Lời khen ngợi
Philip, một cậu bé 14 tuổi, tâm sự với tôi: “Cha có yêu em không à? Câu trả lời là ‘Có’ vì mỗi khi em chơi bóng, cha em luôn reo hò cổ vũ em bên ngoài. Và khi trận đấu kết thúc, cha luôn nói với em: “Thật tuyệt, con trai. Con đã chơi hết mình”. Cha nói với em rằng việc giành chiến thắng không quan trọng bằng việc em đã chơi hết sức mình. Đôi khi em phạm lỗi nhưng cha khuyên em đừng quá lo lắng. Cha nói rằng nếu em luôn chơi hết mình thì em sẽ nhanh chóng tiến bộ”.
Rõ ràng, ngôn từ đóng vai trò rất quan trọng trong việc thể hiện tình yêu. Lời khen ngợi của cha mẹ gửi đến trẻ thông điệp rằng: “Cha/Mẹ quan tâm đến con”. Những ngôn từ đó như dòng nước tưới mát tâm hồn trẻ, nuôi dưỡng lòng tự hào và mang đến cho trẻ cảm giác bình an. Dù những lời nói này nhanh chóng qua đi nhưng dấu ấn mà chúng để lại trong lòng trẻ thường rất sâu sắc. Vì vậy, ngôn từ yêu thương thật sự là bảo vật đối với trẻ và theo mỗi người đến suốt cả cuộc đời.
Trái lại, những ngôn từ gay gắt có thể làm tổn thương nghiêm trọng tâm hồn và lòng tự trọng của trẻ, khiến trẻ nghi ngờ về khả năng của chính mình. Chính vì vậy, ngạn ngữ Do Thái có câu: “Cái lưỡi có thể tạo nên sự sống hay mang đến cái chết”.
Ngôn ngữ tình yêu mà chúng ta đề cập trong chương này là lời khen ngợi. Một số trẻ em cảm thấy mình được yêu thương nhiều nhất khi nhận được những lời khen ngợi từ cha mẹ.
Lời khen ngợi và sự âu yếm
Trước khi hiểu được ý nghĩa của ngôn từ, trẻ đã nhận ra những thông điệp yêu thương từ người lớn. Đối với trẻ, âm điệu ngọt ngào của giọng nói, sự dịu dàng, những tiếp xúc thể chất nhẹ nhàng đều là những biểu hiện của tình yêu. Tất cả các bậc cha mẹ đều trò chuyện với con từ khi trẻ còn rất nhỏ. Và trẻ có thể hiểu được cha mẹ thông qua những biểu hiện trên gương mặt, giọng nói và cử chỉ.
Có thể khi còn quá nhỏ, trẻ không thể hiểu hết được điều cha mẹ muốn nói, thậm chí ngay cả câu: “Cha/Mẹ yêu con”. Tình yêu là một khái niệm trừu tượng nên trẻ sẽ không thể nhìn thấy nó như cách em thấy một món đồ chơi hay một cuốn sách. Tuy nhiên, trẻ em thường có khuynh hướng suy nghĩ hình tượng nên các bậc cha mẹ cần giúp trẻ hiểu được thông điệp tình yêu của mình. Câu nói: “Cha/Mẹ yêu con” sẽ trở nên ý nghĩa hơn với con bạn khi trẻ gắn câu nói ấy với những cảm xúc trìu mến. Chẳng hạn, khi đọc sách cho con nghe mỗi đêm, bạn hãy ôm con lòng và hãy đợi đến một thời điểm phù hợp với câu chuyện, nhẹ nhàng nói với con: “Mẹ yêu con lắm, cưng à!”.
