chính việc không cưỡng lại sự thôi thúc của chuyển động giá có một tác động rõ rệt hơn nữa khi bạn đã thực hiện một lệnh. Khi đó, bạn sẽ phải lắng nghe, quan sát, chú tâm đến hành động của những người cùng phe với mình. Việc quyết định sẽ khó khăn hơn gấp bội vì bạn dù muốn hay không vẫn bị cuốn vào hành động giống những người xung quanh.

Nhận diện được mối quan hệ giữa cá nhân và đám đông thị trường giúp bạn tách suy nghĩ ra, hành động độc lập và không ảnh hưởng đến quyết định của những người khác. Khi đó, giao dịch của bạn mới có thể mang về lợi nhuận. Đám đông đủ mạnh sẽ tạo ra xu hướng. Vì bạn đoán được tâm lý đám đông, không có nghĩa là bạn có thể đánh bại thị trường. Đám đông luôn mạnh hơn bất kỳ ai trong chúng ta. Nếu tự cho mình là có thể đánh bại đám đông thì bạn sẽ bị chính đám đông đó đè bẹp. Hiểu về đám đông, không làm theo những tín hiệu nhiễu của đám đông không có nghĩa là bạn có thể tùy ý làm ngược lại với đám đông, và hãy luôn nhớ một quan điểm bất di bất dịch, xu hướng luôn là bạn. Sức mạnh của đám đông là không thể phủ nhận. Nhưng bạn có thể dựa vào tâm lý nguyên thủy của đám đông để kiếm lợi nhuận. Hành vi của đám đông bao giờ cũng đơn giản hơn hành vi của cá nhân và có xu hướng lặp lại.

Khi ở trong đám đông, tất cả mọi dấu ấn cá nhân có thể sẽ bị lu mờ. Điều bạn nghĩ, sở thích của bạn, thói quen của bạn,... tất cả sẽ từ từ đồng hóa lẫn trong hành vi của đám đông. Mọi người đều sẽ thay đổi khi tham gia vào thị trường. Sự cả tin và bốc đồng, nóng lòng tìm kiếm một người đưa ra hành động mẫu khiến cho mọi phản ứng đều thiên về cảm xúc thay vì với tư duy rõ ràng. Các thành viên trong nhóm có thể bắt được một vài xu hướng, nhưng họ bị có thể bị “thiếu oxy” khi xu hướng đảo chiều. Hãy đi theo đám đông một cách độc lập và có phương pháp, đừng phụ thuộc vào tâm lý của đám đông.

Sự quyết định của giá cả

Trong phần này, tôi muốn hướng bạn đến mối quan hệ giữa tâm lý đám đông và giá cả. Bất cứ một cuộc mua hay bán nào, giá vẫn là yếu tố quyết định. Vì thế, hiểu được giá có sự tác động như thế nào đến tâm lý đám đông là một bước ngoặc lớn trong việc khám phá tâm lý giao dịch.

Như đã đề cập, đám đông trên thị trường sẽ rơi vào ba nhóm: một là nhóm người mua, hai là nhóm người bán và ba là nhóm người chưa có quyết định mua/ bán. Sự kỳ vọng của hai nhóm người này luôn mâu thuẫn lẫn nhau. Nhóm người mua thì luôn muốn mua được giá càng thấp càng tốt. Còn nhóm người bán thì lại mong muốn giá bán sẽ cao hơn.

Như vậy, hành động của nhóm người mua sẽ phụ thuộc vào sự lựa chọn. Nếu họ đồng ý với giá của người bán yêu cầu thì đặt lệnh tại mức giá đó và lệnh sẽ được khớp. Còn nếu không thì phải chờ đợi cho đến khi giá giảm xuống nữa. Với nhóm người bán, họ có thể phải chấp nhận bán khi giá giảm xuống thấp hoặc phải chờ khi giá tăng lên.

Khi biết được phản ứng tâm lý này, bạn sẽ dễ dàng thích ứng với sự mâu thuẫn của hành vi đám đông người mua và hành vi đám đông người bán. Một giao dịch thành công sẽ là giao điểm của sự đồng thuận tại một thời điểm xác định của tâm lý người bán và người mua. Bên mua sẽ có hành động đồng ý với những điều kiện của bên bán và trả tiền. Còn bên bán, khi chấp thuận với những điều kiện của bên mua sẽ có hành động bán. Có thể, trong thỏa thuận này, bên mua buộc phải trả thêm tiền và bên bán cũng phải tăng giá lên. Trường hợp ngược lại cũng có thể xảy ra, bên bán sẽ giảm giá và bên mua sẽ mua với giá cao hơn. Quan trọng là, thời điểm cả hai bên cùng lúc đồng ý và thỏa thuận sẽ thành công. Đương nhiên, bạn phải biết được đó là thời điểm nào.

Tại sao lại có một sự thỏa thuận họ phải nhượng bộ?

Vì sự tồn tại của đám đông “nguy hiểm” khác là nhóm những người kinh doanh chưa có quyết định. Sức mạnh của đám đông thứ ba không hề nhỏ và lép vế trong sự mâu thuẫn của đám đông người mua và đám đông người bán. Thậm chí, chính thế lực thứ ba này sẽ dẫn dắt sự thỏa thuận của nhóm mua/ bán, thậm chí phá vỡ sự thỏa thuận đó. Vì thế, chỉ cần có một chút xíu dấu hiệu của nhóm người chưa có quyết định tham gia thị trường, sẽ có một sự chuyển dịch nhanh chóng với nỗi lo bị cướp đi thỏa thuận.

Có một số người kinh doanh rất sợ hãi bị cướp đi thỏa thuận, vì thế phương án giao dịch của họ luôn là thần tốc. Nghĩa là họ muốn, suy nghĩ nhanh và hành động tức thời. Người mua sẽ lo lắng vì nếu chờ đợi tiếp giá có thể sẽ tăng cao hơn. Còn người bán lại thấp thỏm với việc giá có thể xuống nữa. Các người kinh doanh khác có thể chớp lấy cơ hội “thỏa thuận” thành công bất cứ lúc nào. Vì thế, chờ đợi luôn là một động từ ngán ngẩm và khó thực hiện với những người kinh doanh theo phong cách này. Việc lo sợ này không phải là không có căn cứ. Chỉ cần có một sự đồng thuận từ đám đông, giá trị mua/ giá trị bán hoàn toàn có thể thay đổi theo chiều hướng ngược lại. Khi đám đông này theo nhóm người mua thì giá sẽ được đẩy lên cao hơn, còn nếu như họ theo nhóm người bán thì giá sẽ bị đẩy xuống thấp hơn nữa. Hành động này đôi khi sẽ diễn ra chậm rãi nhưng cũng có khi trong nháy mắt. Vì thế, nhiều người kinh doanh sợ mất cơ hội vì bản thân họ không nhận biết được đâu là tín hiệu thực tế của thị trường.

Khi hiểu rõ về bản chất giá cả của thị trường, áp lực tâm lý của bạn mới có thể giảm nhẹ đi và tiêu tán qua thời gian luyện tập. Mọi người kinh doanh bước vào thị trường đều có cơ hội mua và bán. Khi bạn lo lắng về việc mình sẽ mất cơ hội có nghĩa là tâm lý lo sợ luôn đè ép lên các giao dịch của bạn. Điều này đồng nghĩa với việc, dù có cơ hội bạn vẫn không thể nhận ra đúng thời điểm. Thời điểm mà tôi muốn nói đến chính là lúc có sự đồng thuận về giá của nhóm đông người mua và nhóm đông người bán. Nhưng đó chỉ là sự đồng thuận tạm thời, có thể thay đổi bất cứ lúc nào. Để có thể luyện tập cho mình tâm lý vững vàng trước những thay đổi, hay có thể nhận diện tín hiệu đồng thuận về giá đúng lúc bạn cần luyện tập thêm trên các mô hình về giá và khối lượng giao dịch. Thông qua đó, sự nhận thức về tâm lý đám đông thị trường sẽ được củng cố và luyện tập thường xuyên hơn, giúp bạn có một cách hiểu thấu đáo nhất về sự hoạt động của giá có tác động như thế nào đến nhà đầu tư.

