Biên giới rồi biên giới!
Khởi hành từ Sài Gòn lúc 5 giờ sáng, xe chúng tôi chạy xuyên qua Campuchia qua hai tỉnh Kratie và Stung Treng, đích đến là Paksé, một thị xã thuộc tỉnh Champasack, Lào vào lúc 4 giờ chiều cùng ngày.
Như vậy, chúng tôi đã đi chặng đường khoảng 650 km theo Quốc Lộ 13, từ Lộc Ninh qua cửa khẩu Hoa Lư. Con đường này nghe bảo thông xe vào cuối năm 2015.
Cửa khẩu Hoa Lư hôm chúng tôi qua nhộn nhịp xe hàng nối đuôi chờ thông quan. Tôi không biết từ Việt Nam đi qua là những hàng gì, nhưng thấy rất rõ từ Campuchia đưa qua Việt Nam là các bao sắn.
Ăn cơm trưa tại Stung Treng trong một quán của người Việt. Cùng vào với chúng tôi có khách của nhà xe Minh Vũ, cũng đi từ Sài Gòn qua Paksé.
Con đường hơn 300 km từ Cửa khẩu Hoa Lư đến Stung Treng đúng nghĩa đồng khô cỏ cháy.
Có lẽ đang vào mùa khô nên hai bên đường cây rừng xơ xác, không thấy màu xanh, hay dòng sông nào chảy qua; có lẽ chỉ có cây trứng cá tồn tại một cách oai hùng giữa màu vàng khô úa đó. Bạn tôi nói, vậy mà chỉ qua một mùa mưa thôi, mọi thứ sẽ khác!
Có thể gặp những chiếc xe chở hàng cổ lỗ sĩ chỉ có trong những bộ phim nói về Đông Dương thời Pháp thuộc hay những chiếc xe tã đến mức cảm giác như sắp rời ra mà họ vẫn sử dụng.
"Đặc sản" ở đây ngoài sắn còn có... gỗ. Những chiếc xe máy chở gỗ qua lại ào ào, có cả phụ nữ chạy xe thồ gỗ.
Chỉ một chiếc xe (loại trung khách) đang cột hàng loạt xe máy phía sau, bạn tôi cho biết, họ đưa xe máy (và người) vào rừng, nơi có gỗ, bỏ xuống rồi xe máy thồ gỗ về biên giới, có nơi thu mua gỗ.
Đứng ở con đường dọc bờ sông Mekong, nhìn lòng sông đầy đá nổi nhấp nhô, bạn tôi giải thích đó là lý do không thấy một chiếc ghe, thuyền nào đi lại trên sông.
Qua cầu Stung Treng, hai bên đường, có những đoạn đất đỏ mịt mù khi xe chạy qua là những khu rừng (có lẽ) tự đã và đang cháy.
Tuy nhiên, qua cửa khẩu Domclo, nếu phía Campuchia vẫn còn thấy những cánh rừng đang cháy thì phần đất Lào cây xanh hơn, có sông và những chiếc cầu bắc qua.
Hoàng hôn Hạ Lào
Tôi có hai buổi chiều được ngắm trọn vẹn hoàng hôn ở Nam Lào (Hạ Lào), trong phố và trên đường. Không phải cảnh mặt trời lặn trên biển làm nao lòng nhưng không hiểu vì tâm trạng xa nhà hay ấn tượng Hạ Lào trong ký ức với những trang sử về một thời khói lửa chiến tranh khiến tôi cảm thấy một hoàng hôn man mác, bâng khuâng, ẩn trong trong cái nóng, khô, hanh.
Buổi chiều đầu tiên ngắm mặt trời trong phố trên con đường chính ở Paksé, một hoàng hôn giống như Sài Gòn hay nhiều tỉnh thành phố khác của Việt Nam mà sao tôi lại thấy bâng khuâng. Bao nhiêu người Việt đã đến và ngã xuống mảnh đất này để hôm nay có một nghĩa trang liệt sĩ của người Việt Nam trên đất bạn? Quả cầu lửa chìm dần xuống hàng trụ điện, nó như thế cả ngàn năm nay, chứng kiến bao nhiêu giai đoạn để có được bình yên trên phố cho tôi nhìn ngắm hôm nay?
