Ông Hải, Chủ nhiệm Hợp tác xã Duyên Nam là chú họ của Tâm. Ông giữ chức chủ nhiệm đã hai nhiệm kỳ nhưng do trình độ hạn chế nên không làm sao đưa cuộc sống của xã viên khấm khá lên được. Bà con xã viên có ý muốn thay nhưng ngặt nỗi ông là đảng viên lâu năm lại là thương binh nên nể nang không muốn nói ra. Khi Tâm có ý định lấy Hợp tác xã Duyên Nam để thực nghiệm những ấp ủ của mình, anh liền tìm để gặp ông Hải. Sau khi biết ý định của Tâm, ông Hải vui ra mặt:
- Được anh về làm cố vấn thì còn gì bằng.
- Thực tình khi cháu được cử làm Phó phòng Nông nghiệp huyện mới có dịp tập trung suy nghĩ về cuộc sống của bà con nông dân ở huyện ta. Bà con không lười, đất đai không phải thuộc loại xấu nhưng vì sao cuộc sống vẫn thiếu thốn. Theo chú thì nguyên nhân do đâu?
- Anh hỏi thế tôi cũng chịu.
- Vậy theo chú vì sao có tình trạng trên?
- Chú nghĩ thiếu tinh thần trách nhiệm, không chịu kiểm tra và đốc thúc xã viên.
- Không phải vậy đâu chú ạ. Sau khi nhận nhiệm vụ Phó phòng Nông nghiệp, cháu đã dành thời gian nghiên cứu lề lối làm ăn của một số hợp tác xã trong huyện. Qua khảo sát cháu rút ra một điều là phương pháp khoán hiện nay chưa hợp lý, không khuyến khích được sức lao động của xã viên. Người lao động giỏi cũng được hưởng công điểm ngang bằng với người lười biếng. Theo cháu phải làm một cuộc cách mạng may ra mới chuyển biến được tình hình.
- Chú chưa hiểu ý anh?
- Cháu thấy cách khoán hiện nay có nhược điểm là chưa khuyến khích người nông dân hăng say lao động. Của cải họ làm ra không đến được tay họ hoặc chỉ đến một phần rất nhỏ không xứng đáng với công sức bỏ ra. Vì thế họ làm ăn qua loa, thậm chí còn dối trá trái với bản chất thật thà của mình.
- Những lời anh nói tôi nghe thủng cả. Nhưng mình làm khác sao được.
- Chú bảo làm khác ở chỗ nào? Mình chỉ có việc sắp xếp lại lao động cho hợp lý. Mặt khác quê ta đất chật người đông. Trông vào cây rau cây lúa cũng chỉ đủ ăn chứ không thể làm giàu được. Nếu tổ chức lại cách khoán hợp lý, sức lao động sẽ dôi ra ta bố trí sắp xếp lại công việc.
Khuôn mặt ông Hải trở nên căng thẳng. Lát sau ông bảo:
- Những lời anh nói nghe hay đấy nhưng…
Mình gặp phải tảng đá bảo thủ rồi! Tâm nghĩ và nói:
- Mặt trời cũng có vết chú ạ.
Ông Hải ngồi im lặng một lúc như suy nghĩ điều gì đó rồi nói với Tâm:
- Thôi, thế này anh nhé. Ngày kia tôi sẽ triệu tập ban quản trị và các đội trưởng sản xuất họp để anh trình bày ý kiến của mình để cho tập thể quyết định.
- Vâng. Nhưng theo cháu, chú là Chủ nhiệm Hợp tác xã kiêm Bí thư Chi bộ, chú phải có quan điểm của mình thật rõ ràng để thuyết phục mọi người.
- Nguyên tắc làm việc từ xưa đến nay của chúng ta là tập thể quyết định. Thiểu số phải phục tùng đa số.