Ảnh hưởng của thông tin nội bộ

Nếu muốn hỏi thông tin nội bộ có ảnh hưởng như thế nào đến tâm lý của đám đông giao dịch, tôi nghĩ những nhà đầu tư lâu năm là hiểu rõ nhất. Một thông tin nội bộ có ảnh hưởng cực lớn đến giá cổ phiếu, hàng hóa,… và tốc độ tác động nhanh khủng khiếp, đặc biệt là cổ phiếu. Chỉ cần một thông tin thiệt hại đưa ra, cổ phiếu rớt giá là ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình kinh doanh của chính công ty đó. Vì thế, kiểm soát thông tin và xử lý nặng về những trường hợp mua bán thông tin, nói rõ hơn, là nội gián thông tin nội bộ là một vấn đề hết sức quan trọng.

Đám đông nguy hiểm

Qua nhiều những rào cản, bạn vẫn muốn tham gia vào đám đông?

Đó là một nỗi lo sợ tâm lý cố hữu. Vì sự an toàn của chính mình, bạn tham gia vào đám đông để có được sự quen thuộc, giống nhau. Và nỗi sợ sẽ được giảm đi, vì bạn mặc nhiên, khi đi cùng nhiều người bạn sẽ an toàn hơn, cơ hội của bạn có thể cao hơn. Người ta nói, nhận định việc đầu tư mang bạn trở về nguyên thủy hơn bao giờ hết là như thế. Bạn giao dịch với hệ thống hoàn hảo, chiến lược tối ưu, kế hoạch cẩn thận và hàng tá những công cụ lợi hại khác. Nhưng sâu bên trong bạn, nỗi sợ, sự tồn tại cái gọi là, tâm lý nguyên thủy nhất vẫn còn đó. Bạn vẫn muốn giao dịch an toàn. Một mình bạn có thể khó đạt được nhưng nếu có một người dẫn dắt và những người khác cùng làm theo, bạn tin vào lựa chọn đúng hơn. Vì thế, bạn lựa chọn đám đông. Sự tin tưởng vào đám đông và dựa vào sức mạnh ấy để đi cùng thị trường càng lớn chỉ thể hiện sự bất ổn tâm lý giao dịch của bạn cũng lớn theo tương tự như thế.

Giá cả như cơn sóng ngoài đại dương. Bạn không thể bảo nó làm theo nguyện vọng của mình. Càng không thể trông chờ vào việc nó mang bạn đến đâu. Sự hoảng sợ khi giao dịch trên giá cả và mọi lo lắng về tổn thất tài chính là một sự ám ảnh của bất kỳ ai khi trở thành nhà đầu tư trên thị trường. Và nó sẽ liên tục được tăng lên khi tham vọng kiểm soát giá của bạn lớn chừng nào. Bạn mong chờ, bất cứ ai có thể giúp bạn kiểm soát được giá cả và vì thế sự nôn nóng được gia nhập vào đám đông lại tăng lên.

Sự yếu đuối nguyên thủy này làm hình ảnh của bạn khi giao dịch như con thiêu thân lao vào ánh sáng giá cả. Bất cứ ai, đám đông nào tỏa ra hào quang của giá cả đều hút lấy bạn. Kết quả không khác lắm như việc con thiêu thân bay vào ánh sáng. Bạn sẽ không còn là một cá thể kinh doanh độc lập nữa. Bạn quên mất mình có quyền quyết định sẽ mua hoặc bán theo tình huống hợp lý. Mọi tâm trí của bạn đều dồn vào sự chuyển động giá cả. Một sự hưng phấn khi giá di chuyển theo kỳ vọng và ảo não, chán chường khi giá chuyển động ngược lại. Bất cứ sự phấn khích hay thất vọng nào cũng khiến bạn có những hành động phá vỡ thế cân bằng trong kế hoạch kinh doanh của mình. Bạn có thể sẽ hấp tấp bán ra nhiều hơn, hoặc cũng có thể là vội vàng mua thêm. Bất cứ hành động nào cũng đều mang đến cho bạn những giao dịch đảo ngược theo chiều hướng bất lợi. Tìm lại được cảm giác của chính mình, độc lập và tự chủ rất khó có thể đạt được khi bạn vẫn cố chấp ở trong đám đông.

Giá là người lãnh đạo duy nhất và quyền lực nhất trên thị trường. Sự tập trung của bạn cũng như của đám đông vào người lãnh đạo này với kỳ vọng mình sẽ kiếm được giá trị lợi nhuận mong muốn. Bạn bị kẹp giữa những người cũng có kỳ vọng về người lãnh đạo như bạn. Chỉ khác là, có người kỳ vọng giống như bạn, có người kỳ vọng ngược với bạn. Người lãnh đạo đương nhiên không thể cùng một thời điểm đáp ứng cả hai nguyện vọng, mặc dù đó cùng là một đám đông mình dẫn dắt.

Sự lầm tưởng khi người lãnh đạo dẫn dắt đám đông đi cùng hướng với bạn tạo ra sự an tâm rằng thị trường đang đứng về phía mình. Còn nếu như đám đông đi ngược lại bạn lại không ngần ngại thể hiện sự tức giận và lo lắng khi tổn thất tài khoản đang hiện diện trước mắt. Người lãnh đạo không làm theo ý ai, không chịu sự dẫn dắt của ai. Vì thế, nếu bạn vẫn không muốn tự mình thoát khỏi sự kìm hãm cảm xúc đó, để có thể nhận ra những tín hiệu khách quan hơn mà người lãnh đạo để lại và có hành động hợp lý hơn cho việc mua/ bán của mình.

Chỉ cần xác định được nền tảng, bạn sẽ đứng vững và đứng ngoài đám đông. Nền tảng ấy, theo như rất nhiều lời khuyên của các nhà đầu tư kinh nghiệm và tôi, thì đó là: tuân thủ KẾ HOẠCH.

Một kế hoạch hợp lý bao gồm những tình huống thị trường thay đổi theo hướng của giá, xác định được điều kiện nào có thể tiếp tục tham gia, khi nào phải thoát ra, vào thời điểm nào mới là hợp lý,... Sự chuẩn bị cẩn thận các tình huống thị trường và tuyệt đối tuân theo kế hoạch đã lên sẽ giúp bạn không “cắm mặt” lao vào đám đông khi giá thay đổi. Một quyết định trong thời điểm bị giá cả thôi thúc không giúp bạn có quyết định sáng suốt mà chỉ tạo thêm lực đẩy bạn vào hành vi đám đông và hành động không chủ đích.

Nắm bắt bí quyết tâm lý giao dịch

Sự chuẩn bị của chúng ta có lẽ là đã khá nhiều. Đến đây, tôi muốn tạm ngừng một chút để có thể hệ thống lại: Chúng ta đã có những cơ sở tâm lý nào cho việc giao dịch được thuận lợi theo kế hoạch đã đề ra! Phần này sẽ ngắn gọn để bạn luôn giữ được một tinh thần minh mẫn trong việc chọn lọc các dữ liệu cần thiết.

❖ Yếu tố tâm lý trong các xu hướng của thị trường

Để có thể làm bạn cùng thị trường bạn cũng nên chọn việc làm bạn với xu hướng. Sự đồng thuận giữa hành vi đám đông mua và bán là tạm thời, nhưng nếu sự đồng thuận đó được giữ lâu hơn và hành vi đám đông được mở rộng hơn nữa, bạn thật sự có cơ hội lớn.

