Nhà bếp và mua hàng tạp hóa

Tôi đã thề cai hẳn bao bì dùng một lần và chuẩn bị tái chế hũ đựng mù tạt Dijon cuối cùng thì một tích tắc tò mò đã đưa ánh mắt tôi dừng lại nơi thành phần sản phẩm. Nước, hạt mù tạt, dấm, muối. Tự làm ở nhà thì khó chừng nào nhỉ? Chỉ có một nguyên liệu ở trên là tôi chưa có thôi. Có ai tự chế mù tạt ở nhà không? Tôi lao vù đến máy tính, lòng phấn khích mường tượng về nhiệm vụ rất khả thi, rồi trong vòng vài phút, tôi đã khám phá ra một công thức chế mù tạt vô cùng đơn giản.

Trước đó tôi ngây thơ nghĩ mù tạt là một trong những thứ chỉ mua được từ cửa hàng! Tại sao tôi không nghĩ về điều này sớm hơn? Có phải do tôi chưa bao giờ thực sự quan sát cách mẹ pha trộn gia vị? Hay vì mớ hỗn hợp đó chưa từng xuất hiện trên kệ đựng thức ăn của bà tôi? Mà cũng có thể do tôi không nhớ nổi sự chăm chút tỉ mỉ của bà mẹ Caroline Ingalls trong bộ phim Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên. (Tôi rõ ràng vẫn nhớ cách bà ấy đánh bơ mà... có lẽ tôi cũng làm được, tôi cho là thế.)

Vậy là tôi quyết định qua cửa hàng mua loại hạt mù tạt không-đóng-gói, và chỉ trong một ngày tôi cho ra một hũ đầy mù tạt nhà làm. Tôi bắt đầu suy nghĩ về khả năng tự làm một vài gia vị rồi trao đổi ý tưởng đó cùng mẹ đẻ, mẹ chồng và bạn bè. Và thế là tôi dành hàng giờ đồng hồ để tìm kiếm thông tin công thức trên Google. Tôi nóng lòng được thử nghiệm mọi thứ.

Cuộc trò chuyện với cô bạn Karine đã tạo cảm hứng cho tôi làm kefir¹. Tôi thêm hạt kefir vào sữa và thu được một loại sữa chua sủi bọt chỉ sau một đêm. Đơn giản như đan rổ! Cách thức làm vô cùng đơn giản và hai đứa con của tôi đánh chén ngon lành. Nhưng khi niềm hứng thú của bọn trẻ nhạt phai cùng thời gian, tôi đã dùng kefir đã lên men không uống hết để làm pho mát. Tôi dùng khăn tay buộc số sữa đã lên men lại, rồi treo lên phía trên bồn rửa để chất lỏng quánh lại thành pho mát mềm. Cái vị rất “thật” của nó đã nhận được sự tấm tắc ngợi khen từ gia đình và bạn bè. Sự động viên của mọi người (và một chút tự hào “cây nhà lá vườn”) đã thôi thúc tôi tiếp tục thử nghiệm với việc nêm thêm gia vị và thay đổi kết cấu: lăn qua hạt tiêu, gói trong lá nguyệt quế (“thất bại toàn tập”, như con trai tôi gọi nó), ướp dầu, ép, sấy khô, v.v…

Hạt kefir rất nhỏ, trông giống như những hạt gạo trắng nhưng yêu cầu nuôi trồng rất khắt khe và phải được cho ăn thường xuyên. Rồi thì hạt kefir nhanh chóng trở nên quan trọng đối với gia đình tôi. chúng tôi quan tâm đến tình trạng của hạt kefir chẳng khác nào quan tâm đến chú cún con Zizou của mình: Hôm nay đã cho nấm kefir ăn chưa? Chúng tôi có nên cho chúng đi cắm trại cùng vào cuối tuần này không? Chúng tôi có nên mang chúng theo đến Pháp vào mùa hè này không? Vấn đề nghe đơn giản nhưng luẩn quẩn ấy đã khiến cuộc sống của tôi trở nên bi đát và phức tạp ngoài sức tưởng tượng.

¹ Kefir là một vi sinh vật sống, ăn sữa và sản sinh ra một loại men rất tốt cho cơ thể. Nó có nhiều tên gọi khác nhau: nấm kefir, hạt kefir, nấm sữa, men sữa, men kefir, sữa chua kefir.

Tại thời điểm mà tôi nghiền ngẫm lại sau cơn cuồng hạt kefir, những hạt nhỏ (và những hạt mù tạt trước đó) đã mãi mãi thay đổi mối quan hệ của tôi với thức ăn, bao bì và thậm chí cả con người.

Điều tôi thấy tuyệt vời nhất khi tự tay làm mọi thứ là biết được làm như thế nào − và từ những gì − các loại thực phẩm gần gũi với chúng ta “chào đời”. Ngoài tác dụng thỏa mãn sự tò mò, việc tự tay chế biến thực phẩm giúp tôi kiểm soát và đảm bảo những nguyên liệu thành phần do chính mình lựa chọn mà không lo vấn đề bức tử hệ tiêu hóa do thực phẩm chế biến với một danh sách dài những thành phần tôi chẳng thể phát âm hay tin tưởng. Các thành phần phức tạp được tiết lộ trên nhãn là rào cản làm chùn bước các bà nội trợ, nhưng một khi đã xắn gọn tay áo, tôi thấy hầu hết những đồ mua sẵn kia hoàn toàn có thể tự làm chỉ với đôi ba thành phần cơ bản.

Đồ bán sẵn mang lại sự tiện lợi cho con người nhưng đổi lại sẽ bắt con người trả giá vì sự bỏ bê của mình với quy trình tạo nên thành phẩm. Khi càng ít cất công tự làm một thứ gì đó, ta sẽ càng trở nên phụ thuộc vào hàng sản xuất sẵn có. Kết quả là ta ngày một rời xa cội rễ của những điều đã từng cho chúng ta tự do và sự sống. Khi nhìn lại cuộc khủng hoảng môi trường đang diễn ra và tìm lại kết nối với thế giới, chúng ta sẽ thấy mình về với nguồn cội để lần tìm những giải pháp thay thế. Ngày nay, với sự thuận lợi của Internet và truyền thông xã hội, chỉ cần ở nhà với vài click chuột nhẹ nhàng bạn đã hoàn toàn có thể chia sẻ kiến thức và cộng tác cùng những cao thủ nội trợ trên khắp thế giới. Việc tự tay làm mọi thứ tại nhà giúp thắt chặt sự xa cách giữa các thế hệ và các nền văn hóa. Tôi thậm chí phải cảm ơn nó đã chữa lành mối quan hệ của tôi và mẹ đẻ khi khoảng cách vật lý đã từng tách biệt chúng tôi; nó còn đưa tôi xích lại gần mẹ chồng hơn khi sự chênh lệch văn hóa cũng đã từng làm chúng tôi xa cách. Tôi hi vọng những đứa con của mình cũng sẽ thấy lợi ích từ nó và cả con cháu sau này của chúng cũng vậy (sau tất cả, phép đối nhân xử thế là của cải duy nhất tôi dự định để lại cho các con − tôi sẽ viết nhiều hơn về điều này ở phần sau).

Ừ thì tôi phải thú nhận: sự nổi loạn trong tôi cũng rất hả hê vì tôi có thể tự tay sản xuất mà không phải mua từ các công ty hay từ các chiêu trò tiếp thị của họ. Tôi tự tại, tôi không ràng buộc, cảm tưởng như thể tôi còn sáng dạ hơn cả cái hệ thống sản xuất nào đó.

Nhưng bạn đừng có dương dương tự đắc rồi đánh mất lý trí như tôi. Không có lý do gì để kefir chi phối cuộc sống của bạn cả! Xét cho cùng, những thay đổi chỉ thực sự bền vững khi chúng khả thi về lâu dài.

