4Thỏa ước thứ ba

ĐỪNG BAO GIỜ ĐƯA RA GIẢ ĐỊNH

Thỏa ước thứ ba là đừng bao giờ đưa ra bất kỳ giả định nào.

Chúng ta có xu hướng giả định mọi thứ trong đời. Vấn đề là, khi đặt ra giả định, chúng ta tin nó là sự thật. Thậm chí, ta còn dám thề thốt rằng giả định này là sự thật. Ta giả định về những gì người khác nghĩ và làm, rồi ta để cho bản thân mình bị ảnh hưởng bởi giả định đó. Sau đó ta lại tự phản ứng bằng cách gởi thuốc độc cảm xúc đến người khác bằng ngôn từ của chính mình. Đó là lý do vì sao mỗi khi đưa ra một giả định, ta hiểu lầm, ta bị ảnh hưởng, rồi thêu dệt ra những chuyện kịch tính vô căn cứ.

Tất cả những chuyện kịch tính và đau khổ trong đời đều xuất phát từ những giả định, và từ việc bạn cho phép bản thân mình bị ảnh hưởng. Hãy dừng lại một chút để suy nghĩ về sự thật này xem. Cuộc chiến giành quyền kiểm soát giữa người với người cuối cùng cũng chỉ là tự đưa ra giả định, rồi tự gánh lấy sức ảnh hưởng của những giả định đó. Toàn bộ giấc mơ địa ngục chỉ dựa trên một chuyện phi lý như vậy mà thôi.

Chúng ta bào chế ra cả đống thuốc độc cảm xúc chỉ vì đưa ra giả định và cho phép bản thân bị ảnh hưởng bởi giả định đó. Tất cả bởi vì con người hay đồn thổi về những giả định. Ngồi lê đôi mách là cách mà con người giao tiếp với nhau trong giấc mơ địa ngục, và rồi lan truyền thuốc độc cho nhau. Vì sợ phải làm rõ bất kỳ điều gì, nên con người chọn giả định cho dễ. Và sau đó thì tin luôn vào giả định ấy. Và vì điều ta tin là đúng, nên người khác phải sai, và ta xông ra bảo vệ quan điểm của mình. Cho nên, tốt nhất là hỏi cho rõ chứ đừng tự mình giả định. Vì khi ta giả định là ta đã tự đưa bản thân vào cái bẫy khổ đau.

Cái mitote to tướng trong tâm trí con người làm cho mọi thứ trở nên hỗn loạn, khiến ta diễn giải sai và hiểu lầm mọi chuyện. Ta chỉ thấy những gì mà ta muốn thấy, và chỉ nghe những gì mà ta muốn nghe. Ta không nhận thức đúng bản chất của mọi thứ trên đời. Ta có thói quen mơ hoang, chứ không hề dựa trên thực tế. Đúng nghĩa đen là ta tự tưởng tượng ra rồi tự mơ. Khi không hiểu rõ, ta liền đưa ra giả định. Khi sự thật hiện nguyên hình, giấc mơ của ta vỡ tan. Lúc đó, ta mới vỡ lẽ là mọi thứ không giống như ta tưởng tượng.

Ví dụ bạn đang đi trong trung tâm mua sắm và nhìn thấy một người mà bạn thích. Người đó quay qua nhìn bạn mỉm cười, rồi đi tiếp. Thế là bạn liền đưa ra một mớ giả định chỉ dựa trên trải nghiệm này. Từ giả định, bạn bắt đầu xây ảo tưởng. Bạn rất mong ảo tưởng trở thành sự thật. Vậy là cả một giấc mơ lớn được xây lên từ giả định, và bạn đương nhiên tin rằng người ta rất thích mình. Trong tâm trí bạn, giấc mơ về mối quan hệ tình cảm giữa hai người lập tức bắt đầu. Có khi bạn còn nghĩ đến giấc mơ đám cưới với người ta. Nhưng tất cả chỉ là ảo tưởng trong tâm trí, trong giấc mơ riêng tư của bạn mà thôi.