Việc đứng bên ngoài quan sát hành vi đám đông thuộc nhóm mua hoặc nhóm bán cạnh tranh lẫn nhau, và tiến hành giao dịch theo sự thắng thế của đám đông đang chiếm lĩnh thị trường sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Bạn cần một tâm lý thật khách quan khi quan sát biểu đồ. Vì nếu đám đông người mua cảm thấy giá tăng và kỳ vọng giá tăng hơn nữa họ sẽ tiếp tục mua, phấn khởi mua nhiều hơn nữa và đương nhiên thị trường sẽ cũng sẽ tăng theo. Ở bên kia bờ, nhóm người bán nếu cảm thấy không chống chọi được với áp lực từ nhóm người mua, việc bán ra nhiều hơn nữa sẽ là hành động dễ dàng đoán được. Việc bán tích cực hơn nữa sẽ làm thị trường giảm xuống. Nếu là người chuộng phương pháp phân tích kỹ thuật, bạn có thể nhận diện những tín hiệu này bằng thanh giá, biểu đồ. Tâm lý đám đông sẽ thể hiện qua các biểu đồ một cách sinh động và khá chân thật. Bạn có thể chọn một biểu đồ chứ không nhất thiết phải phân tích tất cả các biểu đồ có trong phân tích kỹ thuật. Việc này sẽ giúp bạn hiểu được hành vi đám đông khi tiến hành giao dịch. Kết hợp thêm các chỉ báo, biểu đồ của bạn sẽ rất khách quan trong việc dự đoán thị trường theo xu hướng nào.

❖ Không có gì quá khác biệt với tâm lý xã hội

Nếu lúng túng trước việc phân tích tâm lý giao dịch hãy bắt đầu với tâm lý xã hội.

Nếu yêu cầu bạn tìm đến tâm lý cá nhân thì sẽ rất khó khăn vì cá nhân mang nặng dấu ấn cá thể. Sự tự do trong mỗi nhà giao dịch hoàn toàn khác nhau nên việc dự đoán họ kinh doanh với tâm lý như thế nào là rất khó khăn và thiếu tính khả thi. Vì thế, bắt đầu với hành vi của đám đông sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Không cần nhiều, bạn chỉ cần nhớ những bước sau đây:

Thứ nhất, phân tích hành vi đám đông. Hãy xác định đám đông sẽ theo hướng nào và trong bao lâu.

Thứ hai, để mình bên ngoài đám đông. Tâm lý của bạn phải nằm ngoài tâm lý đám đông. Tuyệt đối không để guồng tâm lý đám đông kéo bạn vào.

Một lưu ý nhỏ bạn cần quan tâm, khi thời gian của một xu hướng càng lâu bạn sẽ dễ bị đồng nhất tâm lý của mình với tâm lý của đám đông. Với xu hướng tăng, việc bạn mải miết theo các dấu hiệu giá tăng sẽ làm cho sự nhạy bén với các tín hiệu nguy hiểm, đảo chiều không còn sắc sảo nữa. Chìm đắm trong một xu hướng giảm giá quá lâu, bắt kịp và bám theo xu hướng đó cũng sẽ làm bạn không còn sáng suốt để nhận diện được cơ hội khi giá chuẩn bị tăng.

Nếu muốn theo dõi tâm lý của đám đông, bạn có thể sử dụng một số công cụ chuyên nghiệp để có thể bắt được những từ tín hiệu nhỏ nhất cảm xúc của đám đông. Sự bức phá các mức hỗ trợ, kháng cự ở thời gian gần nhất là một bí mật đơn giản nhưng không phải ai cũng biết đến, hoặc có thể là đã quên mất.

Nếu chỉ mới bắt đầu, bạn cũng có thể nâng cấp bản thân mình trong việc đọc tâm lý đám đông bằng các chỉ báo, biểu đồ bằng một chiếc laptop có kết nối Internet đã tải phần mềm giao dịch mà bạn chọn lựa.

❖ Bạn cần một chút thao tác cơ bản với việc quản lý các dự báo, thông tin

Việc theo dõi các dự báo, thông tin mang tính ảnh hưởng đến kinh tế, xã hội của các cơ quan, tổ chức uy tín, có trách nhiệm thống kê sẽ giúp bạn có cái nhìn sơ bộ nhất về thị trường nói chung và cung cầu nói riêng. Kết hợp với những dự báo cảm xúc của đám đông và một chút kỹ năng quản lý những thông tin, tin tức như lãi suất ngân hàng thương mại thế giới, lãi suất ngân hàng của các quốc gia lớn mạnh, GDP của quốc gia bạn quan tâm, giá vàng, giá dầu, những hiệp thương đang thỏa thuận, điểm nóng chính trị, lợi ích thương mại,...

Trả lời cho câu hỏi: Các cảm xúc mãnh liệt ở thị trường là từ đâu?

Tại sao giá tăng và tăng lên mạnh mẽ?

Tại sao giá lại giảm và giảm một cách đột ngột?

Số lượng hàng hóa, các danh mục trên thị trường tài chính có sự chênh lệch giữa mua và bán hay là vì lý do gì?

Bạn muốn mua 100.000 cổ phiếu A, dù được đánh giá là thị trường có thanh khoản cao nhưng nếu không có người bán, bạn cũng khó có thể mua được.

Bạn bán 1.000 cổ phiếu của công ty B, bạn cũng cần có người mua.

Mọi thứ mua bán trên thị trường, số lượng cổ phiếu hay các hợp đồng luôn bằng nhau. Có người bán bạn mới mua được. Không có người bán, bạn không mua được. Với cổ phiếu, nhà đầu tư gặp trường hợp chỉ khớp lệnh một phần là không hiếm khi gặp. Vì người mua, mua khối lượng nhiều hơn khối lượng người bán hoặc ngược lại nên không thể đáp ứng được tất cả. Có thể nói rằng, khối lượng sản phẩm mua bán trong thị trường khi một giao dịch được tiến hành thành công sẽ là bằng nhau. Việc người mua nhiều, hay người bán nhiều không quyết định làm thị trường tăng hay giảm.

Đến đây, khi bạn nhìn một dòng nhận định “mua nhiều hơn bán”, hay tương tự như thế, bạn nên hiểu rằng: Đã có sự thay đổi về kỳ vọng của những người tham gia thị trường. Họ có thể tham lam hơn, hoặc cũng có thể sợ hãi nhiều hơn. Các yếu tố tham lam hay sợ hãi của đám đông có thể sẽ gây ra những biến động nằm ngoài dự đoán của các nhà đầu tư nhỏ lẻ.

“May là tôi đã bán, nhìn xem, thị trường đã giảm xuống và xuống thấp đến mức nào!”

Đây là lời ngụy biện mà bạn sẽ thường nghe khi biểu đồ phân tích cho ra kết quả một xu hướng giảm và thị trường đang bắt đầu giảm giá. Đám đông đang bán và nhà đầu tư ấy đã chấp nhận bán cổ phiếu với mức giá thấp hơn mức giá kế hoạch ban đầu, họ chấp nhận chịu một khoản lỗ nho nhỏ vì lo sợ thị trường sẽ giảm giá lâu dài. Đương nhiên, khi mức giá giảm xuống đến một mức giá nào đó (mức giá thuộc kế hoạch mua vào từ trước của các tổ chức hoặc một nhóm các nhà đầu tư), nhóm người mua sẽ bắt đầu tiến hành mua cổ phiếu. Thời điểm này, giá cũng chưa thật sự quay đầu, hoặc cũng chỉ tăng lên một ít, sau đó nhóm người bán sẽ tiếp tục bán ra tiếp với một niềm tin giả tạo rằng: Thị trường sẽ tiếp tục giảm, xu hướng giảm sẽ còn mạnh và lâu dài. Cho đến khi nhóm người mua có được một khối lượng mua lớn đủ để làm cho nhóm người bán bắt đầu cảm thấy e ngại, họ sẽ thận trọng hơn và bắt đầu từ chối bán với giá thấp hơn nữa thì đà bán ra mới kết thúc. Thị trường bắt đầu đi vào giai đoạn tích lũy, đám đông lại tiếp tục bắt đầu quan sát trở lại. Cứ như thế, thị trường có thể tiếp tục giảm tiếp, hoặc cũng có thể tăng lên, tùy thuộc vào quyết định của nhóm người mua và nhóm người bán. Chu kỳ thị trường cứ xoay vần như thế, xu hướng thị trường cũng chỉ thể hiện trong ba giai đoạn: xu hướng tăng, xu hướng giảm, và thị trường không có xu hướng (hay còn gọi là thị trường đi ngang, hoặc thị trường đang tích lũy).

