Vị Tết

V

ụ mùa mô ba tôi cũng chọn miếng ruộng gần nhà để cấy nếp. Có năm cấy giống nếp ba trăng, có năm cấy giống nếp trứng; cũng có năm cấy giống nếp đà. Khi đã gặt xong hết mấy sào lúa, ba mới cho gặt nếp. Sân phơi phải dọn dẹp sạch sẽ, tránh cho mấy hột lúa vương vãi lộn vô nếp là mất ngon.

Xong vụ mùa, mạ đi xay một thúng nếp để nấu xôi ăn, thưởng thức hương vị nếp mới. Số nếp còn lại ba cho vô hai cái lu to bằng sành để dành cho Tết. Đầu tháng Chạp, mạ mang nếp trong lu đi xay để chuẩn bị làm bánh Tết. Cái náo nức về mùa Tết của anh em tôi hồi nhỏ có lẽ đến từ cảnh mạ gánh hai thúng gạo nếp vừa đi xay xong về nhà. Nếp được dùng làm các loại bánh cho Tết vì nó dẻo và thơm. Nhưng để xay được bột nếp là cả một công đoạn khó khăn. Nhà bác Toàn hàng xóm của tôi có cái cối xay bột nếp bằng đá. Nếp dầm cho mềm rồi bỏ vào cối từng nhúm nhỏ, dùng tay quay cối mà xay suốt cả ngày, rồi lọc, rồi phơi, rồi hấp cho bột chín... Sau này ở làng dưới có một cái máy xay bột hiện đại. Nếp chỉ cần rang cho chín rồi mang đi xay là bột có thể làm bánh được. Nhưng từ đầu tháng Chạp, nhà mô cũng chuẩn bị bột nếp cho Tết nên ai cũng phải xếp hàng chờ đợi khá lâu mới đến lượt mình…

Nhớ hương vị nếp là nhớ về cái không khí của Tết xưa với sự chắt chiu của người quê để lo cho cái Tết được đủ đầy. Nếp ruộng quê, đậu xanh vườn, heo cỏ nhà, có thêm vài chục trứng gà nhà đổ bánh thuẫn… Không biết răng là đủ cũng không biết răng là thiếu cho một cái Tết. Nhưng cái hương vị Tết cũ nó thấm đẫm lắm là vì người quê đã biết thăng hoa hương vị của đất đai, cây cỏ quê nhà thành bánh trái để đặt lên mâm cỗ cúng ông bà trong ba ngày Tết. Cũng vì thế chăng mà ai đi xa cũng muốn về quê để được thưởng thức những món chỉ riêng có của quê mình…

Có năm, nhà thằng bạn hàng xóm của tôi đưa ở đâu đó về trồng một loài cây lạ, lá hơi giống cây bình tinh. Nó giải thích là lá dong để nấu bánh chưng ngày Tết. Rứa là cả mấy thằng trong xóm cười to nói bánh chưng thì gói bằng lá chuối thôi, làm chi có chuyện gói bằng lá dong chi đó. Rứa rồi đến giáp Tết, thằng bạn đi kêu mấy thằng trong xóm vốn thiển cận như ếch ngồi đáy giếng lên xem nhà hắn gói bánh chưng bằng lá dong. Thì ra có một loại lá gói bánh chưng mà không phải là lá chuối, lại cho bánh chưng đẹp hơn, là lá dong. Ba của thằng bạn bỏ hai miếng lá dong chồng lên nhau vuông góc trong cái khuôn bằng tre và gói bánh.

Ngày mồng một Tết, tôi lên nhà thằng bạn chơi, thấy mấy cái bánh chưng gói bằng lá dong đặt trên bàn sau khi cúng giao thừa xong đẹp quá, nhất là cái màu xanh đậm và cả những đường vân của lá.

Cùng lúc đó, mẹ thằng bạn mời khách đến chơi ăn món giò nấu đông, một đặc sản Tết của quê ngoại thằng bạn ở tận ngoài Bắc. Bà thím thằng bạn lắc đầu: “Chao ơi, bác nấu cái món chi mà thấy cả mợ (mỡ) khôn rứa, thấy ớn ang rứa ăn răng chù (cho) được bác hè!” Nhưng cuối cùng bà thím cũng nể lời chị dâu ngày đầu năm mới mà thưởng thức món giò nấu đông. Ăn xong một tô, bà thím xuýt xoa: “Té ra nhìn thì rứa mà kỳ (cái) món ni hắn khôn ớn chi hết tề, bác múc cho tui tô nữa…”

Tôi lúc đó cũng được mời nhưng không ăn vì chỉ mê mấy thứ bánh ngọt thôi. Chừ vẫn thấy tiếc vì thiệt tình là đến tận bây chừ tôi vẫn chưa được thưởng thức món giò nấu đông ngày Tết bao giờ…