“Vũ trụ: biên giới cuối cùng. Đây là những chuyến đi của tàu vũ trụ Enterprise. Nhiệm vụ liên tục của nó là: khám phá những thế giới mới lạ, tìm kiếm sự sống mới và nền văn minh mới, mạnh dạn tiến đến nơi chưa từng có người nào đặt chân.”
- Star Trek
Lớn mạnh như Amazon là vậy, thì đối với Bezos, Amazon chỉ đơn thuần giống như một phương tiện để có được kết quả lớn hơn nữa. Sáu hoặc bảy thế hệ sau nữa, khi cháu chắt tương lai của Bezos lập gia đình và có cháu chắt, anh ấy muốn ở đó có một nền văn minh phát triển, năng động, được tự do tận hưởng trong không gian… và anh ấy sử dụng công việc kinh doanh của mình, Amazon, để tài trợ cho giấc mơ đó.
Năm 2000, chỉ vài năm sau khi Amazon ra đời, Jeff Bezos lặng lẽ thành lập công ty Blue Origin (Blue ngụ ý chỉ màu xanh của trái đất, còn Origin ngụ ý chỉ vị trí của chúng ta trong vũ trụ). Ngày nay, Blue Origin là công ty đi đầu trong lĩnh vực khai phá không gian vũ trụ. Trên website của Blue Origin, Bezos có viết:
“Từ khi tôi mới năm tuổi, khi Neil Armstrong đặt bước chân đầu tiên lên mặt trăng, tôi đã có đam mê với vũ trụ, tên lửa, nhiên liệu tên lửa, và du hành vũ trụ.
Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều có những đam mê riêng, không phải do ta lựa chọn, mà chính những đam mê ấy lựa chọn ta, nhưng ta cần phải tỉnh táo nhận ra chúng. Ta phải tìm kiếm chúng.
Đây là việc quan trọng nhất mà tôi đang tiến hành.
Có một tranh luận đơn giản như thế này: đây là hành tinh tốt nhất. Và vì thế, chúng ta phải đối mặt với một lựa chọn. Khi chúng ta tiến lên phía trước, chúng ta phải quyết định xem chúng ta có muốn một nền văn minh ứ đọng hay không; chúng ta sẽ phải giới hạn dân số, chúng ta sẽ phải hạn chế mức sử dụng năng lượng bình quân đầu người, hoặc là chúng ta có thể khắc phục vấn đề đó bằng cách tiến vào không gian.
Dĩ nhiên, vấn đề là du hành vũ trụ quá đắt đỏ. Chính vì thế, chúng ta cần phải tìm cách giảm thiểu chi phí, và cơ hội tuyệt vời nhất cho việc đó là khả năng tái sử dụng. Vì vậy, những gì chúng ta thực sự cần đó là khả năng tái sử dụng có hiệu lực, thực tế, thiết thực, thực dụng, giống như những gì ta thấy trong ngành hàng không thương mại vậy. Đó chính là chìa khóa. Nếu chúng ta có thể làm được điều đó, thì chi phí đưa con người lên vũ trụ sẽ giảm thiểu đáng kể.
Tôi ước rằng có thật nhiều công ty khởi nghiệp kinh doanh làm được những điều tuyệt vời trong không gian.
Ý tưởng đặt chân lên mặt trăng có vẻ bất khả thi đến nỗi người ta thật sự đã dùng nó như một ẩn dụ cho điều bất khả thi. Điều tôi muốn rút ra từ việc này là, bất kỳ điều gì mà bạn nghĩ mình có thể làm được, thì bạn sẽ làm được.
Sau khi hạ cánh xuống mặt trăng, Von Braun từng nói: ‘Tôi đã học cách sử dụng từ không thể một cách vô cùng thận trọng’, và tôi hy vọng các bạn cũng sẽ có thái độ như vậy với cuộc đời mình.”
Dù Bezos có vẻ thể hiện tính cạnh tranh, tôi lại không tin rằng sự đầu tư của anh ấy vào lĩnh vực không gian vũ trụ là để giành chiến thắng trong một “cuộc thi” nào đó, như với Elon Musk hoặc Sir Richard Branson.