Như vậy, dù có phân tích nhiều hơn nữa, chúng ta cũng chỉ sẽ làm nổi bật lên và xoáy vào “cảm nhận” của mỗi cá nhân nhà đầu tư tham gia vào thị trường. Bàn cờ dù có xoay chuyển các hướng khác nhau nhưng tâm lý người đánh cờ luôn giữ chìa khóa thắng lợi. Chỉ cần đám đông cảm nhận mình đang mạnh hơn hay yếu hơn, thị trường đều sẽ chuyển động. Nếu bạn nắm được tâm lý này, bạn sẽ tìm được đám đông mạnh mẽ hơn và biết khi nào mình sẽ cần rút khỏi thị trường để sở hữu được cơ hội thực sự.

Lòng tham và nỗi sợ đều nguy hiểm trong tâm lý giao dịch như nhau. Nhưng sự sợ hãi có phần thắng thế hơn. Vì xét cho cùng, lòng tham chỉ có thể chiếm ưu thế khi bạn đang có lợi nhuận hoặc đang trong một giao dịch tiềm năng. Nhưng nỗi sợ thì có ở khắp nơi. Khi bạn thắng thế, bạn lo sợ mình sẽ mất tiền nếu thị trường quay đầu đột ngột, lợi nhuận thành thua lỗ. Tôi dừng lại, muốn nhắc nhở bạn một chút: Những đợt tăng giá có thể được điều chỉnh bởi các lần giảm giá ngắn hạn nhưng cũng không kéo dài lâu. Khi bạn thua, nỗi sợ lỗ vốn dẫn đến việc cố gắng bán nhiều hơn để có thể giảm thiểu tổn thất. Nỗi sợ lấn áp đến nỗi bạn bỏ qua những tín hiệu khôi phục và tăng giá trở lại. Đương nhiên, càng nhiều nhà đầu tư hoảng loạn thì thị trường càng có thể tiếp tục giảm giá.

Kiểm soát bản thân mình tốt

Đứng ở khía cạnh tâm lý, việc kiểm soát bản thân sẽ rơi vào hai khía cạnh: tâm lý khi thắng cuộc và tâm lý khi thua lỗ. Chúng ta sẽ có hai chương miêu tả và tìm hiểu các góc cạnh của hai khía cạnh này ở phần sau. Tôi chỉ muốn tạo một tiền đề để bạn có sự lưu tâm chính đáng đến vấn đề này trước.

Kiểm soát sai lầm, đương nhiên thị trường không thể sai lầm, bạn cũng không thể nói rằng “người tư vấn của tôi sai lầm”, hay như “hệ thống sai lầm”,... Kiểm soát sai lầm phải kiểm soát từ bản thân mình.

Một nhà đầu tư tài năng hay nhiều kinh nghiệm thế nào đều có thể rơi vào tình huống tự mình phá hủy tài khoản của mình. Chỉ với việc một chút lơ là tâm trí, để những cảm xúc tiêu cực len lỏi vào các quyết định giao dịch, chệch khỏi kế hoạch chính là đang hủy hoại tài khoản, bản thân mình. Chỉ một lần thôi, bạn sẽ quen với việc tùy tiện thay đổi quyết định và tự tạo cho mình xu hướng phá hủy bản thân. Đương nhiên, bạn chỉ nhận ra được điều này khi tài khoản của bạn thua lỗ một số tiền lớn hoặc không còn tiền nữa.

Xã hội thường có khuynh hướng sau một thời gian dài, sẽ có một sự kiện nào đó diễn ra tương tự như sự kiện đã xảy ra. Con người cũng như vậy, bạn thường mắc lại sai phạm mà trước đó bạn đã rơi vào. Một người kinh doanh biết được những điểm tâm lý làm mình thua lỗ không có nghĩa là họ sẽ có thể hoàn toàn khắc phục và không vi phạm lại trong tương lai. Nếu đã từng tham lam, đã từng hưng phấn thì hoàn toàn trong thời gian giao dịch sau đó, bạn cũng sẽ có thể mắc lỗi trở lại. Con người ta không thể hoàn toàn quên lãng được những gì đã xảy ra trong quá khứ, để lại ấn tượng trong tâm trí của mình. Vì thế, hãy luôn nghiêm khắc với những lỗi lầm của mình và cảnh giác trước bất kỳ một dấu hiệu tâm lý nào khiến bạn lặp lại việc phá hủy bản thân mình bằng những cảm xúc giao dịch tùy hứng. Như tôi đã nhấn mạnh, tâm lý giao dịch của bạn được định hình theo thời gian, đi kèm với phương pháp và các kế hoạch giao dịch của chính bạn. Chỉ có bạn mới có thể kiểm soát được cảm xúc, rèn giũa nó để ngày càng tốt hơn, tôi không thể, và thị trường cũng không thể, đó là lý do bạn cần phải nghiêm khắc với chính bản thân mình hơn bao giờ hết.

Ngoài ra, để hiểu được thị trường cũng cần có những kỹ năng và một sự chuẩn bị tốt. Có thể bạn sẽ bị choáng trước một khối lượng lớn thông tin. Chỉ có một số là thật sự hữu ích cho việc giao dịch của bạn. Bạn nên xác định công việc của mình là gì: nghe ngóng tất cả thông tin, chạy theo những tín hiệu bất kỳ của các nhà tạo lập thị trường, hoặc nhóm người mua, nhóm người bán, ngấu nghiến đọc tất cả những bài phân tích trên báo thị trường, dành nhiều giờ xem tất cả các loại biểu đồ nhận được,... Việc của bạn đơn giản hơn nhiều: phân tích thông tin phục vụ cho chiến lược của bạn, lựa chọn công cụ cần thiết để theo dấu vết của giá.

Không phải lúc nào nhóm thống trị thị trường cũng sẽ dành thắng lợi cuối cùng. Thỉnh thoảng, bạn có thể nhận được một vài thông tin “đắt đỏ” để thực hiện một giao dịch lợi nhuận khủng nào đó. Nhưng hãy nhớ, tôi có nhắc nhở bạn về những người mua bán thông tin nội bộ rồi. Thay vì mất thời gian vào việc xác minh những thông tin đó có thực sự “đắt đỏ” như lời mời gọi không, tôi đề nghị bạn: Quên nó đi!

Nếu bạn tin tưởng rằng có một số người sẽ cung cấp cho mình những dự báo về giá cả trong tương lai, thậm chí bạn cũng tin rằng mình có thể làm được điều đó. Nhưng sự biến động giá trong tương lai có thể chính xác hoặc không chính xác. Đơn giản hơn là bạn cứ tham khảo ý kiến những người kinh nghiệm và dựa vào chiến lược kế hoạch của mình để đưa ra quyết định theo khả năng có thể xảy ra nhất. Đừng quên lập luận kinh điển: Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra trên thị trường.

