C
ác báo cáo về tình trạng ô nhiễm môi trường, động vật bị tuyệt chủng và biến đổi khí hậu có thể làm chúng ta nản lòng. Chính phủ và các doanh nghiệp cần có những thay đổi lớn trong suy nghĩ về vấn đề môi trường, và chúng ta có thể góp sức bằng cách ký đơn kiến nghị, tham gia các chiến dịch, vận động hành lang các chính trị gia, v.v. Nhưng bản thân mỗi người cũng có thể tạo ra sự thay đổi. Nhận thức tốt hơn về các vấn đề môi trường là một trong những cách tốt nhất để chúng ta đối xử tử tế với bản thân, với người khác, với thế hệ tương lai cũng như với mọi sinh vật trên hành tinh này.
Nhận thức tốt hơn về các vấn đề môi trường là một trong những cách tốt nhất để trở thành một người tử tế.
366 ngày sống tử tế
Anh bạn Pete của tôi từng kể cho tôi nghe một câu chuyện (được cho là của tác giả Loren Eiseley) để khích lệ tôi tiếp tục sứ mệnh sống tử tế của mình. Đối với anh, câu chuyện này là lời giải thích hay nhất cho câu hỏi “Thế nào là tử tế?”.
Một ngày nọ, có một cô bé đi dạo trên bãi biển. Bãi biển đó đầy những con sao biển bị sóng đánh dạt vào bờ cát. Cùng lúc đó, một người đàn ông cũng đang đi dạo trên bãi biển ấy. Ông để ý thấy cô bé cứ nhặt những con sao biển lên và ném nó xuống nước. Khi đi ngang qua cô bé, người đàn ông nói, “Bãi biển này có hàng ngàn con sao biển. Cháu đang làm một việc rất tốt, nhưng việc đó sẽ chẳng tạo được sự khác biệt nào đâu”. Cô bé vừa nhìn người đàn ông, vừa nhặt một con sao biển khác lên, ném nó trở lại biển và nói, “Nhưng chắc chắn sẽ tạo được sự khác biệt cho con sao biển này”.
Tôi rất tâm đắc câu chuyện này vì nó nhắc tôi nhớ rằng mọi hành động tử tế dù là nhỏ nhất đều có ý nghĩa. Đôi khi người đàn ông trong câu chuyện trên chính là tiếng nói trong tâm trí tôi, tiếng nói hay hỏi rằng “Làm vậy thì được ích gì chứ?” . Nhưng rồi tôi đã chọn hành động như cô bé mạnh mẽ kia, chọn tử tế trong từng việc nhỏ.
Sau đây là một số ý tưởng, cả lớn lẫn nhỏ, về những gì chúng ta có thể làm để đối xử tử tế với môi trường.
Mua sắm có suy nghĩ
Sở thích sắm sửa đồ mới của chúng ta làm tiêu tốn một lượng lớn tài nguyên và năng lượng quý giá, chưa kể quá trình vận chuyển hàng hóa khắp thế giới cũng góp phần gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, chúng ta có thể thể hiện sự tử tế thông qua việc mua sắm của mình bằng cách chọn mua các sản phẩm thương mại công bằng* và chọn ủng hộ các công ty minh bạch trong vấn đề thuê mướn nhân công cũng như các chính sách về môi trường, nhằm đảm bảo người lao động được trả công xứng đáng. Đồng thời, bạn nhớ kiểm tra logo tái chế trên các sản phẩm mình mua. Rất nhiều sản phẩm có in rõ logo này, vì vậy bạn có thể lựa chọn những sản phẩm dễ tái chế và tránh mua sản phẩm khó tái chế.
* Thương mại công bằng là mô hình người tiêu dùng sẵn sàng bỏ tiền cao hơn cho một sản phẩm để đảm bảo quá trình làm ra sản phẩm đó bảo vệ môi trường, đảm bảo các tiêu chí về chất lượng, không sử dụng lao động trẻ em, v.v.
• Hãy thử sống một tháng mà không mua bất kỳ thứ gì, trừ những nhu yếu phẩm. Trong một tháng đó, hãy theo dõi sự khác biệt trong tâm trạng, tình hình tài chính và quỹ thời gian của bạn.