Tôi thật sự tin rằng Bezos đang xây dựng một chiếc giàn, hay cơ sở hạ tầng, để biến cuộc sống trên vũ trụ trong tương lai trở thành khả dĩ. Bezos nhận ra rằng việc bắt giàn giáo cho Amazon đã được thiết lập trước cả khi anh ấy có ý tưởng kinh doanh trực tuyến:
“Nếu nhìn vào những gì Amazon đã làm được hai mươi năm trước, có thể nói chúng tôi đã không cần phải xây dựng một mạng lưới vận tải, bởi nó đã có từ trước. Công việc nặng nhọc ấy đã được hoàn thành. Chúng tôi không phải xây dựng một hệ thống thanh toán, công việc nặng nhọc ấy đã được hoàn thành. Đó là hệ thống thẻ tín dụng. Chúng tôi không phải chế tạo và lắp ráp máy tính trên bàn làm việc. Bởi chúng đã có sẵn rồi, chủ yếu là để phục vụ việc chơi điện tử, và một số việc khác nữa. Tất cả những công việc nặng nhọc đều đã có sẵn vào hai mươi năm trước, và đó là lý do tại sao, với một triệu đô-la, tôi có thể khởi nghiệp công ty này.
Thậm chí còn có rất nhiều ví dụ khác trên Internet minh chứng rõ nét hơn cho điều đó. Facebook được ra đời từ một phòng ký túc xá. Tôi dám chắc là hai đứa trẻ nhà bạn không thể xây dựng một công ty vũ trụ khổng lồ ngay trong phòng ký túc xá của chúng. Điều đó là không thể, nhưng tôi muốn thiết lập cơ sở hạ tầng nền tảng. Hoàn thành phần việc khó khăn trước [ngay bây giờ], để sau này, thế hệ con cháu trong tương lai có thể thiết lập một công ty nổi tiếng trong ngành vũ trụ tại phòng ký túc xá của chúng.”
- Diễn đàn về lãnh đạo năm 2018, “Closing Conversation with Jeff Bezos”.
BEZOS ĐÃ NHẬN DIỆN VAI TRÒ VÔ GIÁ CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG NHƯ THẾ NÀO?
Thật khó mà tưởng tượng ra một thế giới không có mạng Internet và kết nối tức thời. Amazon đã có thể khai thác khả năng kết nối đó bằng cách sử dụng “giàn khung” của những dịch vụ sẵn có. Chẳng hạn như, liệu rằng cam kết giao hàng trong vòng hai ngày của Prime có thể thực hiện được không nếu không có FedEx dẫn đầu vào năm 1973 với câu khẩu hiệu “chắc chắn, tuyệt đối giao hàng đúng hẹn, dù là trong đêm”? Hoặc liệu việc mua sắm trực tuyến mọi lúc mọi nơi có thể diễn ra hay không nếu không có sự ra đời của iPhone vào năm 2007?
Bezos luôn nhận thức được rằng đã có một cơ sở hạ tầng nền tảng để Amazon ra đời.
“Hiện nay, chúng tôi cung cấp hơn năm tỷ đơn vị hàng hóa mỗi năm, với doanh thu 100 triệu đô-la, hàng trăm ngàn công nhân viên, và chúng tôi hoàn toàn không đơn độc. Nếu nhìn vào Internet, bạn sẽ thấy đây hiện đã là một ngành công nghiệp lớn, tạo ra hàng loạt những công ty vô cùng lớn mạnh, và có sức cạnh tranh rất cao với nhiều hình thức và quy mô, theo đuổi những sứ mệnh khác biệt. Đó là một ngành rất năng động và rất thú vị. Sự tăng trưởng này diễn ra vô cùng nhanh chóng… chỉ mất vỏn vẹn hai thập niên để kiểu năng động đó diễn ra.
Tôi có thể lý giải cho bạn tại sao điều đó lại diễn ra. Nếu bạn suy ngẫm về thương mại điện tử, bạn sẽ thấy toàn bộ những nền tảng mấu chốt đều đã được hình thành trước đó. Chúng ta đã có sẵn những mảnh ghép quan trọng nhất của cơ sở hạ tầng. Để Amazon trở thành một công ty thương mại điện tử vào năm 1995, chúng tôi đã không phải triển khai một mạng lưới vận tải quốc gia để cung cấp các gói bưu kiện. Dịch vụ bưu chính đã sẵn có vào thời điểm đó. UPS đã tồn tại. Những thứ đó hẳn phải tốn hàng tỷ đô-la tài sản và mất nhiều thập niên để triển khai, nhưng nó đã có mặt rồi. Có điều nó không được thiết lập vì mục đích phục vụ thương mại điện tử; nó được tạo ra vì những lý do khác.