Thời điểm hiện tại tôi không còn chế biến pho mát từ kefir và cũng không còn nuôi nấm kefir nữa. Tôi ủ phân kefir (với niềm thương tiếc vô bờ) cùng với “yêu cầu nuôi trồng khắt khe của nó” (thở phào nhẹ nhõm). Tôi không hề hối hận về việc học làm pho mát từ sữa chua thừa. Tôi cũng không hối tiếc khi học cách làm bơ, vì giờ đây tôi đã hiểu và tính được cần bao nhiêu kem để làm 500g bơ. Khoảng 500ml kem khá đắt tiền mới cho ra 50ml bơ. Với số lượng bơ chúng tôi ăn (hai con ăn bánh quy hằng ngày), việc tự làm bơ ở nhà là rất tốn kém.

Căn bếp của tôi thực ra là một phòng thí nghiệm khoa học. Chỉ cần lấy củ cải đường ra khỏi tủ lạnh, tôi sẽ có ngay salad, son dạ hoặc thuốc nhuộm màu nước. Sự lựa chọn là vô hạn và chỉ giới hạn bởi sức sáng tạo của tôi. Bản thân tôi đã trở nên cẩn thận hơn khi áp dụng những thay đổi trong tầm kiểm soát thời gian và giới hạn tài chính của mình. Trải nghiệm vừa qua cho thấy thời gian và chi phí bỏ ra để làm pho mát và bơ không thể nằm trong kế hoạch không có rác thải lâu dài. Điều quan trọng trong suốt cuộc hành trình là phải kiên trì tìm kiếm sự cân bằng bền vững giữa việc sống “dễ chịu” và sống “tươi xanh”.

Trong chương này, tôi sẽ chia sẻ cách tôi áp dụng lối sống Không Rác trong căn bếp của mình. Tôi sẽ chỉ cho bạn cách tổ chức bếp, phương thức mua sắm và cách lên kế hoạch cho các bữa ăn. Lối sống này ít nhiều yêu cầu việc bạn phải tự tay làm nhiều thứ (những thứ không có ở cửa hàng không-đóng-gói), nhưng bạn phải tự tìm ra phương pháp khả thi cho riêng mình trong suốt cuộc hành trình. Đơn giản hóa là bí quyết cho một lối sống Không Rác dễ thở nên đừng lo lắng, bạn không cần phải trở thành tín đồ đạo “nhà-làm-lấy” đâu. Khi đã quen với nó, lối sống này sẽ tự khắc trở thành bản năng của bạn. Bạn sẵn sàng chưa nào? Vào chỗ, sẵn sàng, chạy (nhớ là chạy từ từ thôi)!

THIẾT BỊ BẾP

Biến một căn bếp thường thành không có rác thải không hề khó như bạn tưởng tượng. Tất cả những gì phải làm chỉ là một chút cải tổ và nghiên cứu thôi. Một khi cả hệ thống đã vào guồng và mọi thành viên được tập huấn bài bản thì nhiệm vụ này nhẹ nhàng như một cơn gió.

Đơn giản hóa

Trước khi bắt tay vào hành động, chúng ta cùng tìm hiểu thêm về mục tiêu đơn giản hóa nhé.

Nhà bếp là một phòng sinh hoạt chung và thường được coi là trái tim của ngôi nhà. Đây là nơi chúng ta cùng nấu nướng, ăn uống, chia sẻ, trò chuyện và thậm chí là đọc sách hoặc làm bài tập về nhà. Với tần suất hoạt động cao như vậy, nhà bếp chính là nơi tạo ra nhiều rác nhất và loạn xị ngầu nhất trong nhà.

Không cần nhìn đâu xa, tủ bếp chính là nơi tích tụ lượng rác áp đảo. Bánh sandwich và túi khóa bấm miệng ziplock, khăn giấy, cốc dùng một lần và đồ ăn đông lạnh cho bữa tối – tất cả sự dư thừa phổ biến này xuất phát từ sự ngụy biện: chúng ta đang tìm cách để tiết kiệm thời gian mà.

Trong việc thiết lập một nhà bếp Không Rác, hiệu suất là yếu tố cốt lõi. Hiệu suất mang lại sự thư thái và thanh nhàn cho việc chuẩn bị đồ ăn, cùng với đó nó giúp chuyển hóa một công việc hay bị coi là lao động khổ sai thành một niềm vui hứng khởi. Trong nhà bếp, không rác thải sẽ tiết kiệm thời gian quý báu và cứu bạn thoát khỏi những thói quen lãng phí và không lành mạnh; và tất nhiên nó cũng sẽ giúp bạn tiết kiệm kha khá năng lượng và tiền bạc. Nhưng có một điều không thể phớt lờ: để thu về kết quả khả quan, bạn cần phải biến căn bếp của mình thành một địa giới không-tạp-nham. Tùy thuộc vào cách bài trí hiện tại, việc dọn dẹp ban đầu nghe chừng khó khăn nhưng khi quá trình sàng lọc đồ đạc diễn ra đủ dài, thời gian dọn dẹp rút ngắn, thời gian phát huy năng lực sáng tạo của bạn sẽ tăng lên.

Một căn bếp ấm áp không-rác-thải không chỉ giúp đơn giản hóa việc nấu ăn, giảm thiểu chất độc gây hại tới sức khỏe, tối đa hóa chất lượng thực phẩm xứng đáng đồng tiền bát gạo bỏ ra hằng ngày; nó thậm chí còn là một không gian thư giãn và nghỉ ngơi lý tưởng cho mọi thành viên trong gia đình. Mục tiêu không-rác-thải, đối với chúng tôi, không chỉ gói gọn trong chất thải rắn.

Mô hình bếp phổ biến của các hộ gia đình hầu hết đều được trang bị những tiện ích giúp việc nấu nướng và giải trí trở nên dễ dàng hơn như máy làm kem trái cây, máy nướng bánh mì... Nhưng chúng có thực sự được ngó đến thường xuyên? Nếu có thì bao lâu một lần? Còn dao bào vỏ chanh, khuôn nướng bánh đủ kích cỡ, khuôn tạo hình bánh quy, hàng tá thảm trải nhà, bộ sưu tập nút chai rượu vang đắt đỏ, bộ sưu tập đồ sứ, các loại ly rượu và bộ sưu tập khăn trải bàn...? Ồ! Và cả những cây nến đẹp đến nỗi không nỡ châm lửa? Thử dành vài tích tắc nghĩ về cái ngăn kéo nén đầy miếng bắc nồi (chẳng phải một đôi là đủ sao?). Rồi cả cái ngăn kéo kế bên đựng tràn trăm thứ bà giằn (nếu thiếu chúng, ta có chết không?).

Các nhà sản xuất hứa sẽ biến chúng ta thành đầu bếp Alice Waters, nhưng trên thực tế những đồ đoàn đó không chỉ chiếm lĩnh nhiều không gian, gây khó dễ cho việc tìm ra công cụ nấu nướng cần thiết mà còn gây căng thẳng, xáo trộn cuộc sống và lãng phí thời gian (đó là còn chưa kể đến những nguồn tài nguyên quý giá). Nhưng tin tốt cho bạn là hầu hết các đồ đạc kể trên hay bị lãng quên và dễ dàng được thay thế bởi một thứ khác (ví dụ cái nạo pho mát cũng nạo được vỏ củ quả). Càng ít phụ kiện, thời gian chuẩn bị món ăn càng được cắt giảm: một chiếc cốc đong cỡ vừa sẽ dễ lấy ra khỏi ngăn kéo hơn so với việc sở hữu nhiều cỡ riêng lẻ; bạn sẽ ít phải lau chùi hơn. Sẽ có ít đồ rơi vỡ hơn để rồi kết thúc vòng đời ở nơi ai cũng biết đó là đâu. Bản thân Alice Waters cũng nhận ra tầm quan trọng của việc đơn giản hóa. Alice từng nói, “Theo tôi, điều kiện lý tưởng nhất của một căn bếp là khi nó chỉ sở hữu lượng đồ đạc tối thiểu. Bởi một khi quá mải mê với những thiết bị nấu ăn tiện ích, bạn đang tự phá vỡ mối giao cảm giữa tâm trí mình với hoa trái; nhưng một khi sử dụng cối, chày hay thái tay thoăn thoắt thay vì máy, bạn đang trải nghiệm sự thật và sẽ tự chịu trách nhiệm về những gì mình đang làm một cách tự nhiên”.

