17.Chế phẩm bổ trợ, bạn hay thù?

Với guồng quay của cuộc sống hiện nay, ngày càng có nhiều người chọn uống vitamin để bổ sung những dưỡng chất bị thiếu hụt trong chế độ dinh dưỡng. Những nghiên cứu trình bày trong cuốn sách này cho thấy quan niệm trên là không hợp lý, không gì có thể thay thế một chế độ dinh dưỡng cân đối với những thực phẩm tươi và tự nhiên.

Nhiều người nhận thức rõ vai trò thiết yếu của các hoạt chất tự nhiên trong việc ngăn chặn ung thư. Nhưng để “tiện lợi” hơn, thay vì lựa chọn những loại thực phẩm giàu các phân tử này thì họ lại tìm cách bổ sung chúng từ những thực phẩm chức năng, hay chế phẩm bổ trợ.

Hiện nay, nhiều người thích uống những viên vitamin C thay vì ăn cam. Tiện lợi đấy, nhưng hoàn toàn sai lầm! Mặc dù rau củ quả thì phong phú, đa dạng nhưng mức tiêu thụ chúng lại rất thấp; trong khi đó việc kinh doanh các chế phẩm bổ trợ thì ngày càng phát đạt. Năm 2004, chỉ riêng Hoa Kỳ đã đạt doanh thu 20,3 tỉ đô-la. Dùng chế phẩm bổ trợ được xem là cách tốt để bổ sung các hợp chất thiết yếu vào chế độ dinh dưỡng hằng ngày. Nhưng đáng buồn là chúng ta đã bỏ qua rau củ quả.

Các nghiên cứu gần đây đã đưa ra một quan điểm quan trọng: lợi ích cho sức khỏe mà rau củ quả mang lại không chỉ có sự đóng góp của vitamin. Thật vậy, trong việc ngăn ngừa ung thư, các vitamin chỉ đóng vai trò phụ so với các hoạt chất tự nhiên.

Và rồi ngành công nghiệp dược phẩm đã đáp trả lại quan điểm này bằng cách chiết xuất các hợp chất tự nhiên và quảng bá chúng dưới dạng các chất bổ trợ. Các sản phẩm chứa các phân tử được đề cập trong quyển sách này như: axít ellagic, curcumin, anthocyanidin, proanthocyanidin, isoflavone, I3C và sulforaphane được quảng bá là có khả năng hạn chế nguy cơ mắc bệnh ung thư, có thể mua dễ dàng qua mạng.

Đặc tính của các hợp chất hóa học tự nhiên được mô tả không chỉ sơ sài mà còn bất hợp lý. Bông cải xanh không chỉ chứa sulforaphane. Chúng ta biết rằng lợi ích của quả mâm xôi đối với cơ thể không chỉ đơn thuần do sự hiện diện của axít ellagic. Thực vật đã phát triển ít nhất 20.000 hợp chất để bảo vệ chúng. Tất nhiên mỗi hợp chất trong số đó có vai trò nhất định trong việc tạo sự cân bằng cho tế bào thực vật. Nếu bạn chọn những loại thực phẩm được giới thiệu trong cuốn sách này thì thậm chí một bữa ăn đơn giản cũng có thể cung cấp hàng ngàn hợp chất hóa học tự nhiên. Việc thay thế rau củ quả bằng những viên thuốc chứa các phân tử này sẽ phản tác dụng. Những viên thuốc tổng hợp, nhất là các chế phẩm bổ trợ, đều được sản xuất vì mục đích thương mại hơn là mục đích tăng cường sức khỏe.

1. Tính hiệu quả

Nhìn chung, những người sử dụng chế phẩm bổ trợ đều có quan điểm rằng đưa các phân tử đặc biệt vào cơ thể để cải thiện sức khỏe, và liều lượng càng cao thì hiệu quả càng mạnh. Điều này thật sự là sai lầm! Trong nhiều trường hợp, đặc biệt với đậu nành, thì mọi thứ diễn ra ngược lại. Các hoạt chất sẽ ít có tác dụng hoặc trở nên nguy hiểm khi chúng được tách chiết khỏi thực phẩm tự nhiên.

2. Sự đa dạng

Thực phẩm tự nhiên cung cấp nhiều hợp chất hóa học tự nhiên hơn, trong khi thực phẩm chức năng chỉ chứa một trong những phân tử cấu thành nên thực phẩm tự nhiên ấy. Hiệu quả của bất kỳ loại thực phẩm ngăn ngừa ung thư nào cũng đều có sự phối hợp của tất cả các phân tử khác, một điều mà các chế phẩm bổ trợ không thể có được.

