Chương 10Tổng thống Mandela

Vào 4h15 chiều ngày 11 tháng 2 năm 1990, Nelson Mandela bước ra khỏi nhà tù. Ông đã 71 tuổi và trải qua gần 10.000 ngày sau song sắt. Bên ngoài tòa thị chính Cape Town, 50.000 người tập trung nghe ông phát biểu. Ông hô vang “Amandla!” (Quyền lực!) điều đó có nghĩa “Quyền lực thuộc về chúng ta.”

Những lớp người già đã không thấy Mandela trong một thời gian dài tới nỗi họ không biết mình đang chờ đợi điều gì. Còn lớp trẻ chưa bao giờ thấy ông lại ngờ rằng đó là một ông lão đã quá mệt mỏi để tham gia vào chuyện chính trị. Nhưng họ nhầm. Tự do mang lại năng lượng cho Mandela. Ông đi diễn thuyết khắp thế giới, được đám đông hân hoan chào đón. Tại đất nước mình, ông tranh luận với người da đen không muốn làm việc cùng người da trắng hay lắng nghe về sự tha thứ. Bạo lực đã trở thành một phần trong cuộc sống của họ, dường như nó là câu trả lời duy nhất. Nelson vẫn tin rằng người da trắng và người da đen nên cùng nhau làm việc. Ông nghĩ họ có thể gác lại sau lưng những vấn đề xưa.

Người da trắng Nam Phi muốn Mandela tán dương chính phủ và tỏ ra biết ơn vì được phóng thích. Thay vào đó, ông kêu gọi các quốc gia khác tiếp tục cấm vận Nam Phi cho tới khi chế độ A-pác-thai thực sự biến mất vì một cuộc sống tốt đẹp hơn. Ông yêu cầu không gì hơn ngoài quyền bầu cử và chế độ phổ thông đầu phiếu. Ông nói: “Khi vào tù 27 năm trước, tôi không có quyền bỏ phiếu... khi ra tù tôi vẫn không có quyền bỏ phiếu. Đó là bởi màu da tôi.”

Tổng thống de Klerk miễn cưỡng thay đổi. Ông hy vọng rằng theo thời gian tầm ảnh hưởng của Mandela sẽ dần giảm bớt.

Người da đen Nam Phi nản lòng vì quá ít đổi thay. Tháng 8 năm 1992, đảng ANC kêu gọi tổ chức cuộc tổng bãi công lớn nhất trong lịch sử trên toàn quốc gia Nam Phi. Cả nước đình công đòi chấm dứt chế độ A-pác-thai. Một tháng sau tại Bisho, Nam Phi, quân đội xả súng vào một cuộc tụ họp đảng ANC khiến 28 người thiệt mạng và hơn 200 người khác bị thương. Ngày 26 tháng 9 năm1992, Mandela và de Klerk ký kết Văn bản Ghi nhớ, cho thấy họ sẽ cố gắng đi đến một thỏa thuận về chính phủ. Năm 1993, Mandela và de Klerk đồng nhận giải Nobel Hòa bình.

Tháng 4 năm sau, Nam Phi tiến hành bầu cử dân chủ lần đầu tiên. Đất nước sẽ bầu đại diện vào Thượng nghị viện và Quốc hội cũng như chính quyền địa phương. Bất kì ai trong 40 triệu người dân Nam Phi đủ tuổi trưởng thành đều có quyền bỏ phiếu, bao gồm cả người da đen. Điều này đồng nghĩa với hàng triệu cử tri mới. Nelson Mandela bước vào cuộc chạy đua tranh chức tổng thống. Không khó để tưởng tượng ra niềm phấn khích của người dân da đen Nam Phi với sự kiện lịch sử này. Khi đoàn xe hộ tống ứng cử viên Mandela lăn bánh trên phố, dân chúng đổ xô ra cổ vũ. Họ hát vang tên ông, nhảy múa trên đường, trèo lên cột đèn dẫu chỉ để kịp nhìn thoáng qua người anh hùng của mình.

Dĩ nhiên Walter Sisulu nhiệt tình giúp đỡ ông trong chiến dịch tranh cử tổng thống. Nhưng buồn thay, người bạn thân thiết Oliver Tambo đã không còn sống để chứng kiến cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên ở Nam Phi. Tambo qua đời do đột quỵ vào ngày 24 tháng 4 năm 1993. Nếu không nhờ những cố gắng miệt mài của Tambo, Nelson có lẽ sẽ không bao giờ được phóng thích.

Nelson đứng ra tranh cử tổng thống với de Klerk. Suốt bốn ngày bầu cử, dân chúng xếp thành hàng dài chờ bỏ phiếu. Kết quả, đảng ANC đã giành được 252 trên 400 ghế ở Quốc hội. Điều này nghĩa là có tới 252 đại biểu da đen trong chính phủ. Họ đã thắng 60/90 ghế tại Thượng nghị viện. De Klerk mất chức tổng thống và trở thành phó tổng thống. Có lẽ ông là người da trắng đầu tiên dưới quyền một tổng thống da đen.

Ngày 10 tháng 5 năm 1994, Nelson Mande trở thành tổng thống da đen đầu tiên ở Nam Phi. Mandela giữ chức vị trong năm năm. Dân chúng thường gọi là ông “Tata” có nghĩa “Cha già” hoặc “Tù nhân số 46664” để bày tỏ sự kính trọng cho những năm tháng lao tù của Mandela trên đảo Robben. Mandela không có nhiều kinh nghiệm điều hành chính phủ và Nam Phi đang ở trong tình trạng khó khăn hơn bao giờ hết. Ngay cả hồ sơ máy tính cho công dân da trắng và da đen cũng được lưu trong các hệ thống dữ liệu khác nhau ở hai hệ thống máy tính riêng biệt. Lần này, Nelson không còn người bạn Walter Sisulu bên cạnh. Sisulu đã rút lui khỏi chính trị sau cuộc bầu cử và qua đời năm 2003.

