Võ Quê

• Tên khác: Sao Khuê, Quỳ Lê
• Năm sinh: 1948
• Nơi sinh: Làng An Truyền, xã Phú An, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
• Thời gian bị địch bắt, tù đày: Năm 1972 tham gia Ban cán sự học sinh Huế, bị địch bắt giam, đưa đi tù ở Côn Đảo. Tháng 9-1973 được thả, ra chiến khu hoạt động.
• Tác phẩm viết về nhà tù: Chị Sáu, truyện ngắn - 1971
• Tác phẩm văn học: Kịch thơ: Giọt máu ta một biển hòa bình (1971). Thơ: Khúc tri âm, lời ca Huế (2000). Một thuở xuống đường, (2001). Hồi ký: Lửa đường phố (2003).
• Chức vụ đã qua: Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Thừa Thiên - Huế.

Xưa “Một thuở xuống đường” - Nay “Thơ lái, lái thơ”

Võ Quê sinh ra ở làng Chuồn (tên gọi khác của An Truyền), xã Phú An, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên. Làng Chuồn nổi tiếng với hai đặc sản rượu gạo và bánh khoái cá kình. Dưới thời Tự Đức, cuộc nổi dậy của nông dân lớn nhất diễn ra được sử sách ghi là “Giặc Chày vôi”. Cuộc khởi nghĩa này nổ ra ở công trình Vạn Niên Vạn Niên là Vạn Niên nào /Thành xây xương lính, hào đào máu dân (ca dao), ngày 16/9/1866, và tiến thẳng về kinh thành Huế nhằm lật đổ vua Tự Đức. Thủ lĩnh của cuộc nổi dậy này chính là Đoàn Trưng (Đoàn Hữu Trưng) người làng Chuồn.

Võ Quê là nhà thơ nổi tiếng từ thời phong trào sinh viên miền Nam trước 1975. Thế hệ thanh niên thời kỳ đỏ lửa ấy dường như không ai không biết bài thơ đầy tính cổ động xuống đường Thừa Phủ ơi! Lòng ta hồng biển lửa. Sau này, mọi người càng biết đến Võ Quê, yêu mến và cảm phục nhà thơ khi đọc thơ anh “Một thuở xuống đường” và hồi ký “Lửa đường phố”.

Chính vào thời kỳ này (1972), Võ Quê bị địch bắt rồi đày ra Côn Đảo cho đến tháng 9 năm 1973 mới được về và anh ra ngay chiến khu tiếp tục hoạt động cách mạng.

Còn có một Võ Quê nhà thơ khác, nhà “thơ lái” Võ Quê. Và thơ lái của anh bây giờ cũng thành đặc sản Huế, đi vào ca dao miền Trung: Chưa về nhắm rượu làng Chuồn/ Chưa nghe thơ lái sao buồn Võ Quê/ Cá kình bánh khoái còn chê/ Chưa ngon đặc sản sao về hỡi anh... Thơ lái của anh mới đọc ai cũng cười, ngẫm kỹ lại thấy đau. Vì thế thơ lái của anh cũng được người ta gọi lái thành “thái lơ”.

Cách đây khá lâu, Huế bỗng rộ lên những công trình vui chơi giải trí có quy mô hoành tráng, được đầu tư và khởi công xây dựng ở khu vực rừng thông cổ kính xâm phạm cảnh quan phía tây thành phố Huế. Mọi người kháo nhau, rồi đây Huế sẽ có “Đầm Sen”, “Suối Tiên” không thua chi Sài Gòn. Ngồi ở quán cà phê Võ Quê liền ứng khẩu: Công viên nước thành công viên nát (người Huế nói âm nước thành nát)/ Hồ Thuỷ Tiên em hát ai nghe/ Mưa sa gió nổi tứ bề/ Nát đi đường nát, tiên về đường tiên. Bốn câu thơ ứng khẩu như một điềm báo trước dự án thiếu khả thi này không lâu sau đó bị phá sản.

Mới đây, khi rộ lên chuyện đầu tư làm mất đất canh tác của nhân dân, Võ Quê liền thơ lái rằng: Đầu tư anh đến từ đâu/ Anh mang dự án làm sầu nhân dân. Bài thơ sau đó đã được một đại biểu đọc lại trước diễn đàn HĐND tỉnh Thừa Thiên-Huế để phản đối dự án sân golf tại địa phương. Vậy là thơ lái Võ Quê không chỉ lan truyền rộng rãi trong dân gian mà đàng hoàng cất tiếng trên diễn đàn cơ quan quyền lực cao nhất địa phương, làm sang cho các vị trong Hội đồng. Hay như để chế giễu các quan tham thời nay, anh có thơ: ... Đầy tớ vét tiền bao tờ đấy/ Giành nhau tham nhũng chúng giàu nhanh. Quan nào có tất thì đau, xấu hổ. Còn dân tình thì hể hả. Những câu thơ lái của Võ Quê đâu chỉ đọc vui trong chốc lát mà có sức chiến đấu mạnh mẽ góp phần làm xã hội trong sạch và sẽ còn lưu truyền không chỉ trong nhân dân xứ Huế, miền Trung.