Chương VTìm hiểu về thập nhị duyên khởi

1Lời nói đầu

Thập nhị duyên khởi, cựu dịch là Thập nhị nhân duyên, là chủ đề mà các phái trong Phật giáo nhất định phải thâm nhập. Câu xá luận của Thuyết hữu bộ, A tỳ đạt ma tập luận của Duy thức tông và Trung luận của Trung quán tông đều có nghiên cứu về quá trình lưu chuyển và hoàn diệt của Thập nhị duyên khởi. Pháp lưu chuyển của Thập nhị duyên khởi là: “Vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức duyên danh sắc, danh sắc duyên lục xứ, lục xứ duyên xúc, xúc duyên thọ, thọ duyên ái, ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sinh, sinh duyên lão tử”. Điều này nói rõ vì sao chúng sinh vì vô minh mà trôi lăn trong biển khổ sinh tử. Pháp hoàn diệt của Thập nhị duyên khởi là: “Vô minh diệt thì hành diệt, hành diệt thì thức diệt, thức diệt thì danh sắc diệt, danh sắc diệt thì lục xứ diệt, lục xứ diệt thì xúc diệt, xúc diệt thì thọ diệt, thọ diệt thì ái diệt, ái diệt thì thủ diệt, thủ diệt thì hữu diệt, hữu diệt thì sinh diệt, sinh diệt thì lão tử diệt”. Đây là nói rõ chúng sinh nhờ diệt trừ vô minh mà thoát ly biển khổ sinh tử. Do đó có thể biết tầm quan trọng của Thập nhị duyên khởi, sau đây sẽ phân tích nội hàm của nó và dẫn chứng kinh luận để giảng giải rõ.