Giờ thì hành trình dọn dẹp của chúng ta chính thức bắt đầu! Theo nguyên lý Pareto, khoảng 80% kết quả là do 20% nguyên nhân gây ra. Áp vào căn nhà ngồn ngộn đồ kia, 20% đồ đạc trong nhà có tần suất sử dụng lên đến 80%. Rốt cục, 80% còn lại không hề hữu ích như bạn nghĩ. Trên lý thuyết, việc đơn giản hóa căn bếp là thao tác không rối rắm gì, ước chừng 20% đồ thiết yếu, tống khứ 80% thứ còn lại. Nhưng, từ bỏ chưa bao giờ là điều dễ dàng. Lúc cần đến, ti tỉ lập luận trong đầu bắt đầu chơi khăm, bám riết và léo nhéo: “Đừng, phí của giời!”, “Nhỡ mình muốn mở một bữa tiệc kiểu Ma rốc thì sao?”, “Mình cần cái nồi đất nung kiểu Ma rốc đó!”. Thực ra, một cách bớt bốc đồng hơn là bạn dành hẳn ra một hoặc hai ngày (phụ thuộc vào tốc độ đưa ra quyết định của bạn) để bỏ đi (kể cả thức ăn) tất tật, chỉ giữ lại những thứ vượt qua được những câu hỏi sau:

Đừng sợ buông bỏ, hãy tập trung vào những thứ bạn gặt hái được sau cuộc cách mạng này. Cũng đừng lo rằng rồi bạn sẽ hối hận. Nỗi khiếp đảm “giá như mà” là một điều rất bình thường trên cuộc hành trình. Không loại trừ việc bạn sẽ tiếc hùi hụi vì đã nỡ bỏ đi một thứ gì đó. Nhưng hãy tin tưởng rằng món đồ đó chỉ là một hi sinh nhỏ, một cái giá quá rẻ để giành lại quyền kiểm soát căn bếp.

Hãy thám hiểm từng chân bàn góc tủ, quyết không sót bất cứ điều gì. Còn nếu sau cùng bạn vẫn quyết giữ lại bất kì món đồ nào chỉ để “lấp khoảng trống” (vâng xin thưa đây là tư duy không hiếm gặp), thì hãy bỏ ngay những chiếc giá treo tự do trên tường hoặc cân nhắc đến việc chuyển tới căn nhà nhỏ hơn với một gian bếp vừa vặn hơn. Bởi để đạt hiệu quả cao nhất, “Nhu cầu” và “Sự vừa đủ” ắt phải luôn kề vai sát cánh bên nhau. Những thứ vượt quá ranh giới đó đều sẽ gây lãng phí về không gian, bất động sản, sự bảo trì, hoặc nhiệt lượng làm nóng chúng.

Lẽ dĩ nhiên, cắt giảm đồ đạc là một quá trình vô cùng chủ quan, phụ thuộc rất nhiều vào kích thước ngôi nhà, sở thích nấu nướng và thói quen của mỗi người. Để lấy ví dụ về số lượng đồ dùng nhà bếp thực sự cần cho một cuộc sống tự tại, tôi xin liệt kê minh họa những đồ dùng được “vào vòng sau” của gia đình tôi (tủ đựng thức ăn tôi sẽ đề cập ngay sau đó):

Còn thiếu gì nữa nhỉ? Dưới đây là một số ví dụ về các mục không vượt qua được những câu hỏi phía trên của tôi.

Khả năng tái sử dụng

Nếu những đồ dùng một lần bằng cách nào đó sống sót qua cuộc khảo nghiệm này thì để tôi nói ngay với bạn rằng: Đừng tiếp tục nhu nhược trong chính căn bếp của mình, tống khuất mắt những đồ dùng một lần đi, kẻ khôn ngoan giữ tiền nằm yên trong ví mà không phải ngoài hố chôn rác đầy giòi bọ!

Loài người luôn khát khao không ngừng thông qua trăm phương ngàn kế, lượm lặt về cho mình những bí quyết tiết kiệm thời gian nhất có thể, bằng bất cứ giá nào (bao gồm cả môi trường) khi chấp nhận bỏ tiền ra mua các tiện ích tiết kiệm thời gian mà biết bao chiến dịch tiếp thị hứa hẹn. Và cuối cùng ai là người được lợi với mối quan hệ “dùng một lần” này? Ta hãy đặt quy trình sử dụng chiếc cốc dùng một lần lên bàn cân xem sao. Vòng tuần hoàn ác nghiệt: (1) Bóc lớp túi bóng lớn đựng cốc (2) Gồng gánh túi bóng và chiếc cốc đoản mệnh ra trạm tái chế/thùng rác bên lề đường (3) Tha lôi thùng rác cồng kềnh về (4) Qua siêu thị mua thêm (5) Vận tải hàng về “kho” có tiết kiệm thời gian hơn so với: (1) Lấy chiếc cốc thủy tinh yêu thích từ kệ bếp (2) Dùng xong đặt ngay ngắn trong máy rửa (3) Trả nó về vị trí ban đầu không?

Có vẻ chúng ta bị rơi vào bẫy tư duy quảng cáo khi nghĩ rằng những lần đi sắm sửa, khoảng thời gian bỏ ra để tái chế cho những đồ dùng một lần kia sẽ tiết kiệm nhiều thời gian hơn là sử dụng những đồ sẵn có. Slogan “Đập không hỏng, ném không vỡ” đằng sau những sản phẩm dùng một lần đã đến lúc cần thế hệ người tiêu dùng trưởng thành ứng đối: “Chúng tôi hoàn toàn có thể kiểm soát được đồ dễ vỡ”.

Gia đình tôi đã thay thế khăn giấy bằng khăn vải sợi nhỏ, tình trạng hết khăn lau từ đó không bao giờ xảy ra nữa. Chúng tôi cũng loại bỏ nhu cầu sử dụng túi lót thùng rác từ khi bắt đầu ủ phân. Chúng tôi mua sandwich với khăn vải thay vì bọc ni lông như ngày trước. Tôi nhận ra chúng tôi hoàn toàn sống ổn mà không cần giấy sáp và giấy nhôm nướng bánh. Scott trộm mừng khi chi tiêu gia đình lược hẳn đi những khoản “tích tiểu thành đại” như đĩa, cốc hay khăn ăn dùng một lần. Và tất nhiên, những ngày tất tả tay xách nách mang từ siêu thị từ đây đã xa tận chân trời.

Chỉ cần tạm dừng mua sản phẩm dùng một lần cho nhà bếp bạn sẽ nhận ra rằng sống mà không có chúng là hoàn toàn khả thi. Những đồ đạc bền vững khi được đặt lên đặt bàn cân với đồ dùng một lần xem chừng có vẻ kém ưu thế, nhưng tỉnh táo mà xét, chỉ sau một thời gian ngắn bạn sẽ hoàn vốn nếu lựa chọn mua sản phẩm bền vững. Một động thái tiêu dùng cá nhân có thể cứu vãn môi trường ư? Có chứ, nếu bạn hướng về sản phẩm bền vững. Số tiền thu được từ việc bán đồ đạc thuộc danh mục sau trong quá trình tinh giảm nhà cửa có thể sử dụng để mua những sản phẩm bền vững. Song bạn hãy chú ý đến những chất liệu bền vững cho cuộc đầu tư tiếp theo: kim loại, thủy tinh, giấy và bỏ nhựa ra khỏi từ điển.