Chẳng hạn như, rau họ cải chứa các phân tử có tác dụng kích hoạt quá trình khử các chất sinh ung, ngoài ra chúng cũng chứa nhiều hợp chất hóa học tự nhiên khác, điển hình là các hợp chất nhóm polyphenol. Do đó, hãy còn quá sớm để cho rằng các đặc tính chống ung thư đơn lẻ sẽ phát huy tác dụng trong tiến trình khử các hợp chất gây ung thư.

Việc sử dụng các chất bổ trợ không những không đem lại lợi ích cho sức khỏe mà sự hiện diện của một lượng lớn các phân tử giống nhau trong chất bổ trợ có thể làm giảm hoạt tính của các hợp chất khác trong chế độ dinh dưỡng hằng ngày. Thật vậy, việc bổ sung quá mức các chất bổ trợ có thể làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng của thành ruột, từ đó việc hấp thu các phân tử vào máu sẽ yếu đi.

Việc suy giảm hấp thu các phân tử cơ bản từ nguồn thức ăn sẽ làm giảm khả năng thực hiện vai trò của các hợp chất chống ung thư. Một lượng lớn các phân tử hiện diện trong thực phẩm có thể tác động lên quá trình trao đổi chất của các cơ quan. Vì vậy, quá trình bổ sung các chất bổ trợ sẽ gây phản tác dụng cho các phân tử chống ung thư khác trong máu. Ví dụ, một số phân tử làm giảm khả năng chuyển hóa của gan đối với các hợp chất từ thức ăn; trong khi đó số khác tác động lên ruột, hạn chế sự phân giải hoặc hấp thu các hợp chất hóa học tự nhiên. Cả hai trường hợp trên đều có kết quả như nhau: thời gian lưu lại cơ thể của các hợp chất hóa học tự nhiên sẽ bị rút ngắn, theo đó hạn chế khả năng phát huy hoạt tính chống ung thư của chúng.

3. Chất lượng

Nhiều chế phẩm bổ trợ không chứa số lượng lớn các phân tử như ở các loại thực phẩm tự nhiên. Chúng ta nên tỉnh táo trước những lời quảng cáo, cũng như những gì in trên bao bì sản phẩm. Cần ghi nhớ rằng đại đa số các hợp chất hóa học tự nhiên là những phân tử có hoạt tính, do vậy chúng không bao giờ ở trạng thái bền.

Có nhiều ví dụ về tính không bền của các hợp chất tự nhiên trong chế phẩm bổ trợ. Một trong những ví dụ minh họa điển hình nhất là trường hợp của resveratrol. Các phân tích từ phòng thí nghiệm cho thấy hàm lượng resveratrol hiện diện trong các viên nang (mẫu khảo sát) ít đến nỗi một người phải uống hàng ngàn viên mới hấp thu được lượng tương đương với hàm lượng resveratrol có trong một ly rượu vang. Giá thị trường hiện nay để thu nhận được hàm lượng resveratrol (tương đương trong một ly rượu vang) từ chế phẩm bổ trợ là 2.000 đô-la Mỹ một lọ.

Về mặt tự nhiên, các hoạt chất tự nhiên được bảo vệ bên trong các ngăn tế bào thực vật để tránh sự phân hủy. Khi các ngăn này vỡ ra, các phân tử tiếp xúc với không khí và bị phân hủy – do bị oxy hóa hoặc do enzyme. Có nghĩa là các phân tử này cần phải được đưa vào cơ thể dưới dạng tương đồng nhất với cấu trúc tự nhiên của thực vật. Trong khi đó, ngành công nghiệp chiết xuất các hợp chất tự nhiên từ rau củ quả lại phớt lờ sự tương đồng đó.

Chẳng hạn như, nếu bạn muốn sử dụng hạt lanh như một nguồn bổ sung axít béo omega-3 thì không nên mua hạt này dưới dạng bột. Thay vào đó, hãy chọn những hạt nguyên và tự xay tại nhà nhằm thu nhận trọn vẹn nguồn chất béo thiết yếu hiện có trong hạt. Tương tự như dầu hạt lanh, chất béo không bão hòa omega-3 rất nhạy cảm với oxy trong không khí, từ đó làm giảm tác dụng các axít béo này đối với sức khỏe.

CHÚNG TA CÓ CẦN ĐẾN CHẾ PHẨM BỔ TRỢ?

Nhìn chung, nếu chế độ dinh dưỡng của một người thiếu các vitamin, khoáng chất và các hợp chất chống ung thư do họ không ăn đủ rau củ quả thì không nên lựa chọn chất bổ trợ như là một giải pháp cho vấn đề này, mà hãy thay đổi hoàn toàn chế độ dinh dưỡng hiện tại. Chế độ ăn uống nghèo dinh dưỡng sẽ không thể phục hồi những tổn thương trong cơ thể.