Thông tin liên lạc

Cơ thể có hệ thống tinh vi để kiểm soát những yếu tố mang tính bản năng, với bộ chỉ huy đặt tại vùng dưới đồi trong não (hypothalamus). Đây là vùng não vô cùng quan trọng, nối liền não với hệ nội tiết tố, kiểm soát các chỉ số sống còn như nhiệt độ cơ thể, các cảm giác đói, khát, mệt mỏi, giấc ngủ, nhịp sinh học,… cũng như các khía cạnh liên quan đến hành vi làm cha mẹ (bản năng dạy con) và tình mẫu tử (bản năng nuôi con).

Vùng dưới đồi có rất nhiều tế bào kiểm soát các chức năng khác nhau liên quan đến cân bằng năng lượng. Các tế bào đói kiểm soát cơn đói dựa vào tín hiệu nhận được từ khắp cơ thể và xác định mức năng lượng trong cơ thể. Các tế bào thần kinh (nơron) tỏa từ đây tới dạ dày và ruột để nhận thông tin về thức ăn, nhất là các chỉ số hormone tiết ra từ đó.

Có vô vàn tín hiệu được chuyển cho não xử lý thông qua hai cơ chế chính. Một là truyền qua tế bào thần kinh, gọi là nơron. Ví dụ có nơron báo cho não biết mức độ căng của dạ dày hay ruột để phát tín hiệu là đã đến lúc bạn buông đũa. Hai là thông qua các hormone, phần lớn hiện diện trong hệ tuần hoàn, nghĩa là não bộ thông qua nồng độ các hormone có trong máu để hiểu điều gì đang xảy ra tại các cơ quan bộ phận trong toàn cơ thể. Có ba hormone cơ bản làm người đưa tin để giúp não kiểm soát việc ăn uống.

Thứ nhất, ghrelin, còn gọi là hormone đói, tăng cao khi dạ dày và ruột bị rỗng. Phản ứng của não khi thấy ghrelin tăng lên là làm ;bạn cảm thấy đói, đến khi bạn ăn vào rồi, dạ dày và ruột được lấp đầy thì ghrelin lại giảm xuống.

Hình 12 – Các hormone chính điều khiển cân bằng năng lượng.

Nguồn: Gem Hospital, 2019

Tiếp theo, lượng thức ăn trong mỗi bữa phụ thuộc đã có bao nhiêu năng lượng được dự trữ trong cơ thể, chủ yếu ở dạng mỡ. Nói theo ngôn ngữ của não bộ, nếu đã no đủ rồi thì ăn ít thôi. Các tế bào mỡ tiết ra nhiều loại hormone để báo hiệu xem bạn béo hay gầy, nhưng quan trọng nhất là leptin, hay còn gọi là hormone chi tiêu năng lượng. Mức leptin cao có nghĩa trong người bạn đã nhiều mỡ, não sẽ theo đó bảo người béo buông đũa sớm hơn; mức leptin thấp tức bạn hãy còn gầy, não ra lệnh xới thêm cơm.

Tất nhiên não cũng theo sát mức insulin (hormone đường) để biết còn bao nhiêu đường và chất béo trong máu. Hoạt động cùng với nhau, các hormone cho não bộ một bức tranh tương đối hoàn chỉnh về mức năng lượng dự trữ (leptin), mức hiện đang sử dụng (insulin, đường huyết và chất béo trong máu) và triển vọng nguồn cung năng lượng (ghrelin) – để ra quyết định cho cảm giác đói/ no của cơ thể.