Tương tự, với Internet, chúng tôi đã có sẵn một mạng lưới điện thoại. Chắc hẳn bạn còn nhớ những modem nhỏ mà chúng ta có thể gắn vào, những modem âm thanh đó, và chúng ta có thể sử dụng Internet vào những ngày đầu, dựa trên một cơ sở hạ tầng khổng lồ khác, đó là mạng điện thoại đường dài và địa phương. Nó không được thiết kế cho mạng Internet. Nó không được thiết kế cho thương mại điện tử. Nó được thiết kế cho các cuộc gọi thoại, nhưng dù sao thì nó đã có sẵn. Tương tự với thanh toán từ xa, bạn có thẻ tín dụng, v.v... Nghĩa là, đã có hàng loạt mảnh ghép vốn đã tồn tại.
Nếu bạn muốn chứng kiến một thời hoàng kim năng động, nơi hàng ngàn doanh nhân làm nên những điều đáng kinh ngạc trong vũ trụ, thì đó là một điều không thể. Chúng ta đã không thể thấy được điều đó trong vòng năm mươi năm qua, và nguyên nhân chính là bởi những mảnh ghép nền tảng quan trọng vẫn chưa được hình thành. Có thể sẽ có rất nhiều điều xảy ra trước khi bạn được chứng kiến bước nhảy vọt khổng lồ đó, nhưng tôi không nghĩ vậy. Tôi thật sự cho rằng chỉ cần một mảnh ghép lớn là đủ, và đó là chúng ta cần phải tích cực giảm hơn nữa chi phí tiếp cận vũ trụ.”
Ý tưởng đằng sau việc tạo ra cơ sở hạ tầng cũng tương tự như câu trích dẫn: “Đứng trên vai những người khổng lồ”. Có nghĩa là, những gì xảy ra ngày hôm nay là nhờ vào những nỗ lực phi thường của người khác trong quá khứ.
Bezos cũng vậy, anh ấy đang nỗ lực làm việc để tạo ra một “quá khứ” như thế cho những thế hệ sau này sử dụng.
***
Blue Origin hoạt động theo phương châm Gradatim Ferociter (tiếng Latin, nghĩa là đi từng bước, nhưng mỗi bước đều thật dữ dội).
“Chúng tôi không phải đang tham gia một cuộc đua, và sẽ có hàng loạt công ty nỗ lực vươn tới vũ trụ nhằm giảm bớt gánh nặng cho trái đất. Nhiệm vụ của Blue Origin trong hành trình này đó là xây dựng một con đường đi đến vũ trụ bằng những phương tiện có thể tái sử dụng, và từ đó con cháu của chúng ta sẽ có thể xây dựng tương lai. Chúng tôi sẽ thực hiện từng bước một, bởi việc đốt cháy giai đoạn nhằm tiến bước nhanh hơn chỉ là một ảo tưởng. Chậm mà chắc, mà chắc thì sẽ nhanh.”
Bởi Bezos đang “xây dựng con đường cho tương lai”, nên tôi tin rằng anh ấy cũng sử dụng những chu kỳ tăng trưởng và mười bốn nguyên lý tăng trưởng tại Blue Origin giống như đối với Amazon nhằm hiện thực hóa giấc mơ du hành vũ trụ. Anh ấy đang thử nghiệm, thiết lập, tăng tốc và mở rộng quy mô. Tôi nhận thấy mười bốn nguyên lý tăng trưởng cũng được áp dụng cho Blue Origin như sau:
14 NGUYÊN LÝ TĂNG TRƯỞNG CỦA ANDERSON (ÁP DỤNG CHO BLUE ORIGIN MỘT CÁCH LINH ĐỘNG)
Thử nghiệm
1. Khích lệ tinh thần “thất bại thành công” – Blue Origin bắt đầu bằng cách thử nghiệm ở quy mô nhỏ để biết được những gì sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất (khám phá vũ trụ khá là tốn kém, ngay cả đối với Bezos).
2. Đánh cược vào những ý tưởng lớn – Du hành vũ trụ rõ ràng là một ý tưởng lớn.
3. Thực hành sáng tạo và đổi mới năng động – Họ phải phát minh và sáng tạo ra những điều chưa được biết đến trong lĩnh vực du hành vũ trụ.
Thiết lập
4. Ám ảnh về khách hàng – Khách hàng là hành khách, những bên thứ ba trong tương lai và là cháu chắt của chúng ta.
5. Áp dụng tư duy dài hạn – Họ tạo ra những cách sống mới cho hàng trăm năm sau.
6. Thấu hiểu bánh đà của bản thân – Blue Origin ra đời vào năm 2000 và họ đã tích được lực đà khi học hỏi, phát triển và mở rộng kinh doanh để tạo ra các phương tiện có thể tái sử dụng cho công cuộc du hành vũ trụ.
