Ở những chương trước, chúng ta đã nhận thấy việc tìm hiểu về NDE có thể tác động đến chúng ta như thế nào – ngay cả với những cá nhân chưa có bất cứ trải nghiệm tâm linh sâu sắc nào. Trong chương này, chúng ta sẽ khám phá việc hiểu biết sâu sắc hơn về NDE và cách chúng tác động lên chính những người có NDE, cũng như những người xung quanh, có thể cải thiện cách chúng ta hành động trong một thế giới rộng lớn hơn như thế nào – chẳng hạn như, trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế và quan tâm đến môi trường. Chúng ta cũng sẽ vượt lên những tình huống nói trên để đặt ra những câu hỏi có tầm quan trọng phổ quát “NDE có phải là bằng chứng cho biết có cuộc sống sau cái chết?”, và “NDE có thể dạy cho chúng ta điều gì về ý thức?”.
Việc hiểu về NDE có thể giúp cải thiện chăm sóc sức khỏe như thế nào?
NDE là những trải nghiệm cá nhân, tuy nhiên nó cũng cho ta những bài học sâu sắc về sự quan tâm, ân cần mà ta dành cho người khác. Chẳng hạn như, NDE cho thấy chúng ta có thể giúp đỡ bệnh nhân bằng cách thực hiện những điều sau đây:
• Cho bệnh nhân ra đi theo ý nguyện
• Hỗ trợ người có NDE khi họ xử lý trải nghiệm của mình
• Đáp ứng những nhu cầu tâm linh của bệnh nhân
Cho bệnh nhân ra đi theo ý nguyện
Việc ở trong bệnh viện, không chỉ đối với bệnh nhân mà cả gia đình và bạn bè, có thể là một trải nghiệm khó chịu, thậm chí còn đáng sợ. Khi người thân yêu đang ở trong một tình huống hiểm nghèo, việc đối mặt với sự ra đi của người đó đòi hỏi phải có sự vị tha, thấu hiểu và sự hỗ trợ về cảm xúc lẫn tinh thần của những người đang chăm sóc cho bệnh nhân và gia đình. Buồn thay, các bệnh viện hiện đại bận rộn, hối hả và quá tải đến độ những khía cạnh trọn vẹn nhất của việc chăm sóc sức khỏe đôi khi không được quan tâm đúng mực.
NDE dạy chúng ta về tầm quan trọng của sự vị tha khi chăm sóc người khác. NDE dạy cho chúng ta cách tôn trọng ý nguyện của người khác vào những ngày tháng cuối đời, dạy chúng ta lắng nghe và hiểu những ý nguyện của cá nhân, cũng như của gia đình.
Tôi hy vọng chúng ta có thể mở rộng sự chăm sóc y tế nhân đạo quan trọng này cho công tác đào tạo đội ngũ nhân viên y tế. Tôi mong được chứng kiến việc chăm sóc y tế cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được tập trung vào toàn bộ trải nghiệm (không chỉ là trải nghiệm về thể chất). Theo cách này, chúng ta có thể giúp bệnh nhân ra đi theo ý nguyện, và thay đổi trải nghiệm thương đau của gia đình.
Hỗ trợ người có NDE xử lý trải nghiệm của mình
Như chúng ta đã biết, việc xử lý NDE không bao giờ là công việc dễ dàng. Thậm chí nếu NDE của một cá nhân là tích cực thì họ cũng có thể cảm thấy cô độc sau khi trải nghiệm hoặc bị hiểu lầm. Những người trải qua NDE đau đớn đôi lúc có thể bị rối loạn tâm lý, và cần được tư vấn tâm lý lâu dài. Chúng ta cũng cần rút kinh nghiệm từ chính những người không sẵn lòng chia sẻ về chúng. Nâng cao nhận thức về NDE, tìm hiểu về bản chất của NDE và vận dụng sự hiểu biết này để chăm sóc người có NDE nhằm đưa trải nghiệm này vào cuộc sống của họ theo hướng tích cực. Càng hiểu nhiều về NDE và người có NDE cũng sẵn sàng mở lòng với chúng ta thì chúng ta càng dễ dàng mang những người có cùng suy nghĩ lại với nhau để nâng đỡ lẫn nhau, giúp loại bỏ cảm giác bị cô lập.