Một sự phát triển mới, một xu hướng chưa rõ, một nguồn thông tin còn úp mở,... hãy trở về với sự đơn giản vốn có: Sử dụng những phương pháp phân tích kỹ thuật cơ bản nhất để hiểu thị trường. Tam giác của việc kinh doanh mà các đỉnh của nó lần lượt là: kế hoạch kinh doanh, tâm lý giao dịch và phương pháp giao dịch. Trong phương pháp giao dịch, việc phân tích thị trường dựa trên một số nền tảng nhất định sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan và ổn định tâm lý giao dịch. Bên cạnh kế hoạch cho một giao dịch, bạn cũng cần xây dựng một chiến lược kinh doanh tổng thể với một hệ thống kinh doanh và các thư viện mẫu đã được kiểm nghiệm thành công qua thời gian. Làm tốt hai điểm này, sẽ giúp bạn dễ dàng trong quá trình xây dựng và định hình được tâm lý giao dịch của bản thân, và một khi bạn hiểu được thị trường nhiều hơn, hiểu được tâm lý đám đông tốt hơn, bạn sẽ phân tích chuẩn hơn, và điều này sẽ mang lại lợi thế to lớn khi bạn tiến hành một giao dịch bất kỳ. Thị trường sẽ là nơi mà các nhà tạo lập thị trường và đám đông người mua bán cạnh tranh nhau. Bạn chỉ cần tập trung vào dấu hiệu các nhà tạo lập thị trường hay đám đông đang làm gì, bên nào là bên có xác suất thắng cao và lựa chọn hành động.

Kiểm soát bản thân mình là một chiến lược quản lý rủi ro vô cùng hiệu quả. Nó còn là chiếc áo giáp giúp bạn chống lại những cạm bẫy khác có thể tác động đến công việc phấn đấu trở thành một người kinh doanh nghiêm túc trên thị trường. Hãy ghi nhớ lấy điều này:

Cần thực hiện những gì?

Đối diện với tâm lý chính mình là một điều không dễ dàng. Nhưng chúng ta cần trải qua giai đoạn nhìn nhận và chuẩn bị cho tâm lý bản thân trước khi rơi vào trường hợp cần phải quan sát cẩn thận. Trường hợp của bạn có thể sẽ được đề cập đến trong Chương 2 hoặc trong Chương 3.

Đầu tiên, bạn phải thừa nhận thực trạng giao dịch hiện tại của mình. Dù là một người trưởng thành, nhưng việc nhìn vào một chiếc rương nắm giữ những bí mật bản thân mình cũng sẽ tạo cho bạn cảm giác hồi hộp. Chiếc rương này có thể là một Nhật ký giao dịch giúp bạn nhìn ra chân thật nhất tình hình giao dịch của mình tại một thời điểm. Hãy chuẩn bị tâm lý trở thành người chiến thắng và tâm lý tôi đang thua lỗ khi tiến hành bước thừa nhận thực trạng giao dịch của bản thân mình.

Nếu đã xác định được: Tôi là nhà đầu tư thắng cuộc thì hãy tiếp tục bóc tách những yếu tố tâm lý và hành động của người kinh doanh thắng lợi trong Chương 2. Còn nếu như, bạn đang ở vị trí thua lỗ, tôi muốn bạn tìm lối thoát ở Chương 3, Tâm lý nhà đầu tư khi thua lỗ.

Phần hành động tiếp theo, bạn sẽ phải vẽ một đường thẳng trong kế hoạch hay chiến lược, cũng có thể là nhật ký; bất cứ vị trí nào giúp bạn luôn luôn phân biệt được giữa rủi ro kinh doanh và thua lỗ kinh doanh.

Việc phân chia rạch ròi như vậy sẽ giúp bạn có được phản ứng tâm lý đã chuẩn bị tốt, không đột ngột, không tùy tiện với các trường hợp tương ứng. Những tình huống nào được liệt kê là rủi ro trong kinh doanh, những tình huống nào thuộc về thua lỗ kinh doanh. Thị trường và hoạt động từ thị trường, xác suất tỷ lệ thắng thua, khối lượng giao dịch trên thị trường,... nằm trong một chiến lược quản lý rủi ro. Đây là những tình huống bạn không thể quản lý được và cũng không biết chính xác được nên chuẩn bị trước những phương án để hạn chế tổn thất hoặc thoát ra hẳn khỏi thị trường.

Khả năng chịu tổn thất, tỷ lệ thua lỗ có thể chịu đựng được, khối lệnh vào lệnh, thời điểm vào thoát lệnh, điểm cắt lỗ,... là những tình huống bạn có thể ghi chú và lên chiến lược xử lý nhằm tránh được tình huống thua lỗ nặng nề. Khi bạn luôn giao dịch trên tinh thần cẩn thận từng chút một, kiểm soát những bước dù là nhỏ nhất thì việc hạn chế tối thiểu giao dịch thua lỗ là hoàn toàn có thể. Rủi ro kinh doanh có thể chấp nhận nhưng rủi ro thua lỗ, nhất là chấp nhận một thua lỗ lớn ngoài khả năng chịu đựng là không thể để xảy ra.

Tìm hiểu kỹ những thông tin liên quan và lắng nghe chính bản thân như là một thao tác củng cố liên tục tâm lý của mình. Khi tiến hành giao dịch, đi sâu hơn vào con đường đầu tư, công việc của bạn không chỉ là giao dịch, giao dịch và giao dịch. Bạn cần nhìn nhận rõ những vấn đề liên quan khác: thông tin công ty chứng khoán mình chọn giao dịch (các biểu phí, nền tảng giao dịch,...). Có một điều chắc chắn rằng, bạn sẽ rất phân tâm trong việc điều chỉnh tâm lý cân bằng giữa việc tiếp nhận và chính kiến. Học tập, tham khảo từ người khác là điều đáng quý nhưng xử lý những thông tin đó thống nhất để ra quyết định là một hành động rất khó khăn. Sự đồng nhất giữa tâm trí và hành động tôi sẽ đề cập nhiều hơn trong phần sau của cuốn sách.

Bây giờ bạn cần phải chuẩn bị trước cho mình việc thống nhất giữa sự lắng nghe bản thân mình và lắng nghe lời khuyên từ người khác. Việc giữ một khoảng cách để xử lý các thông tin tiếp nhận từ người khác là một sự hoài nghi hợp lý, tích cực. Chỉ cần một sự nghi ngờ, một cảm giác bất an bạn đều phải dừng lại kiểm tra. Thường xuyên nêu ra vấn đề với nguồn tin bạn nhận được và không lấy đó làm tiền đề cho các giao dịch của mình. Sự vội vàng tiến hành giao dịch là một con dao hai lưỡi. Nếu may mắn, bạn có thể xem như là mình chớp được cơ hội. Còn nếu không may mắn, bạn thua lỗ! Đương nhiên, chúng ta không cố gắng trở thành một người đầu tư may mắn, chúng ta phấn đấu trở thành người đầu tư ở lại cùng thị trường. Thị trường thì vẫn luôn ở đó cho dù bạn có tham gia hay không. Vì vậy, cơ hội sẽ luôn tồn tại. Nếu suy nghĩ phải giao dịch nhanh mới nắm bắt được cơ hội thì bạn sẽ không thể làm chủ được cảm xúc của mình. Hành động nhanh và chính xác, đạt được kết quả mong muốn là rất khác nhau. Hãy thực hiện việc lắng nghe mọi thứ một cách đúng đắn nhất.

