Là kinh đô của hoàng triều cuối cùng của Myanmar, cách Yangon khoảng 716 km về phía Bắc, Mandalay - thành phố lớn thứ hai của Myanmar, điểm đến cuối của chúng tôi sau Yangon, Bagan, Inle.
Từ Inle chúng tôi đi xe đêm đến Mandalay. Nếu ở Bagan chúng tôi được sống chậm trong quần thể di tích đền, chùa cổ xưa trầm mặc, hay ở Inle để biết được cuộc sống của bộ tộc người Inthar trên vùng hồ thì Mandalay là một trải nghiệm khác hẳn.
Và chúng tôi có hai ngày với những cảm xúc thật khác nhau bởi những di tích cổ xưa được giữ lại trong thành phố là trung tâm kinh tế quan trọng của Myanmar.
Ngày thứ nhất
Khởi hành từ Inle lúc 7 giờ tối, với quãng đường khoảng 300 km chúng tôi đến Mandalay vẫn còn sớm, đủ để về khách sạn, chọn phòng, vệ sinh cá nhân… và thuê một chiếc taxi để bắt đầu hành trình khám phá thành phố.
Thỏa thuận xe sẽ chở bạn đi trong một ngày, người lái taxi ở đây gần như ít nói thách. Tuy nhiên, bạn có thể trả giá xuống một chút cho thoải mái cả hai bên. Hôm đó, chúng tôi gặp một anh tài xế khá dễ chịu, đi khắp thành phố trong một ngày chỉ với giá tương đương 650 ngàn đồng Việt Nam.
Sau khi ăn sáng ở một quán gần khách sạn, vì ham đi nên chúng tôi chỉ dùng món cơm đơn giản, không ấn tượng. Gần như suốt chuyến đi, chúng tôi ít chú trọng ăn uống vì quá nhiều nơi để tìm hiểu, chụp hình, nhìn ngắm.
Điểm đến đầu tiên là chùa Mahamuni, một ngôi chùa lớn ở Madalay, tọa lạc ở phía Tây Nam của thành phố. Đây là một thánh tích Phật giáo nổi tiếng và là trung tâm hành hương quan trọng của Phật tử Myanmar.
Chuyện kể rằng trong lần Đức Phật thăm Arakan lần thứ tư, vua Candrasuriya tại vùng này đã xin phép tạc một bức tượng bằng kích thước của Đức Phật để thờ tại đền Mahamuni trên ngọn đồi Sirigutta. Năm 1784 khi vua Bodawpaya đánh chiếm Arakan, ông đã chuyển bức tượng Phật cùng với chiến lợi phẩm và tù binh về. Ông cho xây chùa dưới chân đồi Mandalay để lưu giữ tượng Phật được cho là linh thiêng nhất vùng, để khẳng định sự mộ đạo của mình. Trong chánh điện còn lưu giữ bức tượng Phật cao 3,8 m, nặng 6,5 tấn làm bằng vàng và trang trí bằng đá quý, chỉ nam giới mới được tới gần và dát vàng lên tượng. Những Phật tử mộ đạo và khách hành hương đến viếng tiếp tục bao phủ bức tượng Mahamuni bằng các lớp vàng lá chồng lên nhau. Có thể nói, bức tượng vẫn đang được làm lớn hơn mỗi ngày nhờ lớp vàng lá dát lên. Người ta cho rằng độ dày lớp vàng lá được dát lên tượng lên đến 15 cm.
Ở đây, phụ nữ chỉ được phép quỳ, ngồi hay đứng sau hàng rào cách tượng Phật khoảng 30 m, đàn ông mới có quyền đi lại ở khu vực trước và sát tượng. Người ta thấy, số lượng phụ nữ mua lá vàng nhiều hơn hẳn đàn ông, và luôn có sẵn vài vị công quả ở chùa làm nhiệm vụ dát lá vàng thay cho nữ giới.
Rời Mahamuni, người lái taxi đưa chúng tôi tham quan hai ngôi chùa nữa gần đó, một cơ sở điêu khắc đá và một cơ sở dệt lụa để vừa kịp đến tu viện Maha Gandhayon Kyaung lúc 10 giờ, tận mắt nhìn các tu sĩ trẻ xếp hàng khất thực.
Hôm ấy, rất may mắn, chúng tôi được chứng kiến một lễ cúng dường của một đoàn phật tử đến từ Pakistan.
