Chương 6

Câu chuyện và kinh nghiệm thực tế

1. Câu chuyện 1: Khoảng cách thế hệ và sự thấu hiểu

Góc nhìn của Lan (Mẹ, 45 tuổi) trong câu chuyện với Minh (Con trai, 17 tuổi)

Khi tôi ngồi trước bàn làm việc, đắm chìm trong đống tài liệu và các con số, tôi không thể không nghĩ về Minh, con trai tôi. Tôi đã luôn mong muốn con mình đạt được những thành công vượt bậc, có một tương lai ổn định và hạnh phúc. Nhưng giờ đây, khi tôi nhận ra rằng những kỳ vọng đó có thể đã tạo nên một áp lực khủng khiếp đối với Minh, trái tim tôi nhói lên vì hối hận.

Minh là một cậu bé thông minh và nhạy cảm, với đôi mắt luôn sáng ngời khi nói về những bức tranh mà cậu vẽ. Ngay từ khi còn nhỏ, Minh đã thể hiện niềm đam mê mãnh liệt với nghệ thuật, đặc biệt là hội họa. Tôi vẫn nhớ những ngày đầu khi Minh cầm bút vẽ, những bức tranh đầu tiên của con khiến tôi ngạc nhiên về sự sáng tạo và khả năng tưởng tượng phong phú của cậu bé. Những bức tranh đầy màu sắc, với những hình ảnh sinh động và sự kết hợp hài hòa giữa các màu sắc tươi sáng, luôn mang đến cho tôi một cảm giác vui vẻ và tự hào.

Minh thường dành hàng giờ ngồi bên bàn vẽ, tập trung vào từng chi tiết nhỏ nhất. Có lần, Minh vẽ một bức tranh về khu vườn nhà ông bà ngoại, nơi cậu bé thường đến chơi vào mỗi dịp hè. Bức tranh không chỉ đẹp mà còn chứa đựng những cảm xúc và kỷ niệm của Minh, từ những bông hoa rực rỡ đến những con bướm bay lượn. Khi nhìn vào những tác phẩm của Minh, tôi cảm nhận được niềm vui và sự thỏa mãn mà con tìm thấy trong việc vẽ tranh.

***

Tuy nhiên, thay vì khuyến khích Minh tiếp tục theo đuổi niềm đam mê nghệ thuật, tôi đã thúc ép con tập trung vào học tập. Với hy vọng rằng con sẽ có một tương lai vững chắc và ổn định hơn, tôi đặt ra những kỳ vọng cao và yêu cầu Minh phải đạt được những thành tích xuất sắc trong học tập. Tôi luôn nghĩ rằng việc học là con đường duy nhất dẫn đến thành công và hạnh phúc, và vì vậy tôi đã ép buộc Minh tham gia vào các lớp học thêm, các kỳ thi học sinh giỏi và các hoạt động học tập khác. Mỗi khi Minh xin phép tôi để tham gia vào một cuộc thi vẽ tranh hay một lớp học nghệ thuật, tôi lại từ chối và nhắc nhở con về tầm quan trọng của việc học. Tôi thường so sánh Minh với những người bạn cùng lớp có thành tích cao hơn, mong rằng điều đó sẽ thúc đẩy con nỗ lực hơn trong học tập. Nhưng tôi không nhận ra rằng những áp lực đó đã làm Minh cảm thấy mệt mỏi và căng thẳng. Minh dần trở nên ít nói, ít chia sẻ với tôi về những ước mơ và suy nghĩ của mình.

Nhìn lại, tôi nhận ra rằng mình đã bỏ qua những dấu hiệu rõ ràng cho thấy Minh đang gặp khó khăn. Tôi không nhận ra rằng việc ép buộc Minh từ bỏ đam mê đã làm tổn thương con như thế nào. Minh không còn cảm thấy vui vẻ và hứng thú với việc học, thay vào đó là sự mệt mỏi và chán nản. Những bức tranh đầy màu sắc và sáng tạo dần biến mất, thay vào đó là những trang vở với những con số và bài học khô khan.

***

Một ngày nọ, tôi trở về nhà và phát hiện ra rằng Minh đã bỏ đi. Căn phòng vắng lặng, bàn học của Minh trống rỗng, chỉ còn lại một lá thư. Trên bàn, bức thư được viết bằng nét chữ vội vàng, mà mỗi dòng chữ như cứa vào tim tôi. "Mẹ à, con không thể tiếp tục sống dưới áp lực này nữa. Con muốn theo đuổi ước mơ của mình," Minh viết. Đọc từng dòng chữ, nước mắt tôi rơi lã chã. Tôi cảm thấy như cả thế giới sụp đổ dưới chân mình. Làm sao tôi có thể để con mình rơi vào tình trạng này? Tôi đã làm gì sai?

Những ngày sau đó, tôi như một người mất hồn, không thể tập trung vào công việc hay bất cứ điều gì khác. Tôi cảm thấy nỗi lo lắng và hối hận xâm chiếm tâm trí mình. Mỗi lần nghĩ đến Minh, trái tim tôi như bị bóp nghẹt bởi nỗi đau và sợ hãi. Tôi không biết con đang ở đâu, làm gì, và liệu con có an toàn hay không.

Tôi bắt đầu tìm kiếm Minh khắp nơi, gọi điện cho bạn bè và người thân, nhưng không ai biết con đang ở đâu. Mỗi cuộc gọi là một tia hy vọng mong manh, nhưng rồi lại tan biến khi không ai có thông tin về con. Những đêm dài tôi không thể ngủ được, chỉ ngồi lặng lẽ trong phòng của Minh, nhìn vào những bức tranh con đã vẽ và tự trách mình vì đã không lắng nghe con nhiều hơn.

Tôi bắt đầu nhớ lại những khoảnh khắc giữa hai mẹ con, từ những lần Minh muốn tôi xem tranh con vẽ nhưng tôi lại bận rộn với công việc, đến những lần Minh muốn tham gia các hoạt động nghệ thuật nhưng tôi lại từ chối vì lo ngại ảnh hưởng đến việc học. Tôi nhớ rõ lần Minh vẽ một bức tranh về một khu vườn tuyệt đẹp, đầy màu sắc và chi tiết, nhưng tôi đã chỉ nhìn lướt qua và nhanh chóng quay lại với những báo cáo công việc. Tôi cũng nhớ lại những lần Minh hào hứng kể về một cuộc thi vẽ mà con muốn tham gia, nhưng tôi đã gạt đi, bảo con tập trung vào bài vở. Minh đã từng mong muốn được tham gia một lớp học nghệ thuật vào cuối tuần, nhưng tôi lo lắng việc đó sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập của con nên đã từ chối. Những khoảnh khắc đó, những quyết định đó, giờ đây trở thành những vết thương sâu trong lòng tôi.

Tôi tự hỏi liệu Minh có cảm thấy cô đơn và bị bỏ rơi trong chính ngôi nhà của mình. Tôi đã quá tập trung vào những kỳ vọng và ước mơ của mình dành cho con, mà quên mất rằng con cũng có những ước mơ và khát vọng riêng. Tôi đã không nhận ra rằng Minh cần sự ủng hộ và thấu hiểu từ tôi, hơn là những lời khuyên bảo và ép buộc.

Trong những ngày ấy, tôi nhận ra rằng mình đã sai lầm khi áp đặt lên Minh những kỳ vọng quá lớn, mà không lắng nghe và thấu hiểu những gì con thực sự muốn. Tôi đã để nỗi lo sợ về tương lai che mờ đi tình yêu và sự quan tâm đối với con. Tôi hiểu rằng thành công không chỉ đến từ những thành tích học tập mà còn từ niềm vui và hạnh phúc trong cuộc sống. Sự vắng mặt của Minh đã cho tôi một bài học quý giá về tình yêu và sự thấu hiểu. Tôi biết rằng mình cần thay đổi, cần lắng nghe và đồng hành cùng con trong hành trình tìm kiếm hạnh phúc và thành công thực sự. Và điều quan trọng nhất, tôi cần để Minh được tự do theo đuổi đam mê của mình, với sự ủng hộ và tình yêu vô điều kiện từ mẹ.

