1
Xe đêm từ Yangon đến Bagan chạy đúng tám tiếng. Chúng tôi chọn nhà xe JJ Express, giá cao hơn các hãng xe khác nhưng uy tín và tiện nghi. Đêm sâu, chập chờn giấc ngủ gà gật vậy mà đến nơi, chúng tôi không về khách sạn mà đi ngắm mặt trời mọc luôn. Vé vào khu bảo tồn là 25.000 kyats/người, hơn 400.000 VNĐ nhưng quả thật rất xứng đáng.
Bước ra khỏi taxi ở điểm dừng mua vé, bất chợt tôi ngửi thấy một mùi hương đưa trong gió, chút ngỡ ngàng, quen mà lạ. Nhìn quanh quất không phát hiện cây nào đang trổ hoa. Hơi giống nhài nhưng nhẹ, mềm, thoảng ngọt. Hương hoa quấn quýt trong gió sớm khiến tôi bâng khuâng, cảm giác như hương thơm tràn ngập khoảng không gian. Rồi tôi quên mau khi vào lại xe và xuýt xoa với cảnh đẹp hai bên đường. Tháp cổ màu vàng sậm thấp thoáng trong màu cây xanh, đẹp đến nao lòng.
Vào chùa Shwesandaw, tôi cố trèo lên nơi cao nhất, mấy lần định bỏ cuộc vì bậc cấp cheo leo quá (so với số tuổi của mình), lại thêm túi máy hình vướng víu. Thế nhưng, lên đến nơi rồi mới thấy công mình bỏ ra không uổng. Tứ bề, một “biển” tháp cổ đẹp, kỳ vĩ, huyền ảo. Tôi bấm máy lia lịa, nhưng tôi biết, không một tấm ảnh nào miêu tả hết vẻ đẹp của Bagan, nơi tôi đang ngắm một bình minh có nắng rất vàng mà tôi không biết là màu tháp cổ phản chiếu hay nắng Bagan luôn vàng như thế!
Từng là kinh đô của một đế chế hùng mạnh nhất Đông Nam Á, Vương quốc Bagan tồn tại từ thế kỷ IX đến thế kỷ XIX. Thời hoàng kim của Vương quốc này đã có khoảng 4.000 ngôi chùa, đền và tu viện được xây dựng. Hiện vẫn còn khoảng hơn 2.000 di tích, thu hút khách du lịch khắp nơi đổ về mỗi ngày.
Gió mơn man khi nhẹ nhàng, lúc suồng sã. Tôi lại ngửi thấy mùi hương ngọt, mềm phảng phất. Những người chung quanh tôi nếu không bấm máy hình thì họ yên lặng vẻ suy tư hay tận hưởng. Trong làn khói tỏa lên từ một khu tháp nào đó, Bagan càng thêm huyền bí.
Thật sự là một trải nghiệm đáng nhớ khi chúng tôi thuê xe máy điện ở khách sạn với giá 7.000 kyats/ngày và khám phá Bagan. Cho dù cố tình đi lạc thì vẫn dễ dàng tìm được lối về và đó là điều rất thú vị.
Buổi sáng, chúng tôi “lướt” qua những ngôi chùa, ra bờ sông, vào một khu tháp gặp và trò chuyện với một thanh niên người bản xứ tên Ji, là một họa sĩ. Chỉ một loạt các tháp, Ji nói với chúng tôi, trong vùng bảo tồn không có nhà dân, mỗi khu tháp có một gia đình giữ tháp sống trong những ngôi nhà nhỏ gần đó.
Buổi chiều, chúng tôi quyết định trở lại Shwesandaw với ý định ngắm mặt trời lặn. Vẫn còn sớm nên chúng tôi lại cố tình đi lạc, khám phá một phía khác của Bagan và hy vọng có thể may mắn tìm thấy một ngôi tháp đặc biệt nào đó, trên bất kỳ một con đường đất nhỏ nào. Có hàng ngàn ngôi tháp có tên và không tên ở khắp mọi nơi. Mỗi tháp chứa một điều bí mật, và chúng tôi lạc vào một ngôi tháp có những bích họa được bảo tồn gần như nguyên vẹn để nhìn ngắm, suy tưởng.