Và khi con bạn bắt đầu hiểu được ý nghĩa của câu nói: “Cha/Mẹ yêu con”, bạn có thể dùng câu nói này bằng nhiều cách và ở nhiều thời điểm khác nhau. Bạn cũng có thể nói với trẻ những lời ngợi khen, khích lệ khi trẻ làm được điều gì đó đúng đắn. Alice, một bà mẹ hai con, cho biết:
- Tôi vẫn nhớ mẹ tôi thường nói về mái tóc màu đỏ tuyệt đẹp của tôi như thế nào. Mẹ luôn chải tóc cho tôi trước khi tôi đi học và khen ngợi mái tóc của tôi. Những lời ngợi khen ấy đã khiến tôi rất tự hào về bản thân. Nhiều năm sau, tôi phát hiện ra rằng có rất ít người có mái tóc đỏ như mình nhưng tôi không bao giờ cảm thấy khó chịu hay mặc cảm về điều đó. Tôi tin rằng đó là nhờ những nhận xét yêu thương mà mẹ dành cho tôi trước kia.
Ngôn từ ghi nhận
Lời ghi nhận và tình cảm yêu thương thường phối hợp với nhau trong những thông điệp mà ta gửi đến con em mình. Tuy nhiên, bạn cần phân biệt rõ hai yếu tố này. Tình yêu thể hiện sự trân trọng của ta đối với bản thân trẻ vì những đặc điểm tính cách và khả năng của trẻ. Trong khi đó, chúng ta ghi nhận trẻ ở những điều trẻ làm, vì trẻ đã đạt được thành tích nào đó hay trẻ đã có những hành vi, thái độ đáng trân trọng.
Nếu muốn ngôn từ ghi nhận thật sự có ý nghĩa đối với con trẻ, bạn hãy sử dụng chúng một cách thận trọng. Nếu dùng quá thường xuyên, ngôn từ của bạn sẽ mất tác dụng. Chẳng hạn, bạn có thể nói với con rằng: “Con của mẹ thật là ngoan!”. Đây là câu nói rất tuyệt vời nhưng bạn hãy sử dụng nó cẩn thận - khi con bạn làm được điều gì đó khiến cháu cảm thấy tự hào về bản thân và mong được bạn khen ngợi. Điều này thật sự đúng khi bạn khen con trai: “Con bắt bóng rất tuyệt” nếu cậu bé đã nỗ lực hết mình trong pha cứu bóng đó. Trẻ rất nhạy cảm nên các em luôn biết được khi nào mình được ngợi khen vì đã làm được điều tốt đẹp và khi nào thì lời khen ấy chỉ để an ủi. Trẻ sẽ xem trường hợp thứ hai là hành động không thành thật của cha mẹ.
Những lời khen ngợi quá thường xuyên và không đúng chỗ có thể mang đến rủi ro khác. Khi đó, trẻ sẽ xem những lời ấy là lẽ tự nhiên. Dần dần, các em sẽ hình thành tâm lý mong chờ được cha mẹ ngợi khen mà không quan tâm là mình có nỗ lực và cố gắng hay không.
Dĩ nhiên, hầu hết các bậc cha mẹ đều muốn ngợi khen con cái mình, nhưng ta phải tìm cách để những lời ghi nhận đó thật sự hiệu quả với trẻ. Nếu không, trẻ sẽ xem những ghi nhận ấy như cách ta an ủi, phỉnh nịnh em và đánh đồng chúng với những lời nói dối.
Ngôn từ động viên
Động viên có nghĩa là “làm cho ai đó can đảm”. Khi động viên con, chúng ta đang tìm cách giúp con can đảm hơn để đương đầu với những thử thách của cuộc sống. Hầu như trải nghiệm nào đối với trẻ cũng đều mới mẻ. Học đi, học nói, học chạy xe đạp… đều cần đến sự can đảm. Hãy nhớ rằng những lời nói của ta có thể động viên con trẻ hoặc làm cho chúng nhụt chí.
Các chuyên gia ngôn ngữ cho biết trẻ em học nói bằng cách bắt chước người lớn. Và quá trình này sẽ được cải thiện nhanh chóng nếu người lớn phát âm rõ ràng và không ngừng động viên bé. Những câu nói như: “Con làm gần được rồi”; “Con làm giỏi lắm!”; “Tuyệt quá! Con làm được rồi!”… không chỉ khuyến khích trẻ học nói mà còn phát triển nguồn từ vựng của em trong tương lai.