Một lần nữa, với mục đích minh họa, tôi xin liệt kê những đồ đạc bền vững thay cho đồ dùng một lần của gia đình tôi!

Tái sử dụng không chỉ là câu chuyện loại bỏ những đồ dùng một lần, mà còn là việc bắt đầu thói quen mua sắm những đồ dùng chất lượng tốt hơn và độ bền cao hơn.

Bạn có thể cân nhắc việc mua những đồ chuyên dụng cũ như đồ dùng nhà bếp cũ của nhà hàng hoặc nếu không, bạn có thể khéo léo hỏi thăm những cửa hàng cung ứng đồ bếp cho nhà hàng địa phương để có thể tìm ra những sản phẩm đủ sức chịu “nhiệt” với cường độ làm việc cao của gia đình.

Thu gom

Quy hoạch chỗ chứa cho từng loại rác là một trong những bước quan trọng để hình thành một căn bếp Không Rác. Dán nhãn cụ thể trên từng thùng không chỉ thuận tiện cho gia đình mà còn cho cả những vị khách đến thăm nhà. Dán chú thích lên tủ lạnh cũng là một cách, nhưng chưa tối ưu. Kích thước của thùng chứa phụ thuộc nhiều vào việc bạn có mua được nhiều hàng không-đóng-gói hay không. Một thùng chứa rác thường (loại rác trực tiếp kết thúc số phận của mình tại bãi chôn) nên là chiếc thùng có kích thước nhỏ nhất.

Ủ phân hữu cơ

Bước đầu tiên để vận hành một căn bếp Không Rác là lắp đặt hệ thống ủ phân. Khi nhận thức được rằng ¼ lượng rác nhà bếp có thể ủ phân hữu cơ, bạn sẽ thấy rõ sự khác biệt trong thùng đựng chất thải rắn. Dù lựa chọn hệ thống bón phân nào cũng hãy nhớ việc quan trọng nhất là phải thu gom được nguyên liệu ủ. Để ủ phân dễ dàng hơn, thùng chứa cần:

Tùy vào hệ thống tái chế bạn sử dụng, dưới đây là danh sách bạn có thể dán lên thùng ủ phân:

Tái chế

Hãy bỏ thời gian tìm hiểu cộng đồng nơi bạn ở đang tái chế những gì (bao gồm cả những loại vật liệu khó tái chế) để phân bố các thùng đựng sao cho hợp lý nhất. Những vật liệu khó tái chế thường sẽ không nằm trong dịch vụ tái chế thu gom bên lề đường mà cần phải gửi đến địa điểm tái chế chuyên biệt. Ví dụ trong nhà bếp của chúng tôi có một chiếc hộp đựng tất cả những loại rác mà địa phương tôi có thể tái chế như: thủy tinh, giấy, lon nhôm và sắt, nhựa loại 1 đến 7 (ký hiệu trên sản phẩm nhựa, thể hiện thông tin về độ độc hại của sản phẩm). Tôi cũng dùng một chiếc hộp nhỏ thu thập tất tần tật các nút chai rượu vang vỏ sồi để đưa chúng đến những cửa hàng tạp hóa có thể tái chế chúng một cách sáng tạo (upcycling). Chúng tôi cũng dùng một thùng chứa khác cho những nút rượu nhựa và những chiếc vỏ kẹo không biết bằng cách nào đã tuồn vào nhà. Khi hộp đã đầy tôi sẽ chuyển chúng đến công ty tái chế TerraCyle để tái chế sáng tạo. Việc vận chuyển những đồ tái chế này chắc chắn sẽ tạo ra vết các-bon¹ (các-bon footprint), đó tuy chưa phải là phương pháp tối ưu nhất nhưng nó ổn cho đến khi quy trình sản xuất và tái chế được cải thiện tích cực hơn.

¹ Vết các-bon: tổng lượng khí thải phát sinh do một cá nhân, một sự kiện hay tổ chức, hoặc một quá trình sản xuất.

Hãy chuẩn bị tâm thế rằng lượng rác thải bạn tái chế hiện tại sẽ thay đổi một khi bạn bắt đầu thực hiện lối sống này. Hệ thống tái chế của bạn cần có tính linh hoạt ít nhất trong thời gian ngắn. Ví dụ, trong nhà bạn hiện đang có một thùng cố định đựng túi ni lông cho tái sử dụng hoặc tái chế nhưng sẽ rất nhanh thôi, nó sẽ biến mất khỏi cuộc đời bạn.

Bãi chôn rác

Nếu đang sử dụng thùng rác cũ để đựng rác ủ phân thì bạn cũng có thể dùng thùng đựng ủ phân cũ để đựng rác sẽ được đem ra bãi chôn. Túi lót thùng rác là không cần thiết vì hầu hết những thứ nhớp nháp đều đã dùng để ủ phân.

Rác trong thùng này đại diện cho lời kêu gọi hành động, hãy bắt đầu từ việc thay đổi thói quen mua sắm thực phẩm.

MUA HÀNG TẠP HÓA

Danh sách đồ cần mua và việc cần làm

Lên danh sách mua sắm ngoài việc giúp bạn tiết kiệm thời gian còn mang một sứ mệnh cực kì cao cả.

Từ những trải nghiệm trong công việc cố vấn, tôi khá ngạc nhiên khi ¾ số hộ gia đình mà tôi tư vấn không lên danh sách mua sắm, dẫn đến tần suất ghé thăm siêu thị rất thường xuyên (có khi là hằng ngày) và những cơn mua sắm bốc đồng (rất hay mua thứ mình đã có).

Gia đình tôi luôn có hai danh sách mua sắm: một cho hàng tạp hóa, một cho những thứ lặt vặt. Hai tập được đặt ngay vị trí đắc địa sát kề tủ bếp và đều được làm bằng giấy tái chế (thường từ bài tập về nhà in một mặt của các con). Chúng được kẹp với nhau và đính kèm gọn gàng với cây bút chì. Thông thường khi lên danh sách tôi sẽ viết từ dưới lên trên để khi đi mua hàng chỉ cần xé xoẹt phần dưới là xong. Điện thoại thông minh có thể tiết kiệm giấy nhưng bản thân tôi cảm thấy nó không tiện khi muốn thêm bớt gạch xóa và nhất là khi cả gia đình đang dành thời gian cùng nhau điền vào mấy cuốn sổ này.

Khi bất kì thành viên nào trong nhà sử dụng hết thứ gì trên kệ bếp thì người đó sẽ phải ghi chú lại vào cuốn Tạp hóa. Sự đóng góp phải đến từ mọi thành viên. Léo đã có lần viết 10.000 quả chuối vì quá bức xúc với chính sách chỉ mua sản phẩm nông sản địa phương của bố mẹ. Tôi không thể làm cậu bé hài lòng 100%, mà chỉ 0,06% (chỉ có 6 quả chuối thuồn thuỗn), coi như nguồn khích lệ nhỏ cho con. Tôi cũng sử dụng danh sách này để viết những thứ cần mua cho những dịp đặc biệt. Mọi hạng mục trong danh sách tạp hóa bao quát tất cả những thực phẩm chủ đạo tại tiệm tạp hóa mà tôi ghé qua hằng tuần, tiệm này đã lọt vào mắt xanh của tôi nhờ đáp ứng được các tiêu chí về hàng không-đóng-gói, địa điểm, bánh tươi.

Khi cần mua đồ từ cửa hàng khác, những món đồ không- đóng-gói đặc biệt hay lên danh sách đồ nên mang tặng, chúng tôi sẽ viết vào cuốn Tạp nham. Trước khi lên đường đi mua đồ hằng tuần, tôi sẽ một lần nữa nỗ lực cắt giảm hoặc tìm phương án thay thế cho các món đồ trong danh sách.

Thời gian và tiền bạc của chúng tôi từ đó không còn bị ném qua cửa sổ nữa.

