Sau cùng, mục đích của ikigai là để hiểu chính mình. Như tôi đã viết trong phần đầu quyển sách, ikigai thể hiện những giá trị của bạn trong cuộc sống, điều bạn quan tâm nhất và điều bạn ưu tiên. Tìm kiếm ikigai không hề dễ dàng, nhưng nếu không biết ikigai của mình là gì, bạn không thể sống theo nó - vì vậy dành thời gian và công sức tìm kiếm ikigai là một việc hoàn toàn xứng đáng.
Tôi cảm nhận được ikigai khi…
Trong tiếng Nhật, từ ikigai chủ yếu được sử dụng theo hai cách. Cách đầu tiên là chỉ đối tượng mang lại ikigai, còn cách thứ hai nhấn mạnh ikigai như một trạng thái cảm xúc. Trong một câu, chúng có thể được diễn đạt như sau:
“Tôi tìm thấy ikigai trong…”
và
“Tôi cảm nhận được ikigai khi…”
Với tôi, tôi tìm thấy ikigai trong việc viết lách và cảm nhận được ikigai khi tạo ra những ảnh hưởng tích cực đối với người khác thông qua các bài viết. Vì tạo ra ảnh hưởng tích cực là một trong những giá trị của tôi, nên ngoài viết lách, tôi cũng yêu thích những hoạt động tạo ra ảnh hưởng khác, chẳng hạn như dạy học hoặc phát biểu tại các sự kiện đại chúng. Việc viết tiếp hai câu trên giúp tầm nhìn của bạn vượt ra khỏi đối tượng mang đến ikigai và thấy được những giá trị phía sau.
Tư duy cởi mở
Người Nhật thường cảm thấy mất phương hướng sau khi kết thúc sự nghiệp và nghỉ hưu. Tôi nghĩ lý do là vì đối với nhiều người, có một khía cạnh nào đó trong công việc đem lại ikigai cho họ. Khi không còn phải đặt báo thức trước khi đi ngủ hay chào hỏi đồng nghiệp vào mỗi buổi sáng, rất có thể bạn sẽ cảm thấy mất phương hướng.
Nhưng việc hiểu ikigai hay giá trị ẩn đằng sau ikigai sẽ giúp bạn tìm ra những cách khác để mang lại niềm vui cho chặng đường đời kế tiếp. Nếu bạn coi lời cảm ơn là động lực, như nhiều người lao động Nhật Bản khác, hãy tìm những hoạt động mà bạn có thể vận dụng kiến thức và kỹ năng của mình để hỗ trợ người khác, chẳng hạn như tham gia các hoạt động tình nguyện. Chúng ta không nhất thiết phải theo đuổi ikigai trong một vị trí hay môi trường cụ thể. Đối tượng mang lại ikigai cũng có thể thay đổi. Miễn là tâm trí của bạn cởi mở, bạn sẽ tìm được ikigai ở nhiều nơi và theo nhiều cách khác nhau.
Xem xét những điều bạn biết
Tìm kiếm ikigai giống như đi dạo trong khu phố nhà mình hơn là bước chân vào một cuộc phiêu lưu xa lạ. Bạn không cần phải nhìn quá xa. Quan sát cuộc sống ở hiện tại và quá khứ sẽ gợi ý cho ta biết ikigai của mình là gì. Đừng chỉ giới hạn quá trình tìm kiếm từ giai đoạn bắt đầu sự nghiệp, mà hãy nhìn về tận thời thơ ấu. Khi nghĩ lại, tôi thấy ikigai của mình đã xuất hiện từ thời tiểu học. Mặc dù không có thời điểm rõ ràng, nhưng việc viết lách (kể cả những bài tiểu luận mà học sinh thường ngán ngẩm) đã là một nguồn vui không đổi với tôi ngay từ nhỏ.
Những câu hỏi kết nối
Dành cho những ai không biết phải bắt đầu từ đâu, dưới đây là danh sách các câu hỏi bạn có thể tự đặt cho mình để xác định ikigai. Vì tìm kiếm ikigai chính là nối các đầu mối lại với nhau nên tôi đã liệt kê câu hỏi theo trục thời gian từ quá khứ đến tương lai.
Hãy tự hỏi bản thân:
• Hồi nhỏ, tôi thích điều gì nhất? Sự kiện hay biến cố nào khiến tôi nhớ rõ nhất? Hiện giờ những điều đó có còn ảnh hưởng đến tôi không?
• Trong cuộc sống, những khoảnh khắc đáng nhớ nào có thể khuấy động cảm xúc của tôi?
• Điều gì đem lại hạnh phúc cho cuộc sống thường nhật của tôi?
• Tôi cảm thấy hạnh phúc nhất khi nào?
• Tôi hài lòng nhất khi dành thời gian cho việc gì?
• Điều gì làm tôi mỉm cười mỗi khi nghĩ đến?
• Trải nghiệm nào khơi dậy những cảm xúc mãnh liệt trong tôi? Tôi cảm thấy xúc động vào lúc nào và bởi điều gì?
• Tôi tò mò về điều gì?
• Điều gì giúp tôi không buồn chán?
• Tôi muốn thay đổi khía cạnh nào trong cuộc sống?
• Điều gì tôi vẫn làm dù không ai yêu cầu?
• Tôi vẫn sẽ theo đuổi điều gì cho dù người khác không hiểu được ý nghĩa của nó?