Điều này cũng xảy ra tương tự đối với việc học hỏi các kỹ năng xã hội của trẻ. Hãy xét hai ví dụ sau. Một bà mẹ nói với con gái: “Sáng nay mẹ thấy con chia phần đất sét nặn tượng với Mary. Mẹ rất thích việc làm đó của con. Thật tuyệt vời khi ta biết chia sẻ với mọi người, phải không con?”. Chắc chắn những lời nói này sẽ tạo động lực để cô bé cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ với bạn mình lần sau. Trong trường hợp khác, một người cha nói với đứa con trai học lớp sáu của mình rằng: “Jason này, cha thấy sau trận đấu hôm nay, con đã chăm chú lắng nghe bạn Scott chia sẻ cảm nghĩ của bạn ấy về trận đấu. Cha rất vui khi con biết quan tâm đến cảm xúc của bạn như vậy. Lắng nghe là một trong những món quà tuyệt vời nhất mà ta có thể tặng cho những người mình thương yêu, con ạ”. Người cha này đang khuyến khích cậu con trai của mình học cách lắng nghe - một trong những nghệ thuật giao tiếp quan trọng nhất giúp phát triển các mối quan hệ xã hội.
Nếu bạn cảm thấy khó khăn khi nói với con những lời động viên yêu thương, bạn cần tập luyện thường xuyên để có thể sử dụng chúng một cách tự nhiên, thuần thục. Để làm được điều này, các bậc cha mẹ cần phải khỏe mạnh cả về thể chất, tinh thần và tình cảm. Khi cảm thấy thoải mái và tràn đầy sức sống, chúng ta dễ nói với con những lời động viên hơn.
Kẻ thù lớn nhất của việc động viên con trẻ chính là sự giận dữ. Khi giận dữ, các bậc phụ huynh thường có khuynh hướng trút cơn giận đó lên con cái mình. Điều đó dẫn đến nguy cơ rất đáng lo ngại: Khi lớn lên, trẻ có khả năng trở thành người thích chống đối và gây hấn. Vì vậy, các bậc cha mẹ cần cố gắng loại bỏ cơn giận dữ của mình - hoặc giữ cơn giận dữ ở mức thấp nhất và xử lý nó một cách khôn ngoan.
Ngạn ngữ có câu “Lời dịu dàng xua tan giận dữ”. Âm điệu giọng nói của các bậc phụ huynh cũng ảnh hưởng lớn đến phản ứng của trẻ. Chính vì thế, bạn cần tập luyện và học hỏi từ người xung quanh để có thể nói năng thật nhẹ nhàng. Chẳng hạn, khi cảm thấy căng thẳng với con cái, chúng ta cần điều tiết âm vực trong giọng nói của mình và đặt ra những câu hỏi thay vì ra lệnh cho con. Thay vì nói: “Con đổ rác đi!”, bạn hãy nhẹ nhàng đề nghị: “Con đổ rác giùm mẹ nhé?”. Cách cư xử nhẹ nhàng này sẽ mang đến cho bạn nhiều điều tốt đẹp không ngờ. Trẻ sẽ phản hồi tích cực trước lời đề nghị của bạn.
Vài năm trước, tạp chí Reader’s Digest có đăng câu chuyện về một giáo viên dạy toán ở trường St. Mary’s tại Morris, Minnesota. Chuyện kể rằng một chiều thứ sáu nọ, cô giáo yêu cầu các học sinh viết tên tất cả các bạn học trong lớp lên một tờ giấy và viết điều tốt đẹp nhất ngay bên cạnh tên người bạn mình. Sau đó, cô thu tất cả những tờ giấy trên lại. Vào cuối tuần, cô dành thời gian thống kê những điều mà các học sinh đã mô tả về từng người bạn của mình. Thứ hai tuần kế tiếp, cô phát cho mỗi học sinh một bản danh sách mà cô tổng hợp được. Các em chăm chú đọc những dòng nhận xét của các bạn về mình và thì thầm với nhau: “Thật sự là mình chưa bao giờ biết là các bạn lại thích mình đến thế”. Dù không thảo luận trước lớp về những tờ giấy đó nhưng cô giáo biết trò chơi đó đã mang đến cho các học sinh của mình những cảm xúc tích cực về bản thân.