Đưa ra giả định về mối quan hệ chính là cách dễ nhất để lâm vào chuyện phiền phức. Chúng ta luôn giả định là người yêu của ta đương nhiên phải biết ta nghĩ gì, vì vậy ta không cần phải nói cho họ biết là ta muốn gì. Ta giả định họ sẽ làm những gì ta muốn, vì họ phải rất hiểu ta. Nếu họ không làm điều ta giả định họ phải làm, ta cảm thấy tổn thương và phàn nàn, “Lẽ ra anh phải biết em muốn điều đó chứ!”.

Một ví dụ khác, bạn quyết định kết hôn và bạn giả định là người bạn đời phải hiểu bạn muốn gì trong cuộc sống hôn nhân. Khi hai người về sống chung với nhau, bạn mới vỡ ra là người kia không hiểu. Điều này tạo ra nhiều mâu thuẫn trong cuộc sống vợ chồng, nhưng bạn vẫn nhất quyết không làm rõ cảm xúc của mình. Chồng đi làm về, vợ tự nhiên nổi cơn, và người chồng hoàn toàn không hiểu lý do tại sao. Có khi chuyện xảy ra chỉ vì người vợ tự đưa ra giả định. Cô vợ giả định là chồng phải biết cô muốn gì, phải đọc được suy nghĩ của cô chứ đâu cần cô phải nói ra. Cô vợ khó chịu vì chồng không đáp ứng mong muốn của cô. Giả định là thứ làm cho gia đình xào xáo, khiến hôn nhân trục trặc do hiểu lầm.

Trong bất kỳ mối quan hệ nào, con người đều đưa ra giả định là người khác phải tự hiểu ta muốn gì mà không cần ta phải nói ra. Nếu họ không làm đúng điều mà ta giả định họ cần làm, ta thấy tổn thương và tự nghĩ, “Sao có thể đối xử với mình như thế? Lẽ ra họ phải biết chứ”. Một lần nữa, ta đưa ra giả định là người khác đương nhiên phải hiểu ta. Cả một mớ chuyện rắc rối xảy ra chỉ vì ta đưa ra giả định, rồi lại tiếp tục chồng chất thêm nhiều giả định khác lên đó.

Cách tâm trí vận hành rất thú vị. Chúng ta có nhu cầu cảm thấy an toàn bằng cách biện minh, giải thích và tìm hiểu mọi thứ. Ta có hàng triệu câu hỏi cần được trả lời vì có quá nhiều điều mà lý trí của ta không giải thích được. Câu trả lời đúng hay không, không quan trọng. Chỉ cần có câu trả lời là ta cảm thấy an toàn. Đó là lý do vì sao ta rất hay đưa ra giả định.

Nếu ai đó nói ta nghe điều gì, ta liền đưa ra giả định về điều đó. Nếu họ không nói cho ta nghe, ta cũng tự đưa ra giả định để thỏa mãn nhu cầu được biết và thay thế nhu cầu giao tiếp của mình. Thậm chí khi nghe nhưng không hiểu, ta cũng đưa ra đại một giả định nào đó, và ta tin vào giả định ấy của mình. Ta đưa ra vô số giả định trong đời vì ta không đủ dũng cảm để đặt câu hỏi.

Giả định được con người đưa ra rất nhanh trong vô thức, vì ta có thỏa ước phải giao tiếp theo kiểu như vậy. Ta đã ký thỏa ước với bản thân là đặt câu hỏi sẽ không an toàn. Ta có thỏa ước là người khác đương nhiên phải biết ta muốn gì, nghĩ gì. Khi ta tin vào điều nào đó, ta đều tự cho nó đương nhiên đúng, đến nỗi ta sẵn sàng hủy hoại các mối quan hệ chỉ để bảo vệ quan điểm cá nhân.

