A
i cũng muốn sống trong hòa bình. Không ai muốn suốt ngày phải nhìn thấy những hình ảnh về các thành phố bị đánh bom hay những con người tuyệt vọng chạy trốn khỏi vùng chiến sự. Chúng ta biết khoản tiền khổng lồ đổ vào các cuộc chiến tốt hơn là nên đầu tư cho giáo dục, bảo tồn môi trường, sức khỏe, nói chung là bất cứ lĩnh vực gì ngoại trừ mớ bom đạn hủy diệt sự sống từng ngày. Dường như chiến tranh luôn xảy ra, như thể đấu đá lẫn nhau là bản chất của con người. Và đáng tiếc là chúng ta phải vừa chấp nhận chiến tranh, vừa chuẩn bị để tự bảo vệ mình.
Nhưng tôi tin mọi chuyện không nhất thiết phải diễn tiến theo chiều hướng đó.
Nền hòa bình mà chúng ta khao khát bắt đầu từ mỗi chúng ta. Nếu bản thân mỗi người hành xử khác đi, chúng ta có quyền hy vọng về một tương lai nơi con người hành xử theo hướng tích cực hơn. Tôi biết việc này “nói thì dễ, làm mới khó”, nhất là khi bạn đối diện với một người xúc phạm bạn hoặc khiến bạn phát điên lên. Khi đó, hẳn là bạn chỉ muốn ném thẳng cái bánh vào mặt hắn (hoặc thậm chí trừng phạt hắn nặng hơn). Tuy nhiên, bước đầu để xây dựng nền hòa bình trên thế giới là đối xử tử tế hơn với những người mà chúng ta bất đồng ý kiến.
Nếu chúng ta làm việc này thường xuyên thì sẽ thế nào? Điều gì xảy ra nếu bạn gặp một người có quan điểm mang tính xúc phạm, hoàn toàn trái ngược với niềm tin và những gì bạn cho là đúng đắn? Lúc đó bạn sẽ làm gì? Làm thế nào chúng ta có thể bỏ qua và thể hiện sự hòa hảo trong tình huống đó? Tôi không nghĩ chúng ta có thể thuyết phục người khác thay đổi ý kiến bằng cách la lối hay chửi bới họ. Người ta nổi giận vì rất nhiều lý do. Nhưng chúng ta cũng có vô vàn cách cải thiện tình hình.
Bước đầu để xây dựng nền hòa bình trên thế giới là đối xử tử tế hơn với những người bất đồng ý kiến với chúng ta.
Khi bạn sắp phải nói chuyện với một người bất đồng ý kiến với bạn, hãy cân nhắc điều sau đây: có thể bạn đã sai. Có thể quan điểm cố hữu của bạn nên được thử thách, và hai bạn có thể học hỏi được gì đó từ nhau. Có lẽ “không thoải mái” là cảm giác bạn phải trải qua khi bạn sắp khám phá ra một chân lý khiến cả cuộc sống của bạn thay đổi. Bạn có thể bắt đầu thay đổi quan điểm của người khác và giúp họ nhìn nhận sự việc dưới một góc nhìn khác. Khi đó, cuộc tranh luận giữa bạn và đối phương phải phát triển theo hướng tích cực, hoặc hai bạn cần tách nhau ra nếu hai người không chịu lắng nghe nhau. Nếu cảm thấy tức giận, hãy hít thở và hy vọng mọi chuyện có thể cải thiện, và bạn có thể hành động bằng cách mở đầu cuộc nói chuyện êm đẹp.
Cách đây ít lâu, tôi đang dựng một vở kịch về chủ đề Utopia* với một nhóm các bạn trẻ thì một cô gái trong nhóm nói với tôi, “Vấn đề của xã hội Utopia là mọi người lúc nào cũng đồng tình với nhau, mà như vậy thì chán chết”. Sau đó, chúng tôi thảo luận xem mâu thuẫn có luôn làm cho câu chuyện thú vị hơn không. Cô gái ấy nói tiếp, “Nhưng chúng ta cũng không muốn có chiến tranh”. Thế là chúng tôi chuyển sang bàn luận về cách bất đồng góp phần tạo ra các ý tưởng và giải pháp, đó chính là kiểu bất đồng hữu ích và qua đó, mọi chuyện phát triển hơn (cuối cùng, chúng tôi sáng tạo ra một vở kịch về tương lai có các động vật biết nói và xe hơi chạy bằng năng lượng mặt trời).
* Utopia là một cộng đồng hoặc xã hội gần lý tưởng hoặc hoàn hảo trên mọi mặt. Thuật ngữ “Utopia” lần đầu tiên được Sir Thomas More sử dụng trong quyển sách cùng tên “Utopia” của ông, trong đó miêu tả mô hình xã hội trên một hòn đảo giả tưởng ở Đại Tây Dương.
Nếu không có sự bất đồng quan điểm, hẳn là thế giới sẽ vô cùng tẻ nhạt. Vì vậy, một trong những bài học quan trọng nhất của thời đại chúng ta là tìm được cách thể hiện sự bất đồng một cách tử tế và mang tính xây dựng.
366 ngày sống tử tế
Hôm ấy tôi đi cùng chuyến xe lửa với một người đàn ông có giọng nói oang oang, kẻ cả, và tôi nhận ra mình đang tự đưa ra giả định về con người ông (chỉ dựa trên định kiến của bản thân, chứ không có bằng chứng cụ thể, mà tôi đã nghĩ ông ấy không phải người tốt). Nhưng tôi vẫn thử bắt chuyện với ông ấy. Hóa ra ông ấy rất vui tính, ngọt ngào và có khiếu ăn nói. Tôi vui khi nhận ra giả định của mình về ông là sai. Vì vậy, hãy chú ý mỗi khi bạn đưa ra giả định tiêu cực về người khác. Những lúc như vậy, hãy mở lời nói chuyện với họ, rất có thể sau đó bạn sẽ phải ngạc nhiên và suy nghĩ lại về định kiến của mình đấy. Và dĩ nhiên tất cả chúng ta đều có định kiến.
Lắng nghe
Đừng lớn tiếng với người khác. Nếu bạn muốn làm người khác thay đổi quan điểm thì la hét không phải là cách hay. Cũng đừng khẳng định họ sai, vì như thế chỉ khiến họ phòng thủ hơn thôi. Hãy nói năng nhã nhặn, tử tế và trung lập, có như vậy, cuộc nói chuyện của bạn mới hiệu quả và vui vẻ. Mọi người sẽ lắng nghe bạn hơn nếu bạn thể hiện cho họ thấy bạn tôn trọng ý kiến của họ.
Hãy đảm bảo bạn chủ động lắng nghe người khác, chứ không chỉ thụ động ngồi im chờ họ nói xong để tới lượt bạn nói. Hãy cố gắng nhận thức được những lúc bạn chỉ ngồi chờ cơ hội để phản bác những gì đối phương vừa nói. Nếu không lắng nghe trọn vẹn, bạn có thể bỏ lỡ những điều hữu ích mà bạn có thể học hỏi. Đừng tự cho rằng đối phương chẳng có gì quan trọng hay giá trị để chia sẻ. Bạn chưa nghe họ nói thì làm sao bạn biết được.
Hãy cố gắng:
• Nhìn trực diện người nói để họ thấy bạn hoàn toàn chú tâm vào họ.
• Không ngắt lời người nói.
• Thể hiện cho họ biết rằng bạn hiểu đây là niềm tin hoặc quan điểm vững chắc đối với họ.
• Giữ một tâm trí cởi mở.
• Nghĩ tốt về họ trong khi lắng nghe họ nói. Cách này giúp bạn tiếp nhận thông điệp của họ một cách cởi mở hơn.
Đặt câu hỏi:
• Để làm rõ bất cứ điểm nào bạn chưa chắc chắn, từ đó hạn chế được hiểu lầm.
• Để hiểu tại sao họ lại có những suy nghĩ như vậy.
Khi quan điểm bị thách thức
Nếu có người nói hoặc làm một việc mà bạn cho là sai, bạn có thể thách thức quan điểm của họ một cách tử tế. Hãy nói cho họ biết việc họ đã làm, sau đó hướng họ đến những thông tin hữu ích (“có bài báo, chương trình, tài liệu này mà tôi nghĩ bạn sẽ thích”). Nếu họ hỏi những câu mà bạn không trả lời được, hãy tìm hiểu thêm. Hãy tự trang bị kiến thức cho mình.
Tử tế không có nghĩa là bị động dung túng cho hành vi xấu, thật ra, sự tử tế giúp chúng ta đối phó với những hành vi ấy theo cách hiệu quả hơn. Nếu có người thách thức quan điểm của bạn, hãy lắng nghe họ. Hãy suy xét điều họ nói và cố gắng nhìn nhận vấn đề từ góc nhìn của họ. Thật khó để thừa nhận mình sai, nhưng ai cũng phải có lúc phạm sai lầm, và người dám nhận sai là người thật sự mạnh mẽ.
Tìm điểm tương đồng
Hãy cố gắng tìm những điểm tương đồng giữa bạn và người mà bạn bất đồng ý kiến. Có ý nào trong điều họ nói mà bạn cho là đúng hoặc trùng khớp với suy nghĩ của bạn không? Nếu có, hãy nói cho họ biết.
Hãy tử tế bày tỏ rằng bạn hiểu tổn thương và cơn giận của họ nếu họ bộc lộ những cảm xúc ấy.
Nếu họ tổn thương hay giận dữ, bạn có thể nghĩ đến những tình huống khiến bạn có cảm giác tương tự và chia sẻ chuyện đó với họ.
Khi có tranh cãi xảy ra
Nếu giữa hai bạn có cãi vã (đây không phải là chuyện hiếm), bạn hãy là người nói lời xin lỗi trước, dù cho đó không phải là lỗi của bạn. Hãy là người tạo lập hòa bình.
Nếu có thể, bạn hãy quay lại vấn đề gây tranh cãi và tìm xem điều gì đã châm ngòi cho mâu thuẫn ấy. Có thể đó là lúc mọi việc sẽ trở nên thú vị và hai bên sẽ rút ra cho mình nhiều bài học.
Nói lời cảm ơn
Hãy cảm ơn họ vì họ đã nói ra ý kiến trái chiều với bạn. Đồng thời, bạn cũng cần thừa nhận mình là người can đảm khi bạn bất đồng ý kiến với họ.
Biết khi nào nên ngừng tranh luận
Hãy chấp nhận việc bạn và ai đó có quan điểm khác nhau. Bạn có thể nói đơn giản, “Tôi không có cùng quan điểm với bạn, nhưng dù sao cũng cảm ơn bạn vì đã chia sẻ quan điểm của mình”.
Bênh vực người khác
Nếu bạn thấy một người bị quấy rối, đừng chỉ khoanh tay đứng nhìn mà hãy đứng ra bênh vực họ. Tất nhiên bạn cũng cần lưu ý giữ an toàn cho bản thân nhé.
• Hãy nói chuyện với người bị quấy rối, thay vì gây sự với kẻ quấy rối.
• Hãy hỏi xem họ có ổn không và trò chuyện với họ. Nhớ tập trung vào họ, chứ đừng tập trung vào kẻ quấy rối.
• Đưa họ đi khỏi nơi đó càng nhanh càng tốt.
• Trình báo về vụ quấy rối càng sớm càng tốt (bạn chỉ nên cung cấp thông tin cụ thể về nạn nhân khi họ cho phép).
• Nếu bạn nhận thấy trong khu phố của bạn có một nhóm người bị quấy rối, hãy để mắt đến những người có khả năng là nạn nhân, chào hỏi và tỏ ra thân thiện với họ.
Việc tử tế nên làm vì một thế giới hòa bình
Hãy lập danh sách các tổ chức, hội nhóm và những cá nhân ủng hộ hòa bình, cả dưới hình thức tranh luận hay vận động vì hòa bình. Hãy đăng ký nhận bản tin của họ và chia sẻ các câu chuyện về những người xây dựng hòa bình trên thế giới.
• Hãy trau dồi kiến thức cho bản thân, vì chúng ta còn rất nhiều điều cần tìm hiểu về nhau. Các phương thức giao tiếp đưa chúng ta xích lại gần nhau hơn, và đó vừa là món quà vừa là thử thách. Chúng ta càng hiểu về nhau bao nhiêu, nguy cơ xảy ra mâu thuẫn càng ít bấy nhiêu. Vì vậy, hãy chủ động tìm hiểu các nền văn hóa khác thông qua việc trò chuyện, đọc sách và lắng nghe.
• Ủng hộ các tổ chức từ thiện hoạt động vì hòa bình bằng cách quyên góp, tham gia làm tình nguyện viên hoặc gây quỹ.
• Ký vào thư kiến nghị và chia sẻ thông tin để ủng hộ những nạn nhân của nạn vi phạm nhân quyền hoặc chiến tranh.
• Bản thân bạn cũng nên hành động vì hòa bình. Nếu bạn giận dữ, hãy sử dụng chính cơn giận ấy. Hãy tìm kiếm hy vọng và dùng chính năng lượng của cơn giận để làm những việc tích cực.