Chương 16Những sai lầm do chính chúng ta tạo ra

Con người không phải là nạn nhân của số phận mà là nạn nhân cho chính cách nghĩ của họ.

- Franklin Roosevelt

XỬ LÝ NHỮNG GÌ ĐANG LỪA DỐI BẠN

Dù đã hơn bốn mươi năm trôi qua, tôi vẫn còn nhớ buổi trình diễn ảo thuật năm tôi học lớp ba. Rất háo hức trình diễn, tôi đứng trước lớp với dàn dụng cụ của mình và nói đó là món quà từ ông già Noel.

Cả lớp cười rộ lên. Có điều gì đó không ổn. Trong vài giây tôi nhận ra: làm gì có ông già Noel!

Như bạn thấy đấy, niềm tin hay thiên kiến sai lệch có thể để lại hậu quả khôn lường, thậm chí là đối với một đứa trẻ tám tuổi. Phần tiếp theo trong mô hình khởi nghiệp UNSCRIPTED là xem xét lại những niềm tin và thiên kiến sai lệch. Đó là:

• Niềm tin: những gì bạn nghĩ là đúng nhưng sự thật thì chưa chắc.
• Thiên kiến: giả định để bảo vệ cho niềm tin.
• Những điều sai lầm khác: những gì bạn tự nghĩ ra để biện hộ.

Rất nhiều người nghĩ rằng chúng ta làm chủ vận mệnh cuộc đời mình và sống tự do có mục đích theo ý mình. Nhưng sự thật thì không phải thế. Nguyên nhân chính là do cách nghĩ, hành động xuất phát từ những niềm tin và thiên kiến sai lệch đã hình thành từ trước. Những niềm tin và thiên kiến sai lệch này chi phối cách con người suy nghĩ, nói năng, hành động và cả không hành động. Hành trình đến với cuộc sống tự do bắt đầu khi chúng ta xem xét và tinh chỉnh lại để có cách nghĩ và hành động đúng đắn.

KẺ THÙ BÊN TRONG CHÚNG TA: BỘ NÃO

Tôi phải thú nhận mình là người rất thích dùng vitamin. Tôi có lẽ đã thử hết các loại thuốc đốt mỡ, tăng cơ có trên thị trường. Chưa dừng lại ở đó, tôi còn dùng cả các cách thức của “hiệu ứng giả dược” – placebo effect.

Trong khi tương tác hàng ngày với các doanh nhân, tôi nhận ra rất nhiều người không đánh giá cao sức mạnh của não bộ. Ví dụ, khi tôi đề cập đến vấn đề niềm tin, tôi chắc chắn sẽ có người không đọc phần này. Theo họ, điều này không quan trọng và họ chỉ muốn tìm cách kiếm tiền.

Sự thật là não bộ của bạn chính là nguyên nhân quyết định thành bại hơn bất kỳ điều gì. Nếu não bộ không quan trọng thì tại sao lại có phương pháp khoa học sử dụng “liệu pháp giả dược”? Não bộ của bạn tạo ra ảnh hưởng tâm lý – và nó mạnh mẽ đến mức khoa học không thể bỏ qua.

Ví dụ, hãy thử thí nghiệm này. Đứng thẳng và nhìn về phía trước. Hai tay chỉ thẳng về phía trước. Bây giờ từ từ xoay một tay sang trái hoặc phải xa nhất có thể. Bây giờ quay trở về vị trí ban đầu, nhắm mắt lại và tưởng tượng bạn có thể xoay xa hơn trong ba mươi giây. Bây giờ mở mắt ra và xoay lại. Bạn sẽ thấy bạn có thể xoay xa hơn rất nhiều so với ban đầu.

Sức mạnh của não bộ đã bị đánh giá chưa đúng. Tôi đã bị ba chấn thương vì sử dụng kỹ thuật này. Bộ não của tôi có thể tưởng tượng tôi nâng tạ nặng gấp nhiều lần, tuy nhiên cơ và khớp của tôi thì không thể chịu đựng được.

Như bạn đã thấy, ảnh hưởng tâm lý từ niềm tin không tương đồng với sự thật hay đưa đến hành động hiệu quả. Niềm tin sai lầm có sức mạnh tương đương niềm tin đúng đắn. Tuy nhiên, điểm khác biệt là những hệ lụy từ nó. Niềm tin đúng đắn tạo ra hành động hiệu quả. Niềm tin sai lầm tạo ra thất bại, ảo tưởng và dẫn đến không hành động.

Ví dụ, bạn tin tưởng vợ mình. Tuy nhiên, bạn sẽ nghi ngờ khi đột nhiên thấy cô ấy mua bộ đồ ngủ Victoria’s Secret. Nghi ngờ này chưa đủ dẫn đến hành động gì cả. Vài tuần, vài tháng trôi qua. Khi bạn về nhà từ chuyến công tác dài ngày và phát hiện vợ mình đang ngủ với anh thợ sửa ống nước Ricardo, ngay lập tức nghi ngờ chuyển thành hành động. Từ tin tưởng vợ dẫn đến không tin và dẫn đến hành động: bạn muốn ly dị.

Niềm tin được kiểm chứng dẫn đến sự thật, và sự thật là điều căn bản để đưa ra quyết định đúng. Mặt trái của nó là, niềm tin sai sẽ dẫn đến: hành động sai lầm hoặc chẳng làm gì cả. Đó gọi là “ảo tưởng”.

Ví dụ, nếu bạn tin ông già Noel có thật giống như tôi năm tám tuổi, bạn sẽ để bánh lại cho ông vào dịp Giáng sinh với hy vọng tên mình không có trong danh sách những đứa trẻ hư. Nếu tin vào lời khuyên của anh bạn viết blog đang khốn đốn, “làm những gì bạn thích” là bí mật dẫn đến thành công và kết quả là bạn thất bại hai mươi lần kinh doanh liên tiếp.

Như bạn đã thấy, niềm tin sai lầm có thể dẫn đến thảm họa. Nhưng hậu quả của nó chưa dừng lại ở đó. Nó cũng dẫn đến kết cục là bạn không làm gì cả. Ví dụ, nếu bạn tin khởi nghiệp là rủi ro, bạn sẽ không khởi nghiệp. Nếu chị em phụ nữ tin rằng “nâng tạ sẽ làm họ mập”, họ sẽ không nâng tạ. Điều quan trọng là: niềm tin sai lầm có thể dẫn đến hành động sai lầm và cả không hành động, kết cục là dẫn đến thất bại.

Tuy nhiên, trong hành trình khởi nghiệp để đòi lại cuộc sống tự do theo ý mình, bạn phải đối diện và xử lý những ảo tưởng này. Trừ khi bạn dọn dẹp và tinh chỉnh lại niềm tin đúng đắn, sẽ không có gì thay đổi. Nói một cách đơn giản, con đường dẫn đến tự do bắt đầu từ việc xử lý những thứ đang lừa dối bạn.

Niềm tin sai lầm dẫn đến thất bại.

Muốn có kết quả khác, cần phải có niềm tin khác.

Nếu có thể tách biệt bộ não ra, bạn có thể đánh giá nó là người giúp ích hay là kẻ phá hoại?