• Tôi vẫn sẽ làm việc gì cho dù đã có đủ tiền để sống hạnh phúc suốt đời?
• Tôi trông đợi sự kiện gì trong tương lai?
• Tôi mong muốn có sự thay đổi gì trong tương lai? Tôi có thể làm gì với sự thay đổi đó?
• Điều gì khiến tôi muốn được sống để đón ngày mai?
Hãy dành thời gian để trả lời những câu hỏi này. Sau đó, hãy nhìn lại những đáp án mà mình đưa ra. Có thể bạn sẽ nhận thấy một khuôn mẫu - một hoặc nhiều chủ đề sẽ xuất hiện lặp đi lặp lại. Những ký ức lãng đãng về thời thơ ấu sẽ được khoác lên một ý nghĩa hoàn toàn mới khi bạn suy ngẫm về chúng song song với những thứ gây tò mò hoặc khiến bạn phấn khích ở hiện tại.
Về thời gian
Trong quá trình xác định ikigai, bạn cũng cần chú ý cách mình sử dụng thời gian. Khi đã quen với cuộc sống bận rộn quá mức, tâm trí chúng ta sẽ rơi vào chế độ “lái tự động”, tức là không nghĩ kỹ trước khi đưa kế hoạch vào thời gian biểu. Điều này khiến chúng ta không biết mình đang sử dụng thời gian như thế nào, hoặc không nhận ra những khuôn mẫu lặp đi lặp lại đang tồn tại trong cuộc sống của mình. Hãy chú tâm khi lập kế hoạch và dành thời gian để xem lại các hoạt động cũ cũng như các kế hoạch trong tương lai. Hãy nhớ rằng ikigai thường đi đôi với hành động.
Bạn đã làm gì và điều đó khiến bạn cảm thấy như thế nào?
Bạn đang dành thời gian cho việc gì và bạn trông mong vào điều đó nhiều như thế nào?
Khi ikigai đến tìm bạn
Khi bạn đã biết ikigai đích thực của mình là gì, nó sẽ là kim chỉ nam cho những lựa chọn của bạn, giúp bạn có thể đưa ra những quyết định dứt khoát và chắc chắn hơn. Bên cạnh đó, một khi đã tìm thấy (hoặc đoán ra được) ikigai của mình, bất kỳ điều gì kết nối với ikigai sẽ tự tìm đến bạn như một phép màu, như thể có một lực bí ẩn nào đó đang khuyến khích bạn theo đuổi nó.
Ví dụ, cho đến nay, hầu hết các bài viết của tôi đều được viết bằng tiếng Nhật, nhưng ý tưởng thường xuyên viết bài bằng tiếng Anh đã xuất hiện nhiều lần suốt con đường sự nghiệp của tôi. Tôi thường nghĩ nếu viết bằng tiếng Anh, tôi sẽ viết về nước Nhật và văn hóa nước Nhật để người khác hiểu hơn về đất nước chúng tôi. Mặc dù tôi không cố tình nghĩ đến nhưng ý tưởng này luôn lởn vởn đâu đó trong tâm trí tôi. Và khi nhận thức được “ikigai tiềm năng” này, tôi đã bị cuốn vào những nguồn tài liệu giúp viết ra quyển sách này từ rất lâu trước khi có ý định xuất bản nó.
Có thể bạn không tin, nhưng một số tài liệu tham khảo cho quyển sách này đã nằm sẵn trên kệ sách nhà tôi từ trước khi tôi có ý định viết quyển sách mà bạn đang cầm trên tay. Tôi từng mua chúng vào những dịp ngẫu nhiên trong quá khứ, dù tại thời điểm đó, tôi không hề nghĩ mình sẽ viết một quyển sách về ikigai hay chúng sẽ là tài liệu nghiên cứu phù hợp. Nhưng khi đọc lướt những tác phẩm này tại hiệu sách, có cái gì đó đã thôi thúc tôi mua chúng.
Nếu lúc ở hiệu sách, tôi không bị thu hút bởi bìa và tiêu đề của những quyển sách này thì sao? Nếu lúc nhìn thấy những quyển sách đó, tôi cứ phớt lờ sự tò mò đang ngọ nguậy của mình thì sao? Nhưng may mắn là những quyển sách đó đã gây được sự chú ý và tôi đã quyết định mang chúng về nhà.
Tôi nghĩ bài học rút ra là khi bạn thấy một thứ gì đó có chút thú vị thì đừng dễ dàng bỏ qua nó. Khi bỏ qua những điều thú vị nho nhỏ đó, bạn đang bỏ lỡ cơ hội tìm hiểu xem chúng là sở thích thoáng qua hay là điều gì đó sâu xa hơn. Hãy chú ý đến những điều khơi gợi sự quan tâm của bạn và cho chúng cơ hội để phát triển thành một thứ gì đó to lớn hơn.
Hành động của chúng ta
Sau khi trò chuyện về ikigai với nhiều người và suy nghĩ nghiêm túc về việc viết sách, tôi tin rằng hạnh phúc là kết quả khi có được ikigai hoặc cảm nhận nó. Không có đáp án đúng hay sai cho câu hỏi ikigai là gì, nhưng chắc chắn bạn không thể tìm thấy ikigai nếu chỉ ngồi một chỗ. Bởi vì ikigai là hành động mà chúng ta thực hiện để theo đuổi hạnh phúc.