Nhiều năm sau đó, một trong những học sinh của cô - Mark Eklund - tử trận trong cuộc chiến tại Việt Nam. Cô giáo và hầu hết bạn bè cùng lớp đều đến dự lễ tang của Mark. Sau tang lễ, cha của Mark nói với cô giáo: “Tôi muốn cho cô xem vật này”, và ông lấy ra một chiếc ví. Ông cho biết chiếc ví này đã được tìm thấy trên người Mark sau khi anh chết. Ông lấy ra một tờ giấy tập học sinh đã sờn rách và được gấp lại nhiều lần. Đó là tờ giấy ghi những điều tốt đẹp mà các bạn cùng lớp đã viết về Mark trong giờ học năm xưa.
Mẹ của Mark nói với cô giáo:
- Xin cảm ơn cô thật nhiều. Cô thấy đó, cháu Mark nhà tôi rất quý tờ giấy này.
Và thật bất ngờ, tất cả các bạn cùng lớp của Mark năm đó cho biết họ vẫn giữ tờ giấy của mình và thường đọc nó khi rảnh rỗi. Có người bỏ tờ giấy ấy vào ví và có người bỏ vào album cưới của mình. Một chàng trai lên tiếng:
- Em nghĩ tất cả chúng em đều giữ lại tờ giấy
Bạn thấy đấy, ngôn từ động viên có ý nghĩa rất lớn đối với con người. Vì vậy, đừng bao giờ đánh giá thấp sức mạnh của nó đối với con trẻ.
Sự hướng dẫn của cha mẹ
Lời khen ngợi bạn dành cho con sẽ đạt hiệu quả cao nhất khi trẻ đạt được một thành tích nào đó. Vì vậy, bạn cần để ý để nhận biết đúng lúc cần đưa ra lời khen ngợi. Dĩ nhiên, việc làm này đòi hỏi bạn phải nỗ lực nhiều hơn việc chỉ chú ý đến những lúc trẻ mắc sai lầm. Việc được khen ngợi đúng lúc sẽ giúp trẻ biết cách định hướng trong suốt quá trình hình thành và phát triển tính cách.
Trẻ luôn cần sự dìu dắt, hướng dẫn của bố mẹ trong tất cả các lĩnh vực của đời sống, từ việc học cách sử dụng một ngôn ngữ cụ thể nào đó đến các cách cư xử hằng ngày. Ở hầu hết các nền văn hóa, cha mẹ đóng vai trò chính trong việc giúp con trẻ hòa nhập vào xã hội. Điều này không đơn thuần chỉ là việc chỉ dạy cho các em những việc được phép và không được phép làm mà còn liên quan đến quá trình phát triển đạo đức của trẻ.
Mọi trẻ em đều cần đến sự hướng dẫn của một người trưởng thành nào đó. Nếu các bậc cha mẹ không định hướng được cho trẻ thì vai trò hướng dẫn đó sẽ rơi vào những tác nhân khác - trường học, ti-vi, xã hội.
Bạn hãy tự hỏi bản thân rằng: “Con mình có nhận được sự chỉ bảo đúng đắn và đầy yêu thương của mình không?”. Sự chỉ bảo trong tình yêu thương là điều trẻ quan tâm nhiều nhất. Mục tiêu của sự hướng dẫn này là nhằm giúp trẻ phát triển những phẩm chất cần có trong tương lai.
Thông điệp của các bậc phụ huynh luôn đúng đắn nhưng cách họ đưa ra thông điệp thì chưa hẳn đã đúng. Họ yêu cầu con cái phải tránh xa ma túy nhưng những hành động của họ đôi khi lại góp phần đẩy trẻ đến gần ma túy hơn. Vì thế, các bậc cha mẹ cần sử dụng những ngôn từ hướng dẫn con trẻ một cách tích cực. Một thông điệp tích cực nhưng được truyền đạt theo cách thức tiêu cực sẽ luôn dẫn đến kết quả tiêu cực.
