Có rất nhiều lí lẽ phản đối các bài thi chuẩn hóa. Một trong số nhiều lời chỉ trích là chúng chỉ chấp nhận một câu trả lời đúng. Đa dạng về tư duy, sáng tạo, tư duy khác biệt đều không được đề cao trong các bài kiểm tra chuẩn hóa. Thêm vào đó là không có quá trình phản biện: bạn không thể hỏi lại người đặt ra những câu hỏi đó. Trong một thế giới nơi mà các kĩ năng tư duy phản biện rất cần thiết để giải quyết các vấn đề khó và không có câu trả lời nào đúng rõ ràng, bạn lại bị đánh giá bằng các bài kiểm tra khẳng định là có đáp án đúng. Không chấm điểm từng phần, không xem xét ngữ cảnh. Các học sinh của Ned thường xuyên hỏi anh “Ai là người xây dựng các bài thi này và ai chịu trách nhiệm về chúng?” Câu trả lời ngắn gọn là thực sự không ai chịu trách nhiệm. Một trong các bài kiểm tra chuẩn hóa đầu tiên là Thang đo Binet-Simon, do nhà giáo dục người Pháp Alfred Binet tạo ra. Ông thiết kế bài kiểm tra của mình không phải để đánh giá trí thông minh của trẻ, mà là để xác định những đứa trẻ nào cần được hỗ trợ nhiều hơn. Cách thức mà người ta sử dụng bài kiểm tra để phân nhóm học sinh khiến ông lo lắng.
Trong cuốn sách The Mismeasure of Man, nhà sinh vật học tiến hóa Stephen Jay Gould cho rằng chỉ đơn thuần gán một con số cho một cái gì đó không có nghĩa là chúng ta đã đo lường được nó. Hoặc có thể mượn câu ngạn ngữ cổ là “Không phải mọi thứ có thể đo lường đều có giá trị, và không phải mọi thứ giá trị đều có thể đo lường.” Sự ám ảnh của chúng ta đối với các chuẩn đo lường đã dẫn tới một tổ hợp ngành công nghiệp kiểm tra đánh giá, một ngành kinh doanh trị giá hàng tỉ đô la và đang phát triển ngày một lớn thêm.1
Bản thân những bài kiểm tra này không phải là vấn đề, mà cách sử dụng các bài kiểm tra này và cách chúng được học sinh và phụ huynh nhìn nhận mới là vấn đề. Các bài kiểm tra chuẩn hóa có một giá trị nào đó. SAT và ACT cho thấy các vấn đề về đọc hiểu mà trước đó không được phát hiện ra. Khi những đứa trẻ có nhiều điểm A từ các trường chú trọng học hành có kết quả thi bình thường, đó có thể là một dấu hiệu. Kết quả học tập trung bình và điểm thi trung bình? Không có gì đáng kể. Còn kết quả học tốt mà điểm thi thấp? Đáng phải tìm hiểu. Ned đã hướng dẫn có lẽ cả trăm học sinh thực hiện các bài đánh giá về tâm lí thần kinh hay gặp các nhà tâm lí học hay nhà tâm thần học bởi vì dựa trên sự khác biệt giữa kết quả học ở lớp và điểm thi, anh đã phát hiện ra chứng lo âu, các vấn đề về khả năng chú ý hoặc các khuyết tật học tập. Dù không có các công cụ để tự chẩn đoán vấn đề, kết quả không tốt ở các bài thi chuẩn hóa có thể giúp anh nhận ra rằng có một vấn đề gì đó đáng để điều tra.
Một trong những học sinh gần đây của Ned là một anh chàng rất thông minh nhưng luôn cảm thấy khó chịu về việc học và thậm chí còn khó chịu về các bài kiểm tra chuẩn hóa nhiều hơn. Dù Ned không biết vấn đề ở đây là gì, anh nhận thấy rằng cậu bé đọc rất tốt nhưng chậm một cách lạ thường. Đánh giá về tâm lí thần kinh đã xác nhận rằng: khả năng suy luận bằng lời nằm ở bách phân vị thứ 98. Còn tốc độ đọc? Nằm ở bách phân vị thứ năm. Không có gì lạ khi cậu bé cảm thấy khó chịu. Bởi vì cậu bé lanh lợi sắc sảo, không một giáo viên nào trong suốt mười hai năm học nghi ngờ rằng vấn đề của cậu là tốc độ xử lí rất chậm.