Đáp ứng những nhu cầu tâm linh của bệnh nhân
NDE dường như là bằng chứng cho thấy chúng ta không đơn thuần là những thân xác thể lý. Các trải nghiệm dạy cho chúng ta rằng để có thể chăm sóc sức khỏe trọn vẹn, chúng ta phải đáp ứng các nhu cầu tâm linh của bệnh nhân, bên cạnh nhu cầu thể chất. Đáp ứng các nhu cầu tâm linh không đồng nghĩa với việc cung cấp chỉ dẫn tôn giáo – tâm linh là kết nối với bệnh nhân ở cấp độ cảm xúc và tâm hồn. Tạo điều kiện thưởng thức âm nhạc, được gia đình ở bên cạnh trọn ngày, đọc những kinh sách tôn giáo hay một quyển thi ca, có thể là những gì cần thiết để tiếp cận và làm giàu tinh thần cho một cá nhân theo nghĩa rộng nhất. Chăm sóc sức khỏe tốt nên là lắng nghe những nhu cầu tâm linh của bệnh nhân và làm mọi thứ ta có thể để đáp ứng. Điều này không chỉ áp dụng cho những người đang hấp hối, mà còn cho cả những người đang cần chăm sóc y tế.
Việc những người có NDE chia sẻ trải nghiệm của họ với những bệnh nhân nguy kịch khác ở bệnh viện có thể giúp tăng cường sức mạnh cho người bệnh để họ chủ động hồi phục, làm quá trình hồi phục diễn ra nhanh chóng hơn, mang đến những kết quả tích cực nhất có thể.
Thấu hiểu về NDE có thể tác động đến môi trường và hành tinh của chúng ta như thế nào?
NDE có thể nhấn mạnh sự liên kết của vạn vật – con người, động vật, đồ vật, môi trường. Nhiều người có NDE kể lại trải nghiệm đã cho họ có cái nhìn sâu sắc về tác động của hành động do con người gây ra không chỉ với người khác mà còn với cả thế giới xung quanh. Cách hiểu mới về sự tương thuộc này thường là kết quả của sự hồi tưởng về cuộc sống. Trọng điểm của người có NDE có thể mở rộng từ chính bản thân họ, xem họ chỉ là một phần của cái toàn thể.
Góc nhìn này gắn với quan điểm của nhiều nền văn hóa thổ dân, ở đó con người có sự tôn kính sâu sắc đối với đất đai và muôn thú giúp nuôi sống họ. Lối sống truyền thống của họ chỉ cho phép họ lấy thứ mình cần và tri ân những gì nhận được. Ngược với những cách thức duy trì tài nguyên truyền thống, xã hội hiện đại dường như mất kiểm soát, chỉ vì cái lợi trước mắt mà không nghĩ đến tác động đối đến người khác, đến các thế hệ tương lai và thế giới. Những người có NDE đã từng trực tiếp trải nghiệm sự liên kết với cuộc sống có thể dạy chúng ta về tầm quan trọng của các vấn đề như kiểm soát biến đổi khí hậu và bảo vệ chuỗi thức ăn của chúng ta. Trải nghiệm của họ mời gọi chúng ta nhìn vào viễn cảnh rộng lớn hơn và xem xét cách cuộc sống của chúng ta tác động đến hành tinh như thế nào.
TRỌNG ĐIỂM: BUÔNG BỎ CUỘC SỐNG
Nghiên cứu NDE của tôi đã thay đổi cách tôi nghĩ về cái chết. Trong trải nghiệm của mình, tôi biết mình đã có một thái độ hoàn toàn khác trước sự ra đi của bà tôi - xảy ra sau nghiên cứu - so với sự ra đi của ông tôi 16 năm về trước. Trước khi nghiên cứu, tôi hoàn toàn tin rằng sự can thiệp của thuốc men là vô cùng quan trọng trong việc duy trì cuộc sống. Tôi cho rằng thuốc men hiện đại có thể ngăn chặn cái chết của ông và ông cần có sự can thiệp của phẫu thuật kể cả khi ông không muốn.