Hiến pháp mới của Nam Phi cấm mọi hình thức phân biệt. Nhưng nhiều người da đen Nam Phi vẫn sống trong cảnh nghèo túng và Nelson muốn giúp đỡ họ. Ông dành phần lớn lương tổng thống cho quỹ trẻ em nghèo. Trong đời sống cá nhân, Nelson cũng có thay đổi lớn. Vào sinh nhật năm 80 tuổi, ông kết hôn lần thứ ba với bà Graca Machel, nhà hoạt động nhân quyền vì trẻ em, người mà ông gặp trong chuyến thăm Mozambique.

Mandela rời khỏi cương vị tổng thống năm 1999. Kế nhiệm ông là Thabo Mbeki, Kgalema Motlanthe và Jacob Zuma. Tất cả đều là người da đen và là thành viên Đảng ANC.

Nhưng những ngày “rung cây” của Mandela vẫn chưa dừng lại. Ông cống hiến quãng đời còn lại cho các hoạt động giáo dục nhận thức về bệnh AIDS tại Nam Phi. Một lý do sâu xa là vì chính con trai ông, Makgatho qua đời vì đại dịch này vào năm 2005.

Nelson Mandela chưa bao giờ ngừng đấu tranh vì Nam Phi. Nhưng cuối cùng, ông cũng đã có thể vui vầy bên gia đình. Năm 2010, ông xuất hiện tại giải Vô địch bóng đá Thế giới mà Nam Phi là chủ nhà. Đó là lần cuối cùng ông xuất hiện trước công chúng. Sau đó, ông chuyển về sống ở ngôi làng từng sống thuở ấu thơ, nơi bạn bè thường ghé thăm. Quây quần quanh ông là ba người con, mười bảy người cháu, các chắt cùng người vợ hiền. Nelson Mandela đã thấy một Nam Phi khác biệt. Một Nam Phi mà ông góp phần tạo ra.

Nelson Mandela qua đời ngày 5 tháng 12 năm 2013 tại nhà riêng ở Hougton, Johannesburg do biến chứng liên quan tới nhiễm trùng hô hấp, căn bệnh ông đã phải chịu đựng suốt những năm cuối đời. Nhân dân thế giới thương tiếc Mandela, kính phục di sản hòa bình và tự do mà ông để lại.

NHỮNG DẤU MỐC VỀ CUỘC ĐỜI NELSON MANDELA

1918 - Nelson Mandela chào đời

1927 - Cha qua đời, Mandela tới sống cùng Jongintaba

1940 - Mandela bị đuổi khỏi trường Fort Hare và chuyển tới Johannesburg

1944 - Mandela gia nhập ANC và kết hôn với Evelyn Ntoko Mase

1948 - Bắt đầu chế độ A-pác-thai

1952 - ANC dẫn đầu Chiến dịch Tranh đấu Mandela và Oliver Tambo hợp tác mở văn phòng luật da đen đầu tiên trong cả nước

1956 - Vụ Xét xử Tội phản quốc bắt đầu

1958 - Mandela và Evelyn ly dị Mandela kết hôn với Nomzamo Winifred Madikizela

1960 - Thảm sát đẫm máu ở Sharpeville

1961 - Thành lập Ngọn giáo Dân tộc

1964 - Mandela ngồi tù trên đảo Robben

1976 - Bạo động ở Soweto

1977 - Steve Biko bị sát hại

1982 - Mandela bị chuyển tới nhà tù Pollsmoor

1990 - Madela được phóng thích

1993 - Madela và de Klerk đồng giành giải Nobel Hòa Bình

1994 - Mandela được bầu làm tổng thống Nam Phi

1996 - Mandela và Winnie ly dị

1998 - Madela kết hôn cùng Graca Machel

2005 - Mandela thông báo con trai qua đời vì bệnh AIDS

2013 - Mandela qua đời ngày 5 tháng 12

NHỮNG DẤU MỐC LỊCH SỬ THẾ GIỚI

1488 - Tàu giao thương Bồ Đào Nha, chiếc tàu châu Âu đầu tiên, dong buồm quanh mũi Hảo Vọng, Nam Phi

1902 - Chiến tranh Boer giữa người Anh và Hà Lan kết thúc

1913 - Phát minh ra tủ lạnh gia đình

1914 - Thế chiến thứ nhất nổ ra

1920 - Phụ nữ giành quyền bầu cử tại Mỹ

1933 - Lệnh cấm nấu và bán rượu bị hủy bỏ tại Mỹ

1953 - Joseph Stalin qua đời

1961 - Bước tường Berlin được xây dựng

1963 - Biểu tượng mặt cười được phát minh. Tác phẩm Julius Caesar của Shakespeare được dịch sang tiếng Swahili

1969 - Con người đặt chân lên mặt trăng

1974 - Động đất ở Lima, Peru

1981 - Charles, hoàng tử xứ Wales kết hôn cùng công nương Diana Spencer

1985 - Sản phẩm New Coke được sản xuất và nhanh chóng biến mất

1986 - Hoa Kỳ thông qua lệnh trừng phạt kinh tế chống chế độ A-pác-thai

1998 - Giáo hoàng John Paul II thăm Cuba

2012 - Barack Obama được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