• Giảm “dấu chân carbon” (tác động mà mỗi người có thể gây ra đối với môi trường) của bạn bằng cách mua các sản phẩm đã qua sử dụng.
• Hãy mua hàng từ các cửa hàng và các trang bán hàng trực tuyến từ thiện.
• Khi có điều kiện, hãy chuyển từ sản phẩm rẻ tiền, dùng một lần sang các sản phẩm chất lượng, có thể tái sử dụng nhiều lần. Bằng cách này, bạn góp phần giảm lượng rác thải và lượng tài nguyên dùng cho việc sản xuất sản phẩm. Hơn nữa, xét về lâu dài, kiểu mua sắm này giúp bạn tiết kiệm tiền.
• Cái gì làm được thì tự làm, món nào sửa được thì chớ vứt đi. Nếu có thể, hãy sửa lại chiếc lò nướng bánh bị hỏng trước khi quyết định mua cái mới.
• Đừng ngại mượn đồ của người khác. Bạn không cần mua tất cả mọi thứ, nhất là những món lâu lâu bạn mới dùng một lần. Bên cạnh đó, hãy sẵn lòng cho người khác mượn đồ.
• Khi bạn phải thay mới các thiết bị, hãy chọn loại tiết kiệm năng lượng.
• Hãy dùng pin sạc. Loại pin dùng một lần góp phần làm tăng lượng rác thải, ngoài ra chúng còn rò rỉ axit ra môi trường.
• Hãy nói “không” với muỗng, nĩa nhựa và các sản phẩm dùng một lần, vì các sản phầm này tiêu tốn nguồn tài nguyên quý giá và rất khó phân hủy. Giải pháp thay thế là mang theo muỗng, nĩa riêng của bạn.
• Không sử dụng bình xịt khí nén. Những bình xịt này rất độc hại với môi trường và có hại cho sức khỏe của bạn. Thay vào đó, hãy mua các loại bình xịt dạng phun sương hoặc sản phẩm dạng kem.
• Hãy thanh lý đồ đạc. Ở đâu đó, có người đang cần đến những món đồ cũ của bạn. Bạn có thể quyên góp đồ cho các cửa hàng từ thiện, hoặc tặng cho bạn bè và hàng xóm. Một cách khác là rao bán những món đồ đó trên mạng hoặc ngoài chợ. Cách thanh lý nào cũng tốt hơn là đem vứt món đồ ấy đi.
Giảm mua sắm:
Chi tiền cho các hoạt động bổ ích, thay vì vật chất
Hãy thực hiện thử nghiệm này trong một tháng (việc này không dễ đối với những người nghiện mua sắm, nhưng chỉ một tháng thôi mà). Mỗi khi bạn cảm thấy thích và muốn mua một đôi giày, một món đồ điện tử, một trò chơi mới, v.v., đừng vội mua nó. Hãy ghi lại giá của món đồ đó và để riêng khoản tiền ấy ra, như thể bạn đã chi tiền cho nó rồi. Đến cuối tháng, hãy cộng lại xem bạn đã suýt xài hết bao nhiêu tiền và dùng số tiền đó để làm một việc bạn thật sự thích. Hãy ghi lại những món bạn đã định mua và giá tiền của từng món, cũng như số tiền bạn tiết kiệm được trong tháng đó và việc bạn đã làm với số tiền ấy. (Nếu bạn làm việc này trong một năm, hãy thử tưởng tượng xem bạn có thể có những chuyến phiêu lưu như thế nào. Và nếu bạn làm việc này cả đời thì sao?)
Hãy tiết kiệm nước
Dân số thế giới ngày càng tăng, trong khi lượng nước uống được vẫn không thay đổi. Vì vậy, chúng ta phải sử dụng nước thật tiết kiệm.
• Nhớ tắt vòi nước trong khi bạn đang đánh răng.
• Hứng nước mưa vào các thùng chứa không thấm nước và dùng nước này để tưới cây.
• Chỉ khởi động máy giặt/máy rửa chén khi máy đã đầy quần áo/chén đĩa.