***

Cuối cùng, tôi đã tìm thấy Minh tại một trung tâm nghệ thuật, nơi con đang tham gia một khóa học vẽ. Nhìn con đứng trước giá vẽ, tập trung và say mê với từng nét bút, tôi cảm thấy vừa nhẹ nhõm vừa đau lòng. Tôi tiến đến gần con, ôm chặt Minh vào lòng và nói rằng tôi xin lỗi. Tôi hứa sẽ thay đổi, sẽ lắng nghe và ủng hộ con theo đuổi đam mê của mình.

Từ khi Minh quay trở về, tôi và con bắt đầu một hành trình mới, nơi chúng tôi học cách hiểu và tôn trọng lẫn nhau nhiều hơn. Chúng tôi quyết định cùng nhau xây dựng lại mối quan hệ mẹ con, bắt đầu bằng việc tôi cố gắng tham gia vào thế giới của Minh nhiều hơn. Tôi bắt đầu tham gia các buổi triển lãm tranh mà Minh tham gia, không chỉ để ủng hộ con mà còn để thật sự hiểu những gì con đang đam mê. Mỗi lần tham gia triển lãm, tôi đều cảm thấy tự hào khi nhìn thấy những bức tranh đầy màu sắc và ý nghĩa của Minh được trưng bày. Tôi dần dần học cách động viên và khích lệ con trong từng bước đi, từ việc giúp con chuẩn bị cho các cuộc thi đến việc tạo điều kiện để con có thời gian và không gian để sáng tạo. Minh cũng bắt đầu mở lòng hơn, chia sẻ với tôi về những ước mơ và khát vọng của mình.

Chúng tôi bắt đầu có những buổi trò chuyện dài vào buổi tối, nơi Minh kể cho tôi nghe về những dự định tương lai và những điều con muốn làm. Tôi nhận ra rằng, Minh không chỉ muốn trở thành một họa sĩ giỏi mà còn muốn dùng nghệ thuật để thay đổi thế giới, để mang lại niềm vui và hy vọng cho mọi người. Những ước mơ ấy làm tôi cảm thấy xúc động và thêm quyết tâm ủng hộ con.

Mối quan hệ giữa tôi và Minh không còn là sự xa cách và hiểu lầm như trước nữa. Chúng tôi đã trở thành hai người bạn đồng hành, luôn sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ lẫn nhau. Tôi học được cách tôn trọng sự khác biệt và đam mê của Minh, còn Minh thì hiểu rằng tôi luôn yêu thương và mong muốn điều tốt nhất cho con.

Những thử thách và khó khăn không còn làm chúng tôi lo lắng như trước. Mỗi lần gặp khó khăn, chúng tôi cùng nhau tìm cách vượt qua, từ những bài tập khó nhằn ở trường đến những lần Minh gặp khủng hoảng trong sáng tác. Chúng tôi đã học cách cùng nhau đối mặt với mọi thử thách, và nhờ đó, tình cảm giữa hai mẹ con ngày càng gắn bó hơn.

Chuyên gia khuyên gì?

Tiến sĩ John Gottman, một chuyên gia hàng đầu về tâm lý học hôn nhân và gia đình, đã dành nhiều năm nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của mối quan hệ gia đình. Ông khẳng định rằng lắng nghe và thấu hiểu là hai yếu tố quan trọng nhất để xây dựng một gia đình hạnh phúc và bền vững.

2. Câu chuyện 2: Định kiến và sự khác biệt văn hoá

Góc nhìn của Linh (Cháu gái, 22 tuổi) trong câu chuyện với Ông Tâm (Ông nội, 70 tuổi)

Tôi lớn lên trong một gia đình có truyền thống nghiêm ngặt và bảo thủ. Ông nội tôi, ông Tâm, là một người đàn ông kiên định với những giá trị truyền thống, từng là giáo viên ở một vùng quê và rất coi trọng những quy tắc cũ. Trong khi đó, tôi lại sinh ra và lớn lên ở thành phố, với tư duy hiện đại và khát khao tự do.

Từ nhỏ, ông nội luôn dạy tôi về vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội theo cách mà ông tin là đúng. Ông thường nói rằng phụ nữ nên biết nấu ăn giỏi, chăm sóc gia đình và không nên theo đuổi những công việc hay ước mơ quá xa vời. Tôi nhớ mãi những lần ông kể về thời của ông, khi mọi người sống dựa vào những quy tắc và chuẩn mực rõ ràng, khi phụ nữ không được khuyến khích học cao hay làm việc ngoài xã hội.

***

Ông Tâm

Ông nội sinh ra và lớn lên ở một làng quê nhỏ thuộc vùng đồng bằng Bắc Bộ. Là con cả trong một gia đình đông con, ông nội sớm phải gánh vác trách nhiệm giúp đỡ gia đình. Ông nổi tiếng trong làng về sự chăm chỉ và ham học hỏi, điều này đã giúp ông trở thành một trong số ít người trong làng được học hành đầy đủ và sau đó trở thành giáo viên.

Là một giáo viên, ông luôn tin vào sức mạnh của giáo dục và những giá trị truyền thống. Ông thường kể về những ngày tháng giảng dạy ở trường làng, nơi ông không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn dạy học sinh về đạo đức, lễ nghi và cách sống. Đối với ông, những giá trị như lòng kính trọng người lớn, giữ gìn phẩm hạnh và tuân thủ các quy tắc xã hội là nền tảng để xây dựng một cuộc sống tốt đẹp.

Khi gia đình chuyển đến thành phố để tìm kiếm cơ hội tốt hơn, ông mang theo những giá trị và quy tắc mà ông tin là bất di bất dịch. Ông luôn cố gắng dạy dỗ các con cháu theo cách mà ông từng biết, tin rằng những giá trị này sẽ giúp họ thành công và hạnh phúc. Tuy nhiên, sự chuyển đổi từ một môi trường nông thôn sang thành thị với nhiều thay đổi đã đặt ra nhiều thử thách cho ông trong việc duy trì những giá trị truyền thống này.

***

Linh

Tôi, cháu gái của ông Tâm, sinh ra và lớn lên ở thành phố, nơi cuộc sống diễn ra với nhịp độ nhanh và sự đa dạng văn hóa. Từ nhỏ, tôi đã được tiếp xúc với nhiều ý tưởng và lối sống khác nhau. Trường học ở thành phố không chỉ dạy kiến thức mà còn khuyến khích học sinh phát triển tư duy sáng tạo, độc lập và tự do. Tôi yêu thích việc khám phá những điều mới mẻ và luôn khao khát được theo đuổi ước mơ của mình.

Ngay từ khi còn học cấp ba, tôi đã thể hiện rõ niềm đam mê với báo chí và viết lách. Tôi tham gia vào các câu lạc bộ báo chí của trường, viết bài cho báo tường và luôn mơ ước một ngày nào đó sẽ trở thành một nhà báo chuyên nghiệp. Những chuyến đi thực tế, những buổi phỏng vấn và viết bài đã giúp tôi hiểu sâu hơn về cuộc sống và con người, và tôi càng quyết tâm theo đuổi con đường này.

