Người chồng

KỊCH BA HỒI

HỒI THỨ NHẤT

HỒI THỨ NHẤT

Nhà Tòng: Một gian vừa là buồng khác, vừa là buồng ăn ở một phố vắng trong một thành phố nhỏ. Cách bài trí giản dị, sơ sài.

LỚP I

MINH rồi TÒNG

Lúc kéo màn lên Minh đang đứng giải khăn bàn, (khăn bàn làm bằng hai khổ vải cát bá can lại nhau). Một phút yên lặng. Ngẫu nhiên, Minh ngước mắt buồn rầu nhìn qua bức ảnh phóng đại treo ở tường, giữa nhà). Tòng se sẽ mở cửa bước vào mỉm cười tay cầm bó hoa.

MINH: nghe tiếng động giật mình quay lại - Ô kìa, anh! Làm em hết hồn.

TÒNG: cười, đặt bó hoa lên bàn - Em sợ hãi anh lắm sao mà hết cả hồn.

MINH: chừng nói lảng - Trời ơi! Anh làm ướt cả khăn bàn rồi. Khổ quá đi mất thôi, lấy hoa ở đâu về thế này? (cầm bó hoa loay hoay tìm chỗ để).

TÒNG: Em đưa anh!...

MINH: vừa chạy vừa nói - Em chịu thôi, để anh giải rác ra nhà nhé.

TÒNG: Minh đừng làm nát cả hoa của anh ra đi! Xin mãi mới được mười bông hồng.

MINH: ghé hoa gần mũi ngửi - Hừ, hăng sè sè!

TÒNG: chau mày - Đừng ngửi, có lẫn cả hoa phù dung kép xin ở đằng ông Huấn đấy mà!

MINH: Xin làm gì thế, anh!

TÒNG: nhìn bức ảnh phóng đại - Em quên rồi sao? Ngày giỗ anh Phiên.

MINH: buồn rầu - Ờ nhỉ! (đứng cúi đầu ngẫm nghĩ rồi lơ đãng đặt bó hoa lên bàn ăn).

TÒNG: cười - Kìa, em làm ướt cả khăn bàn bây giờ.

MINH: ngửng đầu lên mỉm cười vơ vẩn - Sao hôm nay anh dạy học về sớm thế?

TÒNG: Chưa tan, nhân giờ chơi anh chạy qua về nhà đưa hoa cho em và dặn em bữa cơm sáng nay, anh có mời vợ chồng anh Nghi. Anh chị ấy sắp đến đấy.

MINH: Vậy em phải sửa soạn mau mới kịp.

TÒNG: Thôi, em ở nhà, anh đi dạy học nhé!

Tòng ra

LỚP II

MINH

Minh đóng cửa rồi nhắc bó hoa đứng trước bức ảnh phóng đại. Trước còn ngước nhìn lên. Sau dần dần cúi đầu, hai giọt lệ từ từ chảy bên má. Có tiếng gõ cửa. Minh hoảng hốt đặt vội bó hoa xuống ghế rồi vừa rút khăn lau mắt vừa hỏi:

MINH: Ai?

Tiếng ở ngoài - Chúng tôi đây.

MINH: vui vẻ - Anh Nghi đấy à? (Mở cửa) Chào anh chị. Mời anh chị vào chơi. Nhà tôi sắp về.

Nghi, Thu vào

LỚP III

MINH, NGHI, THU

THU: đăm đăm nhìn Minh - Sao thế kia?

MINH: Không, thưa chị, em có sao đâu.

THU: Mắt chị đỏ hoe thế kia, mà còn bảo không sao?

MINH: cầm khăn dụi mắt - Ấy, vì em vừa ở trong bếp chạy ra. Bếp nó xây vụng, khó quá!

NGHI: trông thấy bó hoa - Nhà có cái lọ nào không, chị?

MINH: Không, anh ạ.

NGHI: Lọ sành cũng được mà.

THU: Dùng lọ sành làm gì thế mình?

NGHI: Để cắm hoa.

THU: cười - Ai lại cắm hoa và lọ sành.

MINH: cười theo - Lọ sành cũng chẳng có. Chỉ có cái hũ đựng chè nụ vừa hết, tôi bỏ trong xó kìa.

NGHI: Ồ, thế thì còn nói gì nữa. Đâu? Chị đi lấy ra đây.

MINH: cười - Lấy thực à?

NGHI: Lại chả thực?

Minh chạy vào trong nhà.

LỚP IV

NGHI, THU

THU: khẽ - Sao lại cắm hoa và hũ?

NGHI: Cũng được chớ sao. Anh Phiên vốn tính giản dị không thích xa hoa.

THU: ngơ ngác - Anh Phiên nào?

NGHI: trỏ bức ảnh phóng đại - Anh Phiên ngồi kia kìa.

THU: Anh Phiên nào thế nhỉ?

NGHI: Suỵt

Minh vào, bưng một cái hũ sành.

LỚP V

NGHI, THU, MINH

MINH: đặt cái hũ lên bàn - Đấy!

NGHI: nghiêng đầu ngắm nghía - Đẹp lắm rồi. Ừ, mỹ thuật lắm! (cắm hoa vào hũ) Chị đã đổ nước vào chưa?

MINH: Đã, nhưng còn vơi lắm. Đổ đầy nặng quá không bê nổi.

NGHI: Được chỉ để rồi tôi lấy thêm.

MINH: Thôi mặc anh chị đấy nhé. Tôi phải xuống nhà bảo nó cắm cơm.

NGHI: Xin chị cứ mặc chúng tôi.

THU: Em xin xuống bếp giúp chị một tay.