Điểm đến tiếp theo trong buổi sáng là Đồi Sagaing. Tổng chiều dài những bậc thang dẫn lên đỉnh đồi khoảng 1 km. Lên đến nơi tôi mới thấy giá trị của chuyến đi, nhìn xuống dưới là một biển cây rừng và vô số tháp cao thấp ẩn hiện. Dòng sông Irrawady dài nhất Myanmar lượn dưới chân đồi. Tại đây hầu như chỉ có đền chùa của nhà sư, ẩn sĩ, thiền sư. Do đó người ta gọi Đồi Sagaing là nơi cư trú của các vị Thánh.
Đã quá bữa trưa, người lái taxi đưa chúng tôi đi ăn tại nơi có một dãy những quán ăn bên sông phục vụ khách du lịch. Bữa cơm trưa đơn giản mà ngon với một con gà luộc cho bốn người ăn cùng cơm trắng.
Theo chương trình, chúng tôi sẽ quay lại trung tâm Mandalay nhưng người lái taxi rất nhiệt tình bảo chúng tôi rằng nên tham quan một ngôi chùa gần đó có tên gọi dân dã là chùa cẩm thạch, một nơi khá đặc biệt vì toàn bộ được làm bằng đá cẩm thạch từ lối đi cho đến các tượng Phật. Nếu bỏ qua sẽ rất tiếc.
Chùa cẩm thạch nằm trên một đồi thấp. Dù trời rất nắng nhưng lối đi ngoài trời mát rượi bàn chân do được lát bằng đá cẩm thạch (vào bất cứ đền, chùa nào ở Myanmar đều phải bỏ giày, vớ, dép bên ngoài). Trên cao khí hậu mát dịu, khác hẳn với bên dưới nắng, nóng. Khách hành hương đông nhưng ai nấy đều lặng yên và cầu nguyện. Đây là một trong những nơi khá thú vị với chúng tôi ở Mandalay.
Về lại trung tâm thành phố, chúng tôi thả bộ trên cầu gỗ U Bein, được xây dựng từ năm 1800 bởi hàng ngàn tấm ván bằng gỗ tếch với 1.068 trụ cột, bắc qua hồ Taungthaman, dài 1,2 km.
Chúng tôi kết thúc ngày đầu tiên ở Mandalay bằng bữa cơm tối ở gần khách sạn, sau đó đi bộ lang thang qua những con phố. Hàng hóa ở đây, đặc biệt là quần áo có giá khá rẻ. Chúng tôi mua vài vật kỷ niệm một lần đến Mandalay.
Ngày thứ hai
Bữa ăn sáng là dĩa cơm gà kho không mấy ấn tượng. Chúng tôi rút kinh nghiệm rồi. Những món ăn ở Myanmar không phù hợp với khẩu vị nên đa phần thức ăn trong toàn bộ chuyến đi, chúng tôi chọn những món ăn quen thuộc, đơn giản.
Tài xế taxi đón chúng tôi, lịch của ngày hôm đó là đi làng cổ Mingun, cách Mandalay khoảng 11 km về phía Bắc, bên kia bờ sông Ayeyawadi. Thả chúng tôi xuống bến tàu, anh ta hẹn giờ buổi chiều sẽ quay lại đón. Vậy là an tâm.
Hôm ấy, chúng tôi thuê một chiếc tàu quá lớn so với bốn người với giá khoảng 2 triệu rưỡi tiền Việt. Nếu đi phà thì rẻ hơn nhiều nhưng phải phụ thuộc giờ giấc.
Thuyền trôi êm ả trên sông khoảng một giờ thì đến nơi. Xuống thuyền, chúng tôi chọn một thanh niên trong nhóm hướng dẫn viên du lịch (HDV) của làng. Khi hỏi giá, anh ta bảo muốn cho bao nhiêu tùy ý.
Nhận xét đầu tiên là nơi này quá yên bình, hầu như không thấy sự hiện diện của đời sống công nghiệp. Các cô gái vẫn để nguyên trang phục đang tắm sông với những tràng cười giòn tan, trong vắt. Những chiếc xe bò sơ sài nhưng có chữ “Taxi” khiến chúng tôi bật cười. Và thật sự thú vị khi đi trên những chiếc taxi này chầm chậm trong làng.