Toàn bộ niềm tin của tôi đặt vào hệ thống y tế - tôi không nhìn vào tầm quan trọng của niềm tin trong một bức tranh rộng lớn hơn. Ở thời điểm chăm sóc bà, tôi học được rằng đôi khi chọn lựa của bệnh nhân là điều tốt nhất. Cái chết cần phải an nhiên, theo ý nguyện, thanh thản. Bà tôi chẳng muốn phẫu thuật (vì những rủi ro rất lớn kèm theo) cho khối u não, và chọn cách chết cho riêng mình. Đó không phải là điều tôi muốn cho bà - tôi muốn bà tiếp tục sống - nhưng cái chết của bà là điều không thể tránh khỏi. Đấy là ý nguyện của bà. Tôi không cố thuyết phục bà thay đổi ý định. Bà đã ra đi một cách thanh thản.
Dĩ nhiên, đôi khi chính gia đình, cũng như bệnh nhân và trải nghiệm của họ, mới là những người có thể dạy cho đội ngũ nhân viên chăm sóc y tế về việc duy trì phẩm giá và sự tôn trọng trong cái chết. Một phụ nữ 90 tuổi nhập viện khi tôi đang trực trong năm đầu huấn luyện của mình. Bà ấy không muốn ở bệnh viện - gia đình bà đã chăm sóc bà hai năm tại nhà, và giờ đây bà đã sẵn sàng ra đi. Bà và gia đình từ chối các yêu cầu can thiệp để duy trì thêm sự sống. Cuối cùng, bà được phép về nhà, nơi bà ra đi thanh thản hai ngày sau đó. Chẳng ai biết bà có NDE hay không, nhưng cảm nhận về sự thanh thản của bà là điều khiến cho sự ra đi trở nên thật yên bình.
Có phải NDE là bằng chứng cho thấy có cuộc sống sau cái chết?
Khi bắt đầu nghiên cứu về NDE, chứng cứ về cuộc sống sau cái chết không phải là cái tôi nghĩ trong đầu. Tôi tiến hành nghiên cứu ngõ hầu có thể hiểu biết sâu sắc hơn về quá trình hấp hối (hơn là điều gì xảy ra sau khi chết), và để tôi có thể cải thiện việc chăm sóc cho bệnh nhân đang hấp hối trong bệnh viện, nhà an dưỡng và tại nhà.
Tuy nhiên, chủ đề này chắc chắn có những hàm ý sâu rộng hơn đối với người có NDE, và thúc đẩy nhiều người liên hệ với tôi. Một mặt, một số người thuật lại rằng họ đã gặp, trò chuyện hoặc chỉ đơn thuần là nhìn thấy những họ hàng quá cố trong các NDE, điều đó cho thấy cuộc sống sau cái chết hẳn phải tồn tại (đôi khi người có NDE không biết rằng người mà họ gặp trong trải nghiệm thật sự đã chết; có lúc họ mô tả về các thành viên gia đình đã quá cố, những người mà họ chưa bao giờ gặp mặt hoặc thậm chí chưa từng nhìn thấy trong những bức ảnh).
Mặt khác, nếu chúng ta nói về cuộc sống sau khi chết như là sự tiếp tục của cuộc sống, luân phiên vào một cõi khác, nghiên cứu NDE vẫn để ngỏ nhiều câu hỏi chưa lời đáp. Có thể chúng ta chẳng bao giờ biết được liệu NDE có phải là bằng chứng về cuộc sống sau khi chết hay không, nhưng cho đến khi đó, tôi tin rằng chúng ta phải có một quan điểm mở và không ngừng đặt câu hỏi.