MINH: Cám ơn chị. Nhưng chị phải ngồi tiếp chuyện anh Nghi hộ em chứ… Vậy anh chị ngồi chơi nhé.

Minh ra.

LỚP VI

NGHI, THU

NGHI: cắm hoa và hũ, mỉm cười - Đời người như hoa phù dung, sớm nở tối tàn.

THU: Mình à, em vẫn không rõ anh Phiên nào…

NGHI: Ừ nhỉ, anh chưa kể lai lịch anh Phiên cho mình nghe lần nào. Nay nhân ngày giỗ anh ấy…

THU: Anh ấy chết rồi?

NGHI: Anh ấy còn sống nhưng cũng như chết, vì bị đầy khổ sai chung thân. Hôm nay tức ngày anh Phiên xuống tầu đi Côn Đảo. Anh ấy dặn chị Minh và chúng bạn rằng năm năm cứ đến ngày 20 tháng 10 tây lại họp nhau ở nhà chị Minh để cúng giỗ.

THU: cười - Cúng giỗ? Ngộ nhỉ?

NGHI: Còn nhiều điều ngộ mấy. Em có biết đối với anh Phiên chị Minh là thế nào không?

THU: Là bạn, hay vợ bạn chứ còn là gì nữa.

NGHI: Không phải… Là vợ.

THU: Là vợ? Mình chỉ nói bậy.

NGHI: Lại nói bậy nữa?

THU: Thế anh Tòng?

NGHI: Anh Tòng cũng là chồng chị Minh.

THU: chau mày - Cậu nói nhảm quá đi mất thôi. Anh chị ấy nghe tiếng thì còn ra làm sao nữa.

NGHI: Anh không nói nhảm… Trước chị Minh là vợ anh Phiên, rồi từ khi anh Phiên bị đầy thì chị Minh lấy anh Tòng. Như thế phỏng đã có gì là nhảm? Nhưng chuyện không giản dị như thế đâu. Còn nhiều nỗi ngoắt ngoéo ở trong nữa kia. Năm 1927, anh Tòng, chị Minh và anh cùng làm giáo học ở trên Phú Thọ. Anh Tòng với chị Minh thân với nhau lắm. Trong giáo giới ai ai cũng chắc hai người lấy nhau. Chúng tôi thường nói đùa ở trước mặt họ: "Bao giờ được ăn cỗ đấy?" Nghe câu hỏi, họ chỉ cười. Nhưng sau kỳ nghỉ hè năm ấy anh Phiên đổi về Phú Thọ. Thế rồi mấy tháng sau, Anh Phiên và chị Minh lấy nhau.

THU: ngước nhìn bức ảnh, phóng đại - Anh Phiên đẹp trai!

NGHI: Anh Phiên đẹp trai thực. Nhưng hình như họ không yêu nhau về nhan sắc, họ chỉ yêu nhau về tư tưởng cách mệnh, về cái tính cùng thích mạo hiểm như nhau.

THU: Thế anh Tòng? Anh Tòng ngày ấy rồi…

NGHI: mỉm cười - Anh Tòng ốm mất ít lâu, nhưng không chết. Bệnh ái tình chả làm cho ai chết bao giờ. Rồi anh Tòng trở nên một người bạn thân của vợ chồng anh Phiên. Anh Phiên cũng hiểu rằng anh Tòng còn yêu chị Minh, nên thương hại anh ấy lắm. Nhưng mình tính biết sao, chẳng qua lấy nhau, có số cả… Cách đó hai năm, sau cuộc dấy loạn, anh Phiên bị kết án tử hình…

THU: Tử hình?

NGHI: Nhưng được bên Pháp đình cho cải sang khổ sai chung thân. Còn anh thì vì tình nghi bị cách chức.

THU: Thế rồi anh Tòng lấy chị Minh?

NGHI: Mãi sau này… Anh Phiên viết thư về giục hai người lấy nhau, họ nhất định không chịu theo lời. Chị Minh thì hình như không thể yêu một người khác được.

THU: mỉm cười - Phải hình như.

NGHI: Còn anh Tòng thì sợ người ta mai mỉa rằng lấy vợ bạn. Nhưng anh Phiên luôn luôn viết thư về giục, nói mình bị khổ sai chung thân, cũng chẳng khác gì người đã chét, mà Minh thì còn trẻ, mới hơn hai mươi tuổi đầu, anh không muốn để Minh dở dang một đời… Minh và Tòng tuy vẫn còn… mến nhau như thời xưa, nhưng không dám làm theo lời Phiên. Sau Phiên gửi giấy ly dị về, và dọa hễ trong vòng ba tháng không nhận được bản chụp tờ giấy khai giá thú của hai người thì Phiên sẽ quả quyết tự sát.

THU: cười - Tòng và Minh hẳn phải lấy nhau?

NGHI: PHải, hai người lấy nhau. Rồi năm năm, cứ đến hôm nay lại họp bạn cúng giỗ Phiên.

THU: ngẫm nghĩ nhìn bức ảnh - Tôi coi như chị Minh còn yêu anh Phiên.

NGHI: Thì đã cố nhiên.

THU: Vì lúc mới đến, tôi thấy mắt chị ấy có ngấn lệ.

NGHI: Suỵt!

Có tiếng giầy Minh vào

LỚP III

NGHI, THU, MINH

MINH: Chuyện trò gì mà lắm thế?

THU: Không chị ạ.

MINH: Lại còn không. Nói nheo nhéo mãi, lại còn chối không.

THU: lo lắng đưa mắt nhìn Nghi.

NGHI: Chị ạ, nhà tôi không biết chuyện anh Phiên, nên tôi đã thuật cho nghe.