Tham quan Ananda, một ngôi đền quá đẹp, gây ấn tượng mạnh, tôi thấy mình quá nhỏ bé giữa không gian trần cao chót vót với mấy ngàn tượng Phật trong từng hộc to, nhỏ kéo dài từ dưới lên đỉnh. Thời gian như ngừng lại, có quá nhiều câu hỏi xuất hiện trong đầu tôi, điều gì làm nên, tại sao như thế, thời hưng thịnh nhất thế nào…
Gần đến Shwesandaw, chúng tôi gặp một nhóm thanh niên đứng bên đường, ngoắc tay bảo rằng ở Shwesandaw đông lắm, một người dẫn chúng tôi đến một nơi khác yên tĩnh, ít người và ngắm hoàng hôn sẽ đẹp hơn.
Tháp không có tên. Để lên được nơi cao nhất, chúng tôi phải xuyên qua một lối đi ngoằn ngoèo, hẹp, tối, lởm chởm gạch, cát. Chân đất, có lúc giẫm phải một miếng gạch nhỏ đau điếng, tỉnh hồn, quên mất nỗi sợ. Thoát ra khỏi vùng bóng tối là bầu trời trong xanh và nắng như nhuộm vàng cả cây, cỏ.
Trên bầu trời phía đông dải mây đen chầm chậm kéo về hướng chúng tôi. Tay dẫn đường vừa nói với chúng tôi chắc là nếu mưa thì lác đác rồi nặng hạt. Chúng tôi chia nhau núp vào trong mấy cái chóp. Tôi ngồi bệt xuống nền ngắm mưa rồi bấm máy lia lịa, đẹp đến ngộp thở.
Mưa ngớt dần, bầu trời sáng từ từ và nắng rực một màu vàng tươi.
Người giữ tháp cùng một chàng trai trẻ trèo lên ngồi cạnh tôi từ lúc nào. Cả ba chúng tôi như bất động hướng về phía mặt trời. Cuối cùng, lớp mây dày nặng, cảm giác như từ phía đông lúc nãy kéo về làm mưa một lúc rồi tản tác đổ xuống hết chân trời, mặt trời sẽ chìm khuất sau lớp mây đó. Chàng trai trẻ đứng dậy, nói câu tạm biệt với người giữ tháp rồi leo xuống.
Lúc đó là 7 giờ tối giờ Việt Nam nhưng Bagan vẫn còn một màu nắng rất vàng và mùi hương ngọt, bí ẩn, lúc này đậm hơn, nhưng vẫn dịu mềm, phảng phất.
2
Có lẽ, tôi sẽ quên luôn mùi hương thoảng, ngọt, dịu nhẹ quấn quýt khứu giác tôi trong buổi sáng sớm và lúc chiều muộn ở Bagan nếu không có buổi chiều cuối cùng ở Mandalay, tôi bắt xe ôm đi “vét” vài nơi.
Một trong những nơi ấy là chùa Kuthodaw hay còn gọi là The World’s Biggest Book[3], ngôi chùa đặc biệt gồm những đền, chùa và có 729 tháp nhỏ bằng đá màu trắng, Bên trong mỗi tháp có một phiến đá được khắc thủ công Tam Tạng kinh của Đức Phật bằng tiếng Pali. Chùa được xây dựng năm 1857, việc khắc chữ bắt đầu vào năm 1860 và mất tám năm để hoàn thành. Giả dụ nếu đọc miệt mài tám tiếng mỗi ngày, du khách phải mất 450 ngày mới đọc xong hết các bia đá đó.
[3] The book: Còn có nghĩa là Kinh thánh, Kinh Phật.
Lúc tôi đang thơ thẩn thì có một cô bé đến bên và hỏi tôi có muốn ngửi một mùi hương đặc biệt không? Tôi chưa trả lời thì cô bé ấy đến một cây và hái bỏ vào lòng bàn tay tôi những bông hoa bé tí bằng đầu ngón tay út, màu trắng, chính giữa hoa có một cái búp, bao quanh là cánh làm thành vòng tròn răng cưa. Đúng mùi hương tôi gặp ở Bagan.
Tôi đặt những bông hoa xuống ghế đá và chụp hình lại.
