Nếu không thay đổi, bạn sẽ bị thay đổi
Tính cứng nhắc là một trong những khuyết điểm tồi tệ nhất của loài người. Ta có thể học cách kiểm soát tính hung hăng, cách vượt qua nỗi sợ bằng sự tự tin, hay chiến thắng sự lười biếng bằng tính kỷ luật. Nhưng với một cái đầu cứng nhắc, thì không có thuốc chữa. Nó mang theo mầm mống hủy diệt trong mình.
- Khuyết danh
Phúc lành thay cho những người linh hoạt, bởi họ không bao giờ đánh mất bản sắc của mình.
- Michael McGriff
Một huyền thoại bebop*
* Điệu bebop có nguồn gốc từ nhạc jazz, ra đời từ cuối những năm 1940, với những cải tiến về hợp âm, chứa những hợp âm phức tạp.
Bạn bè gọi ông là Q, một huyền thoại trong ngành công nghiệp giải trí. Ông đã cùng làm việc với những tên tuổi nổi tiếng nhất trong ngành giải trí, mở màn cho một kỷ nguyên nhạc bebop: Duke Ellington, Count Basie, Lionel Hampton, Frank Sinatra, Ella Fitzgerald, Sarah Vaughan, Ray Charles, Miles Davis,… Ông đã phát hành đĩa đơn We Are the World bán chạy nhất mọi thời đại. Album bán chạy nhất mọi thời đại Michael Jackson’s Thriller cũng do ông phát hành. Ông được đề cử nhiều lần cho giải Grammy hơn bất kỳ ai, và tính tới nay ông đã thắng tổng cộng 27 lần tại giải này. Ông chính là Quincy Jones.
Quincy Jones sinh năm 1933 tại Chicago và đã trải qua 10 năm đầu đời ở một trong những khu phố hung hãn nhất của thành phố. Ông từng tự thừa nhận rằng mình và anh trai đã gặp phải rất nhiều rắc rối trong những năm tháng ấy. Sau đó thì gia đình ông chuyển đến Bremerton, Washington.
Không lâu sau, Jones khám phá ra tình yêu của mình đối với âm nhạc. Năm 11 tuổi, ông quyết định sẽ chơi một loại nhạc cụ nào đó. Và ông bắt đầu với trống. Ngay tức thì, ông đã cho thấy những dấu hiệu của một người chơi nhạc chuyên nghiệp – khả năng thích nghi nhanh. Ông bắt đầu ở lại trường sau giờ học và thử nhiều loại nhạc cụ khác nhau. Ông chơi kèn clarinet và violin, song rốt cuộc lại mê mẩn kèn đồng. Rồi ông thử hết các loại kèn trong bộ kèn đồng: baritone, French horn, sousaphone và trombone. Cuối cùng ông dừng lại với kèn trumpet, và ông đã chơi rất tuyệt.
Năm 14 tuổi, Jones lần đầu tiên kiếm được tiền bằng công việc làm nhạc công. Ở tuổi thiếu niên, ông làm bạn với ca sĩ, nhạc sĩ thiên tài Ray Charles – người lớn hơn ông vài tuổi. Rồi ông học sáng tác và soạn nhạc. Khi những ban nhạc và những ca sĩ nổi tiếng đến Seattle, ông còn đến nghe và chơi nhạc cùng họ. Ở tuổi 18, ông đã có chuyến lưu diễn cùng nghệ sĩ nhạc jazz bậc thầy Lionel Hampton.
Jones luôn cho thấy ông là người khao khát học hỏi những cái mới, điều mà ông gọi là “sự tò mò ám ảnh” – và một khả năng thích nghi tuyệt vời. Trong suốt nhiều năm, ông dễ dàng chuyển từ làm nhạc công sang làm nhà tổ chức biểu diễn rồi là người quản lý ban nhạc. Trong những năm 1950, ông cộng tác với rất nhiều tay chơi nhạc jazz nổi tiếng nhất thời đó. Năm 1957, ông nghĩ rằng mình cần học lên nữa, và ông sang Paris để được học với Nadia Boulanger, người từng là thầy dạy kèm riêng cho hai nhà soạn nhạc nổi tiếng Aaron Copland ** và Leonard Bernstein ***.