Hôm sau, chúng tôi có một ngày “cưỡi ngựa xem hoa“... Nam Lào. Nam Lào có bốn tỉnh: Champasack, Saravan, Attapeu và Sekong. Trừ Champasack, ba tỉnh còn lại đều có cửa khẩu qua Việt Nam.
Sau khi ăn sáng xong, chúng tôi tham quan trung tâm Paksé và nơi gọi là “lâu đài” của tập đoàn Đào Hương nằm bên sông Mekong. Bạn tôi cho biết, dự án này xây hơn mười năm rồi mà chưa xong. Quả là quá hoành tráng, khó có thể tưởng tượng đây chỉ là nơi để ở. Bạn tôi, vốn là bạn với hai người chị trong gia đình này nói rằng mộng ước của chủ nhân là muốn có một lâu đài nổi bật nhất ở Đông Nam Á.
Rồi bạn đưa tôi đến tham quan một ngôi chùa ở ngã ba sông có tên là Am Xốp-xê. Ngã ba sông này là hợp lưu của hai con sông là Xedone và Mekong. Cái tên Paksé (Pắc-xế) cũng bắt nguồn từ hợp lưu sông này. Đi chung đoàn với chúng tôi có Thuận, một người Việt sống ở Lào 19 năm giải thích rằng trong tiếng Lào Pak là “miệng”, Paksé là miệng sông, Am Xốp-xê - ngôi chùa nằm ở ngã ba sông nhìn xuống, trong tiếng Lào, “Xốp” có nghĩa có nghĩa là “môi”, Xốp-xê là môi sông.
Sau đó, chúng tôi đi Attapeu cách Paksé 165 km. Ghé ăn cơm trưa ở thị trấn Paksong, thuộc cao nguyên Bolovens, trong một vườn hoa do người Thái Lan xây dựng trên khu đất rộng 30 mẫu. Tại đây vô vàn các loài hoa, trồng trong nhà giống, ngoài trời... Ấn tượng nhất là vườn hoa hồng, đủ các màu trắng, vàng, hồng, đỏ, màu tro... Hoa nào hoa nấy, nói không quá, to như cái... tô. Từ xa đã ngửi thấy mùi thơm ngát.
Bạn tôi cho biết, Paksong chỉ cách Paksé khoảng 50 km nhưng nhiệt độ hai nơi này chênh nhau đến 10oC.
Attapeu tiếp giáp với VN qua cửa khẩu Bờ Y, không lớn như Paksé. Nếu nói Paksé người ta nhắc đến tập đoàn Đào Hương thì Attapeu là của Hoàng Anh Gia Lai. Hai tập đoàn người Việt đầu tư trên đất Lào. (Ở Paksé, 70% dân số là người Việt).
Như vậy chúng tôi qua được ba tỉnh của Nam Lào, trong đó... ăn gian một chút, qua thị trấn Paksong có một đoạn thuộc tỉnh Sekong.
Trên đường trở về lại Paksé, chúng tôi có ghé đến chùa Sakhe, một ngôi chùa nổi tiếng của Attapeu nằm cạnh dòng sông Sekong.
Và, tôi lại có một buổi chiều thứ hai ngắm hoàng hôn Hạ Lào. Hai bên đường là màu rừng thông xanh, tương phản với màu bông lau trắng nhuộm ánh hoàng hôn thành một màu bàng bạc, óng ánh, liêu trai, huyền bí. Xe chúng tôi lao về phía trước. Vòng tròn màu cam sắc nét lùi dần xuống chân trời. Đường về lại Paksé còn khá dài đủ để tôi ngắm trọn vẹn cái màu đỏ chuyển chậm sang màu hồng đỏ rồi tất cả chỉ còn lại màu bông cỏ lau hai bên đường chạy dài thành một màu trắng nhờ nhưng ánh, bóng, hư ảo. Sau đó mọi thứ chìm dần vào bóng đen và tôi cảm tưởng như mình đang di chuyển trong một hành lang hẹp, tối, để luyến nhớ mãi cái màu hoàng hôn rực rỡ, đẹp một cách bí ẩn, mộng mị, mơ hồ tựa chiêm bao!
Ngày hôm sau, chúng tôi thuê xe qua Thái Lan, vì xe của bạn tôi đăng ký ở Lào đã đến hạn đăng kiểm. Phần nữa, bạn tôi không cho tài xế của mình lái xe qua Thái Lan vì sợ không rành đường.