Một em nhỏ tâm sự: “Cha mẹ thường la mắng em nhưng họ lại bảo em đừng có la hét. Rõ ràng cha mẹ đã mong đợi ở em một việc mà họ không thực hiện bao giờ. Thật chẳng công bằng chút nào!”.
Một sai lầm khác là nhiều bậc phụ huynh đánh đồng việc dạy dỗ với việc cấm đoán: “Đừng} uống rượu. Nhưng nếu lỡ uống thì đừng lái xe”; “Đừng hút thuốc”; “Đừng thử ma túy”; “Đừng lái xe quá tốc độ”… Những cảnh báo này đều rất hữu ích nhưng chúng chẳng mang ý nghĩa giáo dục gì đối với trẻ. Cấm đoán là điều cần thiết và có thể hỗ trợ bậc phụ huynh trong việc nuôi dạy con trẻ nhưng nó chưa bao giờ đóng vai trò chính cả.
Một quy tắc tối quan trọng mà chúng ta cần nhớ chính là hãy dạy dỗ con bằng tình yêu thương. Nếu chúng ta hướng dẫn con cái theo đuổi những điều tích cực và ý nghĩa thì trẻ sẽ biết cách tránh xa những cạm bẫy trong cuộc sống.
Các bậc phụ huynh dành cho con cái những lời chỉ bảo yêu thương thường quan sát những mối quan tâm và khả năng của con em mình. Trên cơ sở đó, họ sẽ hỗ trợ tích cực để trẻ đạt được thành công như mong muốn. Các bậc phụ huynh cần thể hiện tình yêu thương bằng những lời hướng dẫn tích cực dành cho con cái, cả trong chuyện học hành lẫn việc tạo dựng các mối quan hệ xã hội của con.
Bạn có thể dạy dỗ con cái tránh xa những điều tiêu cực bằng thái độ yêu thương. La mắng không bao giờ giúp bạn đạt được kết quả như mong muốn. Kể lể và than phiền về những thói hư tật xấu mà bạn bè con mắc phải cũng chẳng giúp ích được gì. Vì thế, cách tốt nhất là bạn hãy cùng con tiếp cận những vấn đề tiêu cực bằng thái độ yêu thương. Hãy nói với con rằng bạn thật tiếc khi biết tin bạn bè con đã có lựa chọn không hay khi vướng vào ma túy. Bạn cũng có thể cùng con đọc những bài báo viết về các tệ nạn xã hội hay những cái chết thương tâm liên quan đến ma túy và rượu.
Hãy nói với con rằng bạn đau lòng biết bao khi chứng kiến những tổn hại to lớn mà các tệ nạn này đã gây ra cho bản thân nạn nhân cũng như gia đình và xã hội. Khi nghe những lời tâm sự đầy yêu thương của bạn, trẻ sẽ nhận ra điều mà bạn muốn nói với cháu.
Khi ngôn ngữ yêu thương cơ bản của con bạn là lời khen ngợi
Ba từ “Cha/Mẹ yêu con” cần được đứng độc lập và không đi kèm bất kỳ điều kiện nào. Câu nói “Mẹ yêu con… Con làm việc này cho mẹ nhé?” hay câu “Mẹ yêu con, nhưng mẹ cần nói điều này với con”… sẽ làm mất đi giá trị cốt lõi trong thông điệp tình yêu mà bạn muốn gửi đến con trẻ. Do đó, cụm từ “Cha/Mẹ yêu con” không nên đi cùng những câu nói điều kiện.
Cậu bé Todd - mười tuổi - tỏ ra khá hờ hững với cuộc sống cũng như cả trong mối quan hệ với bố mẹ. Bill và Mary - bố mẹ của Todd - cố gắng thiết lập mối quan hệ thân thiết hơn với con trai như cùng chơi thể thao, chăm sóc những chú chó… nhưng tất cả đều thất bại. Chán nản trước thái độ của Todd, họ trách mắng con và nói rằng lẽ ra cậu bé phải biết ơn cha mẹ vì đã quan tâm đến em như vậy. Họ yêu cầu Todd phải tìm cho mình một đam mê nào đó để phát triển bản thân. Họ thậm chí dọa sẽ đưa em đến bác sĩ tư vấn nếu em không thay đổi thái độ của mình.