** Aaron Copland (1900 – 1990) là nhà soạn nhạc, nhà sư phạm nổi tiếng người Mỹ.
*** Leonard Bernstein (1918 – 1990) là nhà soạn nhạc, nghệ sĩ dương cầm, nhạc trưởng, giảng viên âm nhạc người Mỹ.
Vào thời điểm đó, Jones nhận một công việc tại công ty thu âm Mercury. Đó là nơi ông học về kinh doanh trong ngành công nghiệp âm nhạc. John đã làm việc rất tốt nên đến năm 1964, ông đã thăng tiến đến chức vụ phó chủ tịch (Ông là người Mỹ gốc Phi đầu tiên giữ chức vụ quan trọng như vậy ở một công ty âm nhạc hàng đầu như Mercury). Cũng trong thập niên 1960, Jones quyết định đương đầu với một thử thách mới: viết nhạc phim. Ông đã soạn nhạc cho hơn 30 bộ phim và rất nhiều chương trình truyền hình.
Xuyên suốt sự nghiệp của mình, Jones đã làm việc với nhiều ca sĩ và nhạc sĩ nổi tiếng trên thế giới. Bởi vì ông trải qua quá nhiều thời gian với cộng đồng nhạc jazz, nên khi ông làm việc chung với Michael Jackson vào năm 1982, một số đồng nghiệp của ông đã cáo buộc ông phản bội. Cho rằng điều này thật buồn cười, nên John đã giải thích:
“Từ tuổi 12 đến tuổi 30, tôi đã chơi qua mọi loại nhạc – nhạc strip, R&B, pop, polkas, pousa,… Tôi đã chơi nhạc ở mọi câu lạc bộ trong thành phố, dù là câu lạc bộ tennis, da trắng hay da đen. Thế đó, tôi đã luôn nỗ lực tạo ra nhiều phong cách. Làm việc với Michael Jackson hay Frank Sinatra chưa bao giờ là một chuyện ngoài tầm với. Bebop làm tôi cảm thấy gắn bó sâu sắc với âm nhạc, và bebop thật sự ảnh hưởng đến suy nghĩ của bạn đấy. Nó dẫn dắt bạn ra khỏi những ý nghĩ cứng nhắc và làm cho đầu óc bạn trở nên vô cùng rộng mở.”
Tính linh hoạt và sáng tạo đã làm nên cuộc đời của Jones. Chúng không chỉ giúp cho Jones có khả năng cộng tác với nhiều kiểu nhạc sĩ khác nhau – từ nhạc La-tinh đến nhạc pop, rồi nhạc jazz hay rap – mà còn giúp Jones đem lại những điều tốt nhất cho bất cứ ai ông làm việc cùng. Ông dễ thích nghi với mọi người và với mọi tình huống để tạo ra thành công cho họ. “Mỗi người đều có cách xử sự khác biệt trong các mối quan hệ với những người khác”, theo Jones. “Tôi đích thân dẫn dắt từng người một, và tôi thật sự vui sướng vì đã có nhiều mối quan hệ tuyệt vời vượt trên cả quan hệ công việc”.
Bản thân Jones vượt trên cả sự chuyên nghiệp. Ông đã dùng khả năng thích nghi của mình để mở rộng trong nhiều ngành khác. Ông bước chân vào lĩnh vực phim ảnh bằng việc trở thành nhà đồng sản xuất phim The Color Purple. Sau đó ông tấn công sang lĩnh vực truyền hình, sản xuất một số chương trình ăn khách như The Fresh Prince of Bel-Air. Jones và một số cộng sự của mình đã đưa lên sóng chương trình truyền hình Qwest nổi tiếng. Ông đồng thời là nhà sáng lập và chủ tịch của tạp chí Vibe.
Với Jones, để điều chỉnh hay đòi hỏi hết mức ở bản thân không phải là điều gì ghê gớm, ông vốn đã là người như thế. Ông cũng soạn kịch cho Broadway. Ông nói rằng việc này làm ông cảm thấy như mình đang trở về tuổi 15. Jones chưa bao giờ e ngại thực hiện một ý tưởng mới, đồng hành với một đội ngũ mới, hay lao vào một ngành kinh doanh mới nào. Thử thách chưa bao giờ là một vấn đề khó khăn với ông, bởi ông là người dễ thích nghi một cách đáng kinh ngạc.
