Những khu vườn đô thị ngày càng phát triển là những thứ nổi loạn nho nhỏ. Bất cứ một cái hộp bên cửa sổ chất đầy cây cỏ, hay một cái sân sau nhỏ xíu được sắp xếp thành một khu rừng của những loại thảo mộc thơm ngát, hoặc những chiếc lá to như cái chảo, cũng khiến tôi nghĩ về một con người đằng sau những tạo vật này – một ai đó đã quyết tâm biến một khoảng không gian trở nên đẹp đẽ, cho dù hành động thể hiện có nhỏ bé đến đâu.
Những khu vườn siêu nhỏ này trở thành các hình ảnh tươi tắn – chúng thường được dựng lên không chỉ để làm vui lòng người làm vườn, mà còn các hàng xóm láng giềng và cả cộng đồng nữa. Tôi đã gặp gỡ và viết về nhiều người làm vườn của thành phố, từ Tokyo đến Los Angeles. Từ những cơ hội đó, tôi thường nhận ra cái khát vọng được cắm một vài cái cây vào một đống phân ủ. Những khát vọng này có thể đơn giản như là niềm hy vọng rằng, một người qua đường nào đó – khi nhìn thấy những bông hoa đua nở – sẽ cảm thấy vui vẻ, thiện cảm hơn về những con phố mà họ sống. Nhưng các khát vọng đó cũng có thể có tính công khai hơn, chính trị hơn và rộng lớn hơn. Đó là trường hợp của một phong trào xanh ở San Francisco. Ở đó, các cư dân trồng những công viên thu nhỏ trên những vỉa hè bên ngoài căn nhà của họ, hoàn thiện chúng với những chỗ ngồi và chỗ để tựa – cho phép và khuyến khích những người đi qua dừng lại và thưởng thức những bông hoa.
Những nơi như vậy được biết đến như những không gian công cộng tạm thời; một số chỉ có kích thước bằng một vài tấm lát được thiết kế đặc biệt cho những người hiếm khi đưa mắt thoáng nhìn vào thế giới tự nhiên. Cây cối được đặt đủ thấp so với mặt đất để cho những bông hoa vui tươi, thơm ngát của chúng có thể bắt gặp ánh mắt của lũ trẻ đang ngồi trong xe đẩy, hoặc ở những nơi chốn thích hợp cho những người có vấn đề về việc di chuyển nên không thể dễ dàng đi chơi ở những công viên trong thành phố.
Ngoài chức năng thẩm mỹ, các không gian công cộng tạm thời này còn là những hành động phản kháng khéo léo – một nỗ lực đòi lại những con đường thường được thiết kế cho xe ô tô, với đặc trưng cố hữu là bê tông. Thật tuyệt vời khi nghĩ rằng ngay cả những ốc đảo hoang dã nhỏ bé nhất cũng có thể là một cách để nói chuyện với thành phố.
NHỮNG MẢNH XANH TƯƠI
Một ít chậu cây hay một vài giỏ treo có thể thay đổi những trải nghiệm của chúng ta về thành phố, từ một nơi của lốp xe và gạch đá đến một nơi của mùi hương, màu sắc và kết cấu. Chúng cũng đưa ra một tuyên bố về chuyện bạn muốn thành phố sẽ như thế nào. Những khu vườn nho nhỏ nói với tôi rằng, người hay cộng đồng tạo nên chúng ước muốn được sống trong một thành phố có không khí trong lành, thân thiện cùng với những ong bướm và hệ sinh thái bền vững.
Ngay cả các mảng xanh tươi nhỏ bé nhất cũng tạo ra một thứ thuốc bổ thanh lọc cho môi trường xung quanh; chúng thanh lọc không khí khi cây cối loại bỏ cacbon đioxit và tạo ra ôxi, cung cấp những mảnh đất hấp thụ lượng nước mưa chạy xuống từ các mái nhà và đường phố không ngấm nước. Chúng cũng là những đường nối phong phú của mật hoa và phấn hoa.
Số lượng ong, chim chóc, bọ cánh cứng, dơi, bướm và bướm đêm đang giảm xuống với một tốc độ đáng lo ngại trên toàn cầu do sự mất mát môi trường làm tổ và kiếm thức ăn, sự lạm dụng hóa chất và sự thay đổi kiểu khí hậu – việc đó khiến những ốc đảo của hoa lá trong các không gian riêng tư hay công cộng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Tạo dựng những khu vườn này trong một không gian hạn chế đem lại cho người trồng vườn hào phóng nhiều sự đền đáp. Khi ong bướm thụ phấn cho cây cối, chúng biến vườn của bạn từ một bộ sưu tập chồi non thành một nơi rực rỡ – tái vun trồng cho sự sinh sôi nảy nở, gieo các hạt giống cho mùa tiếp theo và cả cung cấp lương thực ngon lành trên đĩa ăn tối của bạn.
ĐƯỜNG CAO TỐC SINH THÁI
Khi một khu vườn ốc đảo cắm rễ xuống gần một khu vườn khác, mọi chuyện trở nên thú vị. Khi đó, khu vườn của bạn đã trở thành một phần trong mạng lưới các khu vườn, chứa đựng trong đó những loại hoa cỏ đa dạng có thể đáp ứng một phạm vi thụ phấn rộng hơn. Chúng không chỉ thu hút cuộc sống hoang dã đến không gian ngoài trời của riêng bạn, mà chúng còn kết nối bạn với những khu vườn khác trong thành phố.
Nếu khu vườn của bạn ở gần nơi phân phối hoặc trồng thực phẩm, hay thậm chí là một vài cây táo, nó cũng đang giúp thụ phấn cho các cây ăn quả và rau trong các không gian này – từ những chậu cây riêng lẻ, cho đến những bồn hoa, công viên. Bởi những con ong vận chuyển hạt phấn khi chúng bay từ bông hoa này sang bông hoa khác.
Đó là một hành động mang tính láng giềng, một cử chỉ vị tha hoàn hảo. Và khi chú tâm tới sự liên hệ này, chúng ta mới hiểu được sự bổ khuyết, kết nối của cuộc sống. Những kẻ thụ phấn này cần chúng ta, nhưng chúng cũng là một trong những nguồn tài nguyên quý giá nhất, không thể thiếu được cho sự tái sinh của hầu hết các loại cây cỏ hoa lá trên Trái đất. Không có chúng, vô số các loại hoa trái, rau và hạt, cũng như các loại dầu, sợi và nguyên liệu thô, đơn giản là sẽ không thể tồn tại. Vậy nên, cho dù các khu vườn trong thành phố có thể rất nhỏ bé, nhưng chúng vẫn giữ cho chúng ta kết nối được với những ý tưởng quan trọng này.