Giá trị của sự cam kết trong mối quan hệ là gì? Hernando Cortez đã hiểu được sự cam kết.
Theo truyền thuyết, vào đầu những năm 1500, người Tây Ban Nha đi xâm chiếm Trung và Nam Mỹ đã chinh phục đế chế Aztec. Vấn đề là đế chế Aztec có gần sáu triệu dân. Cortez chỉ có vỏn vẹn 508 binh sĩ, 100 thủy thủ và 16 con ngựa. Quân số của ông đông xấp xỉ tỷ lệ 1:10.000 so với quân địch – không phải tỷ lệ đẹp cho chiến thắng.
Ông ta biết sợ hãi có thể phá hủy hoàn toàn sự cam kết chiến đấu của đội quân bé nhỏ và họ sẽ bị thôi thúc xin rút lui. Vì vậy, ông đốt sạch những chiếc thuyền đã đưa họ đến, để họ không thể rút lui. Lựa chọn còn lại duy nhất là chiến thắng hoặc chết.
Nhưng việc đốt những chiếc thuyền để tăng quyết tâm của quân lính đã gây ra một tác động thậm chí còn mạnh hơn đối với đội quân Aztec hùng mạnh và được đào tạo bài bản. Họ nhận ra rằng những người lính Tây Ban Nha này sẽ chiến đấu đến cùng cho sự sống của mình vì không còn đường quay về. Vì đế chế Aztec quá lớn, nên rất dễ để họ rút lui khi mọi thứ trở nên khó khăn.
Đó chính xác là những gì đã xảy ra. Hai năm sau, quân đội nhỏ bé Tây Ban Nha đã chinh phục được đế quốc Aztec. Những gì họ bị thiếu về quy mô, đào tạo, và trang thiết bị quân sự đã được bù lại bằng sự cam kết tuyệt đối.
HÃY ĐỐT NHỮNG “CHIẾC THUYỀN” CỦA BẠN
Những người được biết đến là có sự cam kết mạnh mẽ có lợi thế hơn trong các mối quan hệ. Đó là nền tảng để họ kiểm soát các mối quan hệ của mình, ngay cả với những người rắc rối trong cuộc sống của họ.
Tại sao lại như vậy? Bởi lẽ sự cam kết không phải là chuẩn mực có từ trước. Trước đây, người ta luôn cho rằng nếu ai hứa điều gì, họ sẽ tìm cách để thực hiện lời hứa, ngay cả khi mọi việc cực kỳ khó khăn. Ngày nay, sự nhanh chóng đã trở thành chuẩn mực mới. Chúng ta sẽ cố gắng làm một việc gì đó đến khi cảm thấy không thể tiếp tục chịu nổi, thì chúng ta sẽ xoay sở để thoát khỏi khó khăn. Lòng tin trong các công ty, nhà thờ, và các mối quan hệ đang ở mức thấp nhất mọi thời đại. Vì đã quá nhiều lần chúng ta tin người khác sẽ thực hiện cam kết của họ, và rồi lại thất vọng khi họ không làm như vậy. Dẫn đến, chúng ta gặp khó khăn trong việc tin vào lời hứa của họ trong tương lai.
Trong đám cưới truyền thống, chú rể và cô dâu phải thề nguyện: “Trước Đức Chúa và những nhân chứng này.” Nghe giống lời cam kết. “Trước Chúa và tất cả những người làm chứng, anh sẽ thực hiện lời hứa với em. Anh sẽ không làm em phải thất vọng.” Chúng ta hứa là chân thật với người khác “khi ốm đau hay khỏe mạnh, dù giàu có hay nghèo khó, dù hạnh phúc hay khổ đau.” Nhưng trong thực tế, lời thề nguyện lại biến thành “trong khỏe mạnh… dù giàu có… dù hạnh phúc…” còn khi “ốm đau”, “nghèo khó” hoặc “khổ đau” xuất hiện, một người nào đó trong mối quan hệ sẽ biến mất.
Hơn một nửa số cuộc hôn nhân kết thúc bằng ly hôn khi những lời hứa đó không được gìn giữ. Một nghiên cứu năm 2011 cho thấy rằng ngày càng có nhiều người Mỹ chọn không kết hôn. Một lý do được đưa ra là họ không muốn cam kết gì vì biết đằng nào rồi họ cũng sẽ phá vỡ nó.
Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta tìm được cách để “đốt thuyền của mình” trong các mối quan hệ? Điều gì xảy ra nếu chúng ta phát triển một mức độ cam kết trong đó mọi người hoàn toàn tin rằng chúng ta không chạy đi khi mọi thứ không được thoải mái?
