Lời tựa

Khi được nghe Martin Rama chia sẻ về kế hoạch mời một nhà làm phim trẻ tài năng tại Mexico tới Hà Nội làm một video thật ấn tượng để khởi động mạnh mẽ cho dự án Phát triển đô thị bền vững “Thí điểm mô hình mới tại một khối nhà” của ông, tôi đã thốt lên rằng nó sẽ rất tốn kém khi ông vẫn đang tự bỏ tiền túi cho dự án này. Câu trả lời của ông khiến tôi chỉ còn biết kính nể cái tình lạ lùng mà người đàn ông ngoại quốc này dành cho Hà Nội - thành phố mà ông vẫn âu yếm gọi là Nàng.

“Vâng, tốn kém. Nhưng mà tôi yêu Hà Nội”, Martin Rama - Giám đốc dự án tại Trung tâm Phát triển bền vững đô thị (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) nói. Tác giả cuốn sách Hà Nội, một chốn rong chơi được Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2014 đang khởi động dự án Phát triển đô thị bền vững “Thí điểm mô hình mới tại một khối nhà” nhằm đưa ra một mô hình giúp giữ gìn một Hà Nội cổ kính, giàu văn hóa và đậm bản sắc riêng trong một Hà Nội hiện đại. Ý tưởng của ông tiếp tục được đưa vào đề cử Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2018 của báo Thể thao & Văn hóa.

1. Giới thiệu về dự án lớn mà ông coi là “điều ý nghĩa” trong cuộc đời của mình, Martin Rama nói, là một nhà kinh tế nên ông hiểu sâu sắc rằng mang những tình cảm ủy mị với di sản ra để thuyết phục các nhà đầu tư bảo vệ di sản hay bảo vệ cái “hồn nơi chốn” của thành phố sẽ chỉ thất bại. Cần thiết phải đưa ra một mô hình bảo tồn có lợi nhuận cao khiến các nhà đầu tư quan tâm, vì nó mang lại nhiều lợi nhuận hơn cả việc phá dỡ mù quáng để xây dựng chung cư cao tầng, trung tâm mua sắm.

Vì vậy, dự án của ông hướng tới nghiên cứu áp dụng trên một khối nhà chứ không phải một tòa nhà đơn nhất. Ông muốn thí điểm đưa ra một mô hình tiên phong là một khối nhà bao gồm vài biệt thự Pháp cổ, được cải tạo đẹp mắt, giải phóng không gian xung quanh cho những nhà hàng, cửa hiệu và phòng trưng bày nghệ thuật cao cấp; một Khu Tập Thể được nâng cấp, cao tầng hơn, các căn hộ bên trong được hiện đại hóa hoàn toàn nhưng bên ngoài vẫn mang dáng vẻ và những đặc trưng hấp dẫn của các Khu Tập Thể nguyên bản. Khối nhà sẽ có bãi đậu xe ngầm rộng rãi, những biển quảng cáo và đèn chiếu sáng mang nét quyến rũ của Paris, nhưng ở một phiên bản hoàn toàn Hà Nội.

Martin cho rằng, một khối nhà như vậy sẽ có giá bất động sản rất đắt, thậm chí nó mang lại lợi nhuận lớn hơn nhiều cho các nhà đầu tư và các cư dân của nó, hơn cả việc phá hủy và xây mới - cách dễ dàng mà nhiều nhà đầu tư đang lựa chọn hiện nay. Tuy thế, những cải tạo này phải thí điểm và cũng phải làm từ từ, có hội đồng kiến trúc và văn hóa thẩm định một cách chuyên nghiệp.

Dự án của ông sẽ tiến hành các điều tra xã hội, các nghiên cứu pháp lý và các giải pháp kỹ thuật cần thiết để nâng cấp một khu vực trọng điểm của Hà Nội theo khối nhà được hình dung ở trên. “Chúng tôi hướng tới một mô hình phát triển và bảo tồn có lợi cho cả nhà đầu tư tư nhân và cư dân gốc của khối nhà”, Martin Rama nói.

2. Hiện Martin Rama đang tiến hành những bước đầu tiên cho dự án của mình: Truyền thông cho dự án, tìm kiếm cộng sự, lên kế hoạch làm một video thật ấn tượng và chuyên nghiệp về Hà Nội cùng những ý tưởng của ông về Hà Nội yêu dấu. Ông vẫn đang tự bỏ tiền túi cho tất cả những công việc này. Nhưng dự án cần nhiều nguồn lực hơn để được thúc đẩy, vì vậy ông sẽ tìm kiếm các nhà tài trợ cho dự án. Martin rất hiểu dự án mà ông dành rất nhiều tâm sức và cả tiền bạc có thể gặp rủi ro không thể thực hiện được, nhưng ông bảo tình yêu với Hà Nội là quá đủ cho những nỗ lực của ông.

“Tình yêu đích thực là tình yêu mà khiến chúng ta sẵn sàng chấp nhận rủi ro, làm những điều vô lý hết lần này tới lần khác. Bởi Nàng là duy nhất, nếu để mất Nàng thì sẽ là một mất mát lớn”, Martin Rama chia sẻ. Ông bảo, ý nghĩ Hà Nội rồi đây, sau những tác động của quá trình đô thị hóa nhanh chóng sẽ biến thành một thành phố nhạt nhẽo, vô hồn, khiến ông rất mực đau khổ.

Thêm một lý do nữa, cá nhân hơn, khiến Martin chọn hy sinh nhiều thứ để làm dự án này với Hà Nội, ông nói: “Tại một thời điểm nào đó trong cuộc sống, bạn muốn làm điều gì đó có ý nghĩa. Một khi bạn đã có được những thành công nhất định trong công việc và đời sống cá nhân, bạn sẽ muốn ném mình vào cái gì đó cao cả”.

Yêu Hà Nội tha thiết, ông bảo ông sẽ rất hạnh phúc nếu như ông có thể đóng góp, dù chỉ một chút, để làm cho Hà Nội “tỏa sáng như một thành phố tuyệt vời, bởi vì đó là một thành phố mà cả thế giới yêu thích”.

Cũng bởi mê đắm với Hà Nội, 4 năm trước, Martin Rama đã nỗ lực cho ra mắt cuốn sách Hà Nội, một chốn rong chơi như một lời tuyên bố tình yêu với Nàng. Cuốn sách được trao Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2014, ông bảo ông rất cảm kích và ngạc nhiên, bởi ông đã không hy vọng nhận được bất kỳ sự công nhận nào khi viết nó.

“Tôi viết sách gần như là một tuyên bố về tình yêu dành cho thành phố mà tôi đã sống trong tám năm, từ năm 2002 đến năm 2010. Tôi chụp rất nhiều những bức ảnh và viết về Nàng, như thể Nàng là người phụ nữ yêu dấu, người mà chắc chắn là không hoàn hảo nhưng có sức hút mạnh mẽ”, Martin Rama chia sẻ.