Một việc thực hiện nữa tôi nghĩ là bạn cần chuẩn bị sớm là giữ lại các báo cáo giao dịch. Đây là công việc dễ nhưng khó thực hiện vì nó cần trở thành thói quen. Thông thường, bạn sẽ luôn ỷ lại về phía nhà môi giới vì đa số họ sẽ gửi cho bạn các báo cáo giao dịch đã được thực hiện. Nhưng lưu giữ tất cả những báo cáo đó như thế nào và đạt được yếu tố chặt chẽ giữa các khoảng thời gian bạn giao dịch chưa? Nếu chưa hãy tự thực hiện một báo cáo cho riêng mình và có đầy đủ: ngày tháng, giá của tất cả các giao dịch khi vào lệnh và thoát lệnh, phí qua đêm, phí giao dịch, phí chênh lệch mua/ bán, lợi nhuận/ thua lỗ, và các dữ liệu liên quan tùy theo nhận định của bạn.

Và tin vui là, trong chương Nhật ký giao dịch, tôi sẽ hướng dẫn cho bạn một ứng dụng giúp bạn thiết lập toàn bộ mục tiêu đầu tư, quản lý toàn bộ các lệnh giao dịch, theo dõi tiến độ và thực hiện từng bước một trong việc xây dựng hệ thống đầu tư của riêng mình. Với ứng dụng này, bạn có thể xem và quản lý toàn bộ các khoản đầu tư của mình 24/24 và nhanh chóng bổ sung những vấn đề cấp bách trong quá trình giao dịch chỉ với một chiếc điện thoại hoặc một chiếc laptop có kết nối Internet.

Giữ được nhật ký giao dịch sẽ giúp bạn phát triển tư duy giao dịch: Điều gì cũng có thể xảy ra. Thị trường kinh doanh là đa chiều, bạn không thể giữ một phương pháp cho mọi tình huống. Những gì đã diễn ra trong quá khứ có thể sẽ lặp lại ở hiện tại nhưng không thể chắc chắn rằng sự lặp lại là như cũ hay có biến đổi gì ở tương lai. Khi ở trong một thị trường đủ lâu nhưng kết quả kinh doanh không hề làm bạn thỏa mãn (cũng có thể là lỗ liên tục), vốn càng ngày càng co hẹp lại dẫn đến việc phải tìm kiếm một thị trường khác tham gia là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Bạn cũng có những cảm xúc để thỏa mãn chính mình khi thực hiện công việc đầu tư. Một trong những cảm xúc đó là hài lòng. Mà chỉ khi nào nhìn vào kết quả giao dịch, bạn thấy một mức độ ổn định lợi nhuận mới có được cảm giác đó. Khi bạn chấp nhận và rèn luyện điều đó trở thành một phản xạ tự nhiên của tư duy, bạn sẽ khống chế được những cảm xúc thiếu ổn định.

Rèn luyện suy nghĩ tích cực, những cảm giác như: chấp nhận, thoải mái, biết hài lòng,... sẽ giúp bạn giao dịch an toàn hơn. Sự tích cực trong tư duy, cảm xúc là một liều thuốc an thần hiệu quả giúp bạn tỉnh táo khi tiến hành giao dịch. Bạn cũng sẽ luôn tỉnh táo, không phân tâm trước những cám dỗ lợi nhuận khổng lồ, những tình huống không theo chiến lược,...

Bên cạnh đó, khi bạn tỉnh táo và nghiêm túc với công việc giao dịch bạn hoàn toàn có khả năng xây dựng và phát triển kế hoạch quản lý vốn hiệu quả. Một nhà đầu tư thành công không phải chỉ dựa vào một hai kết quả giao dịch. Bạn cần sống sót trên thị trường, sau đó mới duy trì lợi nhuận đều đặn và cuối cùng mới là tăng kỳ vọng lợi nhuận lên. Nếu vì một lý do nào đó, bạn đảo ngược trật tự (rất nhiều người đã để kỳ vọng lợi nhuận lớn lên), là đã bạn đi trên một con đường tài chính thịnh vượng được xây dựng trên các ảo tưởng. Hãy tôn trọng một số những nguyên tắc, có thể bạn sẽ cảm thấy nhàm chán nhưng giao dịch không cảm xúc là một công thức được nhiều nhà đầu tư áp dụng thành công.

Chúng ta thường hay sống trong những cảm xúc nuối tiếc những điều tốt đẹp. Nhưng với kinh doanh tài chính, việc giữ lại những giao dịch không còn giá trị tốt, và tình hình vẫn đang rất xấu thì bạn nên tìm cách loại trừ phương pháp không hiệu quả này.

❖ Làm giàu nhanh chóng?

Rất nhiều người đã mang một tâm lý háo hức chờ đợi sự “lột xác” tài chính của mình trong một thời gian nhanh nhất có thể. Tâm lý đó không giúp bạn thành công, đặc biệt với vai trò là một người kinh doanh trên thị trường tài chính.

Mang tâm lý nôn nóng và một sự ảo tưởng về tương lai tài chính của mình vô hình tạo nên một lực đẩy khiến bạn chỉ tập trung vào các chỉ báo và tìm kiếm một hệ thống giao dịch hoàn hảo. Việc lơ là kiểm soát tâm lý có thể phát sinh khi giao dịch khiến cho bạn dễ dàng rơi vào những quyết định thiếu hợp lý. Bài học mà bạn chuẩn bị cho mình như: nguyên tắc giao dịch, nguyên tắc quản lý vốn, nguyên tắc rủi ro lợi nhuận, nguyên tắc rời khỏi thị trường nghỉ ngơi,... sẽ trở nên có nhiều nguy cơ không được thực hiện trọn vẹn.

Mong muốn làm giàu là chính đáng nhưng làm giàu nhanh chóng mà đặt mình vào nhiều những tình huống phá vỡ các nguyên tắc thì hoàn toàn là điều tự làm thiệt hại bản thân. Không ai có quyền cấm cản bạn về một ước mơ trở thành nên giàu có một cách nhanh chóng nhưng liệu điều đó có thực hiện được không hay chỉ là những ảo mộng? Nếu vẫn còn giữ những “mơ mộng” như thế bạn không thể trở thành một người kinh doanh lâu dài trên thị trường được. Lợi nhuận luôn đi kèm với rủi ro. Nếu bạn có số vốn rất lớn, và tuân thủ nguyên tắc quản lý vốn nhưng 1% của bạn cũng là số tiền lớn, thì đương nhiên bạn có thể có số tiền lợi nhuận lớn. Nhưng ngược lại, bạn có số vốn nhỏ, mà mỗi lần muốn kiếm được lợi nhuận thật nhiều, đôi lúc bạn dùng cả 50% tài khoản trong một giao dịch để tìm kiếm lợi nhuận, thì có vẻ bạn đang nhìn thị trường "màu hồng" quá. Thực tế, thị trường tài chính khốc liệt hơn bạn nghĩ. Vì thế, hãy ngừng mơ mộng và nghĩ thực tế hơn nếu đã quyết định trở thành một người kinh doanh nghiêm túc và lâu dài.

Thời điểm cần kiểm soát tâm lý giao dịch

Thị trường có nhiều cơ hội, nhưng chính vì thế mà các nhà tạo lập thị trường cũng dẫn dắt người đầu tư đi vào một vòng xoáy cám dỗ. Cơ hội đồng nghĩa với việc bạn có lợi nhuận khi giao dịch. Và nếu mọi chuyện thuận lợi bạn thật sự làm được điều đó. Một số người khi có được kết quả từ nhiều cơ hội thị trường để lại thì lại rơi vào việc không làm chủ cảm xúc và giao dịch bốc đồng hơn. Lòng tham được khơi dậy, mạnh mẽ (hơn), hoặc nỗi sợ mất đi những gì mình đã có che mờ nhận thức về một thị trường mà mỗi nhà đầu tư đều phải tự chiến đấu.