Việc “đốt thuyền” sẽ mang lại bước tiến trong một mối quan hệ, bởi rút lui đã không còn là một lựa chọn nữa, ta chỉ còn cách đối xử tốt với người kia.
CHUYỆN GÌ XẢY RA NẾU TÔI ĐƯA RA LỰA CHỌN SAI?
Tim – con trai tôi và tôi ở trong một nhà hàng có thực đơn dài hai mươi trang. Đó là một nhà hàng tuyệt vời, nhưng tôi đã rất mất thì giờ để quyết định gọi món ăn nào vì có quá nhiều lựa chọn. Tim cầm thực đơn lên, liếc qua trang đầu khoảng 10 giây và đặt lại trên mặt bàn.
“Có vấn đề gì à?” Tôi hỏi.
“Không có gì ạ. Con đã chọn được món con muốn rồi.” Tim trả lời.
“Nhưng con mới chỉ nhìn trang đầu tiên thôi mà.” Tôi lại nói.
“Đúng ạ. Đến một nhà hàng như thế này, con đã học được cách chỉ xem từ đầu thực đơn cho đến khi con tìm được thứ gì đó có vẻ ngon, và đó là thứ con lựa chọn.
Lần tiếp theo chúng ta tới đây, con sẽ bắt đầu từ vị trí đã dừng lần trước trong cuốn menu, lật tiếp và con sẽ làm như vậy cho những lần tiếp theo.”
Tôi nghĩ về điều đó một lát và thừa nhận đó là một lựa chọn sáng suốt. Khi có quá nhiều lựa chọn, chúng ta bị đờ người ra vì sợ đưa ra lựa chọn sai. Điều gì xảy ra nếu tôi gọi một thứ và sau đó thấy thứ tôi thích hơn? Tôi sẽ hối tiếc về lựa chọn đầu tiên? Tim vượt qua được tình cảnh tiến thoái lưỡng nan đó bằng cách đưa ra quyết định rồi đặt quyển thực đơn xuống để cậu không phải so sánh gì cả.
Điều đó xảy ra trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống. Mọi người sợ đưa ra quyết định mua sắm, công việc, nhà cửa, hoặc bạn đời vì họ lo sẽ phải cam kết và sau đó lại tìm ra thứ gì đó “tốt hơn”. Chúng tôi cho rằng tốt hơn là nên bỏ qua cam kết như vậy, trong tương lai chúng ta sẽ thoải mái nhìn quanh.
Ví dụ, rất khó để khiến một cuộc hôn nhân diễn ra theo lối tư duy đó. Một cặp vợ chồng cam kết với nhau, nhưng tự hỏi liệu mình có mắc sai lầm không khi mọi thứ trở nên khó khăn. Nếu rút lui là một lựa chọn thì họ sẽ nghiêng nhiều hơn về phương án dừng mối quan hệ. Nhưng nếu họ đốt những chiếc thuyền của mình rồi thì sẽ có động cơ thúc đẩy mạnh hơn để vượt qua những thách thức và vun đắp để mối quan hệ được phát triển.
Cố gắng đưa ra một quyết định hoàn hảo có thể cản trở chúng ta. Trong gia đình, chúng ta thường nói: “Con có thể chưa đủ khả năng đưa ra quyết định đúng đắn. Nhưng một khi đã ra quyết định thì hãy nỗ lực hết sức biến nó thành một quyết định đúng đắn.” Điều đó nghĩa là hãy đặt quyển thực đơn xuống sau khi bạn đã đặt món.
PHẦN THƯỞNG CỦA SỰ KIÊN TRÌ
Tôi không bao giờ rửa hoặc lau bóng xe đi thuê. Tôi không lạm dụng chúng, và tôi phải thật thận trọng không để chúng bị trầy xước hoặc bị lõm. Nhưng vì không phải xe của mình và tôi chỉ dùng nó trong một ngày (và tôi phải trả nhiều tiền để sử dụng nó), tôi không đối xử giống như xe của mình được. Đôi lúc tôi dấn ga mạnh hơn bình thường một chút, hoặc lái xe qua cả những đoạn đường ghập ghềnh mà đáng lẽ tôi vẫn có thể tránh được. Nếu là xe của mình, việc tông phải ổ gà làm tôi lo lắng vì có thể làm ảnh hưởng đến kết cấu xe, khiến cho lốp xe bị hư hỏng và những vấn đề khác trong tương lai. Với một chiếc xe thuê, tôi không phải nghĩ đến giây thứ hai bởi vì tôi chỉ sử dụng nó hôm nay thôi. Trong thâm tâm tôi nghĩ: “Nó không phải vấn đề của mình” và “Mình trả tiền để họ phải lo mấy thứ này.” (Được rồi, có thể tôi đã có một ngày rất tệ…)
Tôi cũng biết rằng ngay ngày mai sẽ có người khác lái chiếc xe này, và họ có những thói quen và vấn đề của riêng họ. Nếu chiếc xe cho thuê hàng ngày, tức là có 365 lái xe không cam kết với việc chăm sóc dài hạn cho chiếc xe. Họ đối xử với chiếc xe khác hẳn vì họ không cam kết trong một thời gian dài. Họ không bận tâm là chiếc xe có được rửa không, có được lau bóng hoặc bảo dưỡng không. Họ chỉ muốn nó phục vụ đến hết ngày, khi không cần đến nó nữa họ sẽ trả.
