Đ
ộc giả thân mến:
Phần phụ lục này nhằm để giải thích một số khái niệm trong câu chuyện của Zane, nhưng nó không thể nào đại diện được cho tất cả thần thoại, văn hóa, ngôn ngữ, cách phát âm cũng như vị trí địa lí của người Maya. Lượng thông tin ấy đòi hỏi cả một thư viện. Đây chẳng qua là một bản tóm lược những gì tôi hiểu về thần thoại Maya và những gì tôi học được trong quá trình nghiên cứu để viết quyển sách này. Nói một cách đơn giản thì thần thoại là những câu chuyện truyền lưu từ thế hệ này sang thế hệ khác. Lớn lên bên rìa Ti- juana, tôi đã say mê những câu chuyện thần thoại của người Maya (và Aztec) từ hồi còn nhỏ, tin chắc rằng tổ tiên mình có liên hệ với thần linh. Mỗi lần đến tham quan các kim tự tháp Maya ở Yucatan, tôi đều cố lắng nghe lời thì thầm trong gió (hình như còn nghe được vài lần). Bà tôi thường kể chuyện về các linh hồn, phù thủy, thần linh và phép thuật của những nền văn minh xưa cũ, lại càng nhen nhóm trong tôi ngọn lửa tò mò và tình yêu với thần thoại. Hy vọng rằng câu chuyện này cũng sẽ là khởi đầu cho những tò mò khám phá nơi bạn.
Alom (A-lum): thần bầu trời.
Alux (A-lút-sờ): một sinh vật có vẻ ngoài giống người lùn, chỉ cao tới đầu gối, tạo ra từ đá hoặc đất sét để phục vụ cho mục đích nào đó. Người tạo ra alux phải dâng lễ vật cho nó. Nếu không nó sẽ nổi giận và trả thù. Nghe không đáng công chút nào.
Bacab (Ba-cáp): bốn anh em chống giữ bốn góc trời, không bao giờ than thở vì bị mỏi tay.
Bộ Tam Yant’o (Dan-tô): ba anh em quỷ thần gồm Yant’o, Usukun (U-xu-kun), Uyitzin (U-di-tơ-xin). Còn được gọi là Tốt, Xấu, Dửng Dưng. Bọn chúng rất thích hành hạ con người. Ừm… tốt cái chỗ nào ta?
Cây Ceiba (Xây-ba): Cây Thế Giới hoặc Cây Đời. Rễ nằm ở Âm giới, mọc xuyên qua trần thế lên tới tận thiên đàng.
Hurakan (Hu-ra-can): thần gió, bão và lửa. Còn được gọi là Trái Tim Của Bầu Trời và Một Chân. Hurakan là một trong những vị thần tham gia tạo ra loài người qua bốn thời đại. Một số người tin rằng chính ông đã trao ngọn lửa cho con người.
Itzam-yée’ (Ích-xam-di): thần điểu đậu trên ngọn Cây Thế Giới, có thể nhìn thấu khắp ba cõi: Âm giới, trần gian, thiên đường. Tưởng tượng xem ông ta có biết bao nhiêu chuyện để kể nào?
Ixkakaw (Ít-ca-cao): nữ thần sôcôla và cây ca cao.
Ixkik’ (Sờ-kít): mẹ của cặp sinh đôi anh hùng Jun’ajpu’ và Xb’alamkej; còn được gọi là nữ thần Trăng Máu và Trinh Nữ Máu. Bà ta là con gái của một vị chúa quỷ dưới Âm giới.
Ixtab (Ít-sờ-táp): nữ thần (đôi khi là người bảo hộ) của những người bị hiến tế hoặc chết một cách thảm khốc.
Jun Junajpu’ (Hun Hu-na-pu): cha của cặp song sinh, nhưng chỉ là một cái thủ cấp.
Jun’ajpu’ (Hun-a-pu): thuộc cặp sinh đôi anh hùng, anh của Xb’alamkej. Hai anh em được mẹ (Ixkik’) và bà ngoại nuôi dưỡng. Cả hai chơi bóng rất giỏi. Một ngày nọ hai người đang chơi bóng thì các chúa quỷ xuất hiện, bảo là họ chơi ồn quá nên mời xuống Xib’alb’a một phen (thôi cám ơn!). Hai anh em nhận lời và phải trải qua một loạt thử thách. May là cả hai đều rất mưu trí nên đã vượt qua được tất cả, cuối cùng báo được thù cho cha và chú mình.
K’ukumatz (Ku-ku-mát) (còn được gọi là Kukuulkaan): một trong hai vị thần sáng tạo. Truyền thuyết kể rằng ông đến từ ngoài biển và truyền dạy kiến thức cho con người. Sau đó ông trở về biển, hứa rằng sẽ có ngày quay trở lại. Khi mang tên Kukuulkaan, ông còn được gọi là Rắn Lông Vũ. Theo truyền thuyết thì con rắn bò từ đại kim tự tháp El Castillo xuống đô thành Chichen Itza ở Yucatan, Mexico vào ngày xuân phân và thu phân, do đó hai ngày này được người dân tổ chức lễ hội để tôn vinh ông. El Castillo là một nơi rất tuyệt vời (và cũng rất đáng sợ) để tham quan.
Kukuulkaan (Ku-kun-kan): xem mục K’ukumatz.
Ma’alob áak’ab’ (Ma-a-lốp-a-cáp): chào buổi tối trong tiếng Maya.
Muwan (Mu-a): con cú của Ah-Puch, đảm nhận vai trò đưa thư khắp Âm giới (may mà ả không biết nhắn tin!).
Nakon (Na-kon): thần chiến tranh.
nawal (na-wan): người có khả năng biến thành thú, còn được gọi là người biến hình.
nik’ wachinel (nik-wa-chi-neo): nhà tiên tri người Maya, có thể nhìn thấy trước tương lai.
puksí’ikal (pu-si-kan): trái tim trong tiếng Maya.
Saqik’oxol (Xo-ki-khô-sôn): Giáng Chớp Trắng, một sinh vật sống trong rừng rậm, đeo mặt nạ đỏ, mặc toàn đồ đỏ. Giáng Chớp Trắng đã đóng sét xuống những nhà tiên tri đầu tiên.
Sipakna (Xi-pắc-na): một tên khổng lồ cao ngạo bị cặp sinh đôi anh hùng dùng núi đè chết.
Xb’alamkej (Sờ-ba-lam-két): thuộc cặp sinh đôi anh hùng, xem mục Jun’ajpu’.
Xib’alb’a (Si-ban-ba): Âm giới theo quan niệm của người Maya, vùng đất của bóng tối và nỗi sợ, nơi linh hồn đi tới trước khi được lên thiên đàng. Nếu không được cho phép thì linh hồn phải ở lại Âm giới cùng lũ quỷ. Eo ôi!