24Bài học từ thất bại

Để mọi việc trên đời này luôn luôn diễn ra một cách suôn sẻ, là một điều phi thực tế. Cho nên, những bậc làm cha mẹ có tầm nhìn xa sẽ không bảo vệ con cái một cách mù quáng, không che mưa chắn nắng thay cho con, mà luyện sẵn cho chúng khả năng chống chọi với mọi hoàn cảnh. Ví dụ ở Úc, vào sinh nhật đầu tiên của đứa trẻ khi còn chưa biết nói, cha mẹ sẽ đưa đứa trẻ xuống nước và để nó tự mình đứng dậy bò ra khỏi đó. Lẽ nào như vậy là cha mẹ không yêu thương con mình hay sao? Ở Trung Quốc, khi trẻ em vấp ngã, cha mẹ chúng để bọn trẻ tự đứng dậy, cho nên ngã càng nhiều thì càng nhanh biết đi.

Cho đến khi lớn hơn và được gửi đến trường học, đứa trẻ bị giáo viên trách phạt và các bạn trong lớp bắt nạt đến nỗi không thể chịu đựng được, nhưng người mẹ lại nói: “Cảm ơn thầy đã trách mắng cháu”, hay “Xin thầy hãy nghiêm khắc hơn nữa”. Họ luôn hy vọng con trẻ sớm trưởng thành trong sự nghiêm khắc của kỷ luật phép tắc, đây thực sự là nỗi lòng của các bậc làm cha làm mẹ trên đời vậy.

Thức ăn trải qua quá trình chế biến kỳ công, đặc biệt trở nên thơm ngon. Tùng, trúc, mai, sau quá trình trải gió sương, uống mưa tuyết lại càng xanh tươi. Bát đĩa sứ nhờ nung ở nhiệt độ cao hàng nghìn độ mà trở nên cứng cáp. Thật đáng tiếc là thanh thiếu niên hiện nay không thể chịu đựng được sự thất bại, khi học sinh bị điểm kém trong các kỳ thi, giáo viên chỉ mới gọi tên mắng một vài câu mà họ đã không chịu được, thế rồi trốn học bỏ tiết, thậm chí tỏ thái độ phản đối nhà trường, và cuối cùng cả một đời trôi qua không làm nên trò trống gì.

Trong ngành công nghiệp hàng không hiện nay, máy bay đã có thể dễ dàng di chuyển trên bầu trời hàng chục giờ liền. Thử hỏi nếu trước đây khi bay thử nghiệm, anh em nhà Wright chẳng nếm trải nhiều lần thất bại thì liệu có thành công như ngày hôm nay không? Việc Franklin khám phá ra điện cũng trải qua rất nhiều lần thí nghiệm mới chạm đến cột mốc thành tựu, dần dần phát minh ra bóng đèn, ti vi, tủ lạnh, máy tính. Và những điều này đã làm thay đổi cả thế giới.

Tôn Trung Sơn thực hiện mười cuộc cách mạng, và sau nhiều lần thất bại đã thành lập ra nước Trung Hoa Dân Quốc. Tô Tần vận động và kết hợp sáu nước lại với nhau, ai có thể hiểu được thất bại và sự chế giễu mà lúc đầu ông ấy phải chịu đựng? Khuông Hoành đục xuyên bức tường để lấy ánh sáng đọc sách¹, và cuối cùng trưởng thành từ những khó khăn và thách thức. Trước đây, những người đưa báo được gọi là “cậu bé bán báo”. Mấy chục năm trước, hầu hết những cậu bé bán báo đều là thanh thiếu niên mười mấy tuổi, không quản mưa gió, chẳng sợ chó cắn, bất chấp gió rét sớm mai. Ngày nay, các doanh nhân giàu có không phải đều là những người đã trải qua những bài học thất bại mới có được thành công ở hiện tại đó sao?

¹ Câu chuyện Tạc bích thâu quang (đục vách để lấy ánh sáng đọc sách): Để chỉ cho hoàn cảnh học trò nghèo nhưng có chí và chăm chỉ học hành. Ngày nay người ta còn dùng thành ngữ này để so sánh và khích lệ tinh thần các em học sinh siêng năng đọc sách hơn.

Nói đến thất bại, người ta nhắc đến nhiều nhất là Đại đức Milarepa (một nhà sư Tây Tạng, 1038? - 1122). Quá trình học tập của ngài được sư phụ rèn giũa bằng nhiều cách, nào là quát lớn, đánh đập, mắng nhiếc, thật là khó mà kể hết những gian nan bức bách. Thế nhưng, đến khi ngộ đạo thì thầy trò lại ôm nhau khóc nức nở. Bởi vị thầy cảm động trước người đệ tử xuất chúng khó kiếm ở đời như vậy.

Có một câu nói trong nhà Thiền: “Thêm một phần yêu cầu tiến bộ nơi người, là thêm một phần từ bi. Thêm một phần oan ức, là thêm một phần bảo vệ”. Những ngày tháng tập luyện hết sức vất vả của đội tuyển bóng chuyền nữ nổi tiếng Nhật Bản, hay của các tuyển thủ nhảy cầu đội tuyển Olympic Trung Quốc, nhờ sự rèn luyện không biết mệt mỏi như vậy, mới có thể phô diễn vẻ đẹp của họ trước khán giả thế giới và giành lấy vinh quang về cho đất nước.

Giáo dục thất bại là kiểu “Chu Du đánh Hoàng Cái¹”, một người muốn đánh và một người muốn bị đánh. Trên đời trước tiên phải có Bá Nhạc sau mới có Thiên lý mã², chính là, có sư phụ nghiêm khắc mới có thể đào tạo ra đồ đệ giỏi, có bùn nhơ mới có thể mọc lên hoa sen thanh khiết, có lực cản ngăn trở dòng chảy mới có thể khơi dậy sóng lớn. Một vị Bồ tát có lòng từ bi lớn, cũng phải có chí khí mạnh mẽ đi qua mọi biến cố khổ đau giữa thế gian ngũ trược. Cho nên, chỉ có một mặt thuận duyên thôi là chưa đủ, mà cần phải có những chướng ngại trên con đường học tập mới có thể hun đúc nên người hiền tài.