Đưa ra một lời cam kết thể hiện sự quan tâm của bạn trong một mối quan hệ. Nếu chúng ta hành động trên quan điểm cam kết 24/7, 365 ngày/năm, chúng ta sẽ không đối xử với mối quan hệ như một thứ đi thuê. Chúng ta sẽ rửa, lau bóng và bảo dưỡng nó.
“Chiếc xe chỉ là một món đồ.” Bạn nói. “Tôi có thể chọn chiếc xe, nhưng tôi không chọn được những người gây chuyện, vốn là một phần trong cuộc sống của mình – đồng nghiệp, hàng xóm, và bố mẹ chồng/vợ. Có thể tôi đã chọn tình huống, nhưng họ vốn xuất hiện như một phần của gói thuê xe. Họ hiện hữu ở đó, và tôi đâu có loại bỏ được.”
Đó là sự thật. Trong những mối quan hệ rắc rối lâu dài đó, có thể chúng ta cảm thấy như đang bị người khác kiểm soát. Nếu tập trung vào thực tế là họ đương nhiên tồn tại trong cuộc sống của chúng ta, chúng ta sẽ không bao giờ thoát khỏi trạng thái cảm xúc của sự ràng buộc. Chỉ khi chấp nhận và thích nghi thì ta mới thực sự nắm lấy cơ hội có một tương lai lành mạnh.
Chấp nhận nghĩa là không chiến đấu với những điều không thể tránh được, mà tìm cách chấp nhận và tìm hiểu tại sao họ cư xử như vậy. Chúng ta dần chấp nhận thực tế về sự hiện diện của họ trong cuộc đời mình. Thích nghi vì chúng ta chẳng thể thay đổi thực tế đó, nên cần thay đổi cách phản ứng của mình với thực tế này. Chúng ta sẽ tự thay đổi từ phía bản thân mình.
Đôi khi việc tách mình khỏi những người gây rắc rối có thể lại hợp lý, như khi cuộc sống của chúng ta hoặc cuộc sống của những người mà mình quan tâm đang nằm trong mối nguy hiểm. Nhưng khi việc rút lui là một giải pháp mặc định thì chúng ta không bao giờ trải qua những điều tích cực có được nhờ xây dựng và phát triển mối quan hệ trong một thời gian dài.
GIỮ GÌN SỰ BÌNH YÊN HAY MANG ĐẾN SỰ BÌNH YÊN
Nate lớn lên trong một gia đình không cho phép có xung đột giữa mọi người với nhau. Nếp sống đó trở thành hình mẫu trong cuộc sống trưởng thành của cậu và cậu luôn nhìn nhận mình là một người hòa giải. Cậu không chạy trốn khỏi những mối quan hệ khó nhằn, vì vậy cậu cảm thấy điều đó thể hiện sự nỗ lực và cam kết của mình. Nhưng cậu luôn né tránh những vấn đề khó khăn giữa các thành viên trong gia đình nên mối quan hệ của cậu rất thoải mái – nhìn bề ngoài.
Sau đó cậu kết hôn với Vicki, gia đình cô ấy lại xuất hiện sự xung đột bên trong gia đình. Sau 15 năm chung sống và có ba con trai, Nate vẫn cam kết vượt qua những thời điểm khó khăn. Nhưng khi những vấn đề khó khăn xảy ra, cậu ra sức giữ cho mọi người vui vẻ thay vì giải quyết các vấn đề. Cậu ấy là người mang đến sự bình yên.
Nate muốn làm một người chồng và người cha tốt hơn, vì thế cậu dành thời gian gặp chuyên gia tư vấn để hiểu hơn về mình và có được những công cụ phát triển. Khi cậu miêu tả xu hướng nắm vai trò của một người mang đến sự bình yên, chuyên gia tư vấn nói: “Trên thực tế, anh không phải là một người mang đến sự bình yên. Anh là người giữ gìn sự bình yên. Một người giữ gìn sự bình yên cố gắng giữ cho mọi thứ theo cách vốn có. Một người mang đến sự bình yên sẵn sàng đối mặt với các vấn đề và làm hết khả năng để tạo ra sự bình yên.”
