Điệp viên 02 là cuốn tiểu thuyết dựa trên cơ sở người thực, việc thực. Tác giả xử lý nhân vật theo cách: Có người giữ nguyên tên thường dùng như Hà Ngọc (tên lý lịch là Hàn Ngọc Cẩm), Vũ Bằng... Có người thay bằng tên khác như Tùng Sơn, Văn Thứ... Về tên các nhân vật phản diện thì không thay đổi. Tác giả trung thành với các sự kiện lịch sử, không tô vẽ thêm, cũng không cắt xén bớt...
Tùng Sơn là một cán bộ vừa mẫn cán, điềm đạm, cẩn trọng nhưng dám làm... vừa hăng hái, không bao giờ chịu bó tay trước khó khăn. Anh vào Hà Nội tá trú tại nhà Đoàn Thi- Trợ tá của Tổng trấn Bắc Việt Nghiêm Xuân Thiêm với danh nghĩa về Hà Nội tìm vợ con bị lạc từ ngày toàn quốc kháng chiến.
Vợ chồng Đoàn Thi rất quý mến chàng trai nặng tình nghĩa với mọi người. Nhờ sự cơn thiệp của Đoàn Thi, anh được Sở Công an Hà Nội tuyển dụng làm đồn trưởng Công an kinh tế Từ Sơn, sau đố chuyển về phòng Tư pháp. Vợ chồng Đoàn Thi nhất là bà vợ cả còn ép Tùng Sơn lấy cháu gái mình - cô Đoàn Thị Son. Tùng Sơn có một vỏ bọc khá kín đáo, nhưng anh không nối được liên lạc với Trung tâm, ba lần đến nhà cơ sở cả ba lần bị từ chối liên hệ, anh đành phải dùng giải pháp mạo hiểm và chính giải pháp này đã đem lại kết quả, Trung tâm cử Văn Văn vào Hà Nội gặp anh.
Ngày hoà bình lập lại, Văn Văn chỉ huy một tổ tình báo
Nam Tiến trong đó có Tùng Sơn, Ngô Văn Thứ, Đậu Cư, Vũ Thái, Phạm Phong. Vào Sài Gòn ít lâu, Văn Văn chết. Giai đoạn này, Văn Thứ, Đận Cư ở trong hoàn cảnh tương đối vững, Vũ Thái và Phạm Phong được Nguỵ quyền chọn đi học bên Mỹ, chỉ còn Tùng Sơn là chông chênh. Tùng Sơn lâm vào tình trạng không có chỉ huy hướng dẫn, lại gặp đứng thời kỳ Diệm - Nhu thực hiện cải cách nhân sự: Thay những tay sai của Pháp bằng những người thân Mỹ hoặc có xu hướng thân Mỹ, Tùng Sơn bị đẩy xuống bộ phận kế toán của Công an. Mất liên lạc với cấp trên, mất vị thế chẳng khác gì ngồi thuyền nát không có lái mà phải vượt qua gió bão. Trong hoàn cảnh bị gò bó Tùng Sơn thực hiện cuộc bứt phá đem lại hiệu quả vô cùng ngoạn mục: Anh được Trần Kim Tuyến - Giám đốc Sở nghiên cứu Chính trị (Cơ quan mật vụ của Chính quyền Diệm - Nhu) tin cậy, Ngô Đình Nhu - cố vấn Chính phủ tín nhiệm. Ngô Đình Diệm - Tổng thống nền Đệ nhất Cộng hoà cũng quan tâm. Chúng giao cho anh phụ trách An ninh nội bộ, an ninh nhân viên, tài liệu và cơ sở. Anh còn thu thập được nhiều tài liệu, tin tức quan trọng khác. Nhưng đến bao giờ Trung tâm phái người đến nhận? Anh phải huy động đến cơ sở đặc biệt chỉ được sử dụng vào trường hợp thật đặc biệt. Nhưng cơ sở này cũng đang ở tình trạng “Chờ anh em đến giao việc”.