NDE có thể dạy chúng ta điều gì về ý thức?
Khi chúng ta xem xét câu hỏi liệu NDE có phải là một hình thức khẳng định có sự tồn tại cuộc sống sau khi chết, tôi cho rằng điều quan trọng là đặt câu hỏi “Ý thức là gì?”. Niềm tin cá nhân của tôi cho rằng cơ thể và bộ não không phải là thứ sản sinh ra tất cả – chúng không xuất hiện từ trước – mà cuộc sống bắt đầu từ ý thức. Điều này được thể hiện rõ qua các nghiên cứu về NDE. Nếu ý thức do bộ não sinh ra, hoàn toàn chẳng có trải nghiệm gì diễn ra khi có người bị ngưng tim. Nhưng nghiên cứu tại bệnh viện được tiến hành và công bố từ năm 2001 cho thấy những bệnh nhân có não không nhận oxy vẫn kể lại về trạng thái nhận thức mạnh mẽ, rõ rệt và sáng suốt của mình.
Một cách để giải thích về NDE đó là khám phá khả năng ý thức là cái chủ đạo và không “khu biệt” trong bộ não. Trạng thái nhận thức mạnh mẽ hơn mà người có NDE trải qua thường trực tồn tại và bên trong mỗi chúng ta, nhưng ta không nhận thức được nó vì bộ não đã tách lọc nó ra. Tuy nhiên, có những thời điểm trong đời bộ não của chúng ta trở nên suy yếu – chẳng hạn như khi chúng ta tiến gần đến cái chết hoặc trong một sự kiện cận tử. Hành vi tách lọc của bộ não sau đó cũng ngưng lại và thay vì tạo ra trải nghiệm, nó cho phép trạng thái nhận thức mạnh mẽ hơn được trải qua trọn vẹn.
Cách hiểu này là hợp lý với tôi, đồng thời cũng chứa đựng những hàm ý sâu xa hơn về cách chúng ta sống. Nó mở ra khả năng thấu hiểu sâu sắc mối liên kết giữa chúng ta và vạn vật. Nhiều người có NDE muốn xem xét lại những hệ quả hành động mà mình gây ra cho người khác và thế giới xung quanh. Nếu chúng ta sống trong sự liên kết sâu sắc với mọi thứ, khi đó chúng ta sẽ sống trong tình trạng luôn cân nhắc về cuộc sống, sự vị tha và hợp tác – và đấy chính là cách thức thật sự hữu ích cho nhân loại.
TRỌNG ĐIỂM: LẬP KẾ HOẠCH TỬ BIỆT
Hầu hết mọi người dường như không nghĩ ngợi nhiều về cái chết cho đến khi đối mặt với nó. NDE nhấn mạnh sự quý giá của cuộc sống, cho chúng ta thấy rằng ít khi chúng ta suy xét hay chú tâm đến những điều có liên quan đến mình vào thời điểm cái chết diễn ra. Khi đọc về NDE của người khác, chúng ta được nhắc nhở rằng quá trình chết tự thân nó cũng là một phần của cuộc sống nên cũng cần có một kế hoạch rõ ràng.
Một kế hoạch tử biệt khiến cho bất cứ vấn đề gì, dù nhỏ hay lớn, liên quan đến cách chúng ta muốn được chết (những người chúng ta muốn có mặt bên cạnh, cách xử lý mà chúng ta muốn hoặc không muốn, v.v…) trở thành một quyết định có ý thức được đưa ra trong lúc còn sống. Điều này giúp phóng thích một phần nào đó nỗi sợ trước cái chết - tất cả đều diễn ra theo trật tự, tất cả đều bình an.
Vì lý do này, các kế hoạch tử biệt (còn được gọi là kế hoạch chăm sóc chuyên biệt) đang dần trở thành một phần của chăm sóc y tế. Sự giao tiếp thoải mái với gia đình, bác sĩ, hộ lý có thể bảo đảm một trải nghiệm tích cực hơn cho người đang hấp hối.