***

Mỗi khi tôi chia sẻ với ông về ước mơ và kế hoạch của mình, ông thường khuyên nhủ tôi rằng con gái nên biết giữ gìn truyền thống, nên học những công việc an toàn và phù hợp với vai trò của phụ nữ trong gia đình. Ông kể về những ngày tháng giảng dạy, về những học trò của ông đã thành công nhờ tuân thủ những quy tắc đó. Nhưng tôi, với tư duy hiện đại và khao khát tự do, không thể chấp nhận việc bị giới hạn bởi những giá trị truyền thống này. Từ khi còn nhỏ, tôi đã luôn mơ ước được khám phá thế giới và kể lại những câu chuyện của mọi người. Tôi muốn trở thành một nhà báo, người có thể đi khắp nơi, gặp gỡ nhiều người và chia sẻ những trải nghiệm thú vị của họ. Tôi không muốn bị ràng buộc bởi những định kiến xưa cũ rằng con gái chỉ nên ở nhà, làm việc nhẹ nhàng và ổn định gia đình.

Những cuộc tranh cãi giữa tôi và ông nội thường diễn ra vào những buổi tối sau bữa cơm. Tôi nhớ có lần, khi tôi nói với ông về mong muốn được tham gia một chương trình thực tập tại một tòa soạn báo lớn, ông đã lắc đầu và bảo rằng đó là những suy nghĩ viển vông. Ông cho rằng công việc báo chí không ổn định, nguy hiểm và không phù hợp với một cô gái trẻ như tôi. Ông khuyên tôi nên thực tế hơn, nên nghĩ đến việc ổn định gia đình và chọn một nghề an toàn như giáo dục, giống như ông đã làm.

Ông thường kể về những học trò của ông, những người đã thành công nhờ tuân thủ các quy tắc truyền thống. Ông nhấn mạnh rằng, trong suốt sự nghiệp giảng dạy của mình, ông luôn dạy học sinh về sự quan trọng của việc tuân theo các chuẩn mực xã hội, về lòng kính trọng người lớn và trách nhiệm với gia đình. Những giá trị này đã giúp họ đạt được thành công và hạnh phúc. Ông hy vọng tôi cũng sẽ đi theo con đường đó, chọn một nghề nghiệp ổn định và sống một cuộc sống an toàn. Nhưng mỗi khi ông khuyên nhủ như vậy, tôi lại cảm thấy bị kìm hãm và không thể thở nổi. Tâm trí tôi tràn ngập những hình ảnh về những chuyến đi, những cuộc phỏng vấn, và những câu chuyện đầy cảm xúc mà tôi muốn kể lại. Tôi muốn sống một cuộc sống tự do, nơi tôi có thể tự lập và theo đuổi những đam mê của mình mà không bị ràng buộc bởi những định kiến hay áp lực từ gia đình.

Những cuộc tranh luận giữa tôi và ông kéo dài không có hồi kết. Ông nội muốn tôi theo học ngành giáo dục, một nghề nghiệp mà ông tin là an toàn và phù hợp với một người phụ nữ. Còn tôi, tôi quyết tâm theo đuổi sự nghiệp báo chí, mặc cho những khó khăn và thử thách. Ông luôn bảo rằng tôi đang mơ mộng quá nhiều, rằng tôi nên suy nghĩ thực tế hơn. Nhưng làm sao tôi có thể từ bỏ ước mơ của mình chỉ vì những định kiến xưa cũ?

Mối quan hệ giữa tôi và ông nội ngày càng trở nên căng thẳng. Mỗi lần tôi chia sẻ về ước mơ của mình, ông lại lắc đầu và nói rằng tôi cần phải thực tế hơn. Ông luôn nhắc nhở tôi về vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội, rằng tôi nên chuẩn bị cho một cuộc sống ổn định và an toàn. Nhưng những lời khuyên của ông chỉ khiến tôi cảm thấy bế tắc và muốn thoát ra khỏi những quy tắc mà ông đã đặt ra.

***

Một lần, sau một cuộc tranh cãi gay gắt với ông nội về việc tôi muốn đi làm ở một tòa soạn báo thay vì theo học ngành giáo dục như ông mong muốn, tôi cảm thấy thực sự bế tắc. Tranh cãi này không chỉ là một bất đồng ý kiến bình thường, mà còn là sự bùng nổ của tất cả những áp lực và căng thẳng đã tích tụ bấy lâu nay. Ông nội, với giọng nói trầm đục nhưng đầy kiên định, nhấn mạnh rằng con gái nên theo đuổi một nghề nghiệp ổn định, an toàn và phù hợp với truyền thống gia đình.

Sau cuộc tranh cãi, tôi cảm thấy như mọi cánh cửa đều đóng sập trước mắt. Tôi không thể tìm thấy lối thoát trong môi trường đầy áp lực từ gia đình. Để tìm lại sự bình yên và có thời gian suy nghĩ về con đường mình sẽ đi, tôi quyết định rời khỏi nhà một thời gian. Tôi đến nhà một người bạn thân, nơi tôi có thể tự do suy nghĩ và không phải đối mặt với những áp lực từ gia đình. Tại đây, tôi tìm thấy sự an ủi và hỗ trợ mà mình cần để đối mặt với những quyết định quan trọng trong cuộc đời.

Trong khoảng thời gian ấy, tôi bắt đầu viết những bài báo nhỏ cho một tờ báo địa phương và tham gia vào các dự án cộng đồng. Mỗi ngày trôi qua, tôi càng cảm thấy mình đang đi đúng hướng. Những bài báo tôi viết, dù chỉ là những mẩu chuyện nhỏ về đời sống thường nhật hay những hoạt động xã hội, đều mang lại cho tôi niềm vui và cảm giác ý nghĩa. Những lần gặp gỡ và phỏng vấn những người dân bình thường, những câu chuyện về cuộc sống và những khó khăn họ phải đối mặt, đã giúp tôi mở rộng tầm nhìn và hiểu sâu hơn về xã hội. Tham gia vào các dự án cộng đồng cũng mang lại cho tôi nhiều trải nghiệm quý giá. Tôi được làm việc với những người nhiệt huyết và đam mê, những người không ngại khó khăn để mang lại sự thay đổi tích cực cho cộng đồng. Những hoạt động này không chỉ giúp tôi rèn luyện kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm, mà còn giúp tôi cảm thấy mình đang đóng góp một phần nhỏ vào việc cải thiện xã hội.

Những trải nghiệm thực tế này giúp tôi hiểu rằng, dù khó khăn và thử thách, tôi vẫn có thể theo đuổi ước mơ và tự lập như mong muốn. Tôi nhận ra rằng, để đạt được những gì mình mong muốn, tôi cần phải kiên trì và dũng cảm đối mặt với mọi trở ngại. Tôi bắt đầu tin tưởng vào khả năng của mình và cảm thấy tự tin hơn về con đường mà mình đã chọn.

Trong khoảng thời gian ấy, tôi cũng có cơ hội suy nghĩ nhiều về mối quan hệ giữa tôi và ông nội. Tôi hiểu rằng ông nội luôn mong muốn điều tốt đẹp nhất cho tôi, dù cách thể hiện của ông đôi khi quá cứng nhắc và bảo thủ. Tôi nhận ra rằng, để có thể hòa hợp và thấu hiểu lẫn nhau, cả hai cần phải mở lòng và học cách lắng nghe nhau hơn. Một ngày, tôi nhận được cuộc gọi từ mẹ. Mẹ bảo rằng ông nội rất nhớ tôi và mong tôi quay về. Tôi biết rằng, dù khác biệt về quan điểm, ông nội vẫn luôn yêu thương và lo lắng cho tôi. Sau một thời gian xa nhà, tôi quyết định trở về. Tôi biết rằng mình cần đối mặt với những thử thách và khó khăn trong mối quan hệ với ông nội, nhưng tôi cũng tin rằng chúng tôi có thể tìm ra cách để hiểu và tôn trọng lẫn nhau. Tôi đã sẵn sàng cho một hành trình mới, nơi tôi có thể vừa theo đuổi ước mơ của mình, vừa duy trì được mối quan hệ gia đình gắn bó và yêu thương.