MINH: thở dài - Để người chết được yên! Thế nào, anh Nghi, có lọ hoa anh sửa soạn mãi chưa xong? (cầm hoa cắm vội vào hũ rồi bê đặt ở trước bức ảnh).

Có tiếng gõ cửa

NGHI: Cứ vào!

Giám vào

LỚP VIII

NGHI, THU, MINH, GIÁM

GIÁM: tay cầm tờ báo - Kìa anh chị! Chị Tòng có nhà không anh Nghi?

MINH: Có nhà, cái gì đấy, anh Giám?

GIÁM: Chiến tuyến bình dân toàn thắng. Chị đã biết tin chưa?

MINH: Chưa. Thì sao, hử anh?

GIÁM: cười - Thì sao nữa? Thì là một tin mừng chứ sao. Thì dân thuộc địa sẽ được rộng quyền, thì sẽ được tự do kết đoàn, thì chính trị phạm sẽ được ân xá, đại xá, chứ còn sao nữa?

MINH: chạy vội ra - Sao anh biết?

GIÁM: Trời ơi, rõ ngớ ngẩn quá! Sao tôi biết? Anh Phiên mà anh ấy nghe thấy câu hỏi của chị thì… (Giám im bặt vì thấy Minh tái hẳn đi).

MINH: cười gượng - Bị thất vọng nhiều lần quá rồi nên tôi mất hết cả lòng tin. Vậy đảng Xã Hội toàn thắng rồi đấy?

GIÁM: Toàn thắng, ông Léon Blum sắp lập nội các bình dân.

NGHI: ghé tai Giám nói nhỏ - Phiên có hy vọng không?

GIÁM: nhỏ - Lắm chứ! Ra ngoài đường nói chuyện (to) - Hai chị ở nhà, chúng tôi ra đường đón anh Tòng để báo tin mừng nhé!

THU: Còn sớm tôi cũng xin về qua nhà một lát. Nhân tiện để bà chủ khỏi phải tiếp chuyện, được tự do xuống nhà mà làm cơm.

MINH: cười - Ừ, phải đấy đi cả đi!... Nhưng nhớ đúng giờ về ăn cơm. Nhé?

NGHI, GIÁM, THU - Xin vâng.

Nghi, Giám, Thu ra

MÀN TỪ TỪ HẠ

Hết hồi thứ nhất.

HỒI THỨ HAI

(vẫn cảnh ấy)

MỘT NGÀY CHỦ NHẬT

LỚP I

TÒNG rồi MINH

TÒNG: giơ ra ngắm bức ảnh của Minh vừa lồng kính xong - Đẹp lắm rồi.

NGHI: sẽ mở cửa bước vào phòng, cười - Anh khen chị đẹp thì đã cố nhiên!

TÒNG: xếp vội ảnh và giấy bìa lại - Anh vào chơi. Tôi khen cách lồng kính khéo đấy chứ.

NGHI: vẫn cười - Nghĩa là tự khen mình. Nhưng kể ảnh cũng đẹp, đẹp gần bằng người.

TÒNG: Nếu Minh được nghe anh tán tụng thế thì đã sướng phổng mũi.

NGHI: Vậy chị đâu?

TÒNG: Nhà tôi đi đánh tổ tôm ở đằng bà Huấn.

NGHI: Sao ít lâu nay chị thích tổ tôm thế?

TÒNG: Ấy, tôi cũng tự hỏi thế đấy, anh ạ… À, thế nào? Tin tức anh Phiên ra sao, anh có biết không?

NGHI: Chưa, tôi cũng định lại hỏi anh. Anh Giám chưa về?

TÒNG: Chưa (ngẫm nghĩ buồn rầu) - Không biết rồi ra sao nhỉ?

NGHI: không hiểu - Rồi ra sao?

TÒNG: Tôi lo lắm anh ạ… Tính nết nhà tôi đổi khác hẳn. Cau có, gắt gỏng, buồn bực tệ quá!

NGHI: đăm đăm nhìn Tòng - Đàn bà, họ vẫn thế.

TÒNG: Mà đối với việc xin ân xá cho anh Phiên, tôi cũng hết lòng hết sức đấy, chứ có phải tôi…

NGHI: yên lặng vài giây để chờ Tòng nói dứt câu - Phải, đối với anh Phiên, người bạn thân của chúng ta thì ai không hết lòng hết sức.

TÒNG: Anh có biết ai đứng tên trong đơn xin ân xá cho anh Phiên không?

NGHI: Ừ, mà tôi chưa hỏi anh điều ấy nhỉ. Anh Phiên mồ côi cả song thân, họ hàng anh em chẳng có ai.. Vậy ai đứng xin ân xá cho anh Phiên thế anh?

TÒNG: lạnh lùng - Nhà tôi.

NGHI: kinh ngạc - Chị?... Chị?

TÒNG: Phải. Biết sao, chả còn ai thì nhà tôi cũng phải liều. Nhà tôi bàn với tôi mãi, rồi mới đệ đơn xin và nhận là… là vợ anh Phiên.

NGHI: Chết! Sao lại thế?

TÒNG: Chậc, cốt anh Phiên được tha.

Một phút yên lặng.

TÒNG: Liệu có ăn thua gì không nhỉ?

NGHI: Khó lắm, anh ấy tội nặng vì có dự vào vụ ám sát. Kết án tử hình, được giảm xuống khổ sai chung thân đã là may lắm rồi.

TÒNG: cố dấu vẻ sung sướng - Nhưng cũng cứ hy vọng.

NGHI: Thì cố nhiên vẫn cứ hy vọng.

TÒNG: Kỳ trước hơn hai trăm người được tha là phủ Toàn quyền xét tội nhẹ mà tha. Đằng này phải để đơn sang bên Pháp nên lâu. Nhà tôi không hiểu cứ tưởng anh Phiên không được tha.

