1
Tôi có hai buổi sáng sớm đi xe ôm ở Kuta, Bali. Trong lúc đoàn rồng rắn đi ăn sáng, tôi tranh thủ khám phá nơi mình vừa đến. Sau đó tôi sẽ mua một cái bánh mì và chai nước bỏ vào ba lô, khi nào đói thì ăn.
Chương trình tour qua ba nơi là Kuta, Ubud và đảo Nusa Penida. Nhìn trên bản đồ, những nơi tôi qua chỉ là một phần nhỏ của đảo có diện tích 5.780 km2, một trong số hơn 17.000 hòn đảo trong quần đảo Indonesia. Nơi cư ngụ của đa số người theo Hindu giáo tại Indonesia.
Sáng đầu tiên chỉ là những “bước dò dẫm”, tôi mới đến đây chiều tối hôm trước, mọi thứ vẫn còn là ẩn số.
Cảm nhận đầu tiên là đường phố ở đây sạch sẽ, hầu như không thấy rác. Xe máy đi khá trật tự, họ luôn dừng đèn đỏ sau vạch dành cho người đi bộ, rất ngay hàng thẳng lối.
Sáng ngày thứ hai, tôi thuê xe ôm với yêu cầu đến một làng chài và ghé lại chợ cho tôi mua trái sầu riêng. Cậu xe ôm tên là Ipung, 26 tuổi. Ipung tìm trên Google, một loạt làng chài, cậu ta hỏi tôi muốn đến đâu. Tôi chỉ Kedonganan là nơi gần nhất, cách khách sạn tôi ở khoảng 6,5 km.
Làng chài nằm cạnh phi trường quốc tế Ngurah Rai. Ở đây có một chợ cá lớn trong nhà và một chợ cá nhỏ ngoài trời. Nhìn máy bay lên xuống sát biển, tôi nhớ phi trường Nha Trang xưa quá chừng.
Cũng như mọi làng chài tôi từng đi qua. Lúc tôi đến, bến cá vắng hoe vì cá đã đưa vào chợ hết. Tôi đang đứng quan sát thì Ipung chỉ mấy người phụ nữ đội thau cá thu (hay cá ngừ, bò gì đó) cho tôi chụp hình. Rồi cậu đưa tay hướng về phía xa, lờ mờ trong sương mù, có một cái tượng nổi trên nền trời và nói là tượng Garuda Wisnu Kancara, kiểu như một landmark của Bali. Về nhà tra Google tôi mới biết đó là tượng thần Vishnu, nằm trong khuôn viên 60 ha của công viên văn hóa Garuda Wisnu Kancara, một trong các tượng lớn nhất thế giới ở đảo Bali, hoàn thành vào năm 2018, cách sân bay Ngurah Rai khoảng 30 phút đi ô tô. Một địa điểm không thế bỏ qua khi đến Bali.
Tôi lần ra cầu cảng và dừng lại nói chuyện với một người câu cá. Anh ta hỏi tôi từ đâu tới, tôi nói từ Việt Nam. “Nơi nào ở Việt Nam?”, anh ta hỏi tiếp. Tôi trả lời cho qua chuyện, Ho Chi Minh city, và thật ngạc nhiên khi anh ta nói: “À, Sài Gòn”. Tôi hỏi nhanh: “Sao ông biết Sài Gòn?”. Anh ta nói, nghe tên Sài Gòn từ trước năm 1975 cơ. Sau đó, anh ta khoe là đã đi gần như khắp Việt Nam rồi: Nha Trang, Huế, Hội An, Hạ Long… Một cảm giác thật xao xuyến khi ở một nơi xa lạ có người nhắc đến những tên tiếng Việt.
Một vài chiếc ghe vào bến, trong bờ xôn xao. Cảnh tượng quá quen thuộc với tôi khi đã có “thâm niên” nhiều năm lang thang ở các làng chài. Người gánh nước, những khuôn mặt không buồn không vui nhìn ra biển… Hình như đang là mùa cá nục, tôi thấy bán nhiều ở chợ cá bên ngoài. Cảnh mua bán, trả giá, chọn lựa khiến tôi càng nhớ Nha Trang.