Đưa chúng tôi đến phế tích dang dở của chùa Mingun, HDV nói rằng đây là một công trình đầy tham vọng của vua Bodawpaya. Ngôi chùa này được khởi công vào năm 1790 và dự kiến xây cao tới 150 m, nhưng sau đó bị ngừng giữa chừng vì lời tiên tri: Nhà vua sẽ chết khi chùa xây xong. Những vết nứt khá lớn sau trận động đất năm 1838 không phá hủy được ngôi chùa mà để lại cho hậu thế sự ngạc nhiên về độ vững bền của di sản.
Điểm tiếp theo là ngôi chùa màu trắng muốt Hsinbyume, được đặt theo tên một vị hoàng hậu. HDV nói rằng ngôi chùa này được mô phỏng theo hình núi Meru với bảy hành lang là bảy lớp bao quanh núi.
Từ trên cao có thể nhìn thấy bao quát chung quanh vùng Mingun, những ngôi chùa ẩn hiện trong màu xanh cây lá và dòng sông uốn lượn. Đẹp, ngoạn mục, thanh bình.
Sau đó chúng tôi đến ngôi đền nơi lưu giữ quả chuông Mingun.
Năm 1808, nhà vua Bodawpaya cho đúc quả chuông này với mục đích thờ phụng. Đây là quả chuông treo còn nguyên vẹn lớn nhất thế giới (quả chuông lớn nằm ở Moscow - Nga nhưng đã bị nứt vỡ), có đường kính miệng hơn 5 m và cao hơn 4 m. Trận động đất năm 1838 đã làm gãy thanh gỗ tếch treo chuông, sau đó người Anh đã giúp dân làng Mingun xây trụ đỡ bằng kim loại treo quả chuông.
Điểm cuối cùng là Chinthe (linh vật nửa sư tử nửa rồng), hai tượng khổng lồ sát bờ sông. Tương truyền, trước khi bị phá hủy bởi cơn động đất dữ dội, mười người có thể trú trong vòm miệng của Chinthe để tránh những cơn mưa khắc nghiệt của vùng Mingun. Hình thù còn lại chỉ còn thân sư tử, khó nhận ra nếu HDV không nói.
Về lại trung tâm thành phố, tôi tiếp tục “đi vét” những nơi còn lại của Mandalay bằng cách nhờ cậu lễ tân khách sạn giới thiệu một bác xe ôm.
Những con đường ở Mandalay cũng giống như nhiều thành phố lớn Việt Nam với xe máy, ô tô, nhà ống, những con đường rộng, sạch đẹp ở các khu vực trung tâm. Bác xe ôm đưa tôi đến một xưởng điêu khắc gỗ khá ấn tượng với hằng hà sa số các tượng phật lớn, nhỏ được chạm trổ đẹp, sắc sảo, tinh vi.
Sau đó tôi đến chùa Kuthodaw hay còn gọi là The World’s Biggest Book.
Điểm cuối cùng trong ngày của tôi là khu vực Chùa Shwenandaw và tu viện Atumashi. Vé vào cửa hai nơi này khá đắt, khoảng 50 USD.
Chùa Shwenandaw là công trình xa xỉ, nổi tiếng với kiến trúc truyền thống và nghệ thuật chạm khắc, được xây dựng đầu thế kỷ XIX. Khắp nơi trên tường nhà, mái nhà, hành lang và lan can đều được chạm khắc tinh xảo hình ảnh các Phật thoại và họa tiết chim muông, hoa lá, thể hiện nghệ thuật điêu khắc gỗ của người Myanmar. Sàn chùa được đặt trên 150 trụ cột với tòa sen cách điệu dưới chân. Ban đầu, chùa được sơn và dát vàng, nhưng thời gian đã xóa màu vàng, chỉ còn màu của thời gian ẩn trong các vân gỗ.
Tu viện Phật giáo Atumashi được vua Mindon xây dựng vào năm 1857, sau khi Mandalay được chọn làm thủ đô. Năm 1890, một trận hỏa hoạn đã làm hỏng bức tượng Đức Phật cao 9 m. Người ta cũng cho rằng có một viên kim cương 19,2 carat đã biến mất sau vụ cháy.
Tuy vé tham quan khá cao, nhưng hai nơi này rất đáng để ghé thăm.
Với tôi, hai ngày ở Mandalay hoàn toàn kín thời gian với nhiều cảm xúc ở những địa điểm như trên. Nếu trở lại lần nữa, tôi sẽ đi chậm hơn, chiêm nghiệm về một thành phố khá ấn tượng, hiện đại nhưng vẫn giữ được hoàn hảo những di sản mà tiền nhân để lại.