***

Khi tôi trở về nhà, ông nội đã thay đổi một chút. Ông không còn khắt khe như trước và sẵn sàng lắng nghe những gì tôi chia sẻ. Tôi kể cho ông nghe về những trải nghiệm của mình, về những người tôi đã gặp và những câu chuyện tôi đã viết. Ông bắt đầu hiểu ra rằng, mỗi thế hệ đều có những giá trị và cách nhìn nhận riêng, và rằng sự thay đổi là điều tất yếu trong cuộc sống.

Chúng tôi không còn là hai người đứng ở hai đầu chiến tuyến nữa. Ông bắt đầu ủng hộ những quyết định của tôi, dù đôi khi vẫn còn băn khoăn. Tôi cũng học cách tôn trọng và hiểu thêm về những giá trị mà ông đã gìn giữ suốt bao năm. Chúng tôi trở thành những người bạn đồng hành, cùng nhau học hỏi và thích nghi với những thay đổi của cuộc sống.

Qua câu chuyện của mình, tôi mong muốn gửi đến mọi người một thông điệp: Dù có những khác biệt về quan điểm và giá trị giữa các thế hệ, tình yêu và sự thấu hiểu vẫn có thể giúp chúng ta gắn kết và vượt qua mọi thử thách. Sự thay đổi không có nghĩa là từ bỏ những giá trị cũ, mà là tìm ra cách để hòa hợp và phát triển cùng nhau.

Chuyên gia khuyên gì?

Tiến sĩ Carol Dweck, một nhà tâm lý học nổi tiếng với lý thuyết về "tư duy phát triển", nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khuyến khích sự phát triển cá nhân ở trẻ em. Bà cho rằng cách cha mẹ nhìn nhận và phản ứng với thành công và thất bại của con cái có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển tư duy và động lực học tập của trẻ.

Tư duy phát triển là gì? Tư duy phát triển là niềm tin rằng khả năng và trí thông minh có thể được phát triển thông qua nỗ lực, học hỏi và kiên trì. Trẻ em có tư duy phát triển thường không sợ hãi trước thử thách, sẵn sàng chấp nhận rủi ro và học hỏi từ những sai lầm.

Tại sao tư duy phát triển lại quan trọng? Dweck cho rằng tư duy phát triển là chìa khóa để trẻ em đạt được thành công trong học tập và cuộc sống. Trong cuốn sách "Mindset: The New Psychology of Success" (Tư duy: Tâm lý học mới về thành công), bà viết: "Khi trẻ em tin rằng chúng có thể phát triển trí thông minh của mình, chúng sẽ có động lực để học hỏi và cố gắng hơn. Chúng sẽ không bỏ cuộc khi gặp khó khăn mà sẽ tìm cách vượt qua."

Làm thế nào để khuyến khích tư duy phát triển ở trẻ? Dweck đề xuất một số cách để cha mẹ có thể khuyến khích tư duy phát triển ở con cái:

3. Câu chuyện 3: Công nghệ và khoảng cách thế hệ

Góc nhìn của Nam (Con trai, 15 tuổi) trong câu chuyện với Ông Bình (Bố, 50 tuổi)

Kể từ khi tôi còn nhỏ, cha tôi, ông Bình, luôn có một quan điểm khá nghiêm ngặt về việc sử dụng công nghệ. Ông là một kỹ sư trong lĩnh vực kỹ thuật, đã trải qua nhiều năm làm việc với các thiết bị công nghiệp phức tạp và máy móc. Tuy nhiên, khi nói đến việc áp dụng công nghệ hiện đại trong cuộc sống hàng ngày, ông lại rất bảo thủ và dè dặt.

Ông Bình luôn nhìn nhận điện thoại di động, máy tính và các thiết bị công nghệ khác không chỉ là những công cụ hữu ích mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt là đối với những đứa trẻ như tôi. Ông lo ngại rằng việc tiếp xúc quá nhiều với công nghệ có thể khiến tôi trở nên lười biếng, mất tập trung và dễ bị cuốn vào những trò chơi vô bổ hoặc những trang mạng xã hội không lành mạnh. Ông thường xuyên đọc những bài báo về tác hại của việc nghiện game, những vụ lừa đảo qua mạng và những nguy cơ an ninh mạng. Những thông tin này càng củng cố thêm quan điểm của ông về việc hạn chế sử dụng công nghệ trong gia đình.

***

Mỗi khi thấy tôi sử dụng điện thoại hoặc máy tính, ông luôn nhắc nhở rằng tôi cần phải hạn chế thời gian và chú trọng hơn vào việc học. Ông đặt ra những quy định nghiêm ngặt, như chỉ được sử dụng điện thoại trong một khoảng thời gian ngắn vào buổi tối sau khi đã hoàn thành hết bài tập, hoặc không được sử dụng máy tính sau 9 giờ tối. Những quy định này được ông thực thi một cách nghiêm túc, và bất kỳ sự vi phạm nào cũng bị xử lý nghiêm khắc.

Không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát thời gian, ông Bình còn thường xuyên kiểm tra nội dung tôi truy cập trên mạng. Ông cài đặt phần mềm kiểm soát truy cập internet và yêu cầu tôi phải chia sẻ mật khẩu các tài khoản mạng xã hội để ông có thể giám sát. Đối với ông, việc làm này là để bảo vệ tôi khỏi những mối nguy hại từ thế giới ảo, nhưng đối với tôi, nó lại giống như một sự xâm phạm vào quyền riêng tư và tự do cá nhân.

Mặc dù là một kỹ sư kỹ thuật, ông Bình lại rất cẩn trọng với công nghệ hiện đại, vì ông từng chứng kiến nhiều trường hợp đồng nghiệp và bạn bè bị ảnh hưởng tiêu cực bởi việc sử dụng công nghệ không đúng cách. Ông luôn kể cho tôi nghe về những người đã mất việc làm vì nghiện game, về những người đã bị lừa đảo qua mạng hoặc bị đánh cắp thông tin cá nhân. Những câu chuyện này, dù có phần cường điệu, nhưng lại có tác động lớn đến cách nhìn nhận của ông về công nghệ.

Tôi hiểu rằng cha tôi lo lắng cho tôi và muốn bảo vệ tôi khỏi những điều xấu, nhưng sự kiểm soát quá mức này khiến tôi cảm thấy bị kìm hãm và mất tự do. Tôi luôn mong muốn có thể tự do khám phá và sử dụng công nghệ theo cách của riêng mình, để có thể học hỏi và phát triển kỹ năng mà tôi đam mê, đặc biệt là lập trình. Tuy nhiên, để có được sự tự do đó, tôi phải đối mặt với những rào cản lớn từ cha tôi, và điều này đã tạo ra một khoảng cách giữa chúng tôi.

Những xung đột và hiểu lầm giữa tôi và cha dường như ngày càng gia tăng. Mỗi khi tôi cố gắng giải thích về lợi ích của công nghệ, ông lại chỉ nhấn mạnh vào những nguy cơ và rủi ro. Ông không thể hiểu được niềm đam mê của tôi với lập trình và luôn lo lắng rằng tôi sẽ bị lôi kéo vào những điều không tốt. Điều này khiến tôi cảm thấy bế tắc và bất lực, không biết làm thế nào để thuyết phục cha hiểu và ủng hộ đam mê của mình.

Dù vậy, tôi vẫn không từ bỏ hy vọng rằng một ngày nào đó, cha sẽ nhận ra công nghệ không phải là kẻ thù, mà là một công cụ mạnh mẽ có thể giúp tôi và nhiều người khác phát triển và thành công. Tôi quyết định kiên trì theo đuổi đam mê của mình, chứng minh cho cha thấy rằng công nghệ có thể mang lại những điều tích cực nếu được sử dụng đúng cách.