Điều quan trọng cần nhớ là một kế hoạch tử biệt không có tính ràng buộc về luật pháp - đó chỉ là một danh sách những ước muốn. Tuy nhiên, một kế hoạch tử biệt được soạn kỹ và được thừa nhận với lòng tôn kính bởi những người sẽ chăm sóc cho bạn, có thể giúp xoa dịu quá trình chuyển tiếp từ sống sang chết, đối với cả người hấp hối lẫn người thân yêu còn ở lại. Hầu hết các y bác sĩ đều sẵn lòng giữ kế hoạch tử biệt cùng các ghi chép y tế nếu ta chọn như vậy. Nhớ cập nhật nếu ta đổi ý về những phương thức chăm sóc.
TRỌNG ĐIỂM: CẢI THIỆN TRÍ TUỆ TÂM LINH KHI CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH SẮP QUA ĐỜI
Tính tâm linh của từng bệnh nhân là riêng biệt, không ai giống ai. Sau đây là một số hướng dẫn giúp bạn trau dồi trí tuệ tâm linh (Spiritual Intelligence, viết tắt là SQ), dù bạn là người chăm sóc y tế hay bạn là một thành viên trong gia đình đang chăm sóc người thân trong cơn hấp hối.
NHẬN RA những dấu hiệu bất an về tinh thần: Thường sự bồn chồn của bệnh nhân đang hấp hối sẽ được hiểu là sự đau đớn hay khó chịu trên cơ thể. Một cách tự nhiên, chúng ta buộc sẽ tìm đến thuốc giảm đau hay thuốc an thần để phục hồi trở lại. Tuy nhiên, nghiên cứu của tôi cho thấy rằng sự khó chịu ấy thường là kết quả của một sự bất ổn về cảm xúc - có lẽ một công việc chưa hoàn thành, sự nuối tiếc những hành động gây ra trong quá khứ, hay lo âu về một ai đó còn sống sau khi mình ra đi. Hãy trò chuyện về tầm quan trọng (về mặt cảm xúc) của điều đang diễn ra, tiếp tục điều trị ở mức tối thiểu cần thiết. Cho phép bệnh nhân có đủ nhận thức về những lời trăng trối hay hẹn ước.
XÁC NHẬN những cảnh tượng: Nếu như bệnh nhân hay người thân yêu đang trò chuyện với một ai đó mà bạn không nhìn thấy, đừng phớt lờ. Hãy xác nhận điều đó bằng cách hỏi thêm. Nghiên cứu cho thấy các DBV có thể quan trọng đối với một cái chết thanh thản, tạo ra sự khoan khoái cho những người đang hấp hối. Việc bảo những người kia không có thật chỉ gây thêm sự khó chịu. Đôi khi, nếu người kia chưa sẵn sàng chết, DBV hoàn toàn không được hoan nghênh hay mong muốn. Cứ tiếp tục đặt câu hỏi, tìm cho ra những gì mà người thân hay bệnh nhân đang nhìn thấy. Hãy cam đoan với bệnh nhân nếu cần thiết. Thông thường, khi bệnh nhân chấp nhận cái chết đang đến gần, thái độ của họ đối với DBV không mong muốn cũng có thể cải thiện.
TIẾP THÊM SỨC MẠNH thông qua kiến thức: Hiểu biết về NDE có thể dạy cho chúng ta về trải nghiệm chết, làm giảm sự sợ hãi và cho phép gia đình, nhân viên chăm sóc y tế cam đoan với bệnh nhân về những gì họ thấy. Hiểu biết về các khía cạnh tâm linh tích cực của cái chết cũng có thể giúp các gia đình chăm nom người thân vào những ngày cuối đời tại nhà, thay vì ở bệnh viện.