NGHI: lắc đầu - Chẳng rõ anh Phiên có thuộc vào hạng được đệ hồ sơ sang Pháp không?

TÒNG: vui vẻ - Sao lại không hử anh?

NGHI: Vì anh Phiên tội nặng.

TÒNG: giọng vớ vẩn - Tưởng, nặng nhẹ thì cũng thế.

Có tiếng gõ cửa, rồi Giám vào.

LỚP II

TÒNG, NGHI, GIÁM

TÒNG: đứng phắt dậy - Kìa anh Giám! Thế nào?

GIÁM: tay cầm tờ báo - Boujour! Chưa hỏi được. Nhưng tôi vừa mua tờ báo, trong có đặng tên 193 chính trị phạm vừa được ân xá lần thứ hai.

TÒNG: mặt tái đi, chạy ra đỡ lấy tờ báo - Đâu?

GIÁM: nhìn Tòng - Anh sao thế?

TÒNG: Không (ngồi vội xuống ghế).

NGHI: Anh có thấy tên anh Phiên không?

GIÁM: Chưa xem.

Cả ba người cùng cuối xuống dò từng tên, lẩm nhẩm đọc.

NGHI: trỏ tờ báo - Này, Phiên đây rồi.

TÒNG: thất thanh - Đâu? Trần…

GIÁM: Trần Đình Phiên, không phải, anh Phiên họ Nguyễn cơ mà, Nguyễn Đình Phiên.

TÒNG: ngờ vực, lo lắng - Biết đâu… người ta không… chép sai.

NGHI: Sai thế nào được (cười). Rõ các anh có mắt cũng như không. Trần Đình Phiên người miền Trung kia mà.

TÒNG: cũng cười - Ồ nhỉ, Trần Đình Phiên người Trung Kỳ. Đằng nầy Nguyễn Đình Phiên người Bắc Kỳ…

Ba người lại nhẩm đọc.

GIÁM: Thế là hết.

TỐNG: không dấu được vẻ sung sướng - Đã hết hy vọng thế nào được?

GIÁM: Ai bảo hết hy vọng?

TÒNG: Phải không anh, còn nhiều lần ân xá nữa kia mà!

NGHI: Có lẽ phải chờ kỳ đại xá. Anh Phiên chỉ có thể hưởng đại xá mà thôi.

TÒNG: Sao anh biết?

GIÁM: Rõ hỏi lẩn thẩn! Thì cũng đoán thế, chứ biết thế nào được.

TÒNG: Chả hiểu có thể có kỳ đại xá không?

NGHI: lắc đầu - Khó lắm.

Cửa mở từ từ, Minh rón rén bước vào phòng.

LỚP III

TÒNG, NGHI, GIÁM và MINH

MINH: Chào các anh. Anh Giám ở Hà Nội về?

GIÁM: Vâng, thưa chị tôi vừa về.

MINH: bình tĩnh - Thế nào?

GIÁM: Chưa có tin gì. À, tôi vừa đọc báo…

NGHI: Tôi lo không khéo anh Phiên…

MINH: gắt - Không khéo sao?... Thình chúng mình cứ làm hết bổn phận. Được ân xá hay không được ân xá, quyền đâu ở mình?

TÒNG: Có phải không, mình nhỉ, quyền đâu ở mình?

MINH: NHưng mình không hết lòng với bạn, thì sau này hối hận chết.

GIÁM: cười - Biết thế nào là hết lòng với không hết lòng mà bảo hối hận.

MINH: Chậc! Thì cũng nói thế. À anh Giám, anh có đến hội Nhân Quyền đấy chứ?

GIÁM: Có. Nhưng người ta bảo phải cha mẹ, hay vợ con anh ấy làm đơn gửi đến, người ta mới giúp… mà anh Phiên thì mồ côi…

MINH: ngẫm nghĩ rồi bảo Tòng - Có lẽ em lại phải…

TÒNG: miễng cưỡng, cố lấy giọng tự nhiên - Ừ, phải đấy, mình lại thảo lá đơn nữa.

MINH: cười ngất - Các anh coi đó, vì bạn tôi cứ phải đóng vai vợ mãi. Chẳng biết anh Phiên có thấu nỗi này cho chăng?

Nghi và Giám im lặng đưa mắt nhìn nhau.

GIÁM: Thôi chào anh chị, tôi về.

MINH: Anh ngồi chơi đã. Về làm gì vội thế?

GIÁM: Tôi chưa về nhà.

MINH: Sợ vợ cự, phải không?

GIÁM: cười - Có thế (Bắt tay Tòng và Nghi)

NGHI: Tôi cũng xin về.

MINH: Cả anh nữa?

NGHI: Cả tôi ngữa, tôi cũng sợ vợ cự (bắt tay Tòng).

Nghi và Giám ra

LỚP IV

TÒNG: giơ ảnh vợ lên khoe - Này, mình coi.

MINH: Ô. Đẹp quá nhỉ.

TÒNG: hôn ảnh - Thì vẫn đẹp.

MINH: Rõ trẻ con, làm như vợ chồng mới cưới không bằng.

TÒNG: giọng âu yếm - Mình ạ, anh muốn chúng ta cứ yêu nhau mãi như ngày mới cưới. Hơn thế, anh suốt đời yêu em như một vị hôn thê. Em có nhớ không, ngày anh mới biết em…

MINH: liếc nhìn ảnh Phiên - Em nhớ lắm.

TÒNG: Ngày ấy em mới đổi lên dạy học…

MINH: Em nhớ rồi mà lại. Này, anh đã viết thư cho anh Đào bạn anh ở Paris chưa?