Ta giả định là người khác cũng nhìn cuộc sống giống như ta. Ta giả định là người khác cũng suy nghĩ, cảm nhận, phán xét và lạm quyền giống y như ta. Đây chính là giả định khủng khiếp nhất của con người, và cũng là lý do mà ta sợ khi phải là chính mình. Ta cho rằng người khác sẽ phán xét ta, lừa dối ta, la mắng ta, và đổ lỗi cho ta giống như cách ta đang đối xử với chính ta. Thế là người khác chưa kịp có cơ hội từ chối ta, thì ta đã từ chối bản thân mình trước rồi. Tâm trí con người vận hành theo cách như thế đó.

Ta cũng đưa ra nhiều giả định về bản thân. Và điều đó tạo ra những mâu thuẫn bên trong ta. Ví dụ bạn tự giả định: “Tôi nghĩ tôi làm được chuyện này”, rồi một lúc nào đó vỡ ra là mình không thể. Ta tự đánh giá bản thân quá cao hoặc quá thấp vì ta không dành thời gian đặt câu hỏi và tìm câu trả lời. Có khi, ta nên dành nhiều thời gian tìm kiếm thông tin chính xác và thực tế. Cũng có khi, ta nên thôi dối gạt bản thân về mong muốn của chính mình.

Thường khi bắt đầu một mối quan hệ với ai, bạn phải giải thích lý do tại sao bạn yêu mến người đó. Bạn chỉ thấy điều bạn muốn thấy và bỏ qua hết những điều mà bạn không thích ở người này. Bạn tự lừa dối mình chỉ để biện minh cho việc tại sao bạn thích người ta. Bạn đưa ra nhiều giả định và một trong những giả định đó là “tình yêu của tôi sẽ làm anh ấy thay đổi”. Đó là chuyện hoang đường. Tình yêu của bạn không bao giờ thay đổi được ai. Nếu ai đó thay đổi, đó là vì họ muốn thay đổi, không phải vì bạn thay đổi được họ. Rồi khi giữa hai người nảy sinh mâu thuẫn, bạn bị tổn thương. Bỗng dưng bạn bắt đầu nhìn thấy những gì mà trước đây bạn không muốn thấy. Chẳng những vậy, bạn bây giờ còn gắn lên đó cái máy khuếch đại cảm xúc to đùng làm từ thuốc độc cảm xúc của chính bạn. Thế là bạn lại phải xông vào biện minh cho nỗi đau của bản thân, và đổ lỗi cho người đó vì lựa chọn của chính bạn.

Chúng ta không cần phải biện minh cho tình yêu. Tình yêu đơn giản chỉ là có hay không. Tình yêu thực thụ chỉ tồn tại khi ta chấp nhận con người thật của đối phương, không tìm cách thay đổi họ. Nếu ta cố thay đổi họ, nghĩa là ta không thích con người thật của họ. Cho nên, nếu bạn quyết định sống với ai đó, nếu bạn muốn ký bản thỏa ước này, tốt nhất là bạn tìm được con người thật giống như những gì mà bạn mong muốn. Bạn nên tìm một người mà bạn không cần phải thay đổi họ. Tìm được người thật như mình mong muốn thì dễ hơn là thay đổi một ai đó. Ngược lại, người ta cũng phải yêu bạn chỉ vì con người thật của bạn. Họ không cần phải thay đổi bạn. Nếu họ cảm thấy cần thay đổi bạn, nghĩa là họ đang không yêu con người thật của bạn. Vậy thì sống làm chi với người không yêu thương con người thật của bạn kia chứ?