Hãy tắm vòi sen, thay vì tắm bồn. Bạn có thể vừa tắm vừa hát một bài hát tầm ba phút, và khi bạn hát xong cũng là lúc bạn đã tắm sạch. Trong vòng một tuần, mỗi ngày bạn hãy hát một bài hát khác nhau nhé.
Thận trọng trong việc lựa chọn thực phẩm
Chúng ta lãng phí quá nhiều thức ăn. Bạn có biết lượng thức ăn bị lãng phí trên toàn thế giới có thể nuôi sống một tỷ người đang đói? Thế mà rốt cuộc những thực phẩm đó lại bị chôn xuống các hố rác, biến thành khí mê-tan độc hại. Chưa kể, lãng phí thức ăn đồng nghĩa với việc chúng ta đã lãng phí lượng nước và năng lượng được sử dụng để sản xuất thức ăn đó.
Ngành công nghiệp sản xuất thịt và các sản phẩm từ sữa ngốn rất nhiều tài nguyên, nhưng lại kém hiệu quả. Ngành công nghiệp này sử dụng một lượng nước và năng lượng khổng lồ, đồng thời tạo ra khí thải nhà kính rất có hại.
Một trong những việc tốt nhất bạn có thể làm cho môi trường và sức khỏe của bản thân là kiêng thịt và/hoặc các sản phẩm từ sữa ít nhất một ngày mỗi tuần. Bạn có thể tìm hiểu chiến dịch #MeatFreeMonday (Ngày thứ Hai không thịt) do Paul McCartney và gia đình ông phát động. Họ còn làm hẳn một trang web và đăng trên đó nhiều công thức nấu ăn và các ý tưởng thú vị. Hãy sưu tập các công thức mà bạn đã thử và cảm thấy thích.
Ngoài ra, còn một số cách rất hay mà bạn có thể thử:
• Đến thăm các khu chợ nông sản. Hãy mua rau củ và trái cây có tại địa phương.
• Đặt mua thực phẩm của địa phương. Việc mua thực phẩm ngay tại nơi bạn sống góp phần làm giảm nhiên liệu dùng trong vận chuyển, nhờ đó giảm ô nhiễm môi trường.
• Lên sẵn thực đơn cho cả tuần, như vậy bạn ít có nguy cơ lãng phí thực phẩm và tiền bạc.
• Tận dụng thức ăn thừa của bữa ăn trước để chế biến các món mới (các món này thường rất ngon).
• Nếu bạn đi ăn ở ngoài, hãy mang theo các hộp đựng thức ăn để bạn có thể gói phần thức ăn chưa dùng hết và mang về nhà. Làm như vậy, bạn vừa không bỏ phí thức ăn, vừa có sẵn bữa tối cho ngày mai.
• Tự trồng rau củ. Vậy là bạn không cần tốn nhiên liệu cho việc vận chuyển hàng hóa và bạn sẽ tiết kiệm được tiền. Hãy bắt đầu bằng việc trồng một ít rau thơm ở bậu cửa sổ.
Tiết kiệm năng lượng
Hầu hết nguồn năng lượng mà ngày nay chúng ta đang sử dụng đều có hạn và gây ô nhiễm môi trường, vì vậy chúng ta cần tiết kiệm năng lượng.
Đi bộ
Nếu có thể, hãy đi thang bộ thay vì thang máy. Nếu bạn cần đến một công viên, siêu thị, hồ bơi, trạm xe buýt, v.v gần nhà, hãy đi bộ đến đó và ghi chú lại quãng đường bạn đã đi mỗi ngày. Đến cuối tuần, cuối tháng hoặc cuối năm, hãy cộng tất cả lại xem bạn đã đi được bao nhiêu. Theo ước tính, trung bình mỗi ngày chúng ta đi bộ được khoảng ba ki-lô-mét. Vì vậy, bạn có thể đặt ra mục tiêu vượt qua cột mốc đó để đạt đến con số khuyến nghị là mười ngàn bước chân (tương đương tám ki-lô-mét) mỗi ngày. Bạn có thể đầu tư một chiếc máy đếm bước chân, hoặc dùng ứng dụng trên điện thoại để theo dõi tiến độ của mình.
Chọn phương tiện giao thông công cộng
Xe buýt, xe lửa, xe điện, v.v. tốt cho môi trường hơn là phương tiện giao thông cá nhân, và đây cũng là cơ hội để bạn trò chuyện làm quen với người lạ.