Đi vào chi tiết
Làm việc nhóm và tính cứng nhắc cá nhân là hai điều không thể nào tương thích với nhau. Nếu bạn muốn làm việc được với người khác và trở thành một thành viên ưu tú trong đội ngũ, bạn phải sẵn lòng thích nghi với đội ngũ của mình. Giáo sư Rosabeth Moss Kanter của trường Đại học Harvard cho rằng: “Những cá nhân thành công và phát triển cũng là những bậc thầy về sự thay đổi, họ thành thạo trong việc định hướng lại các hoạt động của bản thân và những người khác theo những cách chưa được thử nghiệm, để mang tới những thành quả ở tầm cao hơn”.
Những người thể hiện được khả năng dễ thích nghi thường có những đặc điểm tiêu biểu. Người biết thích nghi thì…
1. Có thể đào tạo
Diana Nyad **** từng nói: “Tôi sẵn sàng để bản thân trải qua mọi thứ. Những nỗi đau tạm thời hay những điều khó chịu chẳng có nghĩa lý gì với tôi khi mà những trải nghiệm này sẽ đưa tôi lên tầm cao mới. Tôi thích thú với những điều chưa biết, và chỉ một con đường duy nhất để biết những điều chưa biết ấy đó là phá vỡ mọi giới hạn”. Những người dễ thích nghi luôn đặt ưu tiên cao cho việc tìm tòi, khai vỡ những vùng đất mới. Họ là những người có thể đào tạo ở mức đối đa.
**** Diana Nyad sinh ngày 22 tháng 8 năm 1949 tại Mỹ. Bà là tác giả, nhà báo, diễn giả và là vận động viên bơi lội đường trường.
Hãy nhìn Quincy Jones và bạn sẽ thấy một mẫu người luôn học hỏi. Ông ấy có niềm tin rằng nếu một người làm việc chăm chỉ và có tay nghề cao trong lĩnh vực này thì cũng sẽ có khả năng chuyển mình để thử sức trong lĩnh vực khác. Phương pháp này cũng có thể hiệu quả với bất cứ ai có khả năng học hỏi. Ngược lại, những người không thể đào tạo sẽ gặp khó khăn với sự thay đổi, và kết quả là họ không thể thích nghi.
2. Cảm xúc ổn định
Một đặc trưng khác của người dễ thích nghi là cảm giác yên ổn. Những người hay cảm thấy lo lắng, bất an hầu như sẽ xem mọi thứ như là khó khăn thách thức hay mối đe dọa. Họ thường tỏ ra cứng nhắc, hay nghi ngờ khi có những thành viên tài năng được bổ sung vào đội ngũ của mình, sợ rằng vị trí của họ bị thay đổi, hoặc sợ phải thay đổi cách làm việc bấy lâu nay. Còn những người có cảm xúc ổn định thì không căng thẳng trước những thay đổi. Họ luôn đánh giá được tình hình mới và sự thay đổi trong trách nhiệm của mình dựa vào phẩm chất này.
3. Sáng tạo
Sáng tạo là một đặc trưng của người dễ thích nghi. Khi thời điểm khó khăn đến, họ luôn tìm ra giải pháp. Quincy Jones nhận xét:
“Có một thành ngữ nói rằng tuổi của một người có thể được xác định bằng mức độ khốn khổ mà anh ta trải qua khi phải tiếp xúc với một ý tưởng mới. Khi ai đó nói: ‘Hãy thử làm theo cách mới này’, bạn đã nhìn thấy nỗi khốn khổ ở sẵn đó rồi. Những người này sẽ vò đầu bứt tai, chịu đựng nỗi đau thể chất khi nghĩ đến chuyện làm những điều khác biệt. Những ai không phản ứng một cách đầy sợ hãi mới là những người thật sự sáng tạo. Họ sẽ nói: ‘Cứ thử xem sao. Hãy bắt tay vào cho dù chúng ta có làm hỏng chuyện đi nữa’.”
Tính sáng tạo sẽ nuôi dưỡng khả năng thích nghi của con người.
4. Sẵn lòng phục vụ
Những người chỉ chú trọng vào bản thân thường ít khi vì đội nhóm mà thay đổi so với những người sẵn lòng phục vụ. Horace Mann, nhà sư phạm và là hiệu trưởng một trường đại học, từng nói: “Không làm gì cho người khác là sự tự hoại đối với một con người”. Nếu mục tiêu của bạn là phục vụ cho đội ngũ của mình, việc thích nghi để đạt được các mục tiêu ấy sẽ chẳng mấy khó khăn.