Hàng không-đóng-gói hay Hàng số-lượng-lớn

Là một người tiêu dùng, chúng ta không nên xem nhẹ sức mạnh mà mình sở hữu. Sự sống loài người hiện đại phụ thuộc lớn vào việc mua sắm bổ sung hàng hóa hằng tuần (thậm chí là hằng ngày). Và quyết định của chúng ta sẽ hỗ trợ hay hạ bệ nhà sản xuất và chuỗi các cửa hàng cung ứng, chủ yếu dựa trên tiêu chí bao bì đóng gói và chất lượng sản phẩm. Địa chỉ chúng ta quyết định trao gửi đồng tiền mồ hôi nước mắt của mình không nên chỉ là nơi đáp ứng nhu cầu lấp trống chạn bếp mà còn nên là một nơi phản ánh những giá trị của bản thân, qua đó truyền tải thông điệp ngầm tới các cửa hàng: “Tiệm các anh đúng là vui lòng khách đến vừa lòng khách đi, thành tâm chúc các anh bền đời buôn may bán đắt”. Những đồng tiền trong ví cũng có thể bỏ phiếu nếu chủ nhân của chúng tránh xa những sản phẩm đóng gói lãng phí và ưu tiên sử dụng những sản phẩm hữu cơ địa phương. Việc mua hàng không-đóng-gói sẽ giúp bạn làm điều này.

Ở Mĩ, nhắc đến khái niệm bulk (mua hàng số lượng lớn) người ta sẽ liên tưởng ngay đến chế độ thành viên thân thiết của các cửa hàng hay siêu thị lớn như việc mua một lúc ba thùng lớn lá nguyệt quế hay một hũ bơ thực vật khổng lồ. Mô hình kinh doanh “mua càng nhiều ưu đãi càng lớn” tạo điều kiện cho những đối tượng khách hàng như doanh trại quân đội hay trường học nội trú mua sắm hàng hóa với mức giá thấp nhất có thể. Đối với những gia đình có nhiều thành viên, kiểu mua hàng này thoạt nghe có vẻ khá kinh tế nhưng trên thực tế thì không hẳn.

Scott và tôi từ bỏ tư cách hội viên của những cửa hàng bán đồ số lượng lớn sau lần mua một hộp bơ thực vật gần 1,5kg. Chuyện là trước khi chúng tôi vét đến đáy hộp thì hỗn hợp nào là mẩu bánh mì, nào là mứt rồi vô số hạt nhỏ nặc danh đã mọc lên thành nấm. Xin lỗi nếu tôi làm bạn lợm giọng, nhưng thú thật là vì cảnh tượng đó mà tôi đã vội vàng tống tất cả chỗ bơ còn lại ra bãi rác. Cảm giác tội lỗi khi tiêu tiền vào thứ bản thân không đủ nhẫn nại để dùng hết làm chúng tôi chấm dứt tâm thế tích trữ thực phẩm. Việc mua thực phẩm nhiều hơn nhu cầu thực tế tất sẽ dẫn đến tình trạng chán ngấy và nhồi nhét bao tử cho đến tận ngày hết hạn. Hậu quả rõ ràng là gây lãng phí thực phẩm, tài nguyên, tiền bạc, không gian và thời gian quý giá của bạn và gia đình.

Tuy nhiên, loại hình mua hàng bulk (không-đóng-gói, số- lượng-lớn) chúng tôi đề cập trong cuốn sách này là loại hình mua thực phẩm tại những cửa hàng thực phẩm sạch, những cửa hàng liên doanh cung cấp những sản phẩm được bày trong thùng, không-đóng-gói. Loại hình mua hàng này cho phép người tiêu dùng dùng đi dùng lại đồ chứa và mua hàng tùy theo nhu cầu sử dụng.

Trên thực tế cả hai mô hình kinh doanh Bán hàng số- lượng-lớn (chế độ thành viên của siêu thị) và Bán hàng không-đóng-gói (cửa hàng thực phẩm sạch) đều hạn chế số lượng bao bì thải ra môi trường. Nhưng nếu so sánh không gian sẵn có cho việc tích trữ đồ thì kệ bếp nhà tôi sẽ phải rộng như một sảnh khiêu vũ nếu tôi mua hàng theo mô hình kinh doanh thứ nhất.

Những cửa hàng thực phẩm sạch không-đóng-gói tất nhiên không thể hoàn toàn loại bỏ bao bì trong quá trình nhà sản xuất vận chuyển hàng hóa tới các cửa hàng bán lẻ. Những lô hàng đó đôi khi cũng lớn như những kiện hàng tại các siêu thị thường nhưng ta không thể bỏ qua ưu điểm cho phép người tiêu dùng mua hàng với số lượng phù hợp nhu cầu và khoảng không gian cho phép của loại hình cửa hàng không- đóng-gói. Một ngôi nhà cỡ tầm trung không cần một lúc đến 500gr đường cỏ stevia (tôi chỉ cần nửa thìa cà phê đường này cho một tháng) hay đến 15kg hạt hồ đào (tôi cũng chỉ thực sự cần một cốc cho những ngày nghỉ lễ). Và những cửa hàng thực phẩm sạch không-đóng-gói – “nhà kho quốc dân” vĩ đại – đã cứu rỗi tâm tình của những bà nội trợ như thế đấy.

Mọi người hay cho rằng đồ không-đóng-gói thường rất đắt đỏ. Trên thực tế, gia đình tôi đã giảm được 1/3 chi tiêu bằng việc mua hàng tại đó. Nếu bạn tránh xa những thực phẩm đã qua xử lí, giảm lượng tiêu thụ thịt, tỉ mỉ lựa chọn những món hàng giá cả hợp lý cũng giống như quá trình bạn mua tại các siêu thị lớn, thì chỉ sau một thời gian ngắn bạn sẽ thấy hoá đơn mua sắm nhà mình giảm xuống đáng kể.

Ở Mĩ, các cửa hàng thực phẩm sạch và cửa hàng liên doanh cung cấp rất nhiều sự lựa chọn địa phương và hữu cơ. Thông thường, trước khi đưa sản phẩm ra thị trường, những cơ sở này sẽ làm những bước tiền trạm như đánh giá thành phần, nguồn gốc thực phẩm mang mác “địa phương” và “hữu cơ”. Điều này sẽ giúp người tiêu dùng tiết kiệm thời gian vào việc giải mã các nhãn thành phần phức tạp. Thực phẩm sạch thường không hề rẻ, nhưng về lâu dài bạn sẽ thấy lợi ích ngay trên cơ thể mình và môi trường xung quanh bạn. Đây là một dạng đầu tư tôi sẵn lòng đánh đổi để bảo vệ sức khoẻ cho cả gia đình lẫn hành tinh của chúng ta.

Nghĩ đến viễn cảnh cắt giảm rác thải và gia tăng số lượng cửa hàng không-đóng-gói cho tương lai của các con, tôi hoàn toàn tự nguyện đầu tư những thành quả lao động vất vả của mình vào lý tưởng trong mỗi chuyến hành trình mua sắm hằng tuần cho gia đình.

Từ lúc này, cụm từ hàng không-đóng-gói sẽ được dùng để chỉ những mặt hàng bán rời, không được bọc bằng bao bì, bao gồm cả thực phẩm và nhiều loại mặt hàng khác.

Tìm kiếm những cửa hàng không-đóng-gói

Yếu tố quyết định bạn có thể hàng loại này hay không phụ thuộc vào việc phải tìm nguồn hàng sẵn có. Rất nhiều người bày tỏ với tôi họ không thể tìm được cửa hàng như thế tại nơi họ sinh sống. Bản thân, mãi cho đến khi bắt đầu công cuộc xử lý rác thải, tôi cũng không biết rằng có một cửa hàng như thế tồn tại trong thị trấn chúng tôi ở. Chính vì thế tôi đã tạo một ứng dụng tìm kiếm cửa hàng không đóng gói tên Bulk, và bạn cũng có thể sử dụng nó để tận hưởng niềm phấn khích mà các “nhà kho quốc dân” mang tới. Ứng dụng Bulk hoàn toàn miễn phí, giúp bạn tìm kiếm những cửa hàng không-đóng-gói tại Mỹ và Canada.