TÒNG: Chưa.

MINH: cố dịu dàng - Sao lại chưa?

TÒNG: Anh Đào cũng chẳng thân với anh cho lắm.

MINH: Sao anh bảo anh Đào với anh cùng học một lớp.

TÒNG: Nhưng anh Đào thì giúp thế nào được chúng mình.

MINH: mát mẻ - Thế à? Thôi vậy…

Tòng: Nếu mình muốn anh viết thư thì chốc nữa anh viết. Mãi ngày kia mới có kỳ tầu bay.

MINH: giọng cố thản nhiên - Vậy mai viết cũng kịp.

Sự yên lặng khó chịu.

TÒNG: Em ạ…

MINH: cướp lời, giọng nịnh - Chuyến này mà anh Phiên được tha chắc sẽ cảm ơn vợ chồng mình lắm.

TÒNG: Anh cả cần anh ấy cảm ơn.

MINH: Ừ, mình cần gì anh ấy cảm ơn nhỉ?

TÒNG: Với lại… À này mình ạ… Chả biết ở ngoài họ sẽ bình phẩm ra sao?

MINH: vờ ngạc nhiên - Bình phẩm gì?

TÒNG: Bình phẩm chúng mình.

MINH: vờ không hiểu - Bình phẩm chúng mình? Việc gì người ta lại bình phẩm chúng mình?

TÒNG: Đối với anh Phiên, khi anh ấy được tha về, chả biết chúng mình sẽ cư xử ra sao?

MINH: quay đi - Cư xử nhau hai người bạn chứ còn cư xử sao nữa.

TÒNG: Nhưng… nhưng…

MINH: chau mày - Anh dở hơi lắm… Anh tưởng anh Phiên nhỏ nhen… như…

TÒNG: Vẫn biết thế, nhưng cũng khó… khó chịu.

MINH: ngọt ngào - Những bức thư anh ấy viết về mừng vợ chồng mình, lời lẽ thành thực đến thế mà anh còn lo xa… còn…

TÒNG: thở dài - Nhưng giá anh ấy cứ ở Côn Đảo.

MINH: sừng sộ - Anh mong anh Phiên suốt đời, chung thân ở Côn Đảo, phải không? Anh là một người bạn không tốt.

TÒNG: Rõ em nóng nẩy quá. Anh có định nói thế đâu…

MINH: Thực anh kém anh Phiên xa.

TÒNG: Nào anh có định nói thế đâu…

MINH: Anh muốn một người bạn tốt, một người bạn khổ sở bị đầy khổ sai chung thân, bị chết phơi xương ở Côn Đảo.

TÒNG: Ô hay! Anh có định nói thế đâu! Anh bảo nếu anh Phiên còn ở Côn Đảo thì đã đi một nhẽ, thì cũng mình lấy nhau là sự rất thường.

MINH: tàn ác - Hừ, rất thường.

TÒNG: Nhưng khi anh Phiên về đây thì…

MINH: cáu kỉnh nói rất mau - Thì sao? Thì sao? Thì người ta sẽ bảo tôi là một con đàn bà có hai chồng, là một con đĩ, phải không?

TÒNG: cũng cáu - Thì người ta sẽ bảo anh lấy cướp vợ bạn.

MINH: cười chua chát - Trời ơi, anh mới sinh ra đạo đức từ bao giờ thế?... (chợt thấy mắt Tòng ướt lệ) Em xin lỗi anh, nhưng xin anh đừng nghĩ xa xôi quá thế. Những bức thư của anh Phiên ở Côn Đảo gửi về, em còn giữ kia. Chẳng phải anh ấy giục chúng mình lấy nhau đấy ư? Chỉ vì anh ấy dọa tự sát, nên chúng mình…

TÒNG: đau đớn - Thì ra chỉ vì em sợ anh Phiên tự sát mới bằng lòng lấy anh?

MINH: cười làm lành - Anh hay lôi thôi lắm. Vì thế cũng có, với lại vì em yêu anh nữa, chứ sao. Anh phải biết, nếu anh Phiên không đổi lên Phú Thọ, thì em lấy anh ngay từ buổi ấy. Thực là lấy nhau có số cả. Chống lại số trời sao được (yên lặng). Như thế, anh đã bằng lòng chưa?... Rõ vợ chồng trẻ con!

TÒNG: cười sung sướng - Minh ạ, anh muốn nếu anh Phiên được ân xá, thì chúng mình vào trong Nam… hay xin đổi lên mạn ngược… rất xa… thực xa… Như thế sẽ tránh được những lời… dị nghị.

MINH: mơ mộng - Cũng được! Nhưng việc gì người ta dị nghị? (cười chiều ý) Anh hay nghĩ ngợi quá.

TÒNG: Không phải là anh hay nghĩ ngợi. Nhưng ta nên thú nhận rằng chúng ta ở vào một tình thế khó khăn.

MINH: Với lại chắc đâu anh Phiên được ân xá, đại xá… Anh nên nhớ tội anh ấy nặng lắm. Bị kết án tử hình. Được đổi sang khổ sai chung thân đã đáng mừng lắm rồi. Nay chính phủ bình dân thì khéo lắm được giảm xuống hai mươi năm (yên lặng ngẫm nghĩ) Nếu được giảm xuống hai mươi năm thì cũng như không được gì? Anh nhỉ?

TÒNG: Bị khổ sai những hai mươi năm thì già rồi còn gì?... Cũng như chung thân… cũng như chết.

Thu ẩy cửa bước vào.

LỚP V

TÒNG, MINH, THU

THU: Chào anh chị.

TÒNG, MINH: Chào chị.

THU: Thế nào, chủ nhật nằm khàn ở nhà ư?

