Trí tuệ
Có phải chỉ giỏi toán mới là thông minh?
“Mỗi người trong chúng ta đều có một mức độ tài năng bẩm sinh, một năng lực tinh thần chung hoặc một tập hợp các khả năng có thể được đo lường và biểu thị bằng điểm số IQ, đó chính là trí thông minh”.
'Chìm' trong bể toán
Mất nửa tháng thu xếp lịch học cho con, chị Hằng vẫn nhấp nhổm không yên. Sang năm con lên lớp 6. Ban đầu, chị tính cho con học trường gần nhà. Nhưng phong trào thi vào các trường danh tiếng ngày càng nở rộ, chị quyết định tìm chỗ ôn luyện cho con. Ở các thành phố, thị xã, để chuẩn bị cho con vào cấp 2, nhiều phụ huynh còn cho trẻ đi luyện toán từ những năm đầu bậc tiểu học. Chị Hằng từng “nói không” với nhiều lớp toán tư duy liên tục mọc ra và không ngừng vẫy gọi phụ huynh khi con ở độ tuổi mầm non. Nhưng giờ đây, các kỳ thi chuyển cấp, những học bổng dựa vào kết quả của hàng chục kiểu cách thi toán củng cố thêm quan niệm chỉ giỏi toán mới thông minh, khiến không ít phụ huynh hoang mang.
Thực tế thì không chỉ có những ông bố, bà mẹ mới nghĩ rằng học giỏi toán mới thông minh. Giữa những năm 2000, trong giới toán học và doanh nhân từng dấy lên cuộc tranh luận bất phân thắng bại về chuyện: Người giỏi mới học toán hay học toán mới trở nên giỏi giang?
Nghiền ngẫm vấn đề, có người nhìn nhận: Một số khái niệm đã bị “đóng khung suy nghĩ”. Chẳng hạn, khi nói đến thịt thì mọi người nghĩ ngay là thịt lợn. Cũng như nói giỏi hay thông minh, hầu như ai cũng hiểu là giỏi toán. Còn nếu giỏi văn, lý, hoá, hay nhạc, họa… sẽ cần phải thêm các danh từ bổ nghĩa - là tên môn học.
Khi đó, một doanh nhân thành đạt và từng là học sinh giỏi toán quốc tế cho rằng đã có sự nhầm lẫn ở đây. Nhiều người nghĩ người học giỏi toán thì “nhảy” sang các ngành khác làm cái gì cũng dễ giỏi, dễ thành công; trong khi bản thân những người giỏi toán là những người giỏi, tức là có nhiều tố chất về trí tuệ để dễ thành công. Thực tế là người có trí tuệ tốt từ bé thường được hướng, hoặc tự chọn vào những môn mang tính khoa học, nhất là toán. Thành ra, mật độ những người giỏi “dính dáng” đến toán là tương đối cao, dẫn đến đánh đồng khái niệm: Giỏi toán mới thông minh.
Thế nào là một người thông minh?
Những đo lường và khảo sát của các nhà nghiên cứu tâm lý đã cung cấp cái nhìn tổng quan trước quan niệm “chỉ giỏi toán mới thông minh”.
Theo một khảo sát, xếp đầu bảng chỉ báo năng lực trí thông minh của một người là khả năng tư duy trừu tượng (99,3% đồng tình). Khá bất ngờ là chỉ 67,9% đồng ý rằng năng lực toán thành thục là một chỉ số thông minh, tỷ lệ này còn thấp hơn chỉ báo “Năng lực sử dụng ngôn ngữ thành thạo”.
Hầu hết (99,3%) mọi người cho rằng một người thông minh là người có năng lực tư duy trừu tượng. Điển hình cho kiểu thông minh này là Albert Einstein.
Chúng ta cũng tin rằng một người thông minh có khả năng giải quyết vấn đề trong cuộc sống một cách linh hoạt và hiệu quả (97.7%). Điển hình cho kiểu thông minh này là nhà phát minh sáng chế Thomas Edison.
Một đặc điểm để nhận diện người thông minh chính là năng lực học tập, lĩnh hội nhanh của cá nhân (96%). Các bạn có thể học vượt trước những bạn đồng trang lứa, chẳng hạn, 14 tuổi đã được nhận vào học tại các trường đại học.
Ngoài ra, dựa trên các năng lực chuyên biệt của từng cá nhân, Howard Gardner đề xuất 8 loại trí thông minh, gồm:
Gen di truyền và môi trường giàu kích thích học tập sẽ giúp trẻ phát triển trí tuệ
Xác định đúng sở trường của con
Khác với chị Hằng đang phân vân cắt bớt lịch ngoại khóa của con để dành thời gian “cày” toán, tăng trí thông minh, chị Ngà vẫn đều đặn tuần 5 buổi chở cậu con trai đến bể bơi.
Cậu bé được mẹ cho đi học bơi để giảm cân và điều chỉnh tật ở bàn chân, nhưng sau đó được phát hiện là có năng khiếu với môn thể thao này. Cùng với sự chăm chỉ luyện tập và có năng lực lĩnh hội bài tập tốt, hết năm học lớp 2, cậu liên tiếp giành được huy chương từ cấp thành phố, rồi cấp quốc gia trong các kỳ thi bơi lội. 8 tuổi, không chỉ nổi trội về chiều cao, cậu bé còn sớm có những phẩm chất nổi bật so với bạn cùng trang lứa, như sự kiên trì, xác định mục tiêu rõ ràng. Những phẩm chất này khiến cậu dễ dàng tiếp thu bài học trên lớp. Có lẽ, chị Ngà cũng chẳng biết con mình thuộc diện trí thông minh thể thao theo cách phân loại của GS Howard hay có năng lực lĩnh hội, học hỏi tốt – một trong những chỉ báo “đẹp” về năng lực trí thông minh của con người. Nhưng những điều chị đang thực hành là đúng theo lời khuyên của các chuyên gia tâm lý. Đó là xác định được đúng sở trường để đồng hành cùng con. Gỡ bỏ thiên kiến “chỉ giỏi toán mới thông minh” là một tư duy khai phóng, giúp phụ huynh và giáo viên phát huy được những điều tốt nhất ở mỗi đứa trẻ.
Một số bài tập giúp trẻ rèn luyện các năng lực của trí thông minh
Sự khác biệt giữa trẻ trai và trẻ gái trong các năng lực trí tuệ
Các bạn nữ có xu hướng giỏi đánh vần, định vị đồ vật và phát hiện cảm xúc hơn.
Các bạn nữ có xu hướng nói trôi chảy hơn và nhạy cảm hơn với xúc giác, mùi vị và màu sắc.
Các bạn nam có xu hướng xử lý tốt hơn các suy luận về không gian và các vấn đề toán học phức tạp.
Mọi người thường có niềm tin sai lầm rằng con trai thường giỏi toán hơn con gái. Thực ra thì các em gái cũng như các em nam về thành tích toán học nói chung và đặc biệt là về tính toán.