Quay về Yangon, tôi mở máy hình hỏi anh tài xế taxi mới biết tên hoa là “Star”. Anh bảo rằng hương hoa này có ở khắp nơi.
Trở về nhà, tra Google tôi phát hiện nhiều thú vị. Logo của ASEAN năm 2014 Myanmar có hình vòng tròn hoa star quanh biểu tượng của ASEAN, với ý nghĩa sự liên kết của các “bánh răng” sẽ là động lực cho hòa bình, thịnh vượng và phát triển của khu vực. Nữ thần cao quý của hoa là mùi hương của nó, khiến gợi nhớ xa gần và ngay cả khi nó héo. Vì vậy, giống như khả năng phục hồi mùi hương, khả năng phục hồi của người dân ASEAN mạnh mẽ không chỉ trong thời gian gặt hái được thành công mà còn trong thời điểm gặp phải những thách thức.
Thảo nào, cô bé mà tôi gặp ở chùa Kuthodaw cứ một hai hỏi tôi muốn ngửi một mùi hoa đặc biệt không.
Tôi tra tên thực vật của cây mới phát hiện đó là cây viết, hay còn gọi là sến xanh, sến cát, một loại cây đô thị, lấy bóng mát trồng nhiều ở các thành phố Việt Nam.
Tôi “quần nát” Google về cây viết. Ấn tượng chỉ là những trái nhỏ màu cam rất quen, chắc chắn tôi đã thấy nhiều lần. Ở Sài Gòn, tôi mất một buổi sáng chủ nhật chạy xe vào quận 5 để tìm cây viết. Có người chỉ cho tôi “chính hắn”, nhưng không ai rõ hoa của nó thế nào!
Sẵn dịp về Nha Trang, tôi tìm gặp một chuyên gia về cây xanh đô thị. Loại cây này có dáng đẹp, tán rộng, lá ít rụng nhưng hay bị sâu đục thân nên thành phố đã thay một phần cây này, hiện còn rất ít. Chuyên gia nói, trái thì biết nhưng hoa thì không để ý!
Tôi đến những con đường có cây viết theo chỉ dẫn. Hôm ấy mưa nhỏ nên hoa rụng nhiều. Đúng là những cánh hoa bé tí mà cô bé ở chùa Kuthodaw đặt vào tay tôi và mùi hương thì khó mà quên được. Có người nói, đã ăn trái rồi, vị chua chua, ngọt ngọt, hơi chát.
Điều thú vị nữa là khi chạy xe về gần đến nhà tôi phát hiện cách nhà mình khoảng 50 m có đến ba cây viết. Tôi dừng xe lại lượm một nhúm những bông hoa bé tí mang về phòng, để trên bàn viết. Mùi hương ngọt dịu quấn quýt, nắng vàng Bagan và những con đường ở Mandalay như đang lướt qua mắt tôi.
Thêm nữa, khi trở lại Sài Gòn, tôi còn gặp “cố nhân” trên đường Hồ Văn Huê, bên tay phải, đường một chiều. Hàng cây chạy dài ôm qua Hoàng Văn Thụ hướng Tân Sơn Nhất, xanh um, tươi tốt. Thậm chí, có một cây xòe tán rất to ngay đầu hẻm vào Lăng Võ Tánh, nơi tôi đi bộ mỗi sáng; hay nơi tôi thường đứng đón xe buýt dưới một tàng cây viết tỏa bóng sum sê.
Bây giờ thì tôi đã quá… rành về cây viết. Tôi “gặp” nó trên nhiều đường phố Sài Gòn: Phan Đăng Lưu, Phan Xích Long, Lê Văn Khương (quận 12), làng đại học Thủ Đức… Nhưng thật khó để cảm nhận mùi hương khi những con đường lúc nào cũng ồn ã, bụi và khói xe và dường như chẳng ai quan tâm đến sự tồn tại của những bông hoa bé tí, ngoài tôi!
Tôi mở lại album và thấy rất nhiều hình ảnh có cây này trong những thành phố tôi đã đi qua ở Myanmar.
Tôi bật cười nghĩ về hành trình “giải mã một mùi hương”.
Đôi khi con người ta phải đi một quãng đường rất dài mới phát hiện ra điều thú vị đã có từ lâu, sát ngay bên cạnh mình!