MINH: Minh ngồi đấy chứ nằm đâu?

THU: Lại đằng tôi tổ tôm còm chơi đi.

MINH: nói với Tòng - Ừ, phải đấy mình ạ.

TÒNG: Cơm đã chứ.

THU: Lại tôi sới cơm. Cơm xoàng, rất xoàng.

MINH: Đừng xoàng cũng được mà.

THU: À anh Tòng, anh có biết Tằng, con ông Hạng không nhỉ?

TÒNG: Không, tôi chỉ quen với ông trợ Hạng.

THU: Tăng có tin được ân xá.

MINH: Thế à?

THU: Rõ may. Bị khổ sai chung thân mà cũng được ân xá.

MINH: vui mừng - Cũng bị khổ sai chung thân (bất giác ngước nhìn ảnh Phiên) Tổ tôm đi! Tòng ơi, tổ tôm đi!

TÒNG: Mình cứ sang trước.

MINH: Lôi Thu - Vậy mình sang ngay nhé?

Minh, Thu ra

LỚP VI

TÒNG ngồi hai tay ôm đầu suy nghĩ

MÀN TỪ TỪ HẠ

Hết hồi thứ hai

HỒI THỨ BA

(Cùng cảnh)

LỚP I

THU rồi GIÁM

Khi kéo màn lên, trong phòng không ai. Một bàn giải khăn trắng trên đặt nhiều cốc và gần chục chai rượu nho đỏ, trắng và sâm-banh. Có tiếng đấm cửa. Thu ở nhà trong chạy ra.

THU: Ai?

GIÁM: ở ngoài - Tôi.

Thu mở cửa, Giám vào.

GIÁM: Lạy chị. Anh Tòng, chị Tòng đâu cả, thưa chị?

THU: Đi đón anh Phiên từ hôm qua mà anh không biết? Anh ngồi chơi. Họ cũng sắp về đấy… Anh có đồng hồ?

GIÁM: Có (rút đồng hồ xem giờ) Sáu giờ năm.

THU: Thế thì họ sắp về. Họ hẹn sáu rưỡi, chậm lắm đến bẩy giờ là cùng… Chả biết đôi bên đã gặp mặt nhau lần nào chưa nhỉ?

GIÁM: mỉm cười - Hình như mới gặp nhau một lần, ở sở Liêm Phóng… Phiên cố ý tránh mặt… người cũ.

THU: À này, mà chả hiểu anh Phiên có thể đến đây dự tiệc được không, vì nghe những chính trị phạm đều bị hồi dân quản thúc.

GIÁM: Quản thúc thì quản thúc, chứ xin phép ông lý trưởng đi chơi một vài ngày, làm gì lại không được? Vả chỉ bị cấm lai vãng các thành phố lớn mà thôi.

Nghi gõ cửa rồi vào.

LỚP II

THU, GIÁM, NGHI

NGHI: Salut! (Bắt tay Giám)

THU: Mình ở Hà Nội về?

NGHI: Ở Hà Nội về.

THU: Có gì lạ không?

NGHI: Có lắm chứ.

THU: À, chính trị phạm hồi dân quản thúc chỉ bị cấm lai vãng các thành phố lớn thôi, phải không mình?

NGHI: Phải rồi.

THU: Vậy anh Phiên về đây dự tiệc được?

NGHI: Cố nhiên được, vì anh Phiên có bị quản thúc đâu.

GIÁM: Sao anh biết?

NGHI: Sao tôi biết? Tôi biết vì tôi biết chứ sao. Bị đầy chung thân thì con quản thúc gì nữa. Vả anh Phiên được tha hết các tội, remise entière des peines.

GIÁM: Thế à?

THU: Mình đã gặp anh Phiên?

NGHI: Đã. Nhiều lần rồi. Hôm dẫn anh Phiên về sở Liêm Phóng tôi cũng có mặt ở đấy. Trông anh Phiên tiều tụy quá. Hãy còn mặc áo số mà đi chân không.

THU: Đi đất à?

NGHI: Nhưng hôm giải về nguyên quán thay bộ quần áo tây mới vào trông bảnh chọe ngay.

GIÁM: Anh Phiên người Nam Định?

NGHI: Phải, tôi cũng theo về làng.

THU: À, hôm ở sở Liêm Phóng, mình có gặp… chị Tòng không?

NGHI: Có, chị ấy cảm động quá suýt ngã ngất…

THU: cười - Thế à?

NGHI: trang nghiêm - Thế mà mình cười được? Tôi chả thấy có cái gì đáng buồn cười.

THU: Thôi, em xin lỗi. Thế rồi sao?

NGHI: Thế rồi anh Phiên bắt chúng tôi đưa ngay chị Tòng đi. Hình như anh ấy giận chị Tòng lắm, mặt không cau có thì cũng lạnh lùng.

THU: Có lẽ anh ấy giận chị Tòng về việc tái giá.

NGHI: cười - Mình nói một câu hai lần vô lý và vô nghĩa. Trước hết: chị ấy có góa bụa đâu mà bảo tái giá. Sau nữa chỉ vì hai người yêu nhau mà chị Minh lấy anh Tòng.

THU: tinh quái - Hai người là những người nào thế.

NGHI: Là anh Phiên và chị Minh chứ còn ai.

THU: Anh Phiên vì yêu vợ mà giục vợ cải giá?

GIÁM: cười lớn - Hết tái giá lại cải giá.

THU: chau mày - Cốt hiểu được là đủ rồi, bắt bẻ mãi. Ừ, anh Phiên vì yêu vợ mà không muốn vợ sống cô độc suốt đời, cái đó đã đi một nhẽ. Nhưng chị Minh, chị ấy lấy anh Tòng thì yêu anh Phiên ở chỗ nào? (cười).

