Miệt mài trong sự thay đổi

Liệu có nơi nào có thể nói lên sức mạnh của sự bền bỉ và đổi thay của một thành phố hơn là các nghĩa trang của nó? Có một nghĩa trang ở London mà tôi biết khá rõ: Gần hai trăm năm tuổi, một trong những thứ cổ xưa nhất trong thành phố; là nơi mà các linh hồn của thành phố những con người nổi tiếng trong giới khoa học, nghệ thuật, văn học và công nghiệp cùng yên nghỉ trong an bình.

Trong số hàng chục ngàn ngôi mộ của khu nghĩa trang này, có ngôi mộ của Isambard Kingdom Brunel. Nơi đây, khách hành hương tỏ lòng tôn kính đến một trong những vị kỹ sư có ảnh hưởng nhất của đất nước – người đã thiết kế các tuyến đường sắt kết nối thành phố thuở ban đầu và đưa chúng đến thời đại công nghiệp. Ngôi mộ của Brunel – nơi vốn dành cho sự suy tưởng về di sản của ông – giờ đây gặp một bước ngoặt.

Mộ của ông, hay chính xác hơn là cả khu nghĩa trang, nằm trong lộ trình quy hoạch của một dự án cơ sở hạ tầng đường sắt lớn. Những tin đồn trên báo chí cho biết một đường hầm xe lửa có thể được khoan chỉ vài ba mét bên dưới những ngôi mộ để phù hợp với những đường ray theo các công nghệ tiên tiến nhất.

Ngôi mộ của Brunel không được yên ổn trước những cú đánh của sự phát triển. Thay đổi luôn đi theo chúng ta, đặc biệt là ở đô thị, nơi không có gì được coi là đã hoàn thiện. Dù có đạt được bất cứ điều gì, vẫn luôn luôn có ai đó với một ý tưởng thay thế, cải thiện. Trong thành phố, mọi thứ đều biến chuyển, mỗi thời khắc đều thay đổi.

SỰ TÁI SINH KHÔNG HỒI KẾT

Thành phố luôn luôn tái sinh chính nó, và sự thay đổi đó chưa chắc là tốt hơn. Chúng ta thường trách móc những trục trặc trong đô thị và nguyền rủa bất cứ sai phạm nào. Ngày qua ngày, chúng ta cảm nhận sự thất bại sâu sắc hơn.

Sự thích ứng, thay đổi liên tục này – dù là tốt lên hay tệ đi – có nghĩa là sự trường tồn của thành phố không tồn tại; không có đường phố hay đường chân trời nào là mãi mãi. Chúng ta có thể cảm thấy thành phố thật xa lạ, thật mệt mỏi. Tuy vậy, bản chất của sự phát triển đô thị cũng giống như trong thế giới tự nhiên; đó là một tiến trình không ngừng nghỉ và có thể là tích cực. Khi dành thời gian để nhìn lại hàng thập kỷ, hàng thế kỷ, chúng ta mới hiểu được con người đã tiến xa đến mức nào. Quá trình tái sinh không ngừng nghỉ đó có thể đem lại một nét hấp dẫn, một sự hân hoan; và là điều có thể truyền cảm hứng cho chúng ta nỗ lực.

Quá trình đó có thể nói với chúng ta rằng, một sự tươi mới luôn luôn tồn tại.

MỘT SỰ CHẮP VÁ ĐƯỢC MỞ RA

Một hôm, tôi bắt đầu đi tìm nơi yên nghỉ của Brunel – nép mình ở một nơi mấp mô như những làn sóng bạn bắt gặp trên biển. Khu mộ nứt nẻ, bia mộ chìm xuống như thể bị trôi giạt; có lẽ chỉ một trận mưa to cũng là đủ để lật đổ và cuốn nó đi ngay.

Các con đường quanh co, những cây sung dâu to lớn, lớp cỏ dài, vài cây râu dê nở rộ, chan hòa, phù phiếm – nơi đây mang lại cảm giác như một khu vườn hơn là một nơi chôn cất. Nơi đây vẫn tồn tại trong gần hai thế kỷ, thiên nhiên đã phát triển mạnh, nhờ vào nhịp điệu tái sinh hàng năm của nó.

Phía bên kia thành phố cũng như vậy – lớp này chồng lớp khác, cái mới đứng cùng cái cũ, các tòa nhà chọc trời đang mọc lên trên rìa các khu chợ thời trung cổ. Một thành phố hiếm khi được xây dựng từ đầu, mà được phát triển lên qua nhiều thời đại – và đó thường là nét quyến rũ của nó. Sự chắp vá của quá khứ, hiện tại, và tương lai khiến cho thành phố trở thành con quái vật không hoàn hảo. Nhưng nó cũng làm chúng trở thành chuyên gia về sự dẻo dai, bền bỉ.

Những đường nét kiến trúc mang tính lịch sử cho chúng ta thấy sự vững chãi của thành phố – một tòa nhà hay những con đường đã né kịp những lần phóng tay nhiệt tình của một nhà quy hoạch hiện đại. Khi đặt chân vào các rãnh mòn của những bậc thang lâu đời, chúng ta có thể nhớ tới những lớp người đã ở trong thành phố này, và tự hỏi về những thách thức mà họ đã vượt qua.

TINH THẦN CỦA THÀNH PHỐ

Khi chứng kiến thế hệ tiếp theo của các tòa nhà mọc lên từ mặt đất, chúng ta có thể nhận ra rằng: Tinh thần của thành phố luôn luôn thay đổi, cố gắng để bắt kịp với tương lai. Vào một thời điểm nào đó, thành phố có lẽ đã bị tàn phá; nhưng những con người nơi đây đã tái lập những chỗ bị hủy hoại và vượt qua sự hủy diệt.

Đô thị cũng là nơi mà những đầu óc sáng láng đã sáng tạo ra các giải pháp. Nhân loại đã đạt được nhiều thành tựu từ sự hợp tác sáng tạo, đặc trưng qua sự phát triển ở các thành phố trên khắp thế giới – hãy nghĩ về Florence và Venice như là các điểm nóng của thời Phục hưng; hay Athens, từ thế kỷ V đã là nơi truyền ảnh hưởng tới chính trị và văn hóa nhiều nước sau này.

Hãy tưởng tượng những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Ở Singapore, Vancouver và Munich, nhiều giải pháp được thực hiện để giảm thiểu lượng khí thải carbon và nâng cao tiêu chuẩn sống. Những ý tưởng có lẽ vượt ra ngoài những mối quan tâm của Brunel; nhưng chúng có lẽ được thúc đẩy bởi tinh thần của con người vĩ đại đó.