Khi cầm cuốn sách này trên tay do một người bạn làm truyền thông cho Google tặng, tôi tự hỏi họ viết gì về YouTube đây? Một cuộc lật đổ ngoạn mục ngành truyền hình hay tạo ra sóng gió cho ngành truyền thông với những YouTuber được ví như những kẻ nổi loạn như tựa của cuốn sách đề cập? Tác giả Robert Kyncl cũng chính là CBO – giám đốc khối kinh doanh – của YouTube chắc chắn mang đầy thiên kiến trong lối viết. Nhưng tôi đã lầm.
Khi đó, tại Việt Nam chưa xảy ra sự cố về MCN (hệ thống đa kênh hoạt động trên nền tảng YouTube) của Yeah1 với YouTube khiến giá trị vốn hóa của công ty này trên sàn chứng khoán mất gần 200 triệu đô-la Mỹ chỉ trong hai tuần. Một đồng nghiệp của tôi tại Forbes Việt Nam đã đặt tựa cho bài viết về sự cố này là “Quá nhanh, quá nguy hiểm” để mô tả bức tranh “vội vã” chuyển mình của ngành truyền thông mới tại Việt Nam.
Khi đó, truyền thông cũng chưa đề cập đến những YouTuber xăm trổ đầy mình, văng tục, chửi thề nhưng được cộng đồng xem như là một ông hoàng không ngai; một vài YouTuber rình rập, gây sóng gió cho doanh nghiệp chỉ vì một vài sơ suất nhỏ khiến cộng đồng doanh nghiệp một phen lúng túng.
Đó là một bức tranh mà tôi nhận được về YouTube. Nhưng đó chỉ là một góc nhỏ “xù xì” trong một bức tranh rộng hơn, mang nhiều ý nghĩa hơn của cả một ngành truyền thông mới đang chuyển mình. Robert Kyncl không chê bai hay dè bỉu truyền thông cũ (như báo in, truyền hình...) mà ông cho rằng truyền thông cũ và truyền thông mới đang cùng chạy đua để thay đổi và một ngày nào đó sẽ gặp nhau ở một điểm. Tại nơi đó, sẽ rất khó phân biệt ai là cũ và ai là mới: nội dung trực tuyến sẽ gần với truyền hình chính thống hơn; và ngược lại, định dạng chương trình truyền hình sẽ thay đổi để đáp ứng môi trường trực tuyến nhiều hơn.
Một điều hơi tiếc duy nhất là cuốn sách không đề cập đến các YouTuber ở thị trường Việt Nam (có một người Mỹ gốc Việt, Michelle Phan được trích dẫn trong cuốn sách này). Có thể YouTuber Việt Nam chưa gây được tiếng vang trong cộng đồng bằng những nội dung xuất sắc hay vì họ chưa thể tiếp cận những thị trường rộng hơn?
Điểm qua các YouTuber Việt Nam phải kể đến FAP TV (Funny Action Program) với hơn 9 triệu người đăng ký, trở thành kênh đặc thù lớn nhất Việt Nam. Đó là một nhóm bạn trẻ có chung niềm đam mê sản xuất phim và hài kịch. Sau khi tốt nghiệp đại học, bị nhiều áp lực bởi các chuẩn mực xã hội và sự kỳ vọng, họ đã từ bỏ công việc để thành lập nhóm. Trần Đức Viễn thành lập FAP TV khi mới 24 tuổi trong vai trò một đạo diễn. Năm 2018, Viễn lọt vào danh sách 30 Under 30 của tạp chí Forbes Việt Nam. Hai điểm tôi có thiện cảm với kênh này chính là các sản phẩm hài của họ không dùng ngôn ngữ tục tĩu, phản cảm và nội dung luôn tỏ ra có trách nhiệm với cộng đồng.
Một YouTuber Việt Nam tôi muốn nhắc đến trong lời mở đầu này là một người không có số lượng người đăng ký xem kênh “khủng”, chỉ hơn 350 ngàn, nhưng câu chuyện về anh thật thú vị. Hà Kế Tú lập kênh Haketu và đăng tải những nội dung hướng dẫn chơi guitar vào năm 2012 khi còn đang du học ở Úc ngành tài chính. Tú ngừng làm video trong hai năm (2014 đến 2015) để tiếp tục học cao học tại Anh. Nhưng sau đó, anh đã chọn quay về Việt Nam để tiếp tục đam mê làm video trên YouTube. Kênh Haketu chia sẻ những trải nghiệm về du học và du lịch ở các quốc gia châu Âu, châu Úc, châu Á và Mỹ và các bài tập guitar bằng phong cách diễn giải gần gũi và thân thiện.
Một đồng tiền luôn có hai mặt, cũng như một xu hướng mới trong ngành truyền thông có đủ sức thay đổi một định dạng đã tồn tại hơn năm thập niên hay không? Chưa ai có thể kết luận được ngay từ bây giờ nhưng một điều chắc chắn có thể nói: đây không còn là một cuộc chiến “một mất một còn” giữa hai bên, tạm gọi là cũ và mới, mà đó là sự chạy đua để thích ứng với công nghệ. Có thể cuối cùng hai bên sẽ hội tụ về điểm như tác giả Robert Kyncl đề cập trong chương cuối của cuốn sách này.
- Nhà báo Lương Trọng Vũ
Phóng viên thời sự Đài phát thanh TP. HCM (1993 – 2000)
Kỹ sư công nghệ One Connection (2000 – 2005)
Phóng viên công nghệ Vietnamnet (2005 – 2008)
Phóng viên công nghệ Khoa học và Đời sống (2008 – 2010)
Phóng viên công nghệ và kinh tế FBNC (2010 – 2017)
Biên tập viên Forbes Việt Nam (2018 – 2019)