Sau khi tham dự buổi hội thảo về năm ngôn ngữ tình yêu, Bill và Mary tự hỏi không biết liệu ngôn ngữ tình yêu cơ bản của Todd có phải là lời khen ngợi hay không. Vợ chồng Bill cũng nhận ra rằng chưa bao giờ họ dành cho Todd những ngôn từ yêu thương. Họ chỉ sử dụng bốn ngôn ngữ tình yêu quà tặng, cử chỉ âu yếm, thời gian chia sẻ và sự tận tụy mà thôi.
Vì vậy, hai vợ chồng Bill lên kế hoạch thay đổi tình hình. Cả hai cố gắng dành cho Todd những lời khen ngợi, mà trước hết là về những điều họ thích ở cậu bé. Họ quyết định sẽ tập trung sử dụng những ngôn từ diễn đạt thông điệp: “Cha mẹ rất quan tâm và yêu thương con” trong một tháng.
Vì Todd có thể hình khá đẹp nên Bill và Mary bắt đầu khen ngợi hình thể của cậu bé. Họ tránh dùng những ngôn từ động viên yêu thương đi kèm với những gợi ý như: “Con là một chú bé mạnh mẽ, vì vậy con nên chơi bóng đá”. Họ chỉ nói về thể hình đẹp đẽ của con và dừng lại ở đó.
Hai vợ chồng cũng bắt đầu quan sát những việc làm tốt của Todd và không quên khen ngợi con mỗi khi có dịp. Nếu Todd nhận nhiệm vụ cho chó ăn, thì thay vì nhắc nhở: “Tới giờ cho chó ăn rồi Todd à” thì hai vợ chồng Bill lại khen ngợi cách thằng bé chăm lo cho những chú chó trong nhà. Và mỗi khi cần phải đưa ra lời chỉ bảo, họ cố gắng nói những lời hướng dẫn ấy theo hướng tích cực.
Một tháng sau, Bill và Mary hào hứng kể:
- Thật không thể tin được sự thay đổi ở Todd. Thái độ của cháu đối với cuộc sống càng ngày càng tích cực. Cháu bắt đầu kể chuyện cười cho chúng tôi nghe và tỏ ra rất vui vẻ. Todd tự giác cho chó ăn thay vì phải đợi nhắc nhở như lúc trước. Thậm chí gần đây, cháu còn chơi bóng với mấy đứa trẻ hàng xóm nữa. Chúng tôi cho rằng mình đã đi đúng hướng rồi.
Phát hiện của Bill và Mary đã giúp ích rất nhiều cho con trai và thay đổi cả suy nghĩ của chính bản thân mình. Họ nhận ra rằng việc làm cha mẹ không chỉ liên quan đến việc giải quyết rắc} rối theo cách thông thường. Vì mỗi đứa trẻ là một thế giới hoàn toàn khác biệt nên các bậc phụ huynh cần chú ý khi thể hiện tình cảm yêu thương với con trẻ. Việc giao tiếp với trẻ bằng ngôn ngữ tình yêu cơ bản của chúng đóng vai trò rất quan trọng. Câu chuyện của Bill và Mary là minh chứng cho tác hại của việc áp dụng sai ngôn ngữ tình yêu cơ bản của trẻ. Đối với Todd, ngôn ngữ tình yêu chính của em là lời khen ngợi trong khi cha mẹ em lại thường xuyên nói với em những từ ngữ trách cứ nặng nề. Những ngôn từ đó có hại đối với mọi trẻ em, nhưng chúng cực kỳ nguy hại đối với trẻ có ngôn ngữ tình yêu cơ bản là lời khen ngợi.