Tăng tốc
7. Thúc đẩy quyết định siêu tốc – Các quyết định được thực hiện nhanh nhất có thể nhưng đồng thời phải kèm theo sự thận trọng. Linh vật của Blue Origin là rùa bởi những quyết định mạo hiểm (sống và chết) phải giống như chú rùa trong câu chuyện Rùa và Thỏ: Chậm thì chắc, mà chắc thì nhanh.
8. Thực hiện đơn giản hóa vấn đề – Blue Origin đang nỗ lực làm việc để không chỉ đưa các nhà du hành mà thậm chí cả những người bình thường nhất lên vũ trụ.
9. Gia tốc thời gian nhờ công nghệ – Công nghệ tiên tiến không ngừng được sáng tạo và phát triển để giúp việc du hành vũ trụ trở nên phổ biến và nhanh chóng.
10. Tăng cường quyền sở hữu – Du hành vũ trụ đã được sở hữu tư nhân và không phụ thuộc vào các chương trình của chính phủ.
Mở rộng quy mô
11. Duy trì văn hóa nền tảng – Một nền văn hóa tập trung vào khám phá vũ trụ nghĩa là tồn tại một mục tiêu chung cần đạt được.
12. Chú trọng những tiêu chuẩn cao – Chỉ có những thứ tốt nhất và xuất sắc nhất mới đưa chúng ta vào vũ trụ một cách an toàn.
13. Đo lường các vấn đề, xem xét những gì đã được đo lường, và tin tưởng trực giác của mình – Mọi thứ phải được đo lường, thử nghiệm, định lượng và tái tạo để đảm bảo yếu tố an toàn. Nhưng khi trực giác của bạn mâu thuẫn với dữ liệu, hãy xem xét và kiểm nghiệm lại một lần nữa.
14. Luôn giữ vững tinh thần của Ngày đầu tiên – Tại Blue Origin, ngày nào cũng là Ngày đầu tiên. Niềm tin chính là một kiểu tư duy đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp chúng ta tiếp cận không gian vũ trụ.
RỦI RO LỚN NHẤT LÀ GÌ?
Amazon tiếp thêm nhiên liệu cho ước mơ và đam mê lớn hơn của Bezos. Và thực tế, có lẽ Amazon chính là bánh đà của cá nhân Bezos. Amazon là bước đệm vững chắc để tham vọng khám phá không gian vũ trụ được hiện thực hóa, và khi cất cánh, nó sẽ có được một lực đà lớn.
Chính điều này giúp tôi khẳng định rằng những chu kỳ tăng trưởng và mười bốn nguyên lý tăng trưởng (khám phá bởi Anderson) đóng vai trò tiên quyết trong công cuộc phát triển Amazon, và cả Blue Origin, hoặc có thể được áp dụng với hầu hết mọi doanh nghiệp, mọi tổ chức, ở bất kỳ nơi nào.
Tôi tin rằng tư duy và tâm thế sẵn sàng tính toán rủi ro để thiết lập và phát triển Amazon chính là một hệ quả của niềm đam mê mà Bezos dành cho không gian vũ trụ, của khoảng thời gian mà anh ấy giúp đỡ ông mình tại trang trại và từ một trí tuệ sáng tạo được hình thành và phát triển ngay từ khi còn nhỏ.
Khi bạn tuân theo những chu kỳ tăng trưởng và mười bốn nguyên lý tăng trưởng này, chắc chắn bạn cũng có thể tăng trưởng doanh nghiệp của mình như Amazon.
Vâng, mang con người lên không gian vũ trụ tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Tăng trưởng doanh nghiệp cũng chứa đựng rủi ro. Cuộc sống luôn tồn tại rủi ro.
Nhưng có một câu hỏi đặt ra là: Phải chăng rủi ro lớn nhất chính là không chấp nhận bất kỳ rủi ro nào?
***
Ở cuối bộ phim Apollo 13, Chỉ huy Jim Lovell đã nói:
“Đôi khi tôi bắt gặp mình ngước lên nhìn Mặt trăng, hồi tưởng lại những đổi thay của vận mệnh trong chuyến du hành dài ngày của chúng tôi, và suy ngẫm về hàng ngàn con người đã nỗ lực làm việc để đưa ba chúng tôi trở về nhà.
Tôi nhìn lên Mặt trăng và tự hỏi ‘Khi nào chúng ta sẽ quay trở lại đó, và đó sẽ là ai?’.”