Chúng ta biết rằng giao dịch khách quan là tốt nhất. Nhưng thời điểm cần nhất để kiểm soát chính mình thì bạn lại bỏ lỡ và rơi vào những quyết định vội vã, những cơn hoảng loạn. Vì vậy, chuẩn bị thật tốt những tình huống để kiểm soát tâm lý của mình khi giao dịch là điều không hề thừa. Tuy nhiên, mỗi một người sẽ có những khả năng tâm lý khác nhau, nên có thể các thời điểm phải đối mặt thật sự không giống nhau. Một số trường hợp sau đây sẽ giúp bạn hình dung được khi nào là lúc chúng ta cần phải kiểm soát tâm lý.

❖ Sự tăng hoặc giảm đột ngột của giá

Giá là người lãnh đạo duy nhất của thị trường. Mọi thành phần trong đám đông đều phải đi theo người lãnh đạo này. Tuy nhiên, một điều rất khách quan là giá không hề sai khiến những người đi theo nó làm gì mà ngược lại. Những người đi theo nó, đám đông nhóm người mua, nhóm người bán đã đẩy giá theo kỳ vọng mong muốn và cứ thế lao vào. Tuy nhiên, khi giá không theo kỳ vọng của một trong hai đám đông, thì một trong hai đám đông còn lại lập tức có sự phản ứng giận dữ, hoặc hoảng sợ từ phía còn lại.

Giá đi theo con đường của nó. Phần lớn con đường sẽ được hình thành từ kỳ vọng của người tham gia. Vì thế, đám đông hoàn toàn có thể quyết định giá chuyển biến như thế nào. Tuy nhiên, mọi người ít khi nhìn nhận vào sự thật này. Có đám đông kỳ vọng giá tăng, có đám đông kỳ vọng giá giảm. Khi kỳ vọng không đạt được họ dồn tâm lý không hài lòng vào giá, chứ không phải đám đông.

Khi bạn đặt kỳ vọng quá nhiều vào giá, thì việc tăng hoặc giảm giá quá nhiều so với kỳ vọng sẽ dẫn đến việc bạn không thể chịu đựng được sự thay đổi đột ngột này. Cảm xúc của người tham gia khi hòa vào hành vi đám đông đủ tạo ra xu hướng, xu hướng càng mạnh thì mối liên hệ giữa sự kỳ vọng giá của hai đám đông mua bán càng chặt chẽ hơn.

Vẫn có một số thành phần cá nhân hoặc tổ chức hoặc các nhà tạo lập thị trường có khả năng góp vào thị trường một cú đảo chiều đột ngột. Bạn sẽ làm gì trước việc không thể chịu đựng được sự thay đổi giá quá đột ngột đó? Việc đang trên đà hưởng thụ cảm giác là mình đang thành công trong thương vụ với mức giá kỳ vọng nhưng đột ngột quay đầu sẽ tạo ra một làn sóng lung lay khiến các nhà đầu tư nảy ra ý định thay đổi chiến lược bất cứ lúc nào. Đó là hành động minh chứng cho việc bạn không chịu đựng được sự thay đổi giá một cách đột ngột.

Với thời điểm như vậy, tâm lý của bạn phải là luôn chuẩn bị trước và nhận ra dấu hiệu của sự đảo chiều.

❖ Bạn đang thua lỗ hoặc cảm thấy mình sẽ thua lỗ, hoặc cũng có thể bạn đang có lợi nhuận

Giao dịch thành công, bạn có lợi nhuận.

Giao dịch không thành công, bạn sẽ bị thua lỗ.

Có rất nhiều người đã thành công trong các lĩnh vực khác, thậm chí họ có thể là người dẫn đầu. Nhưng đến với mảng tài chính thì lại không đảm bảo được điều đó, thậm chí họ còn không trụ được lâu ở thị trường.

Mỗi một nhà đầu tư đến với thị trường bằng nhiều con đường khác nhau, với những kỳ vọng khác nhau. Nhưng với công việc kinh doanh này, bạn không thể đem nguyên vẹn những gì mà bạn đã từng thể hiện ở các lĩnh vực khác. Cách bạn sống hằng ngày, cách bạn làm việc hằng ngày, cách bạn xử lý các thông tin hằng ngày,... đôi khi sẽ làm bạn mất tiền. Bởi vì, không như những ngành nghề khác, mối quan hệ giữa người tham gia và nhà tạo lập thị trường, nhà đầu tư này và nhà đầu tư khác không thể hành động theo cảm xúc mà phải dựa vào kỹ năng sử dụng trí tuệ. Không phải trí tuệ mà là kỹ năng trí tuệ. Nghĩa là bạn có thể luyện tập và chỉ khi nghiêm túc luyện tập mới có thể đi dài lâu trên con đường đầu tư của mình.

Thua lỗ và có lợi nhuận là hai trạng thái luôn tồn tại trong công việc của nhà đầu tư. Bạn sẽ cảm thấy vui mừng khi giao dịch thành công và mang về lợi nhuận. Nhưng tiếp theo lại cảm thấy chán nản khi giao dịch thất bại và thua lỗ trở nên nặng nề hơn. Bạn cảm thấy buồn bực, thất vọng khi cảm giác không còn hy vọng chiến thắng trong giao dịch tiếp theo. Tất cả mọi cảm xúc đó chi phối bạn vì bạn không rèn luyện được kỹ năng tích lũy vốn. Thông thường, dễ nhận ra việc tâm lý của bạn không ổn định ở những trường hợp này chính là bạn có hành động chuyển đổi liên tục từ chiến lược này qua chiến lược khác. Trong suy nghĩ của mình, bạn cho rằng việc bạn không thể có được kết quả giao dịch như mong muốn là vì chiến lược của bạn không phù hợp. Luôn luôn phủ nhận việc mình không thể kiểm soát các hoạt động giao dịch của mình là dấu hiệu của việc bạn đã hoàn toàn không có tâm lý ổn định.

Bạn đang cố gắng giao dịch trong khi số tiền trong tài khoản ngày càng ít lại không làm tình hình đầu tư của bạn được cải thiện mà chỉ tạo thêm tình trạng tệ hại cho tài khoản của mình. Khi không giữ được bình tĩnh và giao dịch không cảm xúc thì mọi cố gắng cải thiện đều không có giá trị. Đừng để tài khoản của mình chạm đáy rồi mới nhận ra: Lẽ ra tôi phải nhận biết được tâm lý không ổn định của mình khi giao dịch ngay từ đầu!

Hãy thay đổi cách suy nghĩ để có thể dừng việc thua lỗ và lấy lại số vốn còn sót lại của mình ở thời điểm sớm hơn.

Nhưng tiếc thay, một số nhà đầu tư lại không hề nhận biết mình phải làm gì khi đó. Một số người khi đã chạm đáy lại bỏ thêm tiền vào. Thực trạng tài khoản giao dịch của bạn lúc này chỉ như lỗ đen vũ trụ, có thể bạn sẽ có được một vài thắng lợi nhưng rồi tình hình vẫn không cải thiện được gì. Mấu chốt chính là tâm lý. Nếu không ổn định được được tâm lý, nếu vẫn giữ phong cách giao dịch tùy hứng, cảm xúc và không có chiến lược hoặc một phương pháp nhất quán cụ thể nào, bao nhiêu vốn cũng không thể thoát khỏi lỗ đen của thị trường do chính bạn tạo ra. Bạn đã thấy trường hợp các nhà kinh doanh vốn nhanh chóng chạm đáy và rời khỏi thị trường, có người phá sản và chìm ngập trong nợ nần. Phần lớn họ đều rơi vào trường hợp này.