Bộ công cụ mua sắm cho lối sống Không Rác

Để giảm lượng rác bao bì xuống mức thấp nhất khi mua hàng tại các cửa hàng không-đóng-gói bạn cần có:

Nếu gặp khó khăn trong việc lựa chọn những bộ đồ dùng mua sắm không-đóng-gói, bạn có thể tham khảo bộ sản phẩm này trên website của tôi: ZeroWasteHome.com.

Tại cửa hàng và khi ở nhà

Nếu bạn đã sẵn sàng với bộ đồ dùng mua sắm rồi thì đây sẽ là việc bạn cần làm tại cửa hàng và sau khi áp tải chúng về nhà:

Về nhà: Cất đồ vào ngăn có độ ẩm cao của tủ lạnh. Nếu ngăn chứa rau củ hoạt động không tốt (làm lá rau bị héo) bạn có thể cho vào một miếng vải ướt hoặc làm ẩm túi vải đựng rau. Tôi hay cho rau thơm vào một cốc nước, bỏ những loại rau củ lớn ra khỏi túi, dùng túi lưới để bỏ những loại nhỏ cùng nhau (nho chẳng hạn) để rửa qua chúng (đơn giản là để chúng dưới vòi nước).

Việc tự mang đồ chứa khi đi chợ thường không quá phổ biến và rất dễ bị phản ứng với những cú “nhướn mày” nếu bạn thể hiện thái độ không dứt khoát. Tôi phát hiện ra điều này khi đối mặt với những nhân viên mới, nhẹ nhàng đưa cái hũ về phía nhân viên, mắt một lòng hướng về phía thịt cùng chất giọng khảng khái trực tiếp đề nghị: “Bạn ơi cho mình bốn miếng bít tết, vào đây, bạn nhé!” sẽ hiệu quả hơn là mở lời xin phép sự chấp thuận được hay không sử dụng đồ chứa cá nhân. Bẽn lẽn chờ đợi sự chấp thuận sẽ chỉ làm họ nghi ngờ lời thỉnh cầu của bạn mà thôi. Tôi thường sẽ cư xử như thể việc dùng hũ thuỷ tinh là điều hết sức bình thường (theo kiểu đây là cách duy nhất tôi làm tự thuở cha sinh mẹ đẻ). Còn nếu bị tra vấn về mục đích của các loại chai lọ, tôi chỉ hồi đáp nhẹ nhàng: “Nhà mình không có thùng rác”. Nghe thấy vậy là chẳng ai buồn hỏi thêm câu nào. Gần đây tôi đã từ bỏ cửa hàng mà tôi từng là khách “ruột” trong ba năm. Cô nhân viên quầy mới ở đó tuyên bố chắc nịch với tôi rằng, “Việc sử dụng hũ thuỷ tinh là đi ngược lại quy định về sức khỏe và an toàn”. Tôi cương quyết yêu cầu nhân viên đó xác nhận lại với quản lý cửa hàng, rồi rốt cuộc cô ấy cũng phải chấp nhận cho tôi sử dụng đồ chứa của mình. Dẫu vậy, một cách từ chối mang tính sát thương kiểu đó hoàn toàn có thể khiến cho những người mới bắt đầu thực hành lối sống này không đủ dũng cảm thử lại lần hai. Việc chấp nhận cho người tiêu dùng sử dụng đồ chứa cá nhân phụ thuộc rất nhiều vào các khu vực có phạm vi quyền hạn, những hạng mục khác nhau của các cơ sở kinh doanh (quầy, nhà phân phối, thực phẩm khô, thực phẩm ướt...) theo quy định của từng địa phương. Mỗi cửa hàng hoặc sẽ đưa ra những lời giải thích khác nhau, hoặc sẽ hoàn toàn tảng lờ vấn đề này. Khi cơ sở hoặc các khu vực pháp lý chỉ cần nghe phong thanh vấn đề này sẽ ngay lập tức cau mày, nguyên nhân không đâu khác xuất phát từ nỗi sợ kiện tụng. Họ không muốn chịu trách nhiệm việc bạn lăn ra ốm chỉ vì bạn không rửa sạch cái hũ trước khi đặt chân lên bậc thềm của cửa hàng. Một điều bạn nên nhớ là đừng chỉ nghe từ phía nhân viên cửa hàng, hãy hỏi trực tiếp người quản lý để được cung cấp lý do chính xác và luật cấm liên quan đến vệc sử dụng đồ chứa cá nhân. Với trải nghiệm của mình, tôi thấy họ rất hiếm khi đưa ra được những lập luận thuyết phục.

Dẫu vậy, để phá vỡ lối mòn, đôi khi cần đến lòng can đảm. Cho nên, đừng bao giờ bỏ cuộc, nếu bị từ chối, bạn hãy thử ở một cửa hàng khác, hay thậm chí là một ngày khác!

Lên danh sách và làm tất cả các việc vặt trong cùng một ngày, một lần một tuần. Một danh sách cụ thể sẽ không chỉ cứu rỗi bạn khỏi những cơn mua sắm bốc đồng mà còn giúp bạn xây dựng mối quan hệ bền chặt với nhân viên cửa hàng. Mỗi thứ Sáu, tôi luôn mong chờ việc được chào Carl và đội ngũ bán pho mát của anh ấy, rồi cả việc nói lời cảm ơn với Kito vì anh luôn giúp tôi chuẩn bị những chiếc bánh mì ấm nóng nhất hay những nụ cười đầy nội lực ấm áp của Jay quầy thu ngân bất kì khi nào tôi nhìn thấy anh ấy. Những con người ấy cùng sự kiên nhẫn của họ chính là điều kiện cần cho hiện tại và tương lai để lối sống Không Rác có thể vận hành một cách trơn tru. Hãy luôn thân thiện, kiên nhẫn và biết ơn. Và không có gì là không thể.

Hơn cả cửa hàng tạp hóa

Còn nếu trong trường hợp bạn không thể tìm thấy đồ không- đóng-gói trong cửa hàng thực phẩm sạch hay những cửa hàng liên doanh địa phương thì sao? Hay nếu trong khu vực bạn sống không tồn tại lấy một cửa hàng thực phẩm sạch nào?

Hàng không-đóng-gói không chỉ có mặt tại những cửa hàng thực phẩm sạch. Những nơi khác như cộng đồng hỗ trợ nông nghiệp, chợ nông sản hay những sạp bán thực phẩm đặc sản cũng là nơi có nguồn hàng không-đóng-gói cực kì phong phú. Ngoài ra, nếu những cộng đồng này không phù hợp với mục tiêu sống bền vững của mình, tôi chuyển hướng sang các sản phẩm từ chợ nông sản địa phương, không chỉ vì sự đa dạng về thực phẩm theo mùa sẵn có mà còn vì những cuộc trò chuyện trực tiếp với các chủ sạp hàng cùng quyền hạn tự do trong việc từ chối sử dụng túi ni lông. Rồi một ngày nào đó người bán hoa cũng sẽ cân nhắc việc bán những nhành hoa không-bọc-nhựa cũng nên.

Ngoài các cửa hàng, đây là những sự lựa chọn thực phẩm không-đóng-gói mà bạn có thể cân nhắc:

Một chuyến mua sắm điển hình

Mọi người có thể nghĩ chúng tôi bị ảm ảnh với lối sống này. Cho dù nó là một phần tất yếu trong cuộc sống của chúng tôi nhưng tôi không còn coi nó là một nỗi ám ảnh nữa. Mặc dù thời gian đầu, đúng là có chút tẩu hỏa nhập ma nhưng sau khi tất cả vào quỹ đạo, chúng tôi bắt đầu tận hưởng những lợi ích về tài chính, sức khỏe và thời gian mà nó đem lại. Yếu tố đóng góp nên sự thành công cho lối sống này chủ yếu đến từ sự cân bằng hài hòa giữa kỹ năng mua sắm và tổ chức. Việc từ bỏ thói quen cũ yêu cầu sự luyện tập bền bỉ và thời gian để tìm ra hệ thống nào thực sự phù hợp với bạn. Không Rác và quy trình 5R sẽ giúp bạn đưa ra quyết định chính xác nhất.

