Cái gọi là “tinh thần” ở đây không phải để chỉ thanh âm lớn, thần khí hùng hồn, không phải cái hiên ngang bất khuất hay lo việc nhân nghĩa không chểnh mảng, đặc biệt nó lại càng không phải là sự tranh cãi và làm việc dốc sức liều mình. “Tinh thần” là một loại hình tu dưỡng đạo đức, nó bắt nguồn từ sự tương tác tiếp xúc giữa chúng ta với vạn vật xung quanh từ lời ăn tiếng nói đến cử chỉ hành động, đồng thời thể hiện rõ ra bên ngoài tố chất và sự tu dưỡng của ta.
Tinh thần cá nhân thể hiện rõ ở lòng tự tin, một người tràn đầy tự tin sẽ có trạng thái tinh thần ổn định, đối đãi hòa nhã thân thiện với mọi người; còn ngược lại, ắt là kẻ nhát như thỏ đế, sợ đầu sợ đuôi sẽ là kẻ hay lo trước lo sau và hay suy tính thiệt hơn. Vậy lòng tự tin là gì? Đó chính là cái mà người ta hay gọi “biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe, đó mới chính là biết”, cũng có nghĩa là bản thân mình biết mình là ai, tường minh thân phận mình.
Như tôi chẳng hạn, khi đi đến bất cứ nơi đâu hay gặp gỡ bất cứ người nào đều không màng tới việc tranh giành và được lợi gì từ những chỗ đó, không bao giờ nghĩ đến việc đối phương đem lại cho tôi ích lợi gì. Những điều tôi ấp ủ trong lòng đó chính là việc đối phương có nhu cầu ra sao, họ cần gì? Và tôi có thể mang lại cho họ lợi ích và hi vọng như thế nào? Tôi thường có nhiều cuộc đối đàm với nhân sĩ kiệt xuất và các vị lãnh đạo tài giỏi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Trước khi đối thoại với họ, có người từng nhắc nhở tôi rằng họ đều là nhân sĩ có trình độ cao, vì vậy tôi nhất định phải tăng cường thêm vốn hiểu biết, nếu không sẽ không thể đàm đạo được cùng họ. Tôi liền nói với anh ta rằng, “biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe; cái tôi không biết có thể học hỏi từ họ, nhưng cũng có những thứ mà họ không biết được nhiều như tôi và cần phải học hỏi tôi”. Nói tóm lại, chỉ cần dũng cảm đối diện với khuyết điểm, thiếu sót của mình và không ngừng vươn lên học hỏi thì không có gì là phải sợ sệt cả.
Nếu bạn có thể sống hòa đồng, hợp tác vui vẻ với mọi người, thì có nghĩa rằng bạn rất có “tinh thần” và có lòng tự tin cao; bởi bạn luôn quan tâm và chăm sóc họ. Khi bạn cống hiến hết mình, họ sẽ cảm nhận được sự an toàn, an tâm hơn và không lo lắng bị tổn thương mỗi khi bên bạn. Một khi lòng bạn luôn mang sự hận thù căm ghét người ta, oán trách cuộc sống xung quanh, thì nhất định bạn sẽ bị đâm xuyên bằng chính mũi tên mà bạn từng đâm trúng họ; mà nguyên nhân chính xuất phát từ trái tim có vấn đề của bạn, không chỉ vậy, bạn còn điên đảo đổ lỗi cho môi trường sống không tốt, thậm chí cả con người cũng không tốt.
Thường thì khi con người ta gặp chuyện không vừa ý liền tỏ ra bực tức, và hay kiểm điểm người khác. Bực tức là thái độ sai trái, còn kiểm điểm lại được cho là hành vi đúng đắn, nhưng nó chỉ đúng khi ta tự kiểm điểm bản thân mình, cần điều chỉnh lại trạng thái tâm lí đúng mực, cần tiến hành các biện pháp cải thiện tình hình xuất phát từ chiều hướng ngược lại, và cũng cần phải cảm ơn nghịch cảnh đã tạo ra cho ta cơ hội học hỏi kinh nghiệm đầy quý báu này.
Khi cái tâm an định thì ắt môi trường sống quanh ta cũng an định theo. Nếu cái tâm trong bạn tràn đầy lòng từ bi nhu hòa, thì ngay cả đến con kiến cũng thấy được bạn thật khả ái và nếu ngược lại thì loài chó, mèo cũng mang nỗi khiếp sợ khi gặp bạn. Nguyên nhân là do mối quan hệ thì ở trong cái tâm của ta, còn môi trường sống là tấm gương phản chiếu ra hình tượng của chính bạn, nếu muốn tìm hiểu bản thân ta là con người như thế nào, thì cần xuất phát từ chính sự phản chiếu đó. Có người còn oán trách thật khó bắt gặp thiện tri thức, nếu cái tâm không điều hòa được và luôn chìm đắm trong trạng thái oán hận than phiền, dù có gặp được thì thiện tri thức đó cũng không dạy bạn bài học nào.
Thực ra thiện tri thức luôn tồn tại bên cạnh bạn, đó chính là mỗi cá nhân trong môi trường sống, là mỗi đồ vật, là mỗi trạng thái quanh ta, tất cả đều là cái mà ta tìm kiếm. Chúng đều giống như một tấm gương có thể nhắc nhở bạn mọi lúc mọi chỗ, chỉ có điều bạn chưa coi chúng là thiện tri thức mà mình đang tìm kiếm thôi. V ì vậy mà cái tâm của ta chính là người thầy giáo tốt nhất trên đời này.