Ubon Ratchathani
Tài xế chở chúng tôi từ Paksé qua đất Thái Lan tên là Hùng, 54 tuổi, người Việt nhưng sinh ra và lớn lên ở Lào. Hùng chạy xe chở hàng từ năm 18 tuổi, chuyển sang xe du lịch gần mười năm nay. Hùng nói được tiếng Việt, Lào, Thái, chạy xe chở khách thường xuyên qua các nước này. Anh vừa đi một vòng Paksé qua Việt Nam lên Điện Biên, qua Campuchia... Anh nói hôm sau có hợp đồng đi Đà Nẵng. Nghe kể chuyện mà cứ ngỡ như đang ở Việt Nam.
Từ Paksé đến biên giới Thái Lan khoảng 40 km, qua cầu hữu nghị Nhật - Lào. Cửa khẩu Vang Tao nhộn nhịp khá khác biệt so với hai cửa khẩu tôi đã đi qua mấy ngày trước.
Mọi thủ tục xuất/nhập cảnh Hùng đều làm hết. Vì Hùng quen nên chúng tôi chỉ xuống xe lúc họ kiểm tra xe và có chó nghiệp vụ ngửi các túi xách trước khi nhập cảnh Thái Lan.
Chỉ cách nhau chưa đến 1 km qua hai nơi làm việc của hải quan hai nước mà khác xa nhau vô cùng. Vừa qua cửa khẩu là con đường rộng, đẹp.
Vừa ở bên kia xe chạy bên phải, qua bên này chạy bên trái nên cái nhìn của tôi phải một lúc mới... quen.
Cảm nhận đầu tiên ngoài việc đường sá tốt, quy củ, bảng chỉ đường rõ ràng còn có trật tự. Hùng nói, họ chạy xe rất đúng quy định. Xe máy đi thế nào, nhỏ, lớn đi ra sao... tuyệt đối tuân thủ dù không có cảnh sát đứng gác.
Ubon Ratchathani, thủ phủ của vùng Đông Bắc Thái Lan, cách Paksé khoảng 165 km. Hùng kể chuyện, xưa kia là đất của Lào, chiến tranh xảy ra và Lào mất phần đất này. Hai bên nói tiếng gần giống nhau.
Ngang một nơi, Hùng hỏi chúng tôi có muốn ăn đậu phộng luộc không, ngon lắm và anh mua hai bịch cùng một dây hoa nhỏ kết từ hoa vạn thọ (và hình như là) với búp hoa lài màu trắng. Tôi thấy Hùng chắp tay xá tượng Phật trong xe rồi mới treo vòng hoa này lên đó. Cầm túi đậu phộng, cảm nhận đầu tiên của tôi là bao bì. Chỉ là hàng rong bên đường mà cái bịch nylon cũng thấy... đẳng cấp!
Tới một trạm gác, Hùng dừng xe, hai nhân viên cảnh sát bước ra chào, kiểm tra bằng lái xe. Họ làm việc mau chóng và thân thiện. Xong, cười thật tươi rồi ra hiệu cho xe đi.
Ghé vào một trạm xăng, thật là một nơi dừng chân khá thoải mái, từ toilet sạch sẽ cho đến hàng ăn uống sang trọng hay cửa hàng thực phẩm với rất nhiều mặt hàng có giá khá rẻ so với Việt Nam.
Ubon Ratchathani có nhiều điểm tham quan như Bảo tàng Quốc gia Ubon, Công viên Hoàng gia Thong Ximong... nhưng vì không đủ thời gian nên một ngày chúng tôi chỉ chọn hai nơi, trung tâm mua sắm và chùa Wat Noong Bua, một ngôi chùa có kiến trúc dát vàng rất độc đáo của vùng Đông Bắc.
Chúng tôi quay trở lại Paksé trong ngày. Vẫn còn kịp thời gian để những người trong đoàn đi massage, gội đầu... và ăn tối tại một quán bar bên dòng Mekong.
Ngày hôm sau, chúng tôi dành chút thời gian đi mua sắm ở chợ Paksé. Có rất nhiều người Việt ở đây nên việc mua bán rất dễ dàng.
10 giờ sáng, chúng tôi rời Paksé, trở về Việt Nam cũng với con đường đã đi mấy ngày trước.
Bốn ngày qua bốn nước, với tôi là một trải nghiệm hiếm có trong đời!