Một học sinh khác của một trường tư thục tinh hoa dành cho nữ sinh có điểm trung bình B+ và điểm thi PSAT trong mức trên 400, điều này thật bất thường. Ned hỏi học sinh ấy: “Có phải em làm không tốt trong các bài kiểm tra ở trường và làm bài kém hơn mức em nghĩ không? Có bao giờ em bị thiếu thời gian không?”
Mẹ của học sinh ấy nhìn Ned đầy thắc mắc. “Chắc chắn là nếu có vấn đề gì thì một trong các giáo viên của con sẽ phải nói với tôi chứ?”, bà mẹ hỏi.
Câu trả lời thẳng thắn là không. Ngay cả những trường học rất tốt cũng thường không thể phát hiện ra khuyết tật học tập của học sinh nếu đứa trẻ đặc biệt thông minh hoặc siêng năng. Những đứa trẻ này sẽ phát triển các chiến lược “bù đắp” giúp chúng có thể xoay xở được. Hóa ra, nữ sinh kể trên gặp vấn đề nghiêm trọng liên quan đến khả năng tập trung chú ý, mà đánh giá chuyên môn xác định là chứng tăng động giảm chú ý. Nhưng vì em ấy không quậy phá, nên các vấn đề của em ấy không thu hút sự chú ý của bất kì giáo viên nào. Việc này thực sự phổ biến với trẻ em (đặc biệt là các bé gái) chăm chỉ và không muốn là tâm điểm của sự chú ý. Chúng học hành không quá tệ đến mức làm người khác lo lắng. Đôi khi các bài kiểm tra chuẩn hóa cho thấy dấu hiệu đầu tiên của một vấn đề.
Các bài kiểm tra trở thành vấn đề là khi chúng được xem như thước đo trí thông minh – điều mà Binet đã lo sợ. Sự thật là bạn không thể làm tốt SAT hoặc ACT nếu bạn không biết một số điều nhất định (chúng tôi sẽ để những người khác tranh luận về giá trị của những điều đó), nhưng một người có thể thông minh và hiểu biết nhiều thứ mà vẫn làm bài thi không tốt. Vì vậy, cả những người tin rằng các bài kiểm tra này xác nhận mức độ thông minh của họ và những người tin rằng các bài kiểm tra không phản ánh chính xác họ thông minh như thế nào đều đúng. Điều căn bản là việc làm tốt các bài kiểm tra đó sẽ hữu ích cho mục đích ứng tuyển vào đại học. Nhưng nếu bạn bị căng thẳng bởi quan niệm rằng bài kiểm tra đang đánh giá trí thông minh của bạn, thì có nhiều bằng chứng cho thấy nó không đủ điều kiện để làm thế.
Nên nhớ rằng các bài thi SAT và AP không tác động đến tương lai của bạn nhiều như bạn nghĩ. Mặc dù không dễ dàng, nhưng chúng tôi cố gắng thuyết phục trẻ và cha mẹ chúng không tin vào quan điểm rằng “điểm thi của một người quyết định cả cuộc đời của người đó.” Hãy nhìn các con số: 75% người có điểm thi nằm dưới bách phân vị thứ 75. Đây là một con số rất lớn, nhiều người trong số này có cuộc sống rất thành công.
Vì vậy, các bài kiểm tra chuẩn hóa hầu hết đều rất khó ưa, nhưng đó là một trở ngại cần vượt qua nếu bạn muốn vào đại học. Có gần một nghìn trường đại học hiện không bắt buộc phải có điểm thi SAT hoặc ACT (xem fairtest.org để biết thêm), nhưng nhiều trường khác vẫn yêu cầu SAT hoặc ACT, vì vậy bạn có thể vẫn cần làm bài thi này. Và chừng nào vẫn phải thi, bạn vẫn có thể học được một vài điều gì đó. Chúng tôi không quan tâm đến việc học các phương trình đại số của bạn nhiều như bạn nghĩ (mặc dù điều đó rất quan trọng). Chúng tôi nghĩ triển vọng thực sự của những bài kiểm tra này nằm ở các kĩ thuật giúp bạn học cách kiểm soát căng thẳng. Như triết gia chính trị Edmund Burke đã nhận xét: “Không có niềm đam mê nào có thể cướp đi tất cả sức mạnh hành động và lập luận trong tâm trí bạn bằng nỗi sợ hãi.” Nói cách khác, nếu như bạn không thể kiểm soát tâm trí trong thời điểm quan trọng thì những gì bạn biết cũng chẳng có ý nghĩa gì.