Những chướng ngại trước mắt có thể khó khăn nhưng việc chứng kiến cách con người hiện đại tiêu dùng thực sự thôi thúc tôi phải làm gì đó.

Bây giờ tôi xin chia sẻ cùng bạn hành trình mua sắm điển hình của mỗi ngày thứ Sáu trong tuần để bạn hiểu được đại khái những gì tôi miêu tả trước đó.

Xe ô tô là phương tiện sử dụng chung của tôi và Scott nhưng tôi có quyền ưu tiên hơn vào thứ Sáu hằng tuần cho việc mua sắm đồ lặt vặt và các loại thực phẩm tại chợ nông sản.

Tôi luôn để trong cốp xe chiếc túi cho chợ nông sản (bên trong đựng một túi lưới) và một chiếc túi mua rau củ (bên trong bao gồm túi mua đồ không-đóng-gói sạch, bút sáp, vỏ gối và mã vạch cho bánh mì dài).

Cạnh cuốn sổ mua đồ tạp hóa tôi sẽ để chiếc túi tote khác (túi tote nhà bếp) dùng để đựng các túi mua đồ sạch, hũ thủy tinh rỗng, chai rỗng để trả lại và lấy lại tiền đặt cọc từ cửa hàng (gồm chai sữa và chai sữa chua), hộp đựng trứng bằng bìa các- tông rỗng và túi đựng thực phẩm rỗng.

Vào thứ Sáu tôi mang chiếc túi tote nhà bếp này ra xe cùng hai danh sách mua hàng và ít nhất 5 hũ thuỷ tinh rỗng loại 1l để đựng: (1) thịt, (2) cá, (3) thực phẩm chín, (4) pho mát, (5) pho mát bào sẵn. Tôi chuyển hộp các-tông đựng trứng và túi mua thực phẩm sang túi nông sản.

Để tối ưu hóa thời gian và nhiên liệu, tôi đánh số những việc vặt phải làm qua từng trạm, bắt đầu từ trạm xa nhất và tối đa hóa số lần rẽ phải (đây là mẹo của Scott vì hầu hết những công ty anh làm việc cùng đều luôn cố gắng tối đa hóa hiệu suất sử dụng nhiên liệu của họ).

Rồi cứ theo lộ trình định sẵn, tôi gạch dần đi những việc phải làm và kết thúc với ba trạm dừng quen thuộc: chợ nông sản, cửa hàng tạp hóa và thư viện.

Ở chợ nông sản, tôi sẽ sử dụng túi tote chuẩn bị sẵn và đến ngay quầy rau xanh (xếp rau xanh dưới đáy túi tote rồi tới quầy hoa quả (thường mềm hơn rau). Nếu cần mua các loại quả mọng được đựng trong làn nhỏ, tôi sẽ gỡ chúng ra, bỏ vào túi lưới của mình và trả lại chiếc làn nhỏ cho người bán để họ có thể tái sử dụng. Cuối cùng, tôi sẽ mua trứng với chiếc hộp các-tông đựng trứng cũ của mình. Quyết định mua những sản phẩm nông sản tại quầy khá trực quan, đơn giản là tôi thấy đồ ngon và đủ cho nhu cầu sử dụng cho cả gia đình trong vòng một tuần.

Ở cửa hàng thực phẩm sạch:

Bạn có thể tưởng tượng rằng, nếu vẽ lại vết xe đẩy hàng trên các địa điểm đã đi, tôi đã đánh lái chiếc xe đẩy qua quầy thực phẩm tươi, bỏ qua quầy gia công và đóng gói. Thứ đóng gói duy nhất tôi phải mua chính là bơ vì những lí do đã được nêu trước đó. Khi về đến nhà, tôi tháo dỡ tất cả và làm những việc còn lại như cấp đông thực phẩm, xếp đồ đã mua vào các hũ, kệ bếp, cắt chiếc bánh mì dài làm đôi và chia vào một vỏ gối khác, cất đồ rau củ vào ngăn giữ ẩm tủ lạnh, bổ sung đĩa trái cây lên bàn ăn, xếp những túi mua hàng bẩn vào máy giặt, tái chế tờ danh sách mua hàng và đặt chiếc túi tote lại vị trí van đầu: hai cái trong ô tô, một cái trong nhà để khởi động cho chuyến mua sắm lần tới.

KẾ HOẠCH CHO BỮA ĂN

Rất nhiều rác thải sinh hoạt thông thường hình thành từ bao bì của những sản phẩm tiện lợi (thức ăn nhanh), khiến cho lối sống Không Rác trở thành mục tiêu không tưởng đối với rất nhiều người. Nhưng thức-ăn-chậm thực ra cũng không phức tạp lắm đâu. Chỉ cần một vài phụ kiện nhà bếp, một chút dọn dẹp, một chút tổ chức và một kế hoạch nghiêm túc là bạn sẽ duy trì được cả chặng đường dai sức.

Cuộc tổng kiểm soát công thức nấu nướng

Cách đây không lâu, sổ ghi chú dạy nấu ăn của tôi chứa đầy những công thức nấu ăn thu thập trong nhiều năm, phần nhiều là những phương pháp chế biến thực phẩm gia công hoặc đồ đóng hộp. Những công thức không có lợi cho sức khỏe và/hoặc lãng phí lẫn lộn với cả những công thức lành mạnh và không rác không chỉ làm đầy cứng cuốn sổ mà còn làm cho việc mua sắm không rác thải trở nên khó khăn, phức tạp và bực bội hơn rất nhiều. Việc chạy khắp các cửa hàng không- đóng-gói cố gắng tìm đường bột để cho đúng nguyên liệu chế biến bánh Bourbon Ball là hoàn toàn vô nghĩa.

Tôi chợt nhận ra rằng một nhà bếp Không Rác ắt phải xuất phát từ việc mua sắm Không Rác, và để có được một danh sách mua sắm Không Rác thì thực đơn của tôi cũng phải bắt nguồn từ những nguyên liệu không-rác-thải. Nên tựu chung lại là tôi phải bắt đầu công cuộc khử rác cho tất cả những công thức nấu nướng của mình.

Và thế là tôi quyết định chỉnh đốn lại tất cả những công thức nấu nướng quen thuộc bằng cách:

Một khi tất cả những công thức nấu ăn đã được scan, tôi sẽ sắp xếp chúng vào các thư mục sau:

Việc số hóa các công thức nấu ăn cải thiện tính lưu động một cách đáng kể. Những tài liệu đã scan tôi sẽ lưu vào bộ nhớ đám mây và có thể truy cập mọi lúc mọi nơi bằng điện thoại. Ngoài ra, điều này còn hỗ trợ rất nhiều trong việc tham khảo chéo các tài liệu: chẳng hạn tôi có thể sao chép một công thức nấu ăn ra nhiều tệp khác nhau để tham khảo và lên kế hoạch thực đơn. Ví dụ xúp súp lơ có thể dùng cho ba thư mục: Món khai vị, Xúp và Rau. Hơn nữa, hầu hết các công thức nấu ăn ngày nay đều có thể tìm kiếm trực tiếp trên mạng nên hoàn toàn có thể tìm và lưu vào các thư mục điện tử thích hợp (thay vì in ra) và dễ dàng chia sẻ qua email hoặc hệ thống đám mây.