Đối diện chợ cá bên ngoài là chợ cá tươi Kedonganan khá lớn. Dạng như chợ đầu mối hải sản. Tôi bước vào bên trong và thấy đầy đủ các sản vật của biển từ hàu, ốc, tôm cua cho đến các loại cá lớn. Người mua kẻ bán bận rộn.
2
Đang là mùa sầu riêng các nước khu vực Đông Nam Á, tôi đọc một bản tin trên báo như thế. Quyết tâm của chúng tôi là phải ăn cho bằng được sầu riêng ở Bali. Bạn tôi ở Indonesia kể chuyện trên Facebook rằng, cô và chồng đi Bali trước đó, thuê xe máy rong ruổi khắp các nẻo đường và thấy sầu riêng bán khắp nơi. Người ta bán trái chứ không bán ký. Một trái khoảng 50 ngàn Rupiah. Cô thích quá, mấy ngày ăn sầu riêng thay cơm trưa.
Sầu riêng đầy chợ. Đặc biệt, có hàng bán sầu riêng chung với quần áo. Tôi mua 1 trái giá 40 ngàn Rupiah sau khi nghe thách 50 ngàn và trả giá từ 30 rồi 35, cậu bán hàng dứt khoát phải 40 (khoảng gần 70 ngàn đồng Việt Nam). Tôi sẽ mang trái sầu riêng theo xe (chương trình hôm đó đi Bali Swing và Tegalalang), trưa dừng lại ăn cơm ở nơi nào đó, sẽ khui trái sầu riêng. Đến lúc lên xe, tài xế dứt khoát không cho chúng tôi đem sầu riêng lên. Cuối cùng một người trong nhóm mang trái sầu riêng vào khách sạn, đặt trước cửa phòng của tôi.
Chiều về, tôi không thấy trái sầu riêng mới xuống hỏi lễ tân.
Cậu lễ tân ngớ ra một chút rồi nói, để cháu hỏi rồi báo lại cô sau.
Sau đó, đi ăn tối, lên phòng, tôi quên bẵng trái sầu riêng. Rồi có điện thoại, cậu lễ tân nói với tôi, trước hết cháu xin lỗi cô vì quy định khách sạn không cho mang sầu riêng vào, sau nữa, người phục vụ đã cất nó vào trong kho bên ngoài khách sạn, khi nào cô lấy, cháu sẽ báo với kho.
Tôi nói, cô cũng xin lỗi cháu vì không biết quy định này. Khi nào cần cô nói trước.
Trái sầu riêng nhỏ nhưng mở ra ăn cũng đủ cho đoàn 8 người. Rẻ so với sầu riêng xứ mình nhưng không ngon bằng, cơm không dày, màu không vàng như sầu riêng Khánh Sơn. Ăn trái sầu riêng xứ người khiến tôi nhớ sầu riêng Khánh Sơn, ngọt, đúng kiểu hạt lép, cơm vàng, ăn béo ngậy mà không ngán.
3
Khi về đến Sài Gòn, tôi mang con mắt vừa từ Bali để so sánh tại sao đường phố xứ mình không sạch thì thấy ngay hai lý do chính là lá cây và bịch nylon bay tá lả trên đường. Ở họ không hề thấy bóng dáng bịch nylon. Họ gói thức ăn bằng giấy hoặc lá.
Đi để thấy và nghiệm ra, xứ mình đã đánh mất giá trị xưa bao nhiêu năm rồi? Cái thời xôi được gói bằng lá bàng hay lá chuối; nắm hành ngò, ớt tỏi, con cá, mớ rau, tất thảy đều gói bằng lá chuối hay bằng giấy.
Bao giờ trở lại thói quen xưa?