Đi xe đạp
Đi xe đạp thay vì lái xe hơi có thể làm giảm 90٪ lượng khí thải nhà kính.
Đi chung xe với người khác
Cách này vừa làm giảm khí thải carbon, vừa cho bạn cơ hội tìm hiểu thêm về những người bạn đi cùng mình.
Giảm đi máy bay
Máy bay thải ra một lượng lớn chất gây ô nhiễm. Hãy cân nhắc việc đi nghỉ mát ở những địa điểm gần nhà, hoặc bạn cũng có thể dành kỳ nghỉ của mình để dạo bộ hoặc đạp xe.
Chuyển sang dùng các sản phẩm tiết kiệm năng lượng
Hãy chuyển từ bóng đèn bình thường sang bóng đèn tiết kiệm năng lượng (loại bóng này bền hơn và chỉ tốn một phần tư năng lượng so với bóng bình thường). Hãy bắt đầu từ những bóng đèn bạn sử dụng thường xuyên nhất.
Tắt các thiết bị điện
Hãy tắt các thiết bị điện khi bạn không dùng nữa. Các thiết bị này bao gồm đèn, ti-vi, máy tính, máy in, v.v.
Đồ nhựa
Các mảnh rác thải nhựa có thể gây hại cho động vật, đặc biệt là khi các động vật biển nuốt phải những mảnh nhựa này. Rác thải nhựa còn giải phóng hóa chất độc hại vào đất và rất khó tái chế.
Vì vậy, bạn hãy:
• Mua ly thủy tinh hoặc bình nước bằng kim loại có thể tái sử dụng nhiều lần và hứng nước máy từ vòi. Ở các nước phát triển, nước máy từ vòi đều là nước uống được.
• Dùng các túi mua sắm có thể tái sử dụng, và luôn mang theo bên mình vài cái túi như vậy phòng khi cần đến.
• Tránh mua hàng hóa đóng gói trong bao bì nhựa, thay vào đó hãy mua trái cây và rau củ ở chợ. Hầu hết người bán ở chợ đều vui vẻ bỏ hàng hóa vào thẳng túi của bạn. Bạn cũng nên tránh các thực phẩm được đóng gói riêng lẻ và chọn mua hàng đóng gói với số lượng lớn (một túi gạo lớn sử dụng ít nhựa hơn mười túi gạo nhỏ).
• Tự mang theo ly của mình. Tính riêng tại nước Anh, ước tính hai tỷ rưỡi ly nhựa dùng một lần bị thải ra môi trường mỗi năm. Vì vậy, chỉ cần mỗi người ý thức mang theo ly của mình, chúng ta có thể cùng nhau tạo ra sự khác biệt rất lớn cho môi trường. Thậm chí một số quán cà phê còn giảm giá cho những khách hàng tự mang theo ly.
Việc tử tế nên làm cho môi trường
• “Tái hoang dã hóa” khu vườn của bạn, nghĩa là dùng các phương pháp chăm bón hữu cơ và trồng các loại hoa dại.
• Tự làm phân bón cho cây. Đây là một cách vừa tránh lãng phí thức ăn, vừa làm đất trồng của bạn thêm màu mỡ.
• Trồng những loại hoa thân thiện với ong bướm như hoa oải hương, hoa mõm chó và thục quỳ.
• Tình nguyện tham gia nhóm bảo tồn động vật hoang dã ở địa phương của bạn.
• Khám phá các khu rừng, công viên và bãi biển ở gần nơi bạn sống. Sau khi rời đi, bạn hãy nhớ giữ nguyên hiện trạng của nơi này như khi bạn đến.
• Cho chim ăn. Hãy tìm hiểu trên các trang web về chim để biết loại thức ăn nào tốt nhất cho những người bạn lông vũ của chúng ta.
• Sử dụng công cụ tìm kiếm Ecosia. Công ty này tham gia chiến dịch trồng cây bằng cách quyên tặng ít nhất 80% thu nhập thặng dư cho các tổ chức phi lợi nhuận với mục tiêu tái trồng rừng và vận động các chiến dịch bảo tồn.