Nếu ngôn ngữ tình yêu cơ bản của con bạn là lời khen ngợi nhưng bạn lại cảm thấy khó khăn trong việc sử dụng nó, bạn hãy dùng một cuốn sổ ghi lại những ngôn từ động viên, yêu thương mà các bậc phụ huynh khác sử dụng với con cái họ hoặc tham khảo qua sách báo. Tiếp theo, bạn hãy thực hành nói những lời này một mình trước gương. Điều này sẽ giúp bạn sử dụng ngôn ngữ tình yêu lời khen ngợi dễ dàng hơn. Sau đó, bạn hãy tìm cơ hội để thể hiện tình yêu với con bằng những ngôn từ động viên này ít nhất là ba lần mỗi ngày.
Nếu bạn thấy mình lại rơi trở lại tật phê phán con, hãy thành thật xin lỗi và nói cho con biết điều mà bạn thực sự mong muốn. Bạn hãy cố gắng từ bỏ những thói quen không hay đó và thiết lập cách xử sự mới với con.
Phần thưởng to lớn nhất cho nỗ lực của bạn chính là những thay đổi ở con cái bạn cũng như bản thân bạn. Thậm chí, kết quả còn tốt đẹp hơn nữa là bạn sẽ nhận được những ngôn từ yêu thương từ chính con bạn. Theo quy luật tương hỗ, khi trẻ cảm thấy được cha mẹ thương yêu, các em sẽ hành động tương tự như vậy đối với cha mẹ.
Con cái của chúng ta nói gì về lời khen ngợi?
Hãy nghe tâm sự của bốn em nhỏ có ngôn ngữ tình yêu cơ bản là lời khen ngợi để hiểu hơn về sức mạnh của loại ngôn ngữ này.
Mary, tám tuổi, cho biết: “Cháu yêu mẹ cháu nhất vì ngày nào mẹ cũng nói với cháu rằng mẹ yêu cháu. Cháu nghĩ cha cũng yêu cháu nhưng chưa bao giờ cha nói ra điều đó”.
Lisa, 12 tuổi, vừa mới bị gãy tay, tâm sự: “Cháu biết cha mẹ rất yêu cháu vì trong thời gian cháu bị tai nạn, cha mẹ luôn ở bên cạnh động viên cháu mỗi ngày. Cha mẹ chưa bao giờ bắt cháu phải làm bài tập về nhà khi cháu mệt. Cha mẹ còn nói rằng cha mẹ rất tự hào về những nỗ lực của cháu và tin rằng cháu sẽ vượt qua khó khăn này”.
David - một cậu bé năm tuổi - rất năng động và thích giao tiếp. Cậu bé cho biết: “Mẹ và cha đều rất yêu thương cháu. Ngày nào cha mẹ cũng nói với cháu rằng: “Cha/Mẹ yêu con!”.
John - mười tuổi - đã sống chung với gia đình cha mẹ nuôi từ năm lên ba. Hiện nay, cậu bé đang sống với gia đình cha mẹ nuôi thứ tư - Bob và Betsy. Khi được hỏi rằng cha mẹ nuôi có yêu mình không, John trả lời ngay: “Có ạ. Bởi vì cha mẹ cháu không bao giờ la mắng cháu cả. Những cha mẹ nuôi trước đây của cháu luôn la cháu suốt ngày. Họ đối xử với cháu như thể cháu là đồ bỏ đi vậy. Nhưng cha Bob và mẹ Betsy đối xử với cháu rất tốt. Dù đôi lúc cháu không được ngoan nhưng cha mẹ nuôi vẫn rất yêu cháu”.
Đối với những trẻ có ngôn ngữ tình yêu cơ bản là lời khen ngợi, không có gì quan trọng bằng việc được nghe lời động viên, yêu thương từ cha mẹ và những người lớn quan trọng trong cuộc đời em. Ngược lại, không điều gì khiến em bị tổn thương bằng những lời chê bai, trách cứ. Những câu nói gắt gỏng chê bai luôn tác động xấu đến mọi trẻ em, và đặc biệt nghiêm trọng với những trẻ có ngôn ngữ yêu thương cơ bản là lời khen ngợi. Trẻ sẽ nhớ những lời nói này suốt một thời gian dài sau đó.