***

Một lần, tôi quyết định chứng minh cho cha thấy rằng công nghệ không chỉ là những trò chơi vô bổ mà còn có thể mang lại nhiều lợi ích nếu được sử dụng đúng cách. Tôi tham gia một cuộc thi lập trình ở trường và đạt giải nhất với một dự án phần mềm nhỏ mà tôi đã làm việc suốt nhiều tháng. Dự án của tôi giúp người dùng quản lý thời gian học tập và làm việc một cách hiệu quả hơn, và nó đã nhận được nhiều lời khen ngợi từ giáo viên và bạn bè. Niềm vui và tự hào ngập tràn trong tôi khi tôi cầm giải thưởng về nhà, háo hức chia sẻ thành công này với cha.

Khi tôi mang giải thưởng về nhà và giải thích chi tiết cho cha về dự án của mình, tôi thấy ông bắt đầu thay đổi thái độ. Ban đầu, ông vẫn giữ một ánh mắt nghiêm khắc, nhưng khi nghe tôi trình bày về các tính năng của phần mềm và cách nó giúp người dùng quản lý thời gian một cách hiệu quả, ông bắt đầu lắng nghe một cách chăm chú hơn. Tôi giải thích về quá trình lập trình, những khó khăn mà tôi đã gặp phải và cách tôi đã vượt qua chúng. Tôi kể về những đêm khuya ngồi bên máy tính, mã hóa từng dòng lệnh với hy vọng tạo ra một công cụ thực sự hữu ích.

***

Ông Bình, dần dần, không còn nhìn công nghệ với ánh mắt nghiêm khắc nữa mà bắt đầu quan tâm đến những gì tôi đang làm. Ông hỏi về quá trình lập trình, về cách tôi đã sử dụng kiến thức của mình để giải quyết các vấn đề, và về những lợi ích mà công nghệ mang lại. Lần đầu tiên, tôi thấy ông thật sự tò mò và muốn hiểu về những điều tôi đang đam mê. Ông bắt đầu học cách sử dụng công nghệ cùng tôi. Chúng tôi cùng nhau khám phá những ứng dụng hữu ích, tìm hiểu về an ninh mạng và cách bảo vệ thông tin cá nhân. Ông học cách sử dụng điện thoại thông minh, máy tính bảng, và thậm chí còn tạo tài khoản trên một số mạng xã hội để hiểu hơn về thế giới kỹ thuật số mà tôi đang sống trong đó. Những buổi tối, thay vì ngồi riêng rẽ, chúng tôi thường ngồi lại cùng nhau trước màn hình máy tính, ông hỏi tôi về các dòng mã, về cách thức hoạt động của phần mềm và cách lập trình giải quyết các vấn đề thực tế.

Ông cũng tham gia vào các dự án lập trình nhỏ mà tôi đang thực hiện. Chúng tôi cùng nhau phát triển những ứng dụng đơn giản như lịch biểu cho gia đình, công cụ tính toán chi tiêu, và những trò chơi nhỏ để giải trí. Những dự án này không chỉ giúp ông hiểu hơn về công nghệ mà còn tạo ra những khoảng thời gian quý báu giữa hai cha con. Ông thậm chí còn khuyến khích tôi theo đuổi đam mê của mình một cách nghiêm túc, đề xuất tôi nên tìm hiểu thêm về các khóa học lập trình chuyên sâu và tham gia các cộng đồng lập trình viên để mở rộng kiến thức và kỹ năng.

Sự thay đổi này không chỉ giúp tôi cảm thấy được ủng hộ và tự tin hơn mà còn tạo ra một cầu nối mới giữa hai cha con. Giờ đây, tôi và cha đã trở nên gần gũi hơn. Chúng tôi không còn tranh cãi về việc sử dụng công nghệ nữa, thay vào đó là những cuộc thảo luận sôi nổi về những ứng dụng mới, những dự án lập trình thú vị và những tiến bộ công nghệ có thể mang lại lợi ích cho cuộc sống hàng ngày.

Qua câu chuyện của mình, tôi nhận ra rằng sự khác biệt về quan điểm giữa các thế hệ là điều không thể tránh khỏi, nhưng điều quan trọng là chúng ta cần lắng nghe và hiểu nhau. Công nghệ không phải là kẻ thù, mà là một công cụ mạnh mẽ giúp chúng ta phát triển và kết nối. Tôi biết ơn cha vì đã thay đổi và chấp nhận đam mê của tôi, và tôi hy vọng rằng chúng tôi sẽ tiếp tục cùng nhau khám phá và tận dụng những điều tuyệt vời mà công nghệ mang lại.

Chuyên gia khuyên gì?

Tiến sĩ Deborah Gilboa, một chuyên gia giáo dục và tác giả sách về nuôi dạy con cái, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt ra những giới hạn hợp lý trong quá trình nuôi dạy con. Bà cho rằng giới hạn không chỉ giúp trẻ hiểu rõ những gì được phép và không được phép mà còn giúp trẻ phát triển tính kỷ luật, tự chủ và khả năng tự điều chỉnh hành vi.

Giới hạn là gì? Giới hạn là những quy tắc, quy định rõ ràng về hành vi mà cha mẹ đặt ra cho con cái. Giới hạn có thể liên quan đến nhiều khía cạnh của cuộc sống, từ việc học tập, giờ giấc sinh hoạt đến việc sử dụng công nghệ hay giao tiếp với người khác.

Tại sao giới hạn lại quan trọng? Gilboa cho rằng giới hạn là một phần không thể thiếu trong việc nuôi dạy con cái. Trong cuốn sách "Get the Behavior You Want...Without Being the Parent You Hate!" (Có được hành vi bạn muốn... mà không phải làm cha mẹ mà bạn ghét!), bà viết: "Giới hạn giúp trẻ em cảm thấy an toàn và được bảo vệ. Chúng biết rằng có những quy tắc rõ ràng và chúng sẽ được hỗ trợ khi tuân thủ những quy tắc đó."

Làm thế nào để đặt ra giới hạn hợp lý? Gilboa đề xuất một số nguyên tắc để cha mẹ có thể đặt ra giới hạn một cách hiệu quả:

4. Câu chuyện 4: Áp lực học tập và khao khát tự do

Góc nhìn của Thảo (Mẹ, 40 tuổi) trong câu chuyện với Hùng (Con trai, 16 tuổi)

Tôi là Thảo, mẹ của Hùng, một cậu bé 16 tuổi thông minh nhưng luôn cảm thấy áp lực trong học tập. Là một giáo viên, tôi luôn đặt nặng việc học hành và thành tích của con trai mình. Từ khi còn nhỏ, tôi đã dạy Hùng rằng học tập chăm chỉ và đạt được thành tích cao là con đường duy nhất để có một tương lai tươi sáng. Tôi luôn nhấn mạnh rằng một nền tảng học vấn vững chắc sẽ mở ra cánh cửa đến với những cơ hội tốt đẹp hơn trong cuộc sống.

Với suy nghĩ này, tôi đã áp đặt lên Hùng những quy tắc nghiêm ngặt về học tập. Hàng ngày, tôi lập ra một thời gian biểu chi tiết cho Hùng, từ giờ học bài, làm bài tập đến tham gia các lớp học thêm. Tôi mong muốn con phải tận dụng từng giây từng phút để học tập, không để lãng phí thời gian vào những hoạt động mà tôi cho là không cần thiết.

