Trầm cảm là một nhóm bệnh rất phổ biến, chiếm tới 25% dân số, gặp ở mọi lứa tuổi, nữ nhiều hơn nam 2 - 3 lần.
I. Nguyên nhân
- Trầm cảm nội sinh (còn gọi là trầm cảm chưa rõ nguyên nhân): Có nhiều giả thuyết cho là do di truyền, miễn dịch, môi trường sống và yếu tố xã hội... nhưng chưa có giả thuyết nào có tính thuyết phục.
- Trầm cảm do stress cấp tính hoặc mãn tính: Chẳng hạn như khi mất việc làm, những mâu thuẫn trong cơ quan hoặc gia đình, con cái hư hỏng, thất bại trong hôn nhân, thất bại trong công việc, bị sụp đổ lòng tin hoặc có người thân chết đột ngột...
Bệnh do một biến cố trong quá khứ xảy ra lâu dài nên từ tâm lí tác động lên thể lí (thực thể). Bệnh nhân rất đau khổ và hay lo sợ, sợ một cái gì đó thành ra ám ảnh. Người bệnh thường hay sợ nên dẫn đến đau khổ trong tâm hồn nhưng không mấy ai hiểu, chia sẻ và giúp đỡ.
- Trầm cảm do các bệnh thực tổn: Sau chấn thương sọ não, sau tai biến mạch máu não hoặc xơ vữa động mạch não, nhồi máu cơ tim, các bệnh nan y như ung thư, lao, phong...
II. Triệu chứng
1. Khí sắc trầm cảm, nét mặt buồn bã, bi quan mất hy vọng, luôn trong tình trạng lo âu.
2. Mất hứng thú làm việc, mất hứng thú giải trí hàng ngày (thể thao, xem tivi, sách báo, phim...). Cảm thấy xung quanh buồn rầu ảm đạm, thời gian kéo dài lê thê.
- Chán ăn: ăn ít, ăn không ngon, mất cảm giác ngon miệng, không thích ăn, sợ ăn, không ăn, bệnh nhân thường sút cân nhanh chóng. (Có khi ăn nhiều quá mức).
- Mất ngủ: khó vào giấc ngủ, hay thức giấc giữa đêm không ngủ được nữa, hoặc thức dậy từ 2 - 3 giờ sáng kèm theo bồn chồn khó chịu (có khi ngủ nhiều quá mức).
- Ngại giao tiếp với người khác, trở nên ít nói bất thường, lười vận động. Có bệnh nhân nằm lì trên giường cả ngày mà không hoạt động gì.
- Giảm năng lượng, kiệt sức, mệt mỏi, hiệu quả công việc giảm sút. Một số bệnh nhân mệt mỏi vào buổi sáng, buổi chiều dễ chịu, một số ngược lại buổi sáng dễ chịu, buổi chiều mệt mỏi.
- Cảm thấy vô dụng, tội lỗi. Nghĩ rằng mình không xứng đáng với bản thân và xung quanh. Cho rằng mình phạm nhiều khuyết điểm, tội lỗi, không muốn tiếp xúc với ai. Nghĩ rằng mình không xứng đáng được ăn, không xứng đáng được sống, cho rằng mình là gánh nặng cho mọi người.
- Khó suy nghĩ, giảm khả năng tập trung, rất khó khăn trong việc đưa ra quyết định. Họ thường cân nhắc mất rất nhiều thời gian với những việc bình thường. Rối loạn trí nhớ, thường giảm trí nhớ gần, trong khi trí nhớ xa vẫn còn tốt.
- Có ý nghĩ chết chóc, muốn tự sát bằng thuốc ngủ, treo cổ, nhảy lầu, đâm vào xe... hay đã có lần tự sát.
- Cảm thấy bồn chồn lo âu, đứng ngồi không yên, đau đầu, đau mỏi toàn thân, đau ngực, táo bón, sợ lạnh. (Bệnh nhân thường đi khám về các triệu chứng đó trước khi phát hiện ra trầm cảm). Bi quan lo lắng về tương lai cho bản thân và gia đình, sợ điều xấu xảy ra cho bản thân và gia đình.
3. Tiêu chuẩn DSM IV dùng chẩn đoán trầm cảm
Trong vòng hai tuần, hầu như mỗi ngày:
- Khí sắc sầu muộn, buồn bã và/hoặc - mất hứng thú làm việc, từ chối những giải trí, nguồn vui vốn có. Một trong 2 triệu chứng trên cộng với ít nhất 4 trong số các triệu chứng sau:
III. Điều trị
1. Nguyên tắc điều trị
- Cắt cơn trầm cảm bằng thuốc chống trầm cảm hoặc sốc điện.
- Điều trị các triệu chứng loạn thần kết hợp nếu có.
- Điều trị chống tái phát.
- Điều trị phục hồi chức năng.
- Là bệnh mãn tính nên cần điều trị lâu dài.
2. Các trường hợp cần nhập viện
- Các bệnh nhân có ý định và hành vi tự sát, bắt buộc phải vào viện.
- Các trường hợp không hợp tác điều trị, có khi phải cưỡng ép vào viện.
- Bệnh nhân không đáp ứng với điều trị, cần vào để sốc điện.
- Bệnh nhân có những tác dụng phụ khi dùng thuốc chống trầm cảm, cần vào để theo dõi và xử lý tác dụng phụ.
- Bệnh nhân có những bệnh thực thể khác kèm theo cần vào viện để tiện theo dõi.
3. Điều trị bằng thuốc
Dùng thuốc phải cân nhắc tác dụng, tai biến, chống chỉ định của thuốc. Khi dùng phải đúng liều lượng và cách dùng. Sau đây là một số thuốc để tham khảo. Cần phải hỏi bác sỹ chuyên khoa, không tự ý kê đơn. Không tự ý dùng.
a. Thuốc chống trầm cảm 3 vòng
- Amitriptylin (elaril)
- Doxepin
- Clomipramin (depriclom)
- Tianeptin
b. Thuốc chống trầm cảm đa vòng
- Maprotylin (ludiomil)
- Mirtazapin (remeron)
- Venlafaxin (effexor)
c. Thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI)
- Fluoxetin (oxeflu, Prozac)
- Fluvoxamin (luvox)
- Paroxetin (deroxat)
- Sertralin (zoloft)
- Cytalopram