Cuộc hôn nhân của Nate và Vicki đang ở giai đoạn vững vàng. Nate vẫn ráng hết sức giữ gìn sự bình yên nhưng đã học được giá trị của việc mang đến sự bình yên. Cậu không ưa những cuộc trò chuyện gay gắt nhưng vẫn chọn thời điểm phù hợp để tham gia vào. Cả hai sẽ không thể có được những điều này nếu họ thiếu sự cam kết, nỗ lực. Nếu bỏ cuộc trong những thời điểm khó khăn thì họ đã không thể trở thành con người họ như ngày hôm nay.
Đáng tiếc là nhiều người biến mất ở thời điểm mọi thứ trở nên khó khăn. Sự phát triển của mỗi cá nhân sẽ chỉ diễn ra trong các mối quan hệ được cam kết và vun đắp, và sẽ không phát triển trong bất kỳ mối quan hệ với tính chất nào khác.
Huấn luyện viên bóng đá Vince Lombardi từng nói: “Khi một người đưa ra cam kết về một cách sống đúng đắn, anh ta đặt sức mạnh lớn nhất vào thế giới bên trong mình. Đó là thứ mà chúng ta gọi là sức mạnh từ trái tim. Khi một người thực hiện cam kết của mình, không gì ngăn cản được anh ta đến với thành công.”
Nói một cách đơn giản, “hãy thiêu cháy những chiếc thuyền” – cam kết duy trì và chính trực trong một mối quan hệ là cách tốt nhất để xây dựng mối quan hệ lành mạnh và kiểm soát được những người hay gây rắc rối.
CAM KẾT CHẶT CHẼ
Vậy làm thế nào chúng ta thực hiện cam kết khi bản thân bị đặt trong những điều kiện khó khăn?
Hãy nghĩ đến những người đã thực hiện cam kết của họ với bạn. Bạn có nghĩ ra trong cuộc sống của mình có ai mà bạn có xu hướng coi sự cam kết của họ là đương nhiên không? Bạn không bận tâm vì họ luôn luôn dành thời gian, công sức cho bạn? Sự cam kết đó đã tạo ra khác biệt như thế nào trong mối quan hệ của bạn? Mối quan hệ đó có gì khác biệt so với những mối quan hệ khác, bởi vì bạn tin chắc là họ sẽ không biến mất?
Sự khác biệt trong mối quan hệ ở đây thường liên quan đến tình yêu thương vô điều kiện. Không phải lúc nào họ cũng cố gắng uốn nắn chúng ta, mà họ chấp nhận ta theo cách ta vốn có. Chỉ khi có được nền tảng đó, họ mới có thể sẵn sàng thẳng thắn để chúng ta phát triển. Ngay cả khi chúng ta không phát triển, họ cũng vẫn ở đó vì chúng ta.
Sheila trải qua những ngông cuồng ở tuổi vị thành niên. Hướng đi của cô chệch khỏi những giá trị đạo đức của bố mẹ (và của bản thân cô). Nhưng nhiều năm sau, cô bắt đầu có sự điều chỉnh. Cô nói với bố mẹ: “Con bị đi lạc bao xa và lựa chọn của con tệ mức nào đã không còn quan trọng, điều giúp con quay về là vì con biết rằng bố mẹ vẫn yêu thương con, dù con có ra sao đi nữa. Bố mẹ đã cho con thấy điều đó. Bố mẹ không thích những điều con làm, và con đã làm tổn thương sâu sắc đến bố mẹ. Con biết bố mẹ thất vọng và nhiều lần bực mình với con, nhưng không bao giờ con nghi ngờ tình yêu thương của bố mẹ.”
Vua Solomon từng nói: “Không hứa hẹn sẽ tốt hơn là hứa hẹn mà không thực hiện được”. Cam kết là khi bạn hứa điều gì đó và giữ đúng lời hứa đó. Đó là một đặc tính nên có trong chúng ta, và đó là đặc tính của những người có sức mạnh nội tâm để kiểm soát người rắc rối một cách hiệu quả.
Hãy nghĩ về những điều bạn đã hứa. Bạn thực hiện những lời hứa đó như thế nào? Dù người mà bạn kết hôn không được hoàn hảo, dù những đứa trẻ đang làm bạn phát điên, hoặc ông chủ của bạn bị mất trí đều không quan trọng. Đây không phải là vấn đề của họ, mà là vấn đề của bạn.
Cam kết chính là nguồn sức mạnh lớn nhất để bạn tác động đến những người xung quanh, dù họ có gây phiền toái cho bạn hay không.