NGHI: thản nhiên - Ở chỗ không muốn để anh Phiên tự tử. Vả lại chối cãi sao được, hiện giờ chị ấy vẫn yêu anh Phiên tuy anh ấy cố làm ra mặt lãnh đạm và giận dữ.

GIÁM: Sao anh biết?

NGHI: Thì chính chị ấy thú thực với tôi.

THU: kinh ngạc - Thú thực với anh?

NGHI: Không những thú thực với tôi, mà lại đã hai lần, chị ấy mò về tận nhà anh Phiên. Nhưng anh Phiên đều lánh mặt không tiếp.

GIÁM: Anh ấy tệ quá nhỉ?

NGHI: Cũng là bất đắc dĩ… phải làm ra thế. Anh tính sao, chẳng lẽ mình đã đứng lên dựng gả hai người, lại còn…

THU: cười - Dựng gả? Dựng gả như bà dì ghẻ!

GIÁM: hỏi Nghi - Lại còn sao?

THU: Lại còn tiếc rẻ… tiếc rẻ của ôi!

NGHI: Bậy, mình chỉ được cái nói bậy.

GIÁM: Vậy bây giờ ngã ngũ ra sao?

NGHI: Chả ngã ngũ ra sao cả. Trước thế nào, sau vẫn thế.

THU: Nghe chuyện anh chán như cơm nếp nát. Thôi tôi xin xuống soạn tiệc, giúp chị Tòng, chẳng họ sắp về rồi.

NGHI: Phải đấy, mình xuống làm cơm giúp chị Tòng mau lên.

Thu ra

LỚP I

GIÁM, NGHỊ

GIÁM: rút đồng hồ xem - Kém năm rồi mà chưa thấy gì hết.

NGHI: thở dài - Tôi lo lắm.

GIÁM: Anh lo điều gì?

NGHI: Tôi lo sẽ xẩy ra… chẳng… chẳng lành… sự bất thường.

GIÁM: Bất thường thì còn có lý, chứ chẳng lành thế nào được? Vả bất thường thì cố nhiên là bất thường: có hai người chồng mà đều là chồng chính thức có khai giá thú hẳn hoi, như thế thì thường với ai.

NGHI: Không, không phải bất thường ở chỗ ấy. Bất thường ở chỗ khác kia. Ban nãy tôi chưa nói rõ là vì có nhà tôi đứng đó, sợ nhà tôi bép xép đem câu chuyện kể vang khắp mọi nơi… Anh ạ, chị Minh quả quyết quay về với anh Phiên.

GIÁM: Sao anh biết?

NGHI: Chị Minh cho tôi biết. Tôi khuyên can chị ấy, nhứng chị ấy nhất định làm theo ý muốn. Chị ấy bảo trước sau chỉ yêu có một anh Phiên. Nay anh Phiên được ân xá thì không có sự gì cản trở chị ấy quay về với anh Phiên.

GIÁM: Nhưng chắc anh Phiên chả để thế.

NGHI: Thì vẫn. Anh Phiên nhờ tôi hết sức ngăn cấm chị Minh, đừng để chị ấy có cái ý tưởng điên rồ như thế.

GIÁM: Vậy anh tính liệu việc ấy có xảy ra không?

NGHI: Chắc không. Vì việc xảy ra hay không xảy ra là tự người đàn ông cả. Mà anh Phiên thì không phải là một người đàn ông nhu nhược, nhắm mắt làm theo ý muốn một người đàn bà… một người đàn bà điên cuồng.

GIÁM: Tôi cũng mong thế nếu không thì anh Tòng sẽ khổ sở quá. Anh ấy không đáng phải khổ sở.

NGHI: Tôi cho thà thế còn hơn. Ăn đời ở kiếp với một người đàn bà mình yêu, nhưng người ta không yêu mình nữa, luôn luôn nghĩ đến một người khá, như thế còn khổ sở gấp mấy.

Thu ở trong nhà chạy ra.

LỚP IV

GIÁM, NGHI, THU

THU: Này mình về mà bảo cái sen đến hộ em một tí, chóng ngoan.

NGHI: chau mày - Mình về có được không?

THU: gắt lại - Nếu về được em đã chẳng nhờ đến anh.

NGHI: Thì về…

Nghi ra, Giám tủm tỉm cười nhìn theo.

LỚP V

GIÁM, THU

THU: Nhà tôi nói chuyện anh Phiên và chị Tòng với anh phải không?

GIÁM: kinh ngạc - Sao chị biết?

THU: mỉm cười tinh ranh - Nếu tôi không biết, tôi đã chẳng bảo nhà tôi về. Đối với tôi, nhà tôi kín đáo lắm kia.

GIÁM: Đối với tôi, anh Nghi cũng kín đáo lắm, vì anh ấy không nói gì về việc anh Phiên cả.

THU: cười - Thì anh vừa hỏi tôi sao chị biết. Lời vô ý thốt ra bao giờ cũng là lời thành thực.

GIÁM: nịnh - Chịu chị! Có gì đâu… Vợ chồng anh Tòng muốn mời anh Phiên về đây cùng ở chung nhà, vì thương hại anh trơ trọi một thân.

THU: cười tàn ác - Ồ, thế thì thú lắm nhỉ! Gia đình tay ba. Thực là một bộ đầu rau, hai ông một bà.

GIÁM: Chị tệ quá.

THU: Thì chả thế là gì?

GIÁM: Nhưng không nên nói ra.

Nghi vào

LỚP VI

GIÁM, THU, NGHI

NGHI: Không nên nói cái gì thế?

THU: giật mình - Không… con sen đâu?