Tôi luôn theo sát việc học của Hùng, từ việc kiểm tra bài vở đến việc tham gia vào các buổi họp phụ huynh để đảm bảo con đạt được những kết quả tốt nhất. Mỗi lần Hùng đạt điểm cao hay nhận được lời khen ngợi từ giáo viên, tôi cảm thấy rất tự hào và tin rằng mình đang đi đúng hướng. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc tôi không để Hùng có nhiều thời gian cho các hoạt động giải trí hay xã hội. Tôi luôn lo lắng rằng những hoạt động này sẽ làm phân tán sự chú ý của con và ảnh hưởng đến thành tích học tập. Những lúc Hùng muốn đi chơi với bạn bè, tham gia các câu lạc bộ thể thao hay đơn giản là dành thời gian cho sở thích cá nhân, tôi thường từ chối và yêu cầu con tập trung vào việc học. Tôi tin rằng nếu Hùng không chú trọng vào học tập ngay từ bây giờ, con sẽ khó có thể đạt được những thành công trong tương lai. Tôi luôn nhắc nhở con rằng, để có thể cạnh tranh và thành công trong xã hội hiện đại, con cần phải nỗ lực hơn những người khác.

Tôi hiểu rằng quyết định của mình xuất phát từ tình yêu và mong muốn tốt đẹp nhất cho Hùng. Tôi đã thấy nhiều học sinh của mình đạt được những thành tích xuất sắc và có những cơ hội tốt nhờ vào việc học hành chăm chỉ. Tôi tin rằng với Hùng cũng vậy, con sẽ cảm thấy biết ơn những gì tôi đã làm khi con đạt được thành công sau này. Tuy nhiên, tôi cũng bắt đầu nhận thấy rằng những quy tắc nghiêm ngặt này đang gây ra áp lực lớn cho con. Hùng dần trở nên ít nói, ít chia sẻ với tôi về những gì con đang trải qua.

***

Một ngày nọ, tôi phát hiện ra rằng Hùng đã bắt đầu trốn học và tham gia vào các hoạt động ngoài luồng. Tôi tình cờ phát hiện ra sự thay đổi này khi thấy những dấu hiệu bất thường trong hành vi của con. Hùng thường trở về nhà muộn hơn bình thường, đôi mắt lờ đờ và mệt mỏi, và có những khoảng thời gian dài không rõ tung tích. Tôi đã rất sốc khi nhận ra rằng con thường xuyên đi chơi với một nhóm bạn mà tôi không biết rõ, tham gia vào các cuộc vui đêm khuya và dần trở nên xa cách với tôi. Tôi không thể hiểu nổi vì sao một cậu bé ngoan ngoãn, chăm chỉ như Hùng lại thay đổi đột ngột như vậy.

Trong những ngày sau đó, tôi không thể ngừng lo lắng và tự hỏi mình đã làm gì sai. Tôi quyết định tìm hiểu rõ hơn về cuộc sống hiện tại của Hùng. Sau một thời gian tìm kiếm thông tin từ bạn bè và giáo viên của con, tôi phát hiện ra rằng Hùng cảm thấy ngột ngạt và bị mất kết nối với bạn bè. Cậu bé chia sẻ rằng mình không có thời gian để tận hưởng tuổi trẻ, để trải nghiệm và khám phá thế giới xung quanh. Những quy tắc học tập nghiêm ngặt mà tôi áp đặt đã khiến Hùng cảm thấy bị kìm hãm và không có sự tự do. Hùng muốn có sự tự do, muốn được làm những điều mình thích mà không bị ràng buộc bởi những quy tắc học tập nghiêm ngặt của tôi. Con cảm thấy rằng mọi khía cạnh trong cuộc sống của mình đều bị kiểm soát và không có chút không gian nào cho bản thân. Những áp lực về thành tích học tập và kỳ vọng từ tôi đã khiến Hùng cảm thấy mệt mỏi và bất mãn với cuộc sống hiện tại.

***

Một lần, khi Hùng bị bắt gặp đi cùng nhóm bạn xấu, tôi mới nhận ra rằng những áp lực tôi đặt lên con đã gây ra tác dụng ngược. Cảnh tượng đó khiến tôi thực sự sốc và đau lòng. Tôi không thể tin được rằng cậu bé ngoan ngoãn và chăm chỉ của tôi lại rơi vào hoàn cảnh này. Con đã tìm đến những niềm vui tạm bợ để thoát khỏi sự kiểm soát và áp lực từ tôi. Điều này khiến tôi nhận ra rằng những quy tắc nghiêm ngặt và áp lực về học tập đã đẩy Hùng ra xa, khiến con tìm kiếm sự thoải mái và tự do từ những mối quan hệ và hoạt động không lành mạnh.

Những cảm xúc tội lỗi và hối hận tràn ngập trong lòng tôi. Tôi nhận ra rằng mình đã sai lầm khi không lắng nghe và hiểu những nhu cầu và cảm xúc của Hùng. Tôi đã quá tập trung vào việc đạt được thành tích và bảo đảm tương lai cho con mà quên mất rằng điều quan trọng nhất là sự hạnh phúc và cân bằng trong cuộc sống. Tôi hiểu rằng cần phải thay đổi, không chỉ vì Hùng mà còn vì chính tôi, để có thể trở thành một người mẹ thực sự thấu hiểu và đồng hành cùng con trên con đường trưởng thành.

***

Trong một buổi tối yên tĩnh, tôi và Hùng đã có một cuộc trò chuyện thẳng thắn mà trước đây chưa từng có. Khi ngồi xuống bên con, tôi quyết định lắng nghe một cách chân thành, cố gắng hiểu những cảm xúc và suy nghĩ mà Hùng đã giấu kín bấy lâu. Hùng bắt đầu chia sẻ về những áp lực mà con đang phải chịu đựng, về cảm giác như mình đang sống trong một cái lồng, không có cơ hội để thể hiện bản thân và theo đuổi những đam mê riêng.

Hùng nói rằng, mỗi ngày trôi qua, con cảm thấy như mình đang bị ép buộc phải sống theo những kỳ vọng và tiêu chuẩn mà tôi đặt ra. Con không có thời gian để tận hưởng tuổi trẻ, để trải nghiệm và khám phá thế giới xung quanh. Con cảm thấy ngột ngạt và mất kết nối với bạn bè, không thể thoải mái làm những điều mình thích. Những lời nói chân thành và cảm xúc dồn nén bấy lâu của Hùng khiến tôi nhận ra rằng mình đã sai lầm. Tôi đã áp đặt quá nhiều áp lực lên con mà không lắng nghe và hiểu những gì con thực sự mong muốn.

Sau cuộc trò chuyện đó, tôi quyết định thay đổi cách tiếp cận của mình. Tôi hiểu rằng, để Hùng có thể phát triển toàn diện và hạnh phúc, tôi cần phải tôn trọng và hỗ trợ con nhiều hơn. Thay vì ép buộc Hùng phải học hành không ngừng nghỉ, tôi khuyến khích con tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, tìm kiếm những sở thích và đam mê riêng. Tôi bắt đầu giúp con lập ra một thời gian biểu cân bằng giữa học tập và giải trí, để con có thể cảm thấy thoải mái và tự do hơn. Không chỉ là một người hướng dẫn, tôi còn là một người bạn sẵn sàng lắng nghe và tham gia vào những hoạt động khiến con trai tôi cảm thấy vui.

Tôi khuyến khích Hùng tham gia vào các câu lạc bộ ở trường, nơi con có thể kết bạn và phát triển kỹ năng xã hội. Hùng bắt đầu tham gia vào câu lạc bộ bóng rổ, nơi con có thể rèn luyện sức khỏe và tinh thần đồng đội. Tôi cũng khuyến khích con thử sức với những hoạt động sáng tạo như viết lách, vẽ tranh, hoặc tham gia vào các dự án xã hội. Những hoạt động này không chỉ giúp Hùng phát triển kỹ năng mà còn mang lại niềm vui và sự hứng thú trong cuộc sống.