Kế hoạch bữa tối hằng tuần

Bất cứ khi nào đề cập đến thực đơn thì đều có nghĩa là tôi đang chuẩn bị nấu cho khá nhiều người. Những bữa tối còn lại của tuần tôi thường cân nhắc nhiều hơn đến sự hài hòa giữa hương vị hoặc phối hợp giữa các món khác nhau. Tôi thích lấy cảm hứng nấu nướng từ thực đơn nhà hàng hoặc từ quầy đồ chín trong cửa hàng thực phẩm sạch. Việc tiếp cận ẩm thực theo phương diện này không những giúp tôi trau dồi sự sáng tạo mà còn rất phù hợp với triết lý mua sắm theo mùa và cảm thức của cá nhân tôi. Tôi có thể dùng phương pháp này điều chỉnh kế hoạch các bữa hằng tuần dựa trên điều kiện của gia đình như (1) khả năng sử dụng đồ không-đóng-gói, (2) chế độ ăn chay, và (3) lịch trình. Phương pháp này giúp tôi thoải mái sử dụng trứng, sữa và/hoặc pho mát làm nguồn protein cho các bữa ăn chay và giúp tôi dần thích nghi với nguồn cung ứng từ chợ nông sản. Kế hoạch dưới đây không phải là một hướng dẫn cứng nhắc và cũng không hẳn sẽ phù hợp với tất cả mọi người. Mỗi hộ gia đình có thể điều chỉnh nó phù hợp với nhu cầu của mình, nhưng chỉ cần một vài giản đồ cho kế hoạch sẽ làm giảm bớt đi những phỏng đoán và câu hỏi không thể tránh khỏi thường ngày của các con: “Mẹ ơi, tối nay ăn gì”?

Nguyên liệu chủ chốt của tủ bếp

Tủ đựng thức ăn của chúng tôi được quy hoạch để chỉ chứa một số lượng hạn chế hũ thủy tinh đựng những lương thực thiết yếu cố định hoặc những món luân chuyển theo mùa. Mỗi gia đình sẽ có những món “tủ” khác nhau, còn tủ nhà tôi gồm có:

Các nguyên liệu chủ lực thường là nhóm các thực phẩm chúng ta mua rất nhiều loại khác nhau. Ngày trước, bộ sưu tập các loại đậu của chúng tôi bao gồm đậu xanh, đậu lăng, đậu Hà Lan, đậu đỏ, đậu răng ngựa, đậu pinto, v.v.. Việc dự trữ đa dạng các chủng loại tưởng chừng sẽ thêm phần đa dạng ẩm thực, nhưng sự thật không phải như vậy. Mọi thứ vận hành giống hệt trong tủ quần áo, món “tủ” sẽ luôn được ưu tiên lựa chọn, những món còn lại chỉ nằm ghế dự bị, bị ghẻ lạnh lãng quên, bị gắn mác là kẻ tội đồ xâm lấn không gian rồi tất yếu trở nên ôi thiu mục rữa, như quá trình chuyển hóa tự nhiên chưa-bỏ-sót-một-ai. Hiện tại, thay vì tích trữ nhiều chủng loại khác nhau, vào một thời điểm cố định, chúng tôi chỉ sử dụng một hũ nào đó và vận hành với hệ thống luân phiên. Ví dụ, quy trình luân phiên các loại ngũ cốc của chúng tôi sẽ là hũ gạo tuần này sẽ biến thành hũ hạt couscous cho tuần sau. Bộ sưu tập luân phiên của chúng tôi bao gồm:

Cách thức vận hành này qua thời gian không chỉ có thể duy trì sự phong phú trong chế độ ăn uống mà còn giúp gia đình tôi giải phóng không gian tích trữ đồ đạc cũng như hạn chế việc để thực phẩm quá hạn mà chưa sử dụng hết.

Giảm lãng phí đồ ăn

Ngoài việc luân phiên mặt hàng chủ lực còn có nhiều cách khác giúp chúng ta giảm lãng phí đồ ăn. Ở phần trên tôi đã đề cập tới việc nhớ “kẹp nách” danh sách mua hàng trước khi đi chợ, ngoài ra nếu làm khẩu phần thức ăn nhỏ, hâm nóng lại đồ bữa trước và tận dụng phương pháp đông lạnh, bạn có thể giảm thiểu lượng thức ăn không sử dụng/hư hỏng bắt buộc phải ủ phân. Bạn có thể làm đông các loại rau thơm trong khay đá và tách riêng đồ ăn từ bữa trước thành các phần nhỏ hơn trong các hũ thủy tinh rồi để ngăn mát. Tôi cũng sử dụng xương cấp đông trong tủ để nấu canh hầm xương trước khi ủ phân chúng.

Kể cả khi đã đạt đến cảnh giới Không Rác thì nhà bếp của bạn chắc chắn vẫn sẽ tạo ra những loại rác cần ủ phân. Đây là danh sách các bí quyết của tôi để giải quyết các loại đồ dùng dễ bị lọt khỏi “thiên la địa võng” Không Rác:

Kiểm tra khoa tức là hãy xác minh lại tình trạng nguyên vẹn của khóa kéo/nắp mở vật chứa của bạn. Ngũ cốc không được đóng kín đúng cách sẽ bị biến chất hoặc xuất hiện côn trùng gây hại. Việc bảo quản kín sản phẩm sẽ kéo dài thời hạn sử dụng từ khi bắt đầu sử dụng hũ thủy tinh để bảo quản thực phẩm, kệ đồ ăn của chúng tôi không còn bóng dáng một con kiến nào.

GIẢI TRÍ

Bạn đến chơi nhà, những yếu tố nào cần cân nhắc?

Khía cạnh quan trọng nhất của “Đãi khách chi đạo” khi thực hành lối sống này chính là kế “Đánh đòn phủ đầu”. Bản chất của binh lược này chính là bạn sẽ là người chủ động xuất chiêu ngăn chặn việc khách mời mang rác thải và sự hỗn loạn vào nhà mình. Bạn đã làm việc cật lực để đơn giản hóa căn bếp của mình và hi sinh cho những thay đổi: đừng để những vị khách làm hỏng tâm sức bạn đã bỏ ra. Hãy cho bạn bè biết về quyết tâm gạt rác ra khỏi cuộc đời, về những lựa chọn tái sử dụng mà bạn đã thực hiện hay những con giun mà bạn đã nuôi. Hãy để mọi người nhận thấy những nỗ lực của bạn trong việc giải tán bớt đồ cùng những minh chứng hùng hồn về khoản tiền gia đình bạn đã tiết kiệm. Việc truyền tải những thay đổi đó giúp bạn tránh được khâu nhức đầu khi phải đối phó với quà cáp và cảm giác tội lỗi khi phải vứt bỏ chúng. Hãy cho bạn bè cơ hội để hiểu và tôn trọng lựa chọn của bạn.

Dành thời gian giải trí với bạn bè không chỉ là cách tuyệt vời để nhân rộng lối sống của bạn mà còn tạo cơ hội thử nghiệm mô hình này trên quy mô lớn hơn. Bạn có thể không ý thức được mình đang truyền cảm hứng tới những ai đâu.

Dưới đây là một số ý tưởng đáng xem xét trên hành trình có sự tham dự của khách mời:

Thức ăn

Đồ uống

Không khí và Trang trí

CÔNG THỨC NẤU ĂN

Bạn có thể tham khảo những công thức khác trên trang web của tôi: ZeroWasteHome.com

DANH SÁCH 5R: 5 MẸO CHO NHÀ BẾP

THÊM MỘT BƯỚC NỮA

Hầu hết ý tưởng gửi đến bạn trong chương này đều đề cập đến các khía cạnh hữu hình và vô hình của chất thải. Nhưng để làm cho nỗ lực bền vững của bạn được trọn vẹn hơn, tôi xin bổ sung những mẹo vặt giúp bạn tiết kiệm năng lượng, nước và thời gian của mình.

Năng lượng

Nước

Thời gian