Ta nên là chính ta, để khỏi phải diễn. Nếu bạn yêu con người thật của tôi thì “Tốt rồi, chúng ta sẽ tiếp tục”. Nếu bạn không yêu con người thật của tôi thì “Chào nhé, tôi đi tìm người khác đây”. Nghe có vẻ rất nghiệt ngã, nhưng đó chính là cách ta truyền đạt một cách rõ ràng về thỏa ước cá nhân của mình tới người khác, và hoàn toàn không cho phép bản thân bị ảnh hưởng.

Tưởng tượng ngày mà bạn không còn đưa ra giả định với đối phương hay với bất kỳ ai khác trong đời, khi đó cách bạn giao tiếp sẽ hoàn toàn thay đổi, và các mối quan hệ của bạn sẽ không phát sinh mâu thuẫn do giả định sai lệch.

Cách giữ cho bản thân không đưa ra giả định là hãy đặt câu hỏi, giao tiếp phải thật minh bạch rõ ràng. Nếu không hiểu, hãy đặt câu hỏi. Hãy mạnh dạn đặt câu hỏi cho đến khi bạn hiểu hết, hiểu rõ. Ngay cả khi đã hiểu, cũng đừng giả định là mình hiểu hết tất cả những gì cần hiểu về một hoàn cảnh nào đó. Khi nghe câu trả lời, bạn sẽ không cần đưa ra giả định, vì bạn sẽ nghe được sự thật.

Đồng thời, bạn cũng nên tự hỏi bản thân mình muốn gì. Ai cũng có quyền trả lời được hay không được với câu hỏi của bạn. Tương tự, ai cũng có quyền đặt câu hỏi cho bạn và bạn có quyền trả lời được hay không.

Giao tiếp rõ ràng là cách giúp bạn thay đổi mọi mối quan hệ, không chỉ với bạn đời mà còn với tất cả mọi người xung quanh. Bạn không cần đưa ra giả định vì mọi chuyện đã trở nên vô cùng rõ ràng rồi. Đây là điều tôi muốn. Đây là điều bạn muốn. Nếu chúng ta giao tiếp như thế, thế giới của chúng ta sẽ không bị ảnh hưởng. Nếu tất cả chúng ta đều giao tiếp như thế, thì sẽ không có chiến tranh, bạo lực, hiểu lầm. Tất cả mọi vấn đề của nhân loại sẽ được giải quyết khi chúng ta giao tiếp rõ ràng, minh bạch.

Vậy đây chính là thỏa ước thứ ba: Đừng bao giờ đưa ra giả định. Nghe thì dễ, nhưng tôi biết thực hành điều này vô cùng khó. Nhận thức và hiểu rõ tầm quan trọng của thỏa ước thứ ba là bước cần thiết để khởi đầu. Nhưng hiểu rõ tầm quan trọng không thì chưa đủ, bởi thông tin hay ý tưởng chỉ là hạt giống trong tâm trí. Chỉ có hành động mới có thể tạo ra thay đổi mà thôi. Hành động lặp lại nhiều lần sẽ giúp cho ý chí của bạn mạnh mẽ hơn, nuôi dưỡng hạt giống, và tạo ra nền tảng vững vàng để phát triển thói quen mới. Sau khi lặp đi lặp lại nhiều lần, thói quen mới sẽ trở thành bản chất. Rồi bạn sẽ mục kích sự chuyển đổi kỳ diệu từ ma thuật sang phép thuật bằng chính ngôn từ của mình.

Phép thuật được sử dụng để kiến tạo, cho đi, chia sẻ, yêu thương. Khi thỏa ước này trở thành thói quen, cuộc đời bạn sẽ hoàn toàn thay đổi.

Khi thay đổi giấc mơ, điều kỳ diệu sẽ xảy ra. Điều bạn muốn sẽ dễ dàng đến với bạn hơn, vì tinh thần của nó chảy tự do trong con người bạn. Đây chính là quyền lực của ý định, của tinh thần, của tình yêu thương, của lòng biết ơn, và của cuộc sống. Đây chính là mục đích của lời dạy Toltec, là con đường dẫn đến tự do.