Dần dần, tôi thấy Hùng trở nên thoải mái và tự tin hơn. Con bắt đầu chia sẻ với tôi nhiều hơn về những gì con đang làm, về những ước mơ và khát vọng của mình. Tôi học cách lắng nghe và hiểu những gì Hùng thực sự muốn, đồng thời giúp con vượt qua những khó khăn và thử thách trong quá trình phát triển. Chúng tôi đã trở thành những người bạn đồng hành, cùng nhau học hỏi và phát triển, cùng nhau vượt qua mọi thử thách và khó khăn.

Qua cuộc hành trình này, tôi nhận ra rằng, làm cha mẹ không chỉ là việc hướng dẫn con cái đạt được thành tích cao mà còn là việc hỗ trợ và đồng hành cùng con trong hành trình tìm kiếm hạnh phúc và tự do. Sự thay đổi trong cách tiếp cận của tôi đã mang lại những kết quả tích cực, không chỉ giúp Hùng phát triển toàn diện mà còn giúp mối quan hệ giữa tôi và con ngày càng trở nên gắn bó và tốt đẹp hơn.

Tôi không chỉ là một người mẹ, mà còn là một người bạn, luôn sẵn sàng lắng nghe và đồng hành cùng con. Chúng tôi học hỏi và phát triển cùng nhau, tạo nên một mối quan hệ đầy sự thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau. Tôi luôn ủng hộ mọi quyết định và lựa chọn của Hùng, giúp con tự tin và tự lập trên con đường mà con đã chọn. Tôi nhận ra rằng, sự thành công của con không chỉ được đo bằng thành tích học tập mà còn bởi sự hạnh phúc và niềm vui trong cuộc sống. Và tôi sẽ luôn ở bên con, ủng hộ và đồng hành cùng con trong hành trình ấy.

Chuyên gia khuyên gì?

Tiến sĩ Gary Chapman, tác giả nổi tiếng của cuốn sách "The 5 Love Languages" (5 Ngôn ngữ Tình yêu), nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dành thời gian chất lượng bên nhau trong việc nuôi dưỡng và củng cố mối quan hệ gia đình. Ông cho rằng thời gian chất lượng không chỉ là khoảng thời gian ở bên nhau, mà còn là sự tập trung, tương tác và kết nối tình cảm giữa các thành viên.

Thời gian chất lượng là gì? Theo Chapman, thời gian chất lượng là những khoảnh khắc mà các thành viên trong gia đình dành cho nhau một cách trọn vẹn, không bị phân tâm bởi công việc, điện thoại hay các yếu tố bên ngoài khác. Đây là lúc để trò chuyện, chia sẻ, lắng nghe và thấu hiểu lẫn nhau một cách sâu sắc.

Tại sao thời gian chất lượng lại quan trọng? Chapman giải thích rằng mỗi người đều có một "ngôn ngữ tình yêu" riêng, tức là cách họ cảm nhận và thể hiện tình yêu thương. Có người cảm thấy được yêu thương khi được tặng quà, có người lại cảm thấy được yêu thương khi được dành thời gian. Dành thời gian chất lượng bên nhau là cách để cha mẹ và con cái hiểu rõ hơn về ngôn ngữ tình yêu của nhau, từ đó thể hiện tình cảm một cách hiệu quả hơn.

Lợi ích của thời gian chất lượng:

Làm thế nào để tạo ra thời gian chất lượng? Chapman đề xuất một số hoạt động đơn giản nhưng ý nghĩa để gia đình có thể tận hưởng thời gian chất lượng bên nhau:

5. Câu chuyện 5: Thay đổi và thích nghi trong gia đình đa văn hoá

Góc nhìn của An (Con gái, 17 tuổi) trong câu chuyện với Bà Hoa (Mẹ, 45 tuổi)

Tôi là An, một cô gái 17 tuổi, sinh ra và lớn lên trong một gia đình đa văn hóa. Mẹ tôi, bà Hoa, là người Việt Nam và cha tôi là người nước ngoài. Từ nhỏ, tôi đã được tiếp xúc với hai nền văn hóa khác biệt, và điều này đã ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống và quan điểm của tôi.

Mẹ tôi, bà Hoa

Mẹ tôi, bà Hoa, sinh ra và lớn lên ở một làng quê nhỏ thuộc miền Bắc Việt Nam. Bà là con út trong một gia đình đông con, nơi các giá trị truyền thống và phong tục tập quán được coi trọng. Mẹ tôi thường kể về những ngày tháng êm đềm ở làng quê, với những buổi chiều hè chạy chơi trên đồng ruộng và những buổi tối quây quần bên bữa cơm gia đình. Sau khi hoàn thành chương trình học phổ thông, bà Hoa đã thi đỗ vào một trường đại học lớn ở Hà Nội, nơi bà gặp cha tôi.

Bà Hoa luôn giữ gìn và truyền đạt lại những giá trị và phong tục truyền thống của gia đình cho tôi. Mẹ dạy tôi cách nấu những món ăn truyền thống Việt Nam, từ phở bò, bún chả đến những món ăn đặc biệt trong các dịp lễ Tết. Bà cũng kể cho tôi nghe những câu chuyện cổ tích Việt Nam, những bài học về đạo đức và lễ nghĩa mà bà đã học được từ gia đình và trường học. Mẹ luôn nhắc nhở tôi về tầm quan trọng của việc tôn trọng người lớn, sự khiêm tốn và lòng biết ơn.

***

Cha tôi

Cha tôi là người nước ngoài, lớn lên ở một thành phố hiện đại thuộc châu Âu. Ông là con một trong một gia đình trí thức, nơi sự tự do và sáng tạo được khuyến khích. Ông tốt nghiệp ngành kỹ thuật và đã có nhiều năm làm việc tại các công ty công nghệ lớn trước khi đến Việt Nam trong một dự án hợp tác quốc tế. Tại đây, ông gặp mẹ tôi và họ quyết định kết hôn sau vài năm hẹn hò.

Cha tôi mang đến những giá trị và lối sống hiện đại vào gia đình chúng tôi. Ông khuyến khích tôi khám phá thế giới, học hỏi những điều mới mẻ và không ngừng phát triển bản thân. Ông thường kể về những chuyến du lịch khắp nơi trên thế giới, những phát minh công nghệ và những ý tưởng sáng tạo mà ông đã được chứng kiến và tham gia. Cha luôn ủng hộ tôi trong việc học tập và theo đuổi đam mê, không giới hạn tôi trong những khuôn khổ truyền thống.

***

Sự hòa quyện và xung đột văn hóa

Từ nhỏ, tôi đã được tiếp xúc với hai nền văn hóa khác biệt. Mỗi dịp Tết đến, mẹ luôn chuẩn bị những món ăn truyền thống và trang trí nhà cửa theo phong cách Việt, trong khi cha tôi kể về cách họ đón năm mới ở phương Tây với những bữa tiệc và pháo hoa. Tôi học được cách tôn trọng và yêu quý những giá trị truyền thống từ mẹ, đồng thời cũng biết đến sự tự do, sáng tạo và cởi mở từ cha.

Tuy nhiên, sự hòa quyện này không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Mẹ tôi, với những giá trị truyền thống, thường lo lắng rằng tôi sẽ bị ảnh hưởng quá nhiều bởi lối sống hiện đại và quên đi những phong tục tập quán của gia đình. Mẹ thường nhắc nhở tôi về tầm quan trọng của việc giữ gìn bản sắc dân tộc và sống theo những chuẩn mực đạo đức mà bà đã dạy. Trong khi đó, cha tôi lại khuyến khích tôi theo đuổi những gì tôi đam mê và không ngừng thử thách bản thân.