Suy ngẫm
Bạn thấy thế nào khi nói đến khả năng thích nghi?
Bạn sẽ phản ứng ra sao nếu vì phát triển đội ngũ, bạn cần phải thay đổi cách làm của mình?
Bạn là người khuyến khích và giúp đỡ, hay bạn chỉ làm theo những cách mà họ đã “luôn làm trước đây”?
Nếu có ai đó tài giỏi hơn bạn tham gia vào đội ngũ, bạn có sẵn lòng đảm nhiệm một vai trò khác không?
Nếu có một thành viên nào đó gặp phải vấn đề rắc rối, bạn có sẵn lòng rời bỏ vị trí của mình để giúp đỡ họ?
Điều quan trọng đầu tiên để trở thành một thành viên trong đội ngũ là bạn sẵn sàng điều chỉnh bản thân để thích nghi với đội ngũ – chứ không mong đợi cả đội ngũ sẽ thích nghi theo bạn.
Ghi nhớ
Để trở nên dễ thích nghi hơn, bạn cần…
- Tạo thói quen học hỏi. Suốt nhiều năm tôi luôn mang theo bên mình những tấm thẻ ghi chú. Mỗi ngày khi học được điều gì mới, tôi viết nó vào những tấm thẻ ấy. Đến cuối ngày, tôi sẽ chia sẻ những ý tưởng đó với bạn bè hay đồng nghiệp, và sau đó lưu chúng lại để dùng sau này. Điều này tạo cho tôi thói quen luôn tìm tòi thứ gì đó để học. Bạn hãy thử làm vậy trong một tuần và xem điều gì sẽ đến.
- Đánh giá lại vai trò của mình. Dành thời gian để nhìn lại vai trò hiện tại của bạn trong đội ngũ. Sau đó thử tìm xem liệu có vai trò nào khác mà bạn có thể thực hiện cũng tốt như vậy hoặc tốt hơn không. Quá trình này sẽ gợi ý cho bạn thực hiện những thay đổi, và dù không được như thế, việc luyện tập này sẽ làm tăng tính linh hoạt của bạn.
- Suy nghĩ vượt ra các giới hạn. Hãy đối mặt với sự thật khó chịu này: nhiều người không thích nghi được là bởi họ đã vướng vào lối mòn của sự cự tuyệt. Nếu bạn có khuynh hướng ngã vào lối mòn, hãy viết câu này và đặt ở nơi bạn có thể nhìn thấy mỗi ngày: “Vấn đề không phải là tại sao tôi không thể làm được, mà là tôi có thể làm được bằng cách nào”. Hãy tìm kiếm những giải pháp phi truyền thống mỗi khi bạn gặp một thử thách mới. Bạn sẽ ngạc nhiên nhận thấy mình có thể sáng tạo như thế nào nếu cứ tiếp tục làm theo cách này.
Mỗi ngày một câu chuyện
Một trong những nhà chiến lược quân sự vĩ đại nhất trong lịch sử là Napoleon Bonaparte. Làm tướng trong quân đội từ năm 26 tuổi, ông đã vận dụng hết những chiến thuật khôn ngoan, những mưu mô xảo quyệt và khả năng thần tốc của mình để chiến thắng rất nhiều trận đánh. Công tước Wellington, một trong những kẻ thù ghê gớm nhất của Napoleon, đã nói rằng: “Tôi xem sự hiện diện của Napoleon trên chiến trường tương đương với 40.000 binh sĩ”.
“Tôi sẽ nói cho ông biết sai lầm mà ông luôn mắc phải”, Napoleon nói, hướng về kẻ thù mà ông đã đánh bại. “Ông thường lên kế hoạch một ngày trước khi trận chiến xảy ra, khi ông chưa biết đối phương bày binh bố trận ra sao”. Napoleon đã nhận ra kẻ thù của ông có một điểm yếu mà ông không mắc phải đó là thiếu khả năng thích ứng.
Nếu bạn sẵn sàng thay đổi và thích nghi cho mục đích của cả đội ngũ, bạn sẽ luôn có cơ hội để chiến thắng.