Trong một giao dịch, khi cảm xúc lấn át tâm trí sẽ khơi dậy trong bạn một sự khao khát chiếm lĩnh thị trường và thao túng thị trường. Đây không khác gì việc bạn tự nghĩ rằng mình là trung tâm và mong muốn mọi sự kiện diễn ra theo ý muốn của mình. Điều này là không thể. Thị trường khách quan, mọi người tham gia đều có cơ hội như nhau. Nếu bạn không nhận ra và kiểm soát tốt hành động của mình, cơ hội sẽ thuộc về tay nhà kinh doanh khác. Vì thế, việc bạn làm tốt nhất khi rơi vào thời điểm khủng hoảng giao dịch này là: Kiểm soát tâm lý. Hành động giao dịch theo cảm xúc phấn khởi, sợ hãi đều có thể phá hủy giao dịch của bạn. Loại bỏ hết những cảm xúc bằng việc phân tích các hành động giao dịch của mình để nhận ra những bước sai lệch so với kế hoạch bao giờ cũng khôn ngoan hơn là cứ theo cảm xúc mà quyết định.

Lòng tự trọng, sự đánh giá bản thân mình quá cao, che giấu thất bại,... rất nhiều những yếu tố nảy sinh chỉ vì bạn không chấp nhận mình là người thua lỗ. Mọi nhà đầu tư khác đều có thể đang ở bên cạnh và gạt bạn ra khỏi thị trường. Sụp đổ và rời đi vĩnh viễn hay một thời gian sau lại quay trở lại (tôi hy vọng bạn đã biết nguyên nhân thất bại) đều sẽ để lại những dấu ấn khá xấu về một thị trường tàn khốc. Rồi sau đó, nếu có trở lại với thị trường thì cũng chỉ giao dịch với tâm lý e dè, sợ sệt mình lại rơi vào tình huống cũ. Mọi vấn đề đó đều làm suy yếu khả năng phân tích giao dịch của chính bạn.

Tôi không phủ nhận, một số nhà đầu tư đã có sự trở lại khá tốt. Bởi lẽ, họ thật sự thay đổi và trưởng thành. Nói một cách khác, cùng một sự tổn thất nhưng tác động sẽ khác nhau. Những người kinh doanh có thể vượt qua giai đoạn giao dịch cảm xúc sẽ mạnh mẽ hơn nhiều và giúp họ nhận diện được thực tế của thị trường. Họ trở lại với một bản lĩnh tâm lý ổn định và không đặt cảm xúc vào những kỳ vọng không thực tế, cũng như đối diện những giao dịch không thành công tốt hơn. Họ trở lại và bắt đầu từ những bước cơ bản, xây dựng một chiến lược kinh doanh với một kế hoạch giao dịch rõ ràng, thậm chí xây dựng một hệ thống đầu tư với một số mẫu thư viện các phương pháp mà họ luyện tập giao dịch tài khoản rất nhỏ trong thời gian bị gián đoạn, và tiếp theo đó họ bắt đầu quản trị rủi ro một cách chặt chẽ tài khoản giao dịch lớn hơn của mình. Và sự bắt đầu quay trở lại này, các giao dịch từ khối lượng nhỏ tăng dần lên kèm theo việc rèn giũa tâm lý theo thời gian là điều mà các nhà đầu tư trở lại đã lội ngược dòng thành công một cách ngoạn mục.

❖ Các sự kiện kinh tế lớn đang chi phối thị trường

Có nhiều người đã làm giàu khi có được những thông tin giá trị. Với thị trường tài chính, thông tin mà người kinh doanh quan tâm nhất chính là các sự kiện kinh tế lớn đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự biến động của thị trường.

Tất cả những thông tin về xã hội, chính trị, ngoại giao, thiên tai,… đều quan trọng, nhưng mỗi thông tin sẽ có sự đóng góp vào sự biến động thị trường một cách khác nhau. Có thông tin sẽ ảnh hưởng lâu dài, có thông tin chỉ ảnh hưởng tức thời, có thông tin lại chẳng có tác động gì đáng kể, có tin tức khác thì một thời gian sau mới nhìn thấy sự ảnh hưởng mạnh mẽ,...

Thế thì tại sao chúng ta lại chỉ cảnh báo cần phải ổn định tâm lý giao dịch khi các sự kiện kinh tế lớn đang ảnh hưởng đến sự biến động của thị trường?

Nếu bạn là người theo phong cách giao dịch dài hạn, thì việc bạn đón đầu những xu hướng có thể tác động trực tiếp đến những danh mục đầu tư sẽ không áp lực nhiều. Ngay cả khi, ảnh hưởng rất lớn từ thị trường bạn vẫn có thể lướt qua được, thậm chí đó sẽ là cơ hội vì có sự chuẩn bị lâu dài. Nhưng với các nhà kinh doanh theo phong cách ngắn hạn sẽ khó kiểm soát được những tình huống biến động một cách đột ngột của thị trường.

Khi một tin sự kiện kinh tế quan trọng đang có sức chi phối lớn với thị trường bạn không thể đoán được nó sẽ còn tồn tại trong bao lâu nữa. Một đám đông sẽ gào thét cùng thị trường đang hoạt động theo hướng tin tác động. Đám đông khác thì chần chờ không biết sẽ tiếp tục hay cần những động thái khác ngoài chờ đợi.

Thị trường rất khách quan và mọi hướng tăng lên, giảm xuống hoặc đi ngang đều sẽ không theo ý của một tổ chức hoặc một nhóm đám đông bất kỳ. Việc hôm nay bạn thực hiện được một giao dịch thành công đạt lợi nhuận mong muốn nhờ theo được tin kinh tế lớn đang ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường, không có nghĩa là giao dịch tiếp theo cũng diễn ra giống như thế. Hay như, bạn đang thua lỗ nặng vì không chịu nổi tác động của tin tức này lên các danh mục đang đầu tư và hoảng hốt không biết phải làm sao. Tất cả những thời điểm đó, bạn đừng nên tham gia nếu không có một chiến lược và kế hoạch cụ thể trước đó. Bởi vì khi tin đã thật sự mang đến ảnh hưởng chúng ta hoàn toàn không thể dự đoán được nữa. Và những cảm xúc khi có lợi nhuận, hay thua lỗ sẽ dễ dàng chi phối đến bạn. Về bản chất, tin tức không tác động trực tiếp vào thị trường, mà tin tức sẽ tác động vào đám đông, những người đang theo dõi nó và tiến hành giao dịch theo kỳ vọng thị trường biến đổi theo dự đoán của họ. Thế nên, khi bạn càng tập trung vào nó, nó càng gây ra ảnh hưởng mạnh đến các giao dịch của bạn.

Với những sự kiện kinh tế lớn, khi tác động đã được hình thành, đám đông càng kích động hơn và sự kiểm soát càng khó khăn hơn nhiều. Hãy rời khỏi đám đông, bỏ qua tin tức đó và đợi thị trường bình ổn lại. Cơ hội của bạn vẫn còn. Tôi nghĩ, nếu bạn mong muốn là một nhà đầu tư lâu dài, bạn cần học cách chấp nhận một sự thật: thị trường vẫn còn đó, cơ hội vẫn luôn chờ đón bạn. Thế nên, hãy luyện tập tâm lý loại bỏ các cảm xúc tiếc nuối kiểu như “Nếu tôi vào lệnh, tôi đã có lợi nhuận là [số tiền] như vậy rồi”, hoặc là “Tôi biết ngay mà, lẽ ra tôi sẽ có thêm [số tiền] nếu như tôi vẫn giữ lệnh giao dịch đó”, hay thậm chí “Ôi, biết vậy tôi không cắt lỗ sớm vậy, để đến thời điểm này thì tôi đã hòa vốn rồi”,… Bạn nghe có quen không nào, nếu bạn đã từng rơi vào những thời điểm như vậy, cách tốt nhất là bạn luôn phải niệm câu thần chú: thị trường vẫn còn đó, cơ hội vẫn luôn chờ đón mình, và sau đó hãy đóng màn hình máy tính, tìm một nơi giúp bạn thư giãn và quên đi sự kiện vừa qua.