NGHI: Nó vào cổng sau rồi.

THU: Cảm ơn mình nhé.

Thu vào trong nhà.

LỚP VII

NGHI, GIÁM

NGHI: mỉm cười - Nhà tôi hỏi anh chuyện anh Phiên?

GIÁM: Có thế.

NGHI: Nhà tôi tò mò quá. Anh không nói gì đấy chứ?

GIÁM: Không.

Có tiếng càng xe đặt mạnh ở ngoài hè.

NGHI: nói lớn - Họ đã về.

Giám lo lắng nhìn Nghi, Thu ở nhà trong chạy ra.

LỚP VIII

NGHI, THU, GIÁM

THU: Bọn họ đã về, phải không?

NGHI: ra mở cửa - Đích rồi (quay vào nhìn Giám và Thu) Quái lạ về có một mình.

THU: Ai?

Tòng vào

LỚP IX

NGHI, GIÁM, THU, TÒNG

TÒNG: vui vẻ - Họ đâu?

Nghi đưa mắt liếc Giám.

TÒNG: nhìn quanh - Họ đâu? Họ về chưa?

GIÁM: khẽ - Chưa.

TÒNG: kinh ngạc - Chưa? (cố bình tĩnh) Tôi đến phố chợ Hôm, anh Liên bảo nhà tôi và anh Phiên ra đợi tôi ở ô tô ca, dặn tôi ra ngay chẳng nhỡ chuyến xe. Tôi đến nơi thì xe vừa chạy. Tôi đành phải đi xe hỏa nên chậm. Nhưng họ chưa về?

THU: Chưa.

Bốn người yên lặng nhìn nhau.

TÒNG: Quái lạ… có lẽ xe bị rủi ro.

NGHI: Có lẽ xe bị rủi ro.

GIÁM: nhìn những chai rượu bầy ở trên bàn, giọng mơ màng - Rủi ro.

TÒNG: Chị với hai anh đã đói chưa?

THU: Chưa.

TÒNG: Dễ gần tám giờ rồi đấy nhỉ?

GIÁM: mở đồng hồ xem - Mới bẩy giờ bốn mươi.

TÒNG: Chịu khó chờ đến tám giờ nhé? Nếu chị với anh chưa đói.

THU: Chờ lúc nào họ về thì ăn. Chẳng lẽ tiệc mừng anh Phiên mà lại thiếu anh Phiên.

Mọi người cùng cười, ngượng nghịu.

TÒNG: Anh Phiên vẫn như xưa anh Nghi nhỉ?

NGHI: Gầy và đen hơn xưa nhiều chứ?

TÒNG: Nhưng hai con mắc vẫn sáng, và sắc, cái miệng vẫn tươi.

NGHI: Tôi cũng không nhìn kỹ.

TÒNG: nhìn ảnh Phiên như nói một mình - Cái miệng vẫn tươi.

NGHI: Anh Phiên đã nghĩ đến cách sinh nhai chưa?

TÒNG: Anh Phiên định viết báo.

GIÁM: Vị tất đã có nhà báo dám nhờ giúp.

TÒNG: Nhà tôi giục anh Phiên xin vào trong Nam kiếm ăn… Tôi cũng mong giá được thế thì… ổn quá. Anh Phiên đã gửi giấy xin chẳng biết có ăn thua gì không… Anh ấy bảo anh ấy ở ỳ trong Nam cho tới khi nào vợ chồng tôi có con, anh ấy mới ra. Nhà tôi thích chí cười nắc nẻ.

Có tiếng đấm cửa.

NGHI: chạy vội ra - Cái gì thế?

Tiếng ở ngoài - Có thư.

NGHI: nhận thư đưa cho Tòng - Anh có thư.

TÒNG: kinh hoảng - Thư của Minh.

THU: Thư của chị?

Tòng xé vội thư ra lẩm nhẩm đọc, mặt tái dần.

GIÁM: lại bên Tòng - Có điều gì quan trọng thế anh?

TÒNG: vò thư nhét vào túi áo - Không.

THU: Bao giờ chị với anh Phiên về tới nhà?

TÒNG: Không.

Thu ngơ ngác nhìn Nghi và Giám. Bỗng Tòng mỉm cười ghê gớm ngắm những chai rượu.

TÒNG: Uống nhé?

Ai nấy yên lặng. Tòng mở một chai sâm banh, lơ đãng để rượu vọt cả ra ngoài, sau một tiếng nổ to, rồi rót ra bốn cốc đầy…

TÒNG: nâng cốc - Uống! (dốc một hơi cạn cốc, trong khi ba người kia vẫn đứng im).

Tòng lại rót luôn một cốc mình, rồi lại dốc cạn. Chàng với chai vừa toan mở nút. Nhưng Nghi đỡ vội lấy.

NGHI: Để tôi mở cho, chẳng anh làm đổ phí cả rượu. Nhưng hãy chờ…

TÒNG: Uống! Uống nữa!

GIÁM: bảo Nghi - Anh cứ mở ra. Thà say còn hơn.

Nghi mở nút rót đầy cốc của Tòng.

TÒNG: nâng cốc - Uống!

THU, NGHI, GIÁM: cùng nâng cốc - Uống!

Tòng uống luôn ba cốc nữa, rồi gục xuống bàn ngủ.

NGHI: khẽ - Anh ấy có uống được rượu đâu.

THU: Mọi khi chỉ nhắp vài hớp đã say mềm.

GIÁM: Được, cứ để anh ấy ngủ.

Thu trỏ tay vào túi áo Tòng. Giám rón rén se sẽ toan rút bức thư. Nghi lắc đầu giơ tay gạt.

HẠ MÀN

1936