Có một loại búp bê đồ chơi rất được trẻ em yêu thích, đó là con lật đật.
Lật đật, mặc cho bạn có lay, đẩy mạnh thế nào thì nó cũng không đổ, chỉ đung đưa, lắc lư qua lại, nghiêng về một bên, rồi lại trở về trạng thái ban đầu. Chính vì lẽ đó mà người ta gọi nó là “Con lật đật”, người Nhật Bản gọi nó là “Búp bê Đạt Ma”1.
1 Búp bê Đạt Ma: Búp bê Daruma, một loại búp bê truyền thống của Nhật Bản, phỏng theo dung mạo của tổ Bồ Đề Đạt Ma, người sáng lập ra Thiền tông.
Cuộc sống quanh ta, cũng có nhiều người biết cách tránh họa tìm phúc, không dễ bị gục ngã, và họ giống hệt như con lật đật vậy. Giới chính trị, giới học thuật, giới tài chính, kinh tế, doanh nghiệp, chứng khoán, v.v. mỗi ngành nghề đều có những phương án ứng phó rủi ro của riêng mình. Điều giúp họ giống như con lật đật không thể bị đánh đổ chính là: trí tuệ giúp họ có thể nắm bắt được mọi thứ; lòng nhân ái, giúp họ đủ tâm lượng bao dung; lòng dũng cảm, giúp họ có thể hy sinh mọi thứ. Thử hỏi, nếu chúng ta cũng có những đức tính tốt đẹp ấy, thì liệu còn sóng gió nào có thể hạ gục được ta đây?
Vì sao gọi là con “lật đật”? Là vì nó có thể thoải mái đong đưa, khéo giữ thăng bằng. Đồng thời, tuy không kiên định với lập trường của mình, nhưng nó lại vô cùng vững vàng, không cần người khác giúp đỡ mà vẫn có thể tự giải quyết khó khăn của chính mình, vậy nên dù bạn có đẩy ngã thì nó vẫn có thể tự vực dậy được.
Phùng Đạo thời Ngũ đại Thập quốc, từng làm quan qua năm triều đại; Quốc sư Thanh Lương Trừng Quán (Shōryō Chōkan) của Hoa Nghiêm tông, từng làm thầy của bảy vị vua trong chín triều đại, các ngài ấy chính là “con lật đật” đúng nghĩa. Bởi tinh thần bất khuất, mà người dân nước Sở thời xưa được ví “Dù Sở chỉ còn ba họ, cũng nhất định phải đánh bại Tần”1, và đây đều là những câu chuyện mang tinh thần bất khuất của con lật đật.
1 Câu nói này thể hiện tinh thần phản kháng sự thống nhất Trung Quốc của nước Tần. Ba họ ở đây là ba gia tộc lớn: Chiêu, Khuất, Cảnh. Câu này có nghĩa rằng, dù nước Sở chỉ còn lại ba họ tộc nhưng cũng nhất định phải đánh đuổi nhà Tần, giành lại độc lập.
“Không gục ngã” của lật đật không chỉ theo nghĩa đen, mà nó còn là tinh thần bất khuất, tự khích lệ bản thân biết đứng dậy, tinh thần lạc quan coi “thất bại là mẹ thành công”. Như trong những năm đầu kháng chiến, Trương Tự Trung cố thủ ở phương Bắc, ông ấy đã cố gắng đương đầu với kẻ địch cho đến khi đạn dược, lương thực cạn kiệt, thì hy sinh vì nhiệm vụ. Ở đây, ông chính là “con lật đật” của người Trung Quốc.
Vua Kiệt nhà Hạ, vua Trụ nhà Thương, Chu U Vương nhà Chu là đế vương mà còn bị lật đổ, không thể kể hết có bao nhiêu hoàng đế phải sống cảnh nước mất nhà tan. Quay đầu nhìn lại, có biết bao nhiêu bậc hiền nhân, quân tử đạo đức như Bá Di, Thúc Tề, họ cũng đều phải chịu cảnh nghèo khó; cho đến như Văn Thiên Tường, Sử Khả Pháp là phạm nhân, nhưng đều là những người hiền đức để lại tiếng thơm trong lịch sử. Từ đó có thể thấy, trung hiếu, tiết nghĩa, là khí chất chính trực của nhân gian, nó giống như con lật đật vậy, không dễ dàng gục ngã.
Trong bài hát đồng dao về lật đật có câu: “Lật đật, nhẹ nhàng lắc lư; kiên nhẫn, không nổi nóng là tính cách của cậu. Người đời bảo cậu ngốc, nhưng cậu đâu có ngốc. Cậu để râu, mà dáng vẻ lại y hệt nhóc con, khuôn mặt ửng hồng, tính tình vui vẻ. Không ngốc, không ngốc, thực sự không hề ngốc. Đẩy cậu ngã rồi, cậu lại đứng lên”.
Xét theo nguyên lý lực học trong vật lý, thì mọi vật thể đều có xu hướng dồn trọng tâm xuống phần đáy, khi ta đẩy lật đật, do điểm tựa (điểm tiếp xúc giữa con lật đật và mặt bàn) của lật đật thay đổi, trọng tâm và điểm tựa của nó không cùng trên một đường thẳng, nên lúc này dưới tác động của trọng lực, lật đật sẽ lắc lư quanh điểm tựa cho đến khi trở lại vị trí ban đầu. Chính bởi nguyên lý ấy, mà lật đật không bao giờ bị đổ.
Sống ở đời, người như thế nào mới có thể trở thành lật đật không bao giờ gục ngã đây? Người có lòng từ bi không dễ dàng gục ngã, người biết nhẫn nhịn cũng chẳng dễ dàng bị đánh bại; người có lòng từ bi thì không có kẻ thù, và người biết nhẫn nhịn thì không ai có thể đánh bại họ được. Vậy, bạn có muốn làm một người giống như con lật đật hay không? Nếu có, thì nhất định bạn phải chuẩn bị thật tốt cho bản thân mình, chuẩn bị tốt thì bạn sẽ không bao giờ gục ngã trước sóng gió cuộc đời.