Tuy nhiên, lớn lên trong một môi trường đa văn hóa, tôi cũng bị ảnh hưởng bởi những giá trị và lối sống hiện đại từ nền văn hóa của cha. Tôi thích sự tự do, sự đa dạng và cởi mở trong cách tiếp cận cuộc sống của phương Tây. Tôi yêu thích âm nhạc, phim ảnh và thời trang hiện đại, và tôi mong muốn có thể tự do thể hiện bản thân theo cách mà tôi cảm thấy thoải mái nhất. Sự khác biệt về văn hóa và quan điểm giữa tôi và mẹ đã dẫn đến nhiều xung đột và hiểu lầm. Mẹ luôn mong muốn tôi tuân thủ những giá trị truyền thống, giữ gìn bản sắc dân tộc và sống theo những chuẩn mực mà mẹ đã dạy. Trong khi đó, tôi lại muốn khám phá và hòa nhập vào nền văn hóa hiện đại, muốn được tự do theo đuổi ước mơ và sở thích của mình.

Tôi tin rằng việc hòa nhập vào nền văn hóa hiện đại không làm mất đi bản sắc dân tộc, mà ngược lại, còn giúp tôi trở nên linh hoạt và sáng tạo hơn.

***

Mâu thuẫn lớn nhất xảy ra khi tôi quyết định tham gia vào một dự án cộng đồng ở trường, nơi tôi sẽ cùng các bạn tổ chức một buổi triển lãm nghệ thuật kết hợp với các hoạt động từ thiện. Dự án này yêu cầu tôi phải dành nhiều thời gian tập luyện và chuẩn bị, và tôi rất háo hức về cơ hội này. Khi mẹ biết được, bà rất lo lắng và phản đối mạnh mẽ. Mẹ cho rằng những hoạt động này sẽ làm tôi xa rời truyền thống và không phù hợp với một cô gái Việt Nam. Mẹ sợ rằng tôi sẽ bị cuốn vào những giá trị hiện đại mà quên đi nguồn cội của mình.

Chúng tôi đã có một cuộc tranh cãi lớn. Mẹ bảo rằng tôi cần phải tôn trọng những giá trị gia đình và không nên tham gia vào những hoạt động mà mẹ cho là không lành mạnh. Tôi cảm thấy thực sự bế tắc, không biết làm thế nào để giải thích cho mẹ hiểu rằng những hoạt động nghệ thuật và từ thiện không làm tôi xa rời truyền thống, mà ngược lại, giúp tôi phát triển toàn diện hơn. Cảm giác bị kìm hãm và áp lực khiến tôi tìm đến sự giúp đỡ từ cha tôi. Cha tôi, với tư duy cởi mở và hiện đại, đã đứng về phía tôi trong cuộc xung đột này. Ông hiểu niềm đam mê và mong muốn tự do của tôi. Cha đã nói chuyện với mẹ, cố gắng thuyết phục bà rằng những giá trị hiện đại cũng có thể song hành cùng những truyền thống tốt đẹp. Ông kể về những thành công của tôi trong các hoạt động nghệ thuật và những kỹ năng mà tôi đã phát triển qua từng buổi biểu diễn và dự án cộng đồng.

***

Khi mẹ tôi đến xem buổi triển lãm nghệ thuật và hoạt động từ thiện mà tôi tham gia tổ chức. Ban đầu, mẹ rất do dự và căng thẳng, nhưng khi thấy tôi tự tin và tỏa sáng trong vai trò của mình, mẹ bắt đầu thay đổi thái độ. Mẹ nhận ra rằng những hoạt động này không chỉ giúp tôi thể hiện bản thân mà còn mang lại niềm vui và sự phát triển cá nhân. Buổi triển lãm còn kết hợp với hoạt động gây quỹ từ thiện để giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, điều này càng làm mẹ cảm thấy tự hào về tôi.

Sau buổi triển lãm, mẹ đã đến bên tôi với ánh mắt dịu dàng và ấm áp. Mẹ nói rằng bà hiểu ra rằng tôi có thể giữ gìn truyền thống mà vẫn theo đuổi đam mê của mình. Mẹ xin lỗi vì đã không hiểu và ủng hộ tôi từ đầu. Những lời nói ấy khiến tôi cảm thấy như một gánh nặng lớn được trút bỏ, và tôi ôm mẹ trong niềm hạnh phúc.

Mẹ bắt đầu hiểu và chấp nhận những lựa chọn của tôi. Bà nhận ra rằng sự thay đổi và thích nghi là điều cần thiết để giữ gìn hạnh phúc gia đình. Mẹ bắt đầu tham gia vào những hoạt động mà tôi yêu thích, học cách sử dụng mạng xã hội để theo dõi những xu hướng mới và thậm chí còn cùng tôi tham gia vào một số dự án nghệ thuật. Mẹ cùng tôi xem những buổi biểu diễn nghệ thuật trên mạng, thảo luận về những bộ phim hiện đại và cùng nhau tìm hiểu về các dự án từ thiện mà tôi tham gia.

Chúng tôi cùng nhau học hỏi và phát triển, tạo nên một mối quan hệ hài hòa và yêu thương. Mẹ không còn nhìn những hoạt động nghệ thuật của tôi bằng ánh mắt lo lắng, mà thay vào đó, bà bắt đầu ủng hộ và khuyến khích tôi nhiều hơn. Chúng tôi thường xuyên có những buổi trò chuyện thân mật, nơi tôi chia sẻ về những ước mơ và dự định của mình, và mẹ lắng nghe với sự quan tâm và thấu hiểu.

Qua câu chuyện của mình, tôi muốn gửi đến mọi người một thông điệp: Dù có những khác biệt về văn hóa và quan điểm giữa các thế hệ, tình yêu và sự thấu hiểu vẫn có thể giúp chúng ta gắn kết và vượt qua mọi thử thách. Sự thay đổi không có nghĩa là từ bỏ những giá trị cũ, mà là tìm ra cách để hòa hợp và phát triển cùng nhau. Tôi biết ơn mẹ vì đã chấp nhận và ủng hộ đam mê của tôi, và tôi hy vọng rằng chúng tôi sẽ tiếp tục cùng nhau khám phá và tận dụng những điều tuyệt vời mà sự đa dạng văn hóa mang lại.

Chuyên gia khuyên gì?

Tiến sĩ Sonia Nieto, một chuyên gia giáo dục nổi tiếng với những nghiên cứu về đa dạng văn hóa và công bằng xã hội, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá cao và khuyến khích sự đa dạng văn hóa trong gia đình. Bà cho rằng đây là cách để giúp trẻ em phát triển một cái nhìn toàn diện và cởi mở về thế giới, đồng thời xây dựng một xã hội hòa nhập và tôn trọng sự khác biệt.

Đa dạng văn hóa là gì? Đa dạng văn hóa bao gồm sự khác biệt về ngôn ngữ, tôn giáo, phong tục tập quán, giá trị và niềm tin của các nhóm người khác nhau. Trong một gia đình, sự đa dạng văn hóa có thể đến từ nguồn gốc dân tộc, tôn giáo, khu vực địa lý hoặc các trải nghiệm sống khác nhau của các thành viên.

Tại sao đa dạng văn hóa lại quan trọng? Nieto cho rằng việc tiếp xúc với đa dạng văn hóa giúp trẻ em phát triển khả năng tư duy phản biện, sự sáng tạo và khả năng thích ứng với môi trường đa dạng. Trong cuốn sách "Affirming Diversity: The Sociopolitical Context of Multicultural Education" (Khẳng định sự đa dạng: Bối cảnh xã hội chính trị của giáo dục đa văn hóa), bà viết: "Khi trẻ em được học hỏi về những nền văn hóa khác nhau, chúng sẽ hiểu rằng thế giới không chỉ có một cách nhìn duy nhất. Điều này giúp chúng trở nên cởi mở hơn, khoan dung hơn và tôn trọng sự khác biệt."

Làm thế nào để khuyến khích sự đa dạng văn hóa trong gia đình? Nieto đề xuất một số cách để cha mẹ có thể khuyến khích sự đa dạng văn hóa trong gia đình: