T
uổi thọ trung bình ở nhiều nơi trên thế giới đã tăng đáng kể. Ngày nay, nhiều người sống đến tám mươi, chín mươi tuổi hay thậm chí thọ hơn nữa. Vì vậy, đã đến lúc chúng ta cần cải thiện thái độ của mình đối với người lớn tuổi để đảm bảo rằng cuộc sống tuổi già cũng không kém phần hạnh phúc và viên mãn.
Nỗi cô đơn là một vấn đề lớn của người cao tuổi. Con cái của họ đã sống tự lập, còn bạn bè, bà con, vợ/chồng của họ có thể đã qua đời. Họ đã nghỉ hưu và dần mất liên lạc với bạn bè, đồng nghiệp. Ngoài ra, sức khỏe kém và đi lại khó khăn cũng là lý do khiến họ ít ra ngoài đi đây đi đó như hồi còn trẻ.
Tổ chức Chiến dịch Chấm dứt Nỗi cô đơn đã tiến hành một nghiên cứu chi tiết về tác động của nỗi cô đơn đối với sức khỏe của người cao tuổi. Nghiên cứu cho thấy nỗi cô đơn và sự cô lập về mặt xã hội vô cùng có hại cho sức khỏe. Việc thiếu các mối quan hệ xã hội có nguy cơ dẫn đến chết sớm tương đương với việc hút mười lăm điếu thuốc mỗi ngày, và nó còn có hại hơn cả bệnh béo phì và ít vận động.
Tôi có quen một cụ bà chín mươi tuổi tên là Eve. Bà Eve từng nói, “Mọi người đều muốn mình trẻ. Chỉ có những người may mắn như chúng tôi mới cảm thấy vui với tuổi già”.
Bà bộc bạch rằng bà cảm thấy may mắn vì bà được sống cùng bạn bè, thường xuyên liên lạc với gia đình và có “cả khối niềm vui”. Nói cách khác, bà không hề cô đơn. Tôi từng tham gia nhiều dự án sáng tạo với người cao tuổi và được chứng kiến những điều tuyệt vời của cuộc sống tuổi xế chiều. Tôi từng thấy các ông bà lão say sưa khiêu vũ trong những buổi tiệc trà, từng tham dự các buổi triển lãm nghệ thuật của những cụ ông cụ bà vừa khám phá ra đam mê hội họa và điêu khắc, tôi xem những vở kịch do chính họ sáng tác và biểu diễn, thưởng thức những dàn đồng ca khàn khàn và dàn nhạc ukulele của những ông bà tuổi lục tuần đẹp lão, nhìn họ ca hát và nhảy múa bằng cả trái tim. Phần lớn những người ở tuổi này không còn vướng bận chuyện công việc và con cái, nên họ được tự do tận hưởng cuộc sống của mình. Có rất nhiều hội nhóm dành cho người cao tuổi, nhưng các nhóm này chưa phủ sóng rộng rãi khắp nơi và quy mô cũng không lớn lắm. Nhưng vẫn còn rất nhiều việc mà chúng ta có thể làm.
Đã đến lúc chúng ta cần cải thiện thái độ của mình đối với người cao tuổi.
366 ngày sống tử tế
Sau vài tháng thực hiện dự án “một năm sống tử tế”, tôi gặp một quý ông đội một chiếc mũ rất thời trang trên một chuyến xe buýt. Tôi khen chiếc mũ của ông, và thế là chúng tôi nói chuyện với nhau. Tên ông là Alvin. Ông nói mấy ngày nay ông không được trò chuyện cùng ai, vì vậy ông rất vui khi nói chuyện với tôi. Sau chuyện đó, tôi cố gắng kết nối nhiều hơn với những người cao tuổi. Các ý tưởng dưới đây có thể áp dụng cho những người họ hàng cao tuổi của bạn, các ông bà lão hàng xóm, hoặc cụ ông cụ bà mà bạn tình cờ gặp ngoài đường. Chia sẻ thêm với bạn là tôi và ông Alvin vẫn thỉnh thoảng gặp gỡ và đang là bạn tốt của nhau. Ông cũng là người ảnh hưởng tích cực đến gu chọn nón của tôi.
Một chút quan tâm và hành động tử tế giá trị hơn nhiều so với một khoản tiền lớn.
Khi bạn đi đây đi đó
Chào hỏi: Hãy mỉm cười và mở lời chào những người lớn tuổi bạn gặp trong cuộc sống hàng ngày. Đừng xem nhẹ hành động đơn giản này. Nếu ai đó chào bạn, bạn sẽ không còn cảm thấy như mình là người vô hình và sẽ bắt đầu nghĩ thế giới ngoài kia vẫn thân thiện biết bao.
Bắt chuyện: Khi bạn sống một mình, rất có thể bạn không nói chuyện với ai trong nhiều ngày. Một tình huống thích hợp để bắt chuyện là khi bạn gặp một người cao tuổi đang dẫn chó đi dạo. Hãy hỏi thăm về thú cưng của họ, từ đó bạn có thể mở ra nhiều chủ đề trò chuyện khác. Nếu bạn đang ngồi cạnh một ông/bà cụ, hãy hỏi thăm, “Ông/bà khỏe không ạ?”. Nếu bạn nghĩ họ có thể có vấn đề về thính giác hoặc mắc chứng đãng trí, hãy đảm bảo bạn nói đủ to, rõ, nhưng đừng hét vào mặt họ nhé. Hãy từ từ và kiên nhẫn với họ.
Nhường chỗ: Hãy nhường chỗ cho người cao tuổi nếu có thể. Hãy tạo cho mình thói quen quan sát xung quanh và để ý xem có ai đang đi đứng khó khăn hay không. Nhiều người gặp khó khăn nhưng lại ngại không dám nhờ vả người khác.
Trong khu phố
• Tự giới thiệu bản thân với người hàng xóm lớn tuổi và hỏi tên của họ.
• Tìm hiểu ngày sinh nhật của họ và gửi thiệp chúc mừng. Nhiều người già nhận được rất ít, hoặc thậm chí không nhận được thiệp chúc mừng sinh nhật.
• Trò chuyện và hỏi thăm họ ít nhất mỗi tuần một lần.
• Hỏi xem họ đã sống ở đây bao lâu. Đây là cơ hội để bạn khám phá những chuyện trong vùng.
• Hỏi thăm sức khỏe của họ để bạn biết họ có cần giúp đỡ gì không.
• Để ý xem họ có cần người phụ chăm sóc thú cưng không. Bạn có thể đề nghị dẫn chó của người hàng xóm cao tuổi đi dạo hoặc dọn vệ sinh khay cát cho mèo của họ.
• Hỏi xem họ có cần bạn giúp đỡ trong việc đi chợ, làm việc nhà, gửi thư hoặc mua thuốc không.
Ở nhà/Ra ngoài
• Dành thời gian ở bên cạnh những người cao tuổi, tìm hiểu xem họ thích làm gì và giúp họ làm việc đó. Bên cạnh đó, hãy tìm một việc mà bạn có thể làm cùng họ.
• Mời họ đến nhà chơi để dùng trà và trò chuyện. Hãy tận hưởng thời gian ở cùng họ.
• Tạo niềm vui bất ngờ cho ông/bà cụ hàng xóm của bạn bằng một bữa ăn do bạn tự nấu. Bạn có thể mang thức ăn sang tận nhà họ hoặc mời họ sang nhà bạn ăn tối.
• Sắp xếp một buổi tối để đưa họ đến nơi họ thích, ví dụ quán rượu, quán cà phê, rạp hát. Nhiều người cao tuổi chẳng mấy khi bước chân ra khỏi nhà, vì vậy chẳng mấy chốc việc đi đây đi đó trở thành chuyện căng thẳng đối với họ.
Làm tình nguyện viên
• Đến văn phòng của các nhà an dưỡng ở địa phương và hỏi xem họ có cần sự giúp đỡ thiết thực nào không. Bạn có thể giúp họ tổ chức một buổi tiệc hoặc cuộc thi đố vui.
• Làm tình nguyện viên cho một tổ chức hỗ trợ người cao tuổi.
Học cách lắng nghe
• Nếu gia đình bạn có người lớn tuổi, hãy dành thời gian ghé thăm hoặc gọi điện hỏi thăm họ.
• Hãy đặt câu hỏi để khám phá những câu chuyện bạn chưa biết, chẳng hạn như tìm hiểu xem mối tình đầu của mẹ bạn thế nào, ước mơ thuở nhỏ của cha bạn là gì, hay ông bạn nghĩ cuộc sống thời nay tốt hơn thời xưa ở điểm nào.
• Xem lại những tấm ảnh mọi người chụp cùng nhau, làm một quyển scrapbook, video hay podcast về ký ức và cuộc đời của họ. Hãy làm họ cảm thấy mình đặc biệt.
Hãy phỏng vấn vui một người hàng xóm hoặc một người bạn cao tuổi. Đặt cho họ những câu hỏi thú vị như “Ông/bà muốn mời ai đến dự bữa tiệc trong mơ của mình?”. Hãy đánh máy lại cuộc phỏng vấn ấy và gửi tặng họ.
Một thế giới đang thay đổi
Thế giới đang thay đổi nhanh đến mức nhiều người lớn tuổi cảm thấy họ bị bỏ lại phía sau, như thể kinh nghiệm và kiến thức của họ chẳng còn mấy giá trị và không ai quan tâm đến quan điểm của họ. Vì vậy, bạn hãy:
• Cho họ cơ hội chia sẻ suy nghĩ và quan điểm của mình về thế giới.
• Tìm hiểu xem họ có cần giúp đỡ để sử dụng mạng Internet, hay điện thoại/ti-vi/máy tính bảng không.
• Hỏi họ có muốn học thêm gì không, nếu có thì hãy giúp họ. Bạn và họ cũng có thể trao đổi kỹ năng với nhau. Tôi đoan chắc bạn cũng sẽ học hỏi được nhiều điều từ họ.
• Tìm đến họ để xin lời khuyên về việc thay đổi nghề nghiệp, kết hôn hoặc xây dựng gia đình. Có nhiều chuyện bất biến với thời gian. Dù là thời đại nào, con người chúng ta vẫn yêu, vẫn đau khổ vì tình yêu, vẫn loay hoay nghĩ xem mình nên làm gì với đời mình và vẫn mưu cầu hạnh phúc. Đừng quên rằng họ đều từng trải qua tất cả những chuyện đó. Vì vậy, họ có thể giúp bạn.
Kể chuyện cho nhau nghe
Tôi có một người bạn già tên Clara, năm nay bà bảy mươi chín tuổi. Có lần tôi hết sức ngạc nhiên khi được bà dạy cho cách pha mojito, và tôi vô cùng thích thú trước những câu chuyện về các vũ điệu hoang dã hồi trẻ của bà. Người già cũng phức tạp và thú vị như bao người khác, và đương nhiên họ cũng có quan điểm và trải nghiệm đa dạng như giới trẻ. Vì vậy, bạn hãy chuẩn bị tinh thần đón nhận sự ngạc nhiên, và rất có thể những định kiến của bạn sẽ bị lung lay đấy. Hầu hết chúng ta đều nắm những kiến thức lịch sử cơ bản: thời điểm bùng nổ và kết thúc chiến tranh, tên của các vị tổng thống, nữ hoàng và tiểu sử của những “vĩ nhân”. Nhưng lịch sử không chỉ là những sự kiện cứng nhắc, và mỗi khi nói chuyện với một người lớn tuổi, bạn có cơ hội học hỏi những điều quý giá, đáng kinh ngạc và đầy cảm hứng về quá khứ. Lắng nghe là một trong những việc tử tế nhất mà chúng ta có thể làm cho nhau.