Vì vậy, các bậc phụ huynh và những người lớn có vai trò quan trọng đối với cuộc đời trẻ cần biết cách xin lỗi khi lỡ nói ra những lời nhận xét tiêu cực, chê trách hay gắt gỏng với trẻ. Dù không thể xóa đi hoàn toàn những ngôn từ không hay kia nhưng ít ra một lời xin lỗi cũng làm giảm thiểu tác hại của chúng.
Việc giao tiếp bằng những ngôn từ tích cực đóng vai trò rất quan trọng trong mọi mối quan hệ. Vì thế, bạn nên cố gắng xóa bỏ những thói quen không tốt và thiết lập cách giao tiếp mới với con trẻ. Lợi ích mà con bạn nhận được hoàn toàn xứng đáng với nỗ lực mà bạn đã bỏ ra.
Một số gợi ý
Bạn có thể tham khảo thêm một số gợi ý dưới đây và lựa chọn cách thức thể hiện tình yêu bằng lời khen ngợi mà con bạn thích nhất.
• Dán lên bàn ăn của con một mảnh giấy ghi những lời khen ngợi, yêu thương.
• Hình thành thói quen tuyên dương những thành tích mà con đã đạt được, chẳng hạn: “Mẹ} rất thích cách cư xử tử tế của con đối với bạn nhỏ đó” hay “Thái độ thi đấu tích cực của con hôm nay thật đáng khen”.
• Hỏi xem con bạn muốn làm nghề gì khi chúng trưởng thành. Sau đó, bạn hãy khuyến khích con theo đuổi ước mơ của chúng. Nếu con bạn nói: “Con muốn sau này sẽ trở thành bác sĩ thú y”, bạn hãy nói với nó: “Cha tin rằng con sẽ là một bác sĩ thú y giỏi”.
• Ghi lại những khoảnh khắc đặc biệt giữa bạn và con để con bạn hiểu được ý nghĩa của trẻ đối với bạn. Thậm chí tốt hơn bạn nên phát huy thói quen này khi bạn đưa con đi chơi, tổ chức sinh nhật hay đi nghỉ mát ở ngoại ô.
• Nếu có khả năng, bạn hãy vẽ một bức tranh thể hiện tình yêu thương đối với con.
• Chụp hình con hoặc những tác phẩm của con. Sau đó, hãy lồng chúng vào khung hình xinh xắn và ghi lại những lời yêu thương để trẻ biết rằng bản thân trẻ và tác phẩm của trẻ có ý nghĩa đặc biệt với bạn.
• Khi bạn vắng nhà, hãy viết những mảnh giấy nhỏ thể hiện tình yêu thương của bạn dành cho con, mỗi mảnh giấy tương ứng với một ngày bạn xa nhà.
• Gọi điện cho con bất cứ khi nào bạn nghĩ đến con, đơn giản chỉ để nói rằng: “Cha/Mẹ yêu con”.
• Đặt cho con một tên gọi trìu mến mà chỉ có bạn và con biết.
• Hãy nói: “Cha/Mẹ yêu con” vào mỗi tối bạn đắp chăn cho con trước khi con ngủ.
• Đặt những tác phẩm do con bạn làm ra ở những vị trí đặc biệt đối với bạn như trên tủ lạnh, trong phòng làm việc hay cuốn sổ cá nhân của bạn.
• Khi trẻ buồn bã hoặc thất vọng, hãy nói với trẻ năm điều bạn tự hào về chúng.
• Dán mảnh giấy có dòng chữ: “Cha/Mẹ rất yêu con” lên hộp ngũ cốc, gương soi hay nơi nào đó con bạn dễ nhìn thấy nhất.
• Lồng một bức hình của con bạn vào một khung hình thật đẹp và “khoe” nó với các thành viên trong gia đình hay bạn bè của bạn khi có mặt trẻ.
• Tạo một cái hộp xinh xắn giữ lại những mảnh giấy ghi những lời khen ngợi để bạn và con có thể thường xuyên đọc cho nhau nghe.
• Khi con bạn cố gắng làm một điều gì đó hữu ích nhưng không may phạm sai lầm, bạn hãy nói với con rằng bạn hiểu ý tốt của con