TRỞ THÀNH người xoa dịu linh hồn: Felicity Warner, người sáng lập tổ chức Soul Midwives ở Anh, đề cao sự hỗ trợ toàn diện dành cho những người mắc bệnh hiểm nghèo. Ta chẳng cần được đào tạo về y khoa để trở thành người xoa dịu tâm hồn, mà chỉ cần sẵn sàng tạo điều kiện cho sự ra đi thanh thản và truyền đạt những ước nguyện của người hấp hối. Người xoa dịu linh hồn cũng có thể giúp người hấp hối vạch ra một “kế hoạch tử biệt”, bao gồm tất cả mọi thứ (những người mà bệnh nhân hấp hối muốn chăm sóc vào cuối đời, gia đình có cần phải hiện diện hay không, người đó có muốn nhìn thấy hoa trong phòng hay không…).
TIẾP THEO LÀ GÌ?
Người có thể thu thập thông tin trong quá trình hoàn toàn mất ý thức – thông tin vốn không thể được thu thập hay trích lọc theo bất kỳ hình thức hợp lý nào – là người có thể giúp chứng minh rằng ý thức còn hơn là một sản phẩm của chất xám và một con tim đang đập. Hiểu biết này mang đến cho chúng ta một thông điệp quan trọng hơn hết thảy. Chúng ta cần phải mở lòng, tâm trí và tâm hồn trước những khả năng liên kết, những trạng thái nhận thức mạnh mẽ và sự thấu cảm về tinh thần. Thâm nhập vào những thông điệp từ NDE, tìm kiếm những người có NDE và lắng nghe điều họ muốn nói, nghiền ngẫm những thấu hiểu của họ đối với bản chất của cuộc sống và cái chết chính là cách để chúng ta khai mở bản thân cho một nhận thức tâm linh mới mẻ và sự hoàn thiện cá nhân.
Tôi hy vọng sự hiểu biết sâu sắc hơn của chúng ta đối với NDE sẽ ảnh hưởng to lớn đến những người mắc bệnh hiểm nghèo và hấp hối. Tôi mong muốn các bác sĩ và hộ lý nên thấu hiểu hơn ý nghĩa khi gần kề cái chết, có thể nhận ra và phản ứng phù hợp với NDE.
Giới thiệu chủ đề này cho các em ở độ tuổi còn bé sẽ giúp mở mang tâm trí, thách thức các giả định và buộc chúng ta phải đào sâu hơn vào sự thấu hiểu tổng thể của mình. Không những vậy, các thông điệp của NDE có thể khuyến khích tinh thần trắc ẩn và rộng lượng vào thời điểm cởi mở nhất của cuộc sống.
Một trong những tác động cảnh tỉnh giá trị nhất của NDE là ngày càng có nhiều người từng trải qua NDE sẵn lòng chia sẻ câu chuyện của họ, cảm thấy được đón nhận, và xử lý các trải nghiệm theo hướng tích cực hơn không chỉ cho bản thân mà còn cho cả nhân loại.
Chúng ta đang sống vào thời điểm thú vị. Mỗi một bước tiến trong sự hiểu biết của chúng ta về tính liên kết vốn có của vạn vật sẽ tạo một bước nhảy lớn trong việc sống với nhau một cách hài hòa. Chúng ta trở nên vị tha hơn, nhã nhặn hơn, tỉnh thức hơn và khoan dung hơn. Chúng ta sẽ tôn trọng môi trường xung quanh nhiều hơn. Chúng ta sẽ góp phần thúc đẩy tình trạng khỏe mạnh thể chất, sự tôn trọng lẫn nhau, cũng như niềm hạnh phúc. Chúng ta sẽ nuôi dưỡng tiềm năng trong con em chúng ta. Chúng ta sẽ giảm bệnh tật và kéo dài cuộc sống hạnh phúc, viên mãn – đồng thời khuyến khích sự thỏa nguyện và tôn trọng dành cho những người đang từ giã cõi đời. Chúng ta sẽ không còn sợ hãi trước cái chết.
Tôi hy vọng bạn cũng như tôi, đang rất hào hứng với những cơ hội khả dĩ này, và chúng ta sẽ rất kinh ngạc về cách mà NDE thật sự có thể khẳng định cuộc sống và truyền cảm hứng đến như vậy.