Hà Ngọc là Bí thư huyện ủy M.H - H.Y được chiêu mộ sang ngành Tình báo, anh chỉ huy một tổ tình báo Nam Tiến gồm có: Vũ Bằng, Triệu Thi Mát, Bảo Chung, Uông Văn Mùi, Nguyễn Đình Thuỳ, Trần Nguyên Thuyền (Thuyền từ chối không đi sau lại trốn vào Nam). Tiếp đó, lại chất thêm Viết Thảo vào gánh nặng trên vai tổ trưởng Hà Ngọc. Tổ điệp báo Hà Ngọc cũng rơi vào tình thế như tổ Văn Văn, sau cuộc cải tổ nhân sự của Diệm - Nhu, đa số điệp viên mất tác dụng hoặc kém tác dụng thậm chí trở thành mối lo như Nguyên Thuyền, Viết Thảo. Đây cũng là giai đoạn cực kỳ khó khăn của cuộc Cách mạng miền Nam. Mỹ - Diệm thực hiện “Chiến tranh đơn phương”. Hàng vạn cố vấn Mỹ, hàng nghìn máy bay trực thăng, hàng nghìn xe bọc thép, hàng nghìn đại bác các cỡ và súng cá nhân đủ loại ùn ùn đổ bộ lên miền Nam. Chúng phá vỡ hạ tầng cơ sở cách mạng miền Nam bằng cách thực hiện chủ trương dồn dân lập Ấp chiến lược, tổ chức Liên gia... tiến hành hàng vạn cuộc càn quét bằng phương tiện quân sự tối tân nhất, chiến thuật hiện đại nhất: Trực thăng vận, thiết xa vận, bủa lưới phóng lao, bao vây thẳng đứng... Ngô Đình Cẩn – cố vấn tối cao của Chính phủ ở miền Trung còn thành lập Đoàn công tác đặc biệt miền Trung, bắt bớ tràn lan những người kháng chiến cũ và điệp viên của ta.
Và đây cũng là thời kỳ khó khăn của những người hoạt động bí mật. Mối lo thường trực của tổ trưởng Hà Ngọc nằm ở khâu giao thông liên lạc, mấy lần đánh người ra Bắc đều bật trở lại, anh khai thông tuyến Phnôm Pênh - Pari - Hà Nội, anh mở cả đường qua Lào, đường giao thông này quá nhiêu khê lại mất nhiều thời gian. Cuối cùng, nhờ Thu Hà vợ Vũ Bằng từ Hà Nội vượt tuyến vào Nam thăm chồng, anh phát hiện một phương thức khai thông đường liên lạc với Hà Nội. Phái viên của Trung tâm đến Sài Gòn thành lập Cụm tình báo chiến lược số 02, giao cho Hà Ngọc làm Cụm trưởng. Cụm Gồm có: Tùng Sơn, Ngô Văn Thứ (sĩ quan tuỳ tùng của Tư lệnh Quân khu I), Đậu Cư (trưởng phòng nhân sự Bộ Tổng tham mưu nguỵ quân), Vũ Thái (sĩ quan nguỵ), Phạm Phong (sĩ quan nguỵ), Tô Đích (Phó chủ tịch Hạ viện nguỵ quyền), Bảo Chung (Hiệu trưởng trường Bảo An), Vũ Bằng (Nhà báo), Triệu Thi Mát.
Guồng máy đang hoạt động tốt thì bỗng dưng chết máy. Một giao thông của Liên khu ủy 5 bị bắt khai ra một cán bộ trong mạng lưới giao thông, cán bộ ấy khai ra người chỉ huy mạng lưới giao thông từ đấy khởi đầu chiến dịch đại khủng bố của Mỹ - Diệm xảy ra năm 1959 do Ngô Đình Cẩn và bè lũ tay sai ác ôn khởi xướng, Hà Ngọc bị bắt trong đợt này.
Tùng Sơn lại rơi vào tình trạng mất chỉ huy. Trong thời gian chờ đợi người của Trung tâm đến bắt liên lạc, anh tiếp tục củng cố vị thế của một điệp viên chuyên sâu: Gây thiện cảm với các “sếp”, đồng liêu và mở rộng quảng giao: qua Vũ Nhưỡng, anh kết bạn với đại tá An-đô sĩ quan cao cấp trong Bộ Tư lệnh quân đội Viễn chinh Mỹ tại Nam Việt Nam, qua Phạm Ngọc Các (con rể cựu Thủ tướng Lê Văn Hoạch) anh có mối giao tình thân thiện với Cô-mơ, Phó đại sứ Mỹ tại Sài Gòn... Đó là những “mỏ tin tức tuyệt mật”, đặc biệt bằng chức năng Trưởng ban tôn giáo Đảng phái, anh dễ dàng tiếp xúc với những nhân vật có thể moi tin.
Diệm - Nhu bị giết. Dương Văn Minh làm Tổng thống, các tù nhân được “đại xá” trong đó có Hà Ngọc.
Guồng máy tình báo 02 lại vận hành, kịp thời ứng phó với tình hình mới.
Quân Viễn chinh Mỹ, bọn Chư hầu đánh hôi ùn ùn kéo vào Miền Nam, các sắc lính Nguỵ phát triển lên tới con số triệu, nơi nơi ngột ngạt mùi lính và súng đạn Mỹ nguỵ hùng hổ mở những chiến dịch lớn Ác-tơn-bo-rơ; Xi-da Phôn... càn quét vùng giải phóng.
Lực lượng Quân giải phóng miền Nam, ngày càng phát triển lớn mạnh đáp ứng đòi hỏi của tình thế lịch sử. Bộ chỉ huy miền Nam cần biết âm mưu, ý đồ trước mắt và lâu dài của địch. Hà Ngọc ra căn cứ cắm chốt ở vùng Tam Giác Sắt để tiện giữ liên lạc với Phòng tình báo Miền và điều hành lưới tình báo trong Sài Gòn.
Tùng Sơn có cơ hội khai thác các mối quan hệ thu thập những tin tức, tài liệu bí mật. Giai đoạn cuộc chiến Việt - Mỹ diễn ra ác liệt là giai đoạn anh thu thập được những thông tin quan trọng về âm mưu thâm độc của địch.
Giao liên riêng của Tùng Sơn bị bắt khi đem tài liệu của anh về tới bìa rừng căn cứ, chị tự sát để bảo vệ đồng đội. Hà Ngọc biết Tùng Sơn sắp lâm nguy, vội cho giao thông vào Sài Gòn đón anh ra căn cứ.
Tùng Sơn lên chiến khu Dương Minh Châu, Hà Ngọc được cử làm Hiệu trưởng trường tình báo của Miền. Guồng máy tình báo 02 vẫn vận hành.
Tùng Sơn là sĩ quan tình báo có tinh thần trách nhiệm cao, xử trí tình huống, tạo cơ hội rất thông minh nhạy bén... anh có lòng kiên trì rất mực dù rơi vào tình huống nào vẫn ung dung giữ chí tiến thủ. Anh chỉ là sĩ quan cấp uý (nguỵ quyền) nhưng đàng hoàng giao thiệp ngang ngửa với mọi cấp bậc trong chính quyền miền Nam.
Hà Ngọc không có phẩm chất điệp viên như Tùng Sơn, nhưng anh có phẩm chất của một cán bộ chỉ huy tình báo: cởi mở, thận trọng, sáng suốt... nhất là lòng trung thành hết mực đối với cách mạng. Hiện nay anh đã đến gần tuổi chín mươi mà vẫn giữ được giọng cười hồ hởi yêu đời.
Điệp viên 02 là cuốn tiểu thuyết phản ánh khá chân thực và sinh động cuộc chiến thầm lặng của các chiến sĩ tình báo thông minh, quả cảm với những cuộc đấu trí căng thẳng, ở đây sự thật đã tự cất tiếng nói. Những sự kiện thật, tình huống thật dã đem đến cho người đọc một phương tiện hình dung về một giai đoạn lịch sử hào hùng nhưng cũng đầy cam go, thử thách của dân tộc.
Nhà xuất bản Công an Nhân dân cùng tác giả cám ơn bác Hàn Ngọc Cẩm, bác Tùng Sơn... những người đã cung cấp hồi ký, báo cáo công tác - tư liệu quý cơ bản làm nên cuốn tiểu thuyết Điệp viên 02.
Trân trọng giới thiệu cùng độc giả cuốn tiểu thuyết này.
NHÀ XUẤT BẢN CÔNG AN NHÂN DÂN