Trên đời này, có người làm gì cũng đều có thể dễ dàng thành công, nhưng lại có người gian nan đến nỗi ngay cả một việc cũng làm không nổi. Trên đời này, có người học gì cũng hay, một lèo thành chuyên gia, học giả, nhưng có người cả đời trôi qua một cách nhạt nhẽo.
Nông dân cấy cày trồng trọt mà mùa màng bội thu, đó chính là thành công. Công nhân sản xuất mà năng suất ngày càng tăng, đó chính là thành công. Thời hiện đại, bầu cử dân chủ, chính trị gia thắng cử chính là thành công và không thắng cử tức là thất bại.
Trước đây, để gây dựng cơ đồ có những người có thể chỉ dựa vào bản thân mà đạt được thành công, nhưng phần nhiều vẫn là phải nhờ vào sự giúp sức và hi sinh của người khác, cho nên mới có câu thơ rằng: “Nhất tướng công thành vạn cốt khô”1.
1 Trích từ bài Kỷ Hợi tuế nhị thủ (Tức Năm Kỷ Hợi, bài hai) của Tào Tùng, câu này Nguyễn Du dịch và dùng trong Văn tế thập loại chúng sinh là: “Giãi thây trăm họ làm công một người!”.
Có người “thành sự không đủ, bại sự có thừa”, đây không chỉ vì vận khí không tốt mà cũng vì nhân duyên chưa đủ. Có người, bề ngoài tuy có vẻ thành công nhưng thật ra bên trong thì thất bại. Cũng có những người nhìn bề ngoài thì có vẻ như thất bại nhưng xét về tổng thể thì lại là người thành công.
Ví dụ, Tào Tháo dã tâm thâm hiểm, mượn danh phò tá Hán Hiến đế Lưu Hiệp để hiệu lệnh chư hầu, tuy lúc đương thời là thành công, nhưng khi lưu vào sử sách thì đó là gương làm người thất bại. Còn Văn Thiên Tường1, Sử Khả Pháp2 là tướng bại trận, trở thành tù binh, nhìn thì có vẻ thất bại nhưng về mặt nhân cách thì họ chính là những người thành công.
1 Văn Thiên Tường (1236 - 1282) thừa tướng và là anh hùng dân tộc, nhà thơ yêu nước thời Nam Tống.
2 Sử Khả Pháp (1601 - 1645), từng giữ chức Binh bộ Thượng thư dưới thời nhà Minh, ông bị quân Thanh sát hại.
Ranh giới giữa thành công và thất bại là vô cùng mong manh. Bởi những người vì thành công mà sinh lòng kiêu ngạo, thì chính sự kiêu ngạo đó rồi sẽ làm cho họ thất bại. Còn những người thất bại, vì quyết không nản lòng, nên có thể biến thất bại thành mẹ thành công. Trên đời này, dẫu cho bạn có thất bại về mặt tiền tài, thất bại trong sự nghiệp hay thất bại trong tình yêu thì đều không đáng sợ, bởi vì chỉ cần bạn không thất bại trong nhân cách làm người thì đó chính là bạn đã thành công.
Thành công hay thất bại, không phải ở chỗ quyền lực cao hay thấp, kinh tế giàu hay nghèo, học vấn có hay không, thân người đẹp hay xấu, mà thành công và thất bại được quyết định bởi đạo đức làm người của bạn. Người biết xả thân vì chính nghĩa, bạn cho rằng họ thất bại sao? Người quyền cao chức trọng, giàu có một phương nhưng lại bị mọi người căm ghét, thậm chí tiếng xấu truyền đến muôn đời, bạn nghĩ là họ thành công sao? Thế nên, thành công hay thất bại không phải là tuyệt đối, quan trọng nhất chính là